CHRONOLOGIA DZIEJÓW POLSKI

Joachim Lelewel, pisząc w 1829 roku, proponował podział następujący:

	X w. - 1138	Gminowładztwo
	1138 - 1374	Możnowładztwo
	1374 - 1795	Wolność szlachecka
	1795 - ...	Współczesna niewola (zabory)

Przedstawiciel grupy stańczyków, Michał Bobrzyński, tak w 1877 dzielił dzieje Polski:

	X w. - 1241	Okres pierwotny
	1241 - 1505	Okres średniowieczny
	1505 - 1795	Okres nowożytny
	1795 - ...	???

Stanisław Kutrzeba natomiast, pisząc w 1905 roku "Historię Polski w zarysie" oparł swój podział na historii prawa polskiego:

	Do 965	Okres organizacji rodowej
	965 - 1200	Okres prawa książęcego
	1200 - 1374	Okres organizowania się społeczeństwa
	1374 - 1569	Okres stanowy
	1569 - 1763	Okres przewagi szlacheckiej
	1764 - 1795	Okres reform

I jeszcze dwie ostatnie propozycje, w zasadzie bardzo do siebie podobne, jako że wywodzące się z tego samego, jedynego słusznego pnia. Oto podział dziejów naszego kraju wedle "Istorii Polszy" z 1954 roku:

	Do 965	Wspólnota pierwotna
	965 - 1795	Feudalizm
	1795 - 1944	Kapitalizm
	od 1944	Socjalizm (z komunizmem w perspektywie)

Na konferencji historyków Polskich w Otwocku, we wczesnych latach pięćdziesiątych profesor Arnold przedstawił własny system, ściśle oparty o radziecki, starając się jednak przystosować go do polskich dziejów:

	1.  Epoka wspólnoty pierwotnej (do V w. n. e.)
	2.  Epoka feudalizmu (od V w. n. e. do 1864 roku)
		a)  Okres wytwarzania się stosunków feudalnych (V - X w.)
		b)  Okres wczesnego feudalizmu (ok. 1000-1138 r.)
		c)  Okres rozdrobnienia feudalnego (1138 - 1288/1290 r.)
		d)  Okres jednoczenia ziem polskich i tworzenia się narodowego państwa polskiego (1288/90 - 1370)
		e)  Okres przekształcania się Polski w państwo wielonarodowościowe (1370 - 1492/1505)
		f)  Okres ostatecznego ukształtowania się feudalno - pańszczyźnianej wielonarodowościowej Rzeczypospolitej szlacheckiej (1492/1505 - 1573)
		g)  Okres wzrostu roli oligarchii magnackiej i jej decentralistycznych tendencji (1573 - 1648)
		h)  Okres rozkładu feudalno - pańszczyźnianej Rzeczypospolitej (1648 - 1740)
		i)  Okres zaczątku układu kapitalistycznego i upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej (1740 - 1795)
		j)  Okres walk narodowowyzwoleńczych i walki klasowej chłopów polskich w warunkach narastającego układu kapitalistycznego (1796 - 1864)
	3.  Epoka kapitalizmu (1864 - 1944)
		a)  Okres kapitalizmu przedmonopolistycznego (1864 - 1900)
		b)  Okres narastania przesłanek imperializmu (1900 - 1918)
		c)  Okres Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej jako źródło odzyskania niepodległości Polski (1917-18)
		d)  Okres burżuazyjno - obszarniczego państwa polskiego (1918 - 1939)
		e)  Okres drugiej wojny światowej (1939 - 1945)
	4.  Epoka socjalizmu (1944 -?)

System ten stanowi kliniczny przykład periodyzacji opierającej się na jednym tylko elemencie historycznym. I nie trzeba chyba dodawać, jak bardzo fałszuje on obraz historii naszego kraju.

Historycznych przykładów chyba już wystarczy. Nie wyczerpują one oczywiście wszystkich możliwości periodyzacji, ale przecież nie w tym rzecz. Chcemy na koniec przedstawić jeszcze kilka metod, z jakimi Czytelnik może się spotkać. Najprostszym i najmniej kłopotów sprawiającym podziałem byłby następujący:

	X w. - 1795	Księstwo/Królestwo Polskie
	1795 - 1918	Rozbiory
	1918 - 1939	II Rzeczpospolita
	1939 - 1945	II Wojna Światowa
	1945 - 1989	Polska Rzeczpospolita Ludowa
	od 1989	III Rzeczpospolita

Nietrudno jednak zauważyć, iż powyższy podział jest zbyt ogólnikowy, jak na ponad tysiącletnie dzieje naszego państwa. Przedstawmy zatem periodyzację "tradycyjną", wedle epok historycznych:

	X w. - 1492	Średniowiecze
	1492 - 1815	Dzieje nowożytne
	1815 - 1918	XIX wiek
	1918 - 1939	Dwudziestolecie międzywojenne
	1939 - 1945	II Wojna Światowa
	1945 - 1989	Zimna Wojna, ew. porządek pojałtański, czy też tzw. demokracja ludowa
	od 1989	?może Wolny Świat?

Jeszcze gorzej, zwłaszcza, że do dawniejszych dziejów Polski nie do końca pasuje. Spróbujmy więc wedle innej "tradycyjnej" metody, którą, dla jej niewątpliwej przejrzystości, uznajemy za obowiązującą w niniejszym serwisie (periodyzacja ta ma zresztą szacowną tradycję: zaproponował ją już w pierwszej nowoczesnej historii Polski Adam Naruszewicz w 1780 roku. On oczywiście nie przekroczył w swojej pracy cezury rozbiorów.).

	X w. - 1370	Dynastia Piastów
	1384 - 1572	Dynastia Jagiellonów
	1572 - 1795	Królowie elekcyjni
	1795 - 1918	Rozbiory
	1918 - 1939	II Rzeczpospolita
	1939 - 1945	II Wojna Światowa
	1945 - 1989	Polska Rzeczpospolita Ludowa
	od 1989	III Rzeczpospolita

Uważny czytelnik zauważył już zapewne, iż od 1795 roku podział właściwie nie ulega zmianie. Bo tak naprawdę wiele się tu nie wymyśli.

A teraz metoda dla dociekliwych, podporządkowana zmianom ustroju politycznego Polski:

	Ok. 960 - 1034	I monarchia piastowska
	1034 - 1040	Powstania ludowe, najazdy i ogólne rozprzężenie
	1040 - 1138	II monarchia piastowska
	1138 - 1333	Rozbicie dzielnicowe
	1333 - 1386	Korona Królestwa Polskiego
	1386 - 1569	Unia z Litwą
	1569 - 1795	Rzeczpospolita Obojga Narodów
	1795 - 1807	"Noc rozbiorowa", zlikwidowanie jakichkolwiek politycznych śladów po polskiej (i litewskiej) państwowości
	1807 - 1813	Księstwo Warszawskie
	1815 - 1831	Królestwo Polskie "Kongresówka" (z liberalną konstytucją)
	1831 - 1865	Królestwo Polskie
	1865 - 1918	"Kraj Nadwiślański"
	1918 - 1926	II Rzeczpospolita (demokratyczna)
	1926 - 1939	II Rzeczpospolita (sanacyjna)
	1939 - 1945	II Wojna Światowa
	1945 - 1989	PRL
	od 1989	III RP

I dodatek dla naprawdę żądnych wiedzy i systematyzacji: lata panowania poszczególnych władców państwa (królów, książąt prezydentów, Naczelników Państwa i pierwszych sekretarzy). Periodyzacja choć najdokładniejsza, to jednak zbyt szczegółowa, aby móc się na niej oprzeć (choć niewątpliwie będziemy się na nią powoływać). Ponieważ jednak chcemy ją przedstawić jako metodę absolutną, doprowadzimy ją do lat bieżących. Daty oznaczają początek i koniec panowania. Jeśli przy którymś z władców pojawia się trzecia, będzie to data jego śmierci, druga oznaczać będzie wtedy rok abdykacji czy usunięcia z tronu (uwaga ta nie stosuje się rzecz jasna do prezydentów i pierwszych sekretarzy). Dla większej jasności przy królach umieściliśmy znak ¤.

	Piastowie
	ok. 960 - 992	Mieszko I
	992 - 1025	Bolesław I Chrobry ¤
	1025 - 1034	Mieszko II ¤
	1034 - 1040	upadek pierwszej monarchii piastowskiej
	1040 - 1058	Kazimierz I Odnowiciel
	1058 - 1079 - 1081	Bolesław II Śmiały ¤
	1079 - 1102	Władysław Herman
	1102 - 1138	Bolesław III Krzywousty
	1138 - 1146	Władysław II Wygnaniec
	1146 - 1173	Bolesław IV Kędzierzawy
	1173 - 1177	Mieszko III Stary
	1177 - 1194	Kazimierz II Sprawiedliwy
	1194 - 1199	Leszek I Biały
	1199 - 1202	Mieszko III Stary (ponownie)
	1202 - 1210	Leszek I Biały (ponownie)
	1210 - 1211	Mieszko Plątonogi
	1211 - 1227	Leszek I Biały (ponownie)
	1227 - 1228	Władysław III Laskonogi
	1228 - 1229	Henryk I Brodaty
	1229 - 1232	Konrad I Mazowiecki
	1232 - 1238	Henryk I Brodaty (ponownie)
	1238 - 1241	Henryk II Pobożny
	1241 - 1243	Konrad I Mazowiecki(ponownie)
	1243 - 1279	Bolesław V Wstydliwy
	1279 - 1288	Leszek II Czarny
	1288 - 1290	Henryk IV Probus (Prawy)
	1290 - 1291	Przemysł II, 1295 - 1295 ¤
	1291 - 1305	Wacław Czeski, 1300 - 1305 ¤
	1305 - 1333	Władysław I Łokietek, 1320 - 1333 ¤
	1333 - 1370	Kazimierz III Wielki ¤
	Jagiellonowie
	1370 - 1382	Ludwik Węgierski ¤
	1383 - 1384	Jadwiga ¤
	1384 - 1434	Władysław II Jagiełło ¤
	1434 - 1444	Władysław III Warneńczyk ¤
	1444 - 1447	bezkrólewie, oczekiwanie na wieści o Warneńczyku
	1447 - 1492	Kazimierz IV Jagiellończyk ¤
	1492 - 1501	Jan Olbracht ¤
	1501 - 1506	Aleksander ¤
	1506 - 1548	Zygmunt I Stary ¤
	1548 - 1572	Zygmunt II August ¤
	Królowie elekcyjni
	1573 - 1574	Henryk Walezy ¤
	1576 - 1586	Stefan Batory ¤
	1587 - 1632	Zygmunt III Waza ¤
	1632 - 1648	Władysław IV ¤
	1648 - 1668 - 1672	Jan Kazimierz ¤
	1668 - 1673	Michał Korybut Wiśniowiecki ¤
	1673 - 1696	Jan III Sobieski ¤
	1697 - 1704	August II Mocny ¤
	1704 - 1709	Stanisław Leszczyński ¤
	1709 - 1733	August II Mocny (ponownie)
	1733 - 1736	Stanisław Leszczyński (ponownie)
	1733 - 1763	August III ¤
	1764 - 1795 - 1798	Stanisław August Poniatowski ¤
	Okres zaborów
	1795 - 1807	brak Polski na mapach
	1807 - 1813	Fryderyk August Wettyn (formalnie książę warszawski)
	1813 - 1815	brak Polski na mapach
	1815 - 1825	Aleksander I (¤)
	1825 - 1855	Mikołaj I (¤)
	1855 - 1881	Aleksander II (¤)
	1881 - 1894	Aleksander III (¤)
	1894 - 1917	Mikołaj II (¤)
	Polska międzywojenna
	1918 - 1922	Józef Piłsudski
	1922	Gabriel Narutowicz
	1922 - 1926	Stanisław Wojciechowski
	1926 - 1939	Ignacy Mościcki
	1939 - 1945	II Wojna Światowa
	Polska powojenna
	1944 - 1947	Przechwytywanie władzy przez komunistów
	1947 - 1956	Bolesław Bierut
	1956 - 1970	Władysław Gomułka
	1970 - 1980	Edward Gierek
	1980 - 1983	"Solidarność" i stan wojenny
	1983 - 1990	Wojciech Jaruzelski
	1990 - 1995	Lech Wałęsa
	1995 - ?	Aleksander Kwaśniewski

---