DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do ko

ń

ca staro

ż

ytno

ś

ci

│

ś

redniowiecze i odrodzenie

│

barok i o

ś

wiecenie

│

1815-1914

│

1914-1989

jak i z czego studiowa

ć

filozofi

ę

│

moje wykłady

│

Wittgenstein

│

filozofowie i socjologowie nauki

Karol Marks

PRZYCZYNEK DO KRYTYKI EKONOMII POLITYCZNEJ

PRZEDMOWA (z 1859 r.)

(...) Pierwsz

ą

prac

ą

, któr

ą

przedsi

ę

wzi

ą

łem dla rozstrzygni

ę

cia nurtuj

ą

cych mnie

w

ą

tpliwo

ś

ci, była krytyczna rewizja heglowskiej filozofii prawa. Wst

ę

p do tej pracy ukazał

si

ę

w wydawanych w 1844 r. w Pary

ż

u "Rocznikach Niemiecko-Francuskich". Moje

badania doprowadziły mnie do wniosku,

ż

e stosunki prawne i formy pa

ń

stwowe nie mog

ą

by

ć

poj

ę

te z siebie samych, ani te

ż

z tak zwanego ogólnego rozwoju umysłu ludzkiego,

lecz przeciwnie, wyrastaj

ą

z materialnych warunków

ż

ycia (...). Wynik ogólny, do którego

doszedłem i który, z chwil

ą

gdy go zdobyłem, posłu

ż

ył mi za ni

ć

przewodni

ą

dla dalszych

moich bada

ń

, da si

ę

krótko sformułowa

ć

w ten oto sposób. W społecznym wytwarzaniu

swego

ż

ycia ludzie wchodz

ą

w okre

ś

lone, konieczne, niezale

ż

ne od ich woli stosunki - w

stosunki produkcji, które odpowiadaj

ą

okre

ś

lonemu szczeblowi rozwoju ich materialnych

sił wytwórczych. Całokształt tych stosunków produkcji tworzy ekonomiczn

ą

struktur

ę

społecze

ń

stwa, realn

ą

podstaw

ę

, na której wznosi si

ę

nadbudowa prawna i polityczna i

której odpowiadaj

ą

okre

ś

lone formy

ś

wiadomo

ś

ci społecznej. Sposób produkcji

ż

ycia

materialnego uwarunkowuje społeczny,| polityczny i duchowy proces

ż

ycia w ogólno

ś

ci.

Nie

ś

wiadomo

ść

ludzi okre

ś

la ich byt, lecz, przeciwnie, byt społeczny ludzi okre

ś

la ich

ś

wiadomo

ść

. Na okre

ś

lonym szczeblu swego rozwoju materialne siły wytwórcze

społecze

ń

stwa popadaj

ą

w sprzeczno

ść

z istniej

ą

cymi stosunkami produkcji, albo - co

jest tylko prawnym tego wyrazem - ze stosunkami własno

ś

ci, w których łonie one si

ę

dot

ą

d rozwijały. Z form rozwoju sił wytwórczych stosunki te zamieniaj

ą

si

ę

w ich kajdany.

Wówczas nast

ę

puje epoka rewolucji socjalnej. Wraz ze zmian

ą

podło

ż

a ekonomicznego

odbywa si

ę

mniej lub bardziej szybko przewrót w całej olbrzymiej nadbudowie. Przy

rozpatrywaniu takich przewrotów, trzeba zawsze odró

ż

nia

ć

przewrót materialny w

warunkach ekonomicznych produkcji, daj

ą

cy si

ę

stwierdzi

ć

ze

ś

cisło

ś

ci

ą

nauk

przyrodniczych - od form prawnych, politycznych, religijnych, artystycznych lub
filozoficznych, krócej: od form ideologicznych, w jakich ludzie u

ś

wiadamiaj

ą

sobie ten

konflikt i zwalczaj

ą

go. Podobnie jak nie mo

ż

na s

ą

dzi

ć

o poszczególnym człowieku na

podstawie tego, co on sam o sobie my

ś

li, tak te

ż

nie mo

ż

na s

ą

dzi

ć

o takiej epoce

przewrotu na podstawie jej'

ś

wiadomo

ś

ci. Odwrotnie,

ś

wiadomo

ść

t

ę

nale

ż

y wytłumaczy

ć

jako wynikaj

ą

c

ą

ze sprzeczno

ś

ci

ż

ycia materialnego, z istniej

ą

cego konfliktu pomi

ę

dzy

społecznymi siłami wytwórczymi a stosunkami produkcji.

ś

adna formacja społeczna nie

ginie, zanim si

ę

nie rozwin

ą

wszystkie te siły wytwórcze, którym daje ona dostateczne

pole rozwoju, i nowe, wy

ż

sze stosunki produkcji nie zjawiaj

ą

si

ę

nigdy, zanim w łonie

starego społecze

ń

stwa nie dojrzej

ą

materialne warunki ich istnienia. Dlatego te

ż

ludzko

ść

stawia sobie zawsze tylko takie zadania, które jest w stanie rozwi

ą

za

ć

, albowiem przy

bli

ż

szym ich rozpatrzeniu okazuje si

ę

zawsze,

ż

e samo zadanie wyłania si

ę

dopiero

wówczas, kiedy warunki materialne do jego rozwi

ą

zania ju

ż

istniej

ą

lub co najmniej

znajduj

ą

si

ę

w procesie stawania si

ę

. W ogólnych zarysach mo

ż

na okre

ś

li

ć

azjatycki,

antyczny, feudalny i współczesny, bur

ż

uazyjny sposób produkcji jako progresywne epoki

ekonomicznej formacji społecznej. Bur

ż

uazyjne stosunki produkcji s

ą

ostatni

ą

antagonistyczn

ą

form

ą

społecznego procesu produkcji, antagonistyczn

ą

nie w sensie

antagonizmu indywidualnego, lecz w sensie antagonizmu wyrastaj

ą

cego ze społecznych

warunków

ż

ycia jednostek - a siły wytwórcze, rozwijaj

ą

ce si

ę

w łonie społecze

ń

stwa

bur

ż

uazyjnego, stwarzaj

ą

zarazem materialne warunki rozwi

ą

zania tego antagonizmu.

Dlatego te

ż

owa formacja społeczna zamyka prehistori

ę

społecze

ń

stwa ludzkiego. (...)

Strona 1 z 1

Bez tytułu 1

2009-10-20