TEMAT nr 6. Antropologia postmodernistyczna a krytyka racjonalistyczna
(na podstawie: Marcin Lubaś. Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej. Zakład wydawniczy NOMOS. Kraków 2003)
Założenia autora:
podstawowe założenia orientacji (modernistycznej) pozostają niezmienne, pomimo, że poglądy ewoluowały
koncentracja (autora) tylko na krytyce nurtu, nie biorąc pod uwagę korzyści
Założenia postmodernizmu
życie kulturowe nie ma cech stałych, a kultura to specyficzne i niestałe historyczne realności, nieustannie powstające i rozpadające się byty
potrzeby wyjaśniania i uprawomocnienia wiedzy - całościowe wyjaśnienie i uprawomocnienie nie jest konieczne ani potrzebne
świat nie ma wewnętrznej struktury, nie ma niezmiennych i wszędzie obowiązujących właściwości, które umysł miałby zgłębiać i odkrywać
- nie ma rzeczywistości jako takiej, ale rzeczywistość jak wyłania się z ludzkich działań w danym miejscu
podważe(a)nie autorytetu nauki
- naukowcy mają mniej do powiedzenia w swojej dziedzinie niż artyści i pisarze
Krytyka
mało przejrzyste i niespójne poglądy (głównie wieloznaczności w kluczowych wywodach)
zbyt wąskie pojęcie poznania
- przedmiotem refleksji czynią wyłącznie konteksty historyczne, w jakiej osadzona jest działalność naukowa
nie są w stanie podjąć krytyki epistemologicznych podstaw, na których wspierają się prowadzone przez antropologów badania
koncepcje praktyk kulturowych pozbawione są wartości wyjaśniającej i precyzji analitycznej
- nie można koncepcji antropologii postmodernistycznej ani obalić ani potwierdzić empirycznie
„Zwolennicy postmodernizmu umiejętnie posłużyli się tradycją antropologiczną, ubierając stare koncepcje w nową szatę słowną.
Oficjalnie podwali się za krytyków tradycyjnej antropologii, a faktycznie wykorzystywali bez ograniczeń idee, które trudno zaliczyć do najnowszych odkryć i pomysłów myśli antropologicznej.”
Marcin Lubaś
KRYTYKA
Zgadzają się w sprawach ogólnych i nadrzędnych, różnią się w sprawach bardziej szczegółowych i praktycznych.
Jednomyślność w kwestii podstawowych założeń nie oznacza jednolitości programu badań, czy zwartej koncepcji teoretycznej.
Mało przejrzyste i niespójne poglądy (głównie wieloznaczności w kluczowych wywodach).
- założenia i cele badawcze prezentowane są we fragmentach, rzadko w uporządkowanej postaci.
- udowadniali, że ich teoria jest lepsza niż klasyczna antropologia, ale i również uważali, że mamy do czynienia tylko z różnymi historycznie ukształtowanymi odmianami wiedzy i nauki.
Równość dla wybranych.
- postmoderniści głosili pluralizm we wszystkich sferach praktyki społecznej, podczas gdy sami starali się zaznaczyć swoją intelektualną wyższość
Dialogiczność i wielogłosowość.
- spadło zaufanie do źródeł autorytetów antropologii klasycznej. Już nie tylko antropologowie mają status autora relacji etnograficznej, coraz częściej „antropologami” stają się inny ludzie, nie związani z antropologią, wprowadzając tym samym do dyscypliny nowe nawyki mentalne
Nieufność wobec klasycznych teorii antropologicznych.
- celem nauk humanistycznych powinno być opisywanie poszczególnych przypadków empirycznych, a nie uogólnianie czy poszukiwanie praw przyczynowych, podczas gdy budowanie teorii jest niezbędne, aby w ogóle mówić o jakimkolwiek zrozumienie przez nas informacji gromadzonych podczas badań terenowych
- czym lepsza teoria, tym dokładniej możemy stwierdzić, na czym polega i gdzie tkwi rozziew między teoretycznymi przekonaniami, a faktycznym stanem rzeczy - to dzięki teoriom możemy stawiać ciekawsze pytania, pobudzające do tworzenia nowych projektów badawczych
Koncepcje postmodernistyczne pozbawione są wartości wyjaśniającej i precyzji analitycznej, nie można ich ani obalić ani potwierdzić empirycznie.