Ocenianie i testowanie uczniów w klasach początkowych

Motto:

„Nie staraj się wyszukiwać błędów bliźniego wprzód,

nim poznasz jego zalety.”

(Kurpiński)

Kontrola i ocena osiągnięć szkolnych uczniów jest jednym z podstawowych ogniw procesu dydaktyczno - wychowawczego. Trudno wyobrazić sobie jego prawidłowy przebieg bez sprawdzania stanu wiedzy uczniów, bez stwierdzenia czy proces przebiega zgodnie z założeniami programu nauczania, jaka jest efektywność tego procesu u poszczególnych uczniów i całego zespołu klasowego.

Według W. Okonia kontrola wyników nauczania jest to „ogół zabiegów nauczycieli mających na celu:

1. Obserwację, analizę i oceną postępów w nauce i zachowaniu zarówno pojedynczych uczniów, jak i klas i szkół oraz wykorzystywanie do dalszych optymalizacji pracy dydaktyczno - wychowawczej;

2. Obserwację i ocenę czynności samo kontrolnych uczniów oraz kolektywu klasowego, jak i również kształtowanie odpowiednich cech osobowości;

3. Informowanie uczniów, rodziców oraz innych osób odpowiedzialnych za wychowanie o postępach uczniów poprzez rzeczowe oceny, stopnie i świadectwa szkolne.

Istnieją dwa sposoby kontroli wyników nauczania:

- kontrola bezpośrednia, np. za pomocą rozmowy z uczniem, prac pisemnych lub testów

- kontrola pośrednia, głównie za pomocą zadań teoretycznych lub praktycznych, w których uczeń ma zastosować materiał będący przedmiotem kontroli.”

Interesująca jest interpretacja pojęcia kontroli dokonana przez Richarda I. Arendsa. „System oceniania traktowany jest jako proces gromadzenia wszelkich wiadomości o uczniach i klasie po to, aby wykorzystać je w swej pracy dydaktyczno - wychowawczej.”

Test osiągnięć wg. W. Okonia jest to „odmiana testu pedagogicznego, służąca do pomiaru wyników uzyskanych w nauce szkolnej. Współczesny test osiągnięć szkolnych obejmuje zbiór zadań zróżnicowanych ze względu na przedmiot nauczania. Za pomocą tych zadań sprawdza się stopień opanowania wiadomości i sprawności, umiejętności rozwiązywania zagadnień, dokonywania ocen i stosowania wiedzy w nowych sytuacjach.”

Dokonując kontroli wyników nauczania za pomocą prac pisemnych lub testów dochodzimy do konieczności oceny tychże wyników.

W. Okoń definiuje ocenę jako „wypowiedź o charakterze wartościującym, będąca wyrazem opinii pozytywnej lub negatywnej o przedmiocie, stanie rzeczy, osobie lub zdarzeniu.”

Natomiast według niego ocena szkolna to „ustosunkowanie się nauczyciela do osiągnięć ucznia, czego wyrazem może być określony stopień szkolny lub opinia wyrażona w formie pisemnej czy ustnej, a także zewnętrze objawy zachowania się nauczyciela (mimika lub gest). Ocena szkolna daje nauczycielowi szerokie możliwości wyrażanie swojego stosunku do osiągnięć lub niepowodzeń ucznia. Sprowadzanie do samego wystawiania stopni szkolnych jest uproszczeniem.”

Ocenianie osiągnięć szkolnych natomiast jest to „ustalanie wartości osiągnięć szkolnych stosownie do wymagań programu szkolnego. Rozróżnia się wąsko rozumiane ocenianie osiągnięć szkolnych, które opiera się na pomiarze dydaktycznym, przy zastosowaniu testów sprawdzających i szeroko rozumiane ocenianie osiągnięć szkolnych, gdy bierze się pod uwagę nie tylko wyniki testu, lecz także sytuację życiową ucznia, jego pochodzenie społeczne, motywację do nauki szkolnej i pracowitość.”

Ocenianie jest ważnym elementem procesu uczenia się. Powinno wskazywać, co jest najważniejsze dla ucznia w tym procesie, wspierać oraz motywować dziecko do dalszej nauki.

Zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 19 kwietnia 1999r. w kl. I - III szkoły podstawowej została wprowadzona ocena opisowa. Rozporządzenie to dotyczy oceniania, zobowiązuje nauczycieli do rozpoznawania poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych, wynikających z programów nauczania oraz do formułowania oceny. Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem klasyfikowanie końcowo roczne w klasach I - III szkoły podstawowej polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia w danym roku szkolnym i ustaleniu jednej oceny klasyfikacyjnej oraz oceny zachowania, przy czym obie oceny są ocenami opisowymi.

Ocena opisowa ukazuje pełny obraz osiągnięć, aktywności i trudności, jakie dziecko napotkało w szkole. Jest bardziej zrozumiała dla rodziców, gdyż nauczyciele przedstawiają w formie charakterystyki osiągnięć edukacyjnych dziecka. Uczniowie klas młodszych nie odczuwają jednak jej wartości, chociaż daje ona wsparcie dzięki pozytywnym opiniom. Nauczyciel docenia starania ucznia, może, więc stosować wzmocnienia pozytywne. Opisowy system oceniania eliminuje uczenie się dla stopni. Umożliwia opracowanie systemu motywacji, który polega na stwarzaniu warunków optymalnego rozwoju osobowości uczniów. Nauczyciele powinni skupić się na ocenianiu wspierającym uczniów, zgodnie z ich indywidualnymi wyborami i zdolnościami.

Na odpowiedni klimat duży wpływ ma sposób oceniania uczniów. Ocenianie sprzyjające rozwojowi ucznia jest to takie ocenianie, które daje mu wsparcie. Przez ocenianie wspierające rozumie się „takie wyrażanie opinii, które docenia starania ucznia, pozwala mu myśleć o sobie pozytywnie, z szacunkiem. Wskazywanie błędów służy nie tylko ocenie, co analizie, która jest podstawą korekty.”

Nauczyciele sami stwierdzili, że tradycyjne kontrolowanie i ocenianie jest niekorzystne i szkodliwe dla zdrowia psychicznego ucznia. Można tego uniknąć konsekwentnie stosując ocenę opisową, która spełnia funkcję diagnostyczno - informacyjną i motywacyjno - afirmacyjną.

Następujące funkcje oceny opisowej:

- „diagnostyczna - przedstawia przejawy rozwoju dziecka ze szczególnym uwzględnieniem jego cech dodatnich. Może ta ocena wpływać pozytywnie na samopoczucie ucznia w zespole klasowym, zapewniając większe poczucie bezpieczeństwa i zachęca do podejmowania dalszych wyników.

- prognostyczna - należy zwrócić uwagę na uwzględnienie aktywności poznawczej podmiotu. Bardzo pomocne jest stosowanie arkusza obserwacyjnego, w którym zostają poszczególne zagadnienia określone jasno, klarownie nawet dla dziecka.

- informacyjno - wychowawcza - zapewni poczucie bezpieczeństwa, pełniejszą informację o osiągnięciach i indywidualizacji pracy.”

Podstawą oceny opisowej jest systematyczna obserwacja prowadzona przez nauczyciela, umożliwiająca diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dzieci. Konsekwencją ciągłej obserwacji powinna być informacja udzielana rodzicom i dzieciom. W celu wydania pozytywnej opinii o umiejętnościach, wiedzy i poziomie ogólnego rozwoju nauczyciel musi uwzględnić wiele czynników.

Prawidłowo sporządzona ocena szkolna powinna odzwierciedlać aktualny stan wiedzy, postępy i włożony wysiłek. W ocenie cyfrowej uwzględnienie jednoczesne tych aspektów jest niemożliwe. Może natomiast sprostać temu opisowy sposób weryfikacji.

W edukacji zintegrowanej rezygnuje się z oceny cyfrowej oraz jej najrozmaitszych zastępników typu: uśmiechnięta lub ponura buzia, cegiełki, kwiatki itp. Likwiduje się w ten sposób problem rywalizacji - kto więcej, kto lepiej, kto szybciej. Likwiduje się zbyteczne napięcia i stany lękowe.

Dokonując oceny bieżącej ucznia w trakcie wykonywania jakiegoś zadania przez niego lub też po jego wykonaniu nauczyciel powinien sprawdzić pracę, pochwalić dziecko za wysiłek, zachęcić do dalszej pracy. Powinien nagradzać słowem, gestem i uśmiechem, powinien też wskazać miejsca w pracy, które należy dopracować, poprawić i udoskonalić. W ocenie bieżącej należy bardziej eksponować osiągnięcia indywidualne dziecka i nie porównywać go z innymi. Edukacja to nie wyścig, ale spokojna twórcza praca dziecka na miarę jego możliwości.

Bardzo ważnym elementem oceny bieżącej postępów ucznia są „Karty pracy indywidualnej ucznia.” Gromadzone przez nauczyciela dają pełny obraz poziomu wiedzy prezentowanej przez konkretnego ucznia i jego ogólnego rozwoju.

Na koniec semestru oraz roku szkolnego nauczyciel dokonuje oceny opisowej ucznia. Ocena ta zawiera informacje o:

• indywidualnych możliwościach dziecka

• wewnętrznych stanach dziecka, które ujawniają się w działaniu zewnętrznym

• o jego rozwoju fizycznym, psychicznym, moralnym, umysłowym, o postępach w tym rozwoju.

Ocena semestralna i roczna po pierwszej i drugiej klasie powinna z jednej strony mieć charakter diagnostyczno - informujący i jako taka jest najbardziej przydatna nauczycielowi i rodzicom, by mogli dziecko jak najlepiej wspomagać w rozwoju, z drugiej strony powinna być motywacyjno - afirmacyjna, zachęcająca dziecko do samorozwoju. Natomiast po trzeciej klasie na zakończenie pierwszego etapu kształcenia trzeba już szczegółowo określić poziom nabytych przez ucznia kompetencji.

Nowy sposób oceniania wymaga dużo praca. Nauczyciel musi zebrać wiele informacji o postępach ucznia, aby sporządzić ocenę końcową. Opisowe ocenianie śródroczne powinno diagnozować działalność dziecka oraz ukierunkować dalszą z nim pracę. Ocenianie na koniec roku ma na celu określić aktualny i rzeczywisty stan jego wiedzy i umiejętności.

Uczeń każdego dnia, dzięki ocenie bieżącej i stałemu kontaktowi z nauczycielem może dowiedzieć się o swoich sukcesach czy ewentualnych niedociągnięciach. Natomiast rodzice nawet ci często kontaktujący się z nauczycielem takich warunków nie mają. W tej sytuacji powinni oni otrzymywać informację o swoich dzieciach w formie, która będzie przez nich akceptowana.

Publikacje na temat oceny opisowej dają nauczycielowi możliwość wyboru. Ocena opisowa może być:

• Skierowana do dziecka i napisana tak, by ono, jako adresat, zrozumiało jej treść

• Skierowana do rodziców jako opinia o dziecku - charakterystyka jego działalności

• Opracowana z myślą o usprawnieniu pracy nauczyciela (zawarta w tabeli lub jako formularz ze zdaniami do uzupełnienia), np. „Karta osiągnięć ucznia.”

Pierwszą wymienioną formą oceny opisowej jest list do dziecka. W liście ucznia traktuje się podmiotowo. Nauczyciel zwraca się do niego bezpośrednio, używając zrozumiałego języka.

Przykład listu dla dziecka przygotowanego przeze mnie dla ucznia kl. 1, który w życzliwy sposób diagnozuje zakres wiadomości i umiejętności opanowanych po 1 semestrze.

List do ucznia.

Droga Aniu!

Jesteś wesołą, pogodną i bardzo życzliwą dziewczynką. Bierzesz zawsze aktywny udział w zajęciach. Chętnie pomagasz innym dzieciom. Wszystko Cię cieszy, ciekawi, interesuje. Jesteś bardzo obowiązkowa.

Potrafisz już poprawnie czytać całymi zdaniami. Na zajęciach poprawnie się wypowiadasz, potrafisz słuchać, gdy inni mówią. Twoje literki są kształtne i prawidłowo je łączysz. Piszesz bardzo ładnie i staranne. Bezbłędnie przepisujesz, potrafisz napisać krótkie zdania z pamięci. Sprawnie dodajesz i odejmujesz. Bardzo lubisz zadania tekstowe i chętnie sięgasz po nie. Lubisz zajęcia sportowe. Z wielką przyjemnością wykonujesz prace plastyczno - techniczne, zawsze są starannie wykonane i bardzo czyściutkie. Bardzo ładnie śpiewasz oraz recytujesz wiersze.

Proszę Cię, abyś zwróciła uwagę na następujące wskazówki:

• Podczas czytania zwracaj uwagę na kropki i przecinki

• Codziennie poświęć 10 minut na czytanie ciche, po przeczytaniu opowiedz komuś o tym, co przeczytałaś.

Życzę Ci wytrwałości i dalszych sukcesów.

Twoja wychowawczyni

Drugą formą oceny opisowej jest szczegółowa opinia o uczniu skierowana do rodziców. Jest to ocena semestralna opisująca półroczną pracę dziecka. Zawiera dokładne informacje o jego rozwoju emocjonalno - społecznym, zaangażowaniu, postępach w edukacji oraz osobistych osiągnięciach. Posiada również wskazówki do dalszej pracy.

Postępy w rozwoju emocjonalno - społecznym.

Uczennica jest bardzo ruchliwa i rozkojarzona, nie potrafi skupić uwagi na konkretnym zadaniu. W kontaktach indywidualnych jest wesoła i życzliwa. Nie potrafi opanować swoich emocji. Zaczepia koleżanki, aby zwrócić na siebie uwagę. Często pomaga w wykonywaniu różnych prac na rzecz klasy. Lubi współpracować w zespole, chociaż nie zawsze potrafi pogodzić się z innymi. Jest samodzielna i zaradna na swój sposób, jednak czasami wyręcza się innymi.

Postępy w edukacji.

Uczennica wypowiada się bardzo chętnie na różne tematy. Często się zgłasza i odpowiada na pytania. Jest niecierpliwa i denerwuje się, gdy nie może się wypowiedzieć. Wypowiada się poprawnym językiem, prostymi zdaniami. w zadawalający sposób opanowała umiejętność głośnego czytania, czasem ma problem z czytaniem ze zrozumieniem. Kreśli poznane litery zgodnie z poznanym wzorem graficznym a także prawidłowo je ze sobą łączy. Pisze proporcjonalne litery we właściwych liniach. Dobrze rozplanowuje tekst na stronie. Czasem popełnia błędy podczas przepisywania tekstu z tablicy i z podręcznika. Nie zawsze poprawnie pisze z pamięci i ze słuchu. Dodaje i odejmuje na konkretach. Czasami oczekuje pomocy podczas rozwiązywania zadań tekstowych. Prace plastyczno - techniczne niechętnie wykonuje sama, często wyręcza się swoimi koleżankami, chociaż sama potrafi je wykonać. Jest bardzo sprawna fizycznie. Lubi rywalizację.

Trzecia forma oceny opisowej to „Karta osiągnięć ucznia” Nauczyciel w codziennej pracy gromadzi spostrzeżenia, które składają się na jego wiedzę o dziecku. Spostrzeżenia te odnotowuje w przygotowanej przez siebie karcie, która później jest punktem wyjścia do stworzenia oceny opisowej.

Przykładowa karta osiągnięć ucznia dla klasy 1

Imię i nazwisko dziecka ...........................................

Rok szkolny ........................................... Klasa .................................

Rozwój emocjonalno - społeczny	IX	X	XI	XII	I	II	III	IV	V	VI
Pokonuje problemy
Aktywnie uczestniczy w zajęciach
Łatwo nawiązuje kontakt z innymi
Współpracuje w zespole
Przygotowuje się do lekcji
UMIEJĘTNOŚCI
Mówienie: Wypowiada się wyrazami
Wypowiada się zdaniami
Posiada bogaty zasób słownictwa
Udziela odpowiedzi na pytania
Czytanie: Głoskuje
Sylabizuje
Czyta wyrazami
Czyta zdaniami
Zniekształca wyrazy i sylaby
Stosuje prawidłowe tempo
Rozumie tekst
Pisanie: Mieści się w liniach
Stosuje prawidłowy kształt pisma
Prawidłowo łączy litery
Poprawnie odwzorowuje
Poprawnie przepisuje
Pisze z pamięci
Liczenie: Posiada ukształtowane pojęcie liczby
Działa na liczbach w oparciu o konkret
Wykonuje działania bez używania konkretów
Rozwiązuje zadania tekstowe z pomocą
Rozwiązuje zadania tekstowe samodzielnie
Społeczno - przyrodnicze: Zasób wiadomości
Aktywność poznawcza
Umiejętność obserwowania środowiska
Interesuje się działalnością: Plastyczną
Techniczną
Muzyczną
Tańcem
Ćwiczeniami ruchowymi
Recytacją

W poziomych rzędach umieszczone zostały umiejętności, których osiągnięcie przewidziane jest przez program nauczania w poszczególnych klasach. Rzędy pionowe oznaczone są symbolami miesięcy. Pod koniec danego miesiąca nauczyciel dokonuje analizy na podstawie obserwacji rozwoju rozpatrywanej umiejętności. Jeśli dziecko je osiągnie zaznacza jej przejawy w wybrany przez siebie sposób. Moją kartę osiągnięć oceniałam za pomocą symboli W, D, P, S - WSPANIALE, DOBRZE, POPRAW, SŁABO.

Obecnie zgodnie z założeniami reformy systemu edukacji jednym z kluczowych zadań szkoły jest rozwijanie umiejętności uczniów w planowaniu, organizowaniu i ocenianiu własnego uczenia się. Zgodnie z tym założeniem powinniśmy stopniowo wdrażać nawet najmłodsze dzieci do oceny własnego postępowania i osiągnięć.

Swoich uczniów staram się nauczyć odpowiedzialności za własne działanie oraz ponoszenia wynikających z niego konsekwencji. Realizując te zamierzenia staram się, na co dzień stwarzać, wręcz prowokować takie sytuacje, które uruchomią w uczniach autorefleksję. Między innymi zamiast udzielać odpowiedzi na wszystkie pytania uczniów dążę do tego, aby oni sami starali się odpowiedzieć na stawiane przez siebie pytania.

Oceniane nierozerwalne łączy się z kontrolą, której dokonuje nauczyciel, ale powinien również sam uczeń. Istotne jest poprawianie własnych błędów. Ważne jest, żeby w klasie panował taki klimat, w którym dzieci czują się bezpiecznie, to znaczy porażki i niepowodzenia traktowane są jako coś naturalnego i nieuniknionego. Należy wystrzegać się porównywania uczniów, aby oni sami nie przyzwyczajali się do porównywania z innymi, ale wyłącznie z samym sobą.

Z psychologicznego punktu widzenia niezmiernie ważne jest wczesne tworzenie warunków do refleksji dziecka nad własnymi osiągnięciami. Dlatego w swojej pracy dydaktyczno - wychowawczej należy również stosować KARTY SAMOOCENY DZIECKA. Ocena taka musi być dla dziecka zrozumiała, jasna i czytelna oraz dostosowana formą do wieku dziecka. Może mieć ona postać obrazków, wykresów oraz słowa - klucza dotyczących ważnych aspektów funkcjonowania w szkole.

Przykładowa karta samooceny dziecka w klasie 2 po 1 semestrze

Moja samoocena

Nazywam się ..........................................................................................................

Urodziłam się ........................................ w ............................................................

Mieszkam w .................................... na ul. ............................................................

Chodzę do Szkoły ...................................................................................................

...................................................................................................................................

Do klasy ....................................... Semestr ..................................

Moje czytanie:

czytam czytam czytam czytam czytam czytam

głoskami sylabami wyrazami zdaniami płynnie płynnie

z ekspresją

Moje pisanie:

piszę piszę układam piszę ciekawie jeśli zechcę

wszystkie wyrazy i zapisuję krótkie rozbudowuję mogę zostać

litery zdania teksty swoje wypowiedzi pisarzem

Moje zachowanie: { zazwyczaj, czasami, rzadko }

1. ............................. pomagam innym.

2. .............................. szanuję cudzą własność.

3. .............................. słucham, gdy inni mówią.

4. .............................. zgodnie bawię się i pracuję w grupie.

5. .............................. wywiązuję się z obowiązków ucznia.

6. .............................. dbam o zdrowie i bezpieczeństwo swoje i innych.

7. .............................. pracuję samodzielnie.

8. ............................... pracuję wytrwale.

Już na początku klasy 1 zanim dziecko przystąpi do nauki czytania i pisania w szkole zostaje poddane ocenie kompetencji dziecka rozpoczynającego naukę szkolną. Ocenia się tzw. „gotowość szkolną dziecka.”

Przez gotowość szkolną B. Dębiec rozumie „Swoisty rodzaj równowago między możliwościami dziecka a wymogami programu dydaktyczno - wychowawczego obowiązującego w pierwszym roku szkolnym nauczania. Stan gotowości szkolnej jest efektem dojrzałości poszczególnych cech rozwojowych dziecka, niezbędnych do podjęcia przez nie zajęć w szkole. Stąd też jako synonim terminu gotowość szkolna stosowana jest często zamiennie nazwa - dojrzałość szkolna”

M. Kwiatkowska określa dojrzałość szkolną „jako gotowość dziecka do podjęcia nauki, zależna od poziomu jego ogólnego rozwoju, zwłaszcza zdrowia i zdolności przystosowania się do nowego środowiska.”

Natomiast W. Okoń definiuje dojrzałość szkolną jako „osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych klasy pierwszej. Dojrzałość szkolna zależy od warunków bytowych dziecka, wykształcenia rodziców, wychowania przedszkolnego, zdolności dziecka i jego zdrowia.”

W celu określenia dojrzałości uczniów należy posłużyć się testem dojrzałości szkolnej, jako narzędziem pomiaru rozwoju umysłowego dziecka. Test dojrzałości umysłowej bada niewerbalne czynności poznawcze, takie jak: porównywanie, analiza i synteza (odwzorowywanie), rozumienie elementarnych pojęć arytmetycznych oraz rozumowanie.

Przykładowy test do badania dojrzałości szkolnej

1. Napisz swoje imię ..............................................

2. Pokoloruj kostkę, która jest inna niż pozostałe.

3. Pokoloruj wstęgę, która różni się od pozostałych.

4. Odszukaj, która strzałka jest inna niż wszystkie i pokoloruj ją.

5. Który przedmiot nie pasuje do podanego zbioru? Skreśl go.

6. Otocz kółeczkiem taki sam rysunek lub znak, jaki jest po lewej stronie.

7. Skreśl klocki, które są potrzebne do zbudowania ptaka.

8. 
   Skreśl klocki, które są potrzebne do zbudowania

pajaca.

9. Napisz obok takie same wzory.

10. Pokoloruj 4 buzie na czerwono, 3 na niebiesko.

11. Pokoloruj 5 serduszko na zielono i 8 na czerwono.

12. Sprawdź czy każda gwiazdka schowa się za chmurką. Połącz gwiazdki z chmurkami.

13. Połącz w pary słoneczka z księżycami. Sprawdź czy każde słoneczko ma swoją parę.

14. Połącz strzałkami, co jest potrzebne tym ludziom.

Zadania z nr 2,3,4,5 i 6 badają umiejętność porównywania przedmiotów.

Zadania z nr 7, 8 i 9 badają analizę i syntezę (odwzorowywanie)

Zadania z nr 10, 11, 12 i 13 określają rozumowanie elementarnych pojęć arytmetycznych

Zadanie z nr 14 bada rozumowanie dziecka

Ocena zadań:

2. - 1pkt3. - 1pkt

4. - 1 pkt

5. - 1 pkt

6. - 6 pkt

7. - 2 pkt

8. - 2 pkt

9. - 8 pkt

10. - 1pkt

11. - 1 pkt

12. - 1 pkt

13. - 1 pkt

14. - 4 pkt

Po przeprowadzonym badaniu testem dojrzałości szkolnej można podzielić dzieci na trzy grupy rozwojowe oznaczone symbolami A, B i C w zależności od uzyskanych wyników.

W grupie A znajdą się dzieci, które uzyskają najwyższą punktację za wykonane zadania. W ogólnym podsumowaniu liczba punktów uzyskanych przez tę grupę dzieci jest w granicach 30 - 25 punktów. Dzieci z grupy A posiadają wspaniały rozwój poszczególnych sprawności i umiejętności określających poziom ich rozwoju psychicznego.

W grupie B liczba uzyskanych punktów waha się w granicach 24 - 15 punktów. Dzieci z tej grupy wykazują nieznaczne obniżenie poziomu sprawności w stosunku do przewidywanej możliwości dzieci danego wieku.

Do grupy C należą te dzieci, które uzyskały najniższe wyniki, tzn., od 14 - 0, ponieważ nie rozumieją postawionych przed nimi zadań lub wykonują je zdecydowanie poniżej poziomu przewidzianego dla danego wieku. Są to dzieci niedostatecznie przygotowane do szkoły. Równocześnie można powiedzieć, że ich rozwój psychiczny wykazuje głębsze opóźnienie różnego stopnia w poszczególnych sferach. To tej grupy dzieci można zaliczyć również te dzieci, które zdradzają opóźnienia w rozwoju związane z poważnymi zaniedbaniami wychowawczymi.

Na dojrzałość szkolną duży wpływ mają również warunki rozwojowe oraz środowisko rodzinne dziecka, które można ustalić za pomocą ankiety dla rodziców.

Przykładowa ankieta dla rodziców.

Bardzo proszę o wypełnienie ankiety. Informacje zawarte w poniższej ankiecie pozwolą mi lepiej poznać warunki rozwojowe i środowisko rodzinne dziecka oraz pomogą mi w ustaleniu poziomu dojrzałości szkolnej ucznia klasy pierwszej. Poziom dojrzałości szkolnej oraz środowisko rodzinne ucznia ma bardzo duży wpływ na powodzenie lub niepowodzenie szkolne uczniów w dalszej nauce szkolnej. Bardzo dziękuję za szczerą wypowiedź.

DANE O DZIECKU

1. Imię i nazwisko dziecka: .......................................................................................................

2. Data i miejsce urodzenia .......................................................................................................

3. Adres dziecka ........................................................................................................................

STAN ZDROWIA DZIECKA

1. Ogólny stan zdrowia dziecka: bardzo dobry dobry zły

2. Przebyte choroby: zakaźne ....................................................................................................

dróg oddechowych ...................................................................................

Wady: wymowy tak nie, słuchu tak nie, wzroku tak nie

Jaki rodzaj wady oraz czy jest pod opieką lekarza? ................................................................

5. Od ilu lat dziecko zaczęło uczęszczać do przedszkola? .....................................................

ZACHOWANIE SIĘ DZIECKA

1. Proszę podkreślić właściwy wyraz

zrównoważone (zachowanie nie budzi zastrzeżeń), zahamowane (mała aktywność, onieśmielenie, niepewność, swobodne zachowanie się, hałaśliwość, niepodporządkowanie się poleceniom dorosłych)

RODZINA

1. Imiona i nazwiska rodziców .................................................................................................

2. Wykształcenie i zawód wykonywany matki. ...........................................................................

3. Wykształcenie i zawód wykonywany ojca. ............................................................................

4. Liczba oraz wiek rodzeństwa. ..................................................................................................

WARUNKI DOMOWE

1. Zdaniem Państwa, jakie rodzina ma warunki mieszkaniowe?

b. dobre przeciętne złe

2. Jakie rodzina ma warunki materialne?

dobre średnie złe

3. Czy Państwa dziecko ma swój pokój? tak nie

4. Jak Państwa dziecko się odżywia? regularnie nieregularnie

Czym to jest spowodowane? ..................................................................................................

INFORMACJA O WARUNKACH WYCHOWAWCZYCH W DOMU

1. Czy Państwa dziecko ma obowiązki domowe? tak nie

Jakie? .....................................................................................................................................

2. Zainteresowania dziecka ..........................................................................................

3. Jakie programy telewizyjne dziecko ogląda i jakie go najbardziej interesują?

.....................................................................................................................................

4. Ile czasu dziecko spędza przed telewizorem? .........................................................

5. Czy dziecku czytane są książki i jakie? ..................................................................

6. Jakie czynności związane z samoobsługą dziecko potrafi wykonać?

- ubieranie, rozbieranie tak nie

- wiązanie sznurowadeł tak nie

- związane z higieną osobistą tak nie

7. Czy Państwo wspólnie z dzieckiem wychodzą na spacery? tak nie

Gdzie i jak często? .................................................................................................................

8. Czy Państwo wspólnie z dzieckiem wyjeżdżają na wycieczki? tak nie

Gdzie i jak często? ................................................................................................................

Do określenia dojrzałości szkolnej dziecka może nam posłużyć również kwestionariusz obrazkowy do badania mowy i wymowy dziecka skonstruowany przez A. Balejki. Zawiera on 44 obrazki przedstawiające znane najmłodszym, bo już 2 -3 letnim dzieciom przedmioty, części ciała, zwierzęta warzywa i owoce. „Tak zbudowany kwestionariusz jest narzędziem pomiaru i oceny rozwoju mowy i wymowy nie tylko dzieci, ale także ludzi dorosłych, którzy z różnych przyczyn utracili zdolność porozumiewania się słownego.”

Kwestionariusz obrazkowy pozwala szybko wykryć wady i zaburzenia artykulacyjne oraz ocenić rozwój mowy dziecka. Oceniając rozwój wymowy dziecka stosuje się 3 poziomy oceny - poziom A, B i C. Oceniając poszczególne poziomy możemy określić dojrzałość szkolną dziecka.

W celu wykrycia zaburzeń w rozwoju somatycznym można wykorzystać test przesiewowy B. Woynarskiej. Za pomocą tego testu uzyska się dane centylowe wzrostu i wagi, które zostaną porównane z siatkami centylowymi. Dane centylowe ukazują rodzaj zaburzenia w rozwoju somatycznym.

Natomiast do zbadania poziomu cech motorycznych dziecka posłuży nam „Indeks sprawności fizycznej” dr K. Zuchary. Indeks ten zawiera 6 prób do mierzenia następujących cech motoryki: próba szybkości, skoczności siły ramion, gibkości wytrzymałości oraz siły mięśni brzucha.

Od poziomu dojrzałości szkolne uczniów zależy ich dalsze powodzenie w nauce. Można zbadać tą zależność porównując wyniki testu dojrzałości szkolnej z wynikami testu końcowo rocznego dla klasy 1.

Przykładowy test końcoworoczny dla klasy 1

Imię, nazwisko i klasa.......................................................................................

1. Technika czytania.

Kasia wróciła do domu z bólem głowy. Mama dała jej termometr. Okazało się, że temperatura jest za wysoka. Pan doktor oznajmił, że Kasia ma grypę. Musi, więc leżeć w łóżku i jeść witaminy.

(uczeń czyta: płynnie, zdaniami, wyrazami, sylabami, głoskuje)

2. Przeczytaj i odpowiedz na pytania.

Mama posłała Kasię do sklepu po zakupy. Kazała jej kupić bułki, serek topiony, kiełbasę i masło. Wracając, miała wstąpić do kiosku po gazetę i mydło. Kasia kupione towary włożyła do kolorowej torby.

1. Dokąd mama posłała Kasię?

do domu do sklepu do szkoły

2. Co Kasia miała kupić w sklepie?

Kasia miała kupić.................................................................................................

..............................................................................................................................

3. Dokąd miała wstąpić wracając do domu?

do sklepu do domu do kiosku

4. Do czego Kasia włożyła zakupy?

Kasia włożyła zakupy do......................................................................................

3. W podanych zdaniach podkreśl samogłoski.

Już za kilka dni zaczynają się wakacje. Zuzia chętnie jeździ na rowerze.

4. Podkreśl wyrazy oznaczające nazwy ludzi.

Dzieci pracują w ogródku. Marek gra w piłkę na boisku. Wczoraj odwiedziła nas babcia. Praca strażaka jest trudna i odpowiedzialna.

5. Ułóż zdanie z rozsypanki wyrazowej.

do, cioci, latem, Dorota, na, Krysi. wieś, pojedzie,

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

6. Podziel wyrazy na sylaby.

Adam, samolot, ule, telewizor, mysz, komputer, biurko, tornister, znaczki

7. Podkreśl wyrazy oznaczające czynności.

jeż, biegnie, plecak, nosi, mama, kupuje, skacze, klasa, maluje, wyszywa

8. Pomaluj światła odpowiednim kolorem.

stój uwaga idź

9. Połącz strzałkami nazwy zawodów z czynnościami.

lekarz sprzedaje

ekspedientka uczy

krawiec leczy

nauczyciel szyje

10. Pisanie z pamięci.

Znamy liczby i cyfry. Potrafimy pisać wyrazy i zdania. W piórniku mamy gumkę, ołówek i pióro. W plecaku nosimy piórnik.

11. Pokoloruj pola i podpisz rysunki.

Końcowym etapem testowania uczniów oraz oceniania ich kompetencji nabytych podczas procesu dydaktyczno - wychowawczego na każdym poziomie kształcenia w klasach 1 - 3 jest skonstruowanie przez nauczyciela oceny opisowej śródrocznej oraz końcowo rocznej.

Wprowadzenie oceny opisowej zapoczątkowało wiele zmian i innowacji w nauczaniu początkowym. Dzięki wprowadzeniu takiej formy oceny nauczyciele zostali zmobilizowani do bardziej wnikliwego poznawania swoich uczniów. Jednocześnie narzucenie oceny opisowej przyniosło ze sobą wiele problemów i kontrowersji.

Ocena opisowa przywraca szkole kilka podstawowych cech, jakie przez lata utraciła. Przede wszystkim kształtuje właściwe nastawienie do nauki, motywuje do pracy i budzi twórczą aktywność, sprzyja tworzeniu się w klasie swobodnej atmosfery pracy i partnerskich stosunków między uczniem a nauczycielem.

Krytykowany system „oceniania cyfrowego” poszedł w niepamięć, Uczniowie nie muszą się już obawiać stresujących jedynek i dwójek, dlatego, że oceny cyfrowe zostały zastąpione ocenami opisowymi, które mają podawać w przyjemnej formie stopień opanowania wiadomości i umiejętności. Wszystko powinno być wspaniale, ale jednak moim zadaniem tak do końca nie jest, dlatego, bo oceny opisowe również stwarzają pewne niebezpieczeństwa.

Uczniowie na zajęciach otrzymują od nauczyciela wiele pochwał, różne pieczątki lub inne znaczki, w zależności od pomysłu nauczyciela. Tym, którym nauka nie sprawia problemu i uczą się dobrze zawsze są usatysfakcjonowani. Jednak w klasie również są dzieci ze słabszymi wynikami w nauce z powodu różnych deficytów rozwojowych oraz i te, które na zajęcia są zawsze nieprzygotowani, przychodzą bez przyborów oraz potrzebnych materiałów. Dla nich słowa „Przykro mi, że się nie nauczyłeś lub nie przygotowałeś czegoś” nie przynoszą mobilizacji do dalszej pracy. Rodzic w tym wypadku nie jest poinformowany, że z jego dzieckiem dzieje się coś niedobrego. Postanowiłam w swojej pracy dydaktyczno - wychowawczej z dziećmi założyć dzienniczki drugoklasisty i trzecioklasisty, w których zapisywane są uwagi negatywne jak i również pochwały. Są one zawsze dostępne i czytelne zarówno dla rodzica oraz samego dziecka.

Wśród dzieci istnieje naturalna potrzeba rywalizacji. Ocena opisowa nie daje klarownego obrazu, kto jest rzeczywiście najlepszy, dlatego uczniowie starają się szukać innych możliwości zaspokojenia tej potrzeby. W czasie lekcji obserwuję często niezdrową rywalizację, kto pierwszy przeczyta, kto pierwszy napisze lub, kto pierwszy podniesie rękę.

Dochodzę do wniosku, że dzieci lubią być oceniane w ten sposób, że coś dostają za wykonaną pracę lub coś zbierają, aby na końcu uzyskać za to jakąś nagrodę lub pochwałę.

Ocena opisowa jest tak skonstruowana, że najpierw opisane są same pozytywy a później jakieś wskazówki lub negatywne uwagi. Do większości rodziców przemawiają tylko pozytywne cechy dziecka, a te negatywne odrzucają na dalszy plan. W klasie czwartej często następuje rozczarowanie, kiedy dzieci nie potrafią się znaleźć w nowej sytuacji i przynoszą słabe stopnie ze sprawdzianów i kartkówek. Przypominają sobie zawsze te wspaniałe słowa na temat swojego dziecka i są rozczarowani oraz pytają, dlaczego się tak dzieje.

Ewaluacja oceny, jaka nastąpiła mówi, iż nie wolno stosować w klasach niższych cyfrowej skali ocen. Kolorowe znaczki, różne zwroty do uczniów czy pisanie do nich listów nie rozwiązują tego problemu. Przydatne i bardzo dobre takie oceniane jest w klasie pierwszej, kiedy dziecko się naprawdę poznaje przez obserwację oraz wprowadza się go do nowego środowiska, jakim jest szkoła. W drugiej i trzeciej klasie może dobrym sposobem byłoby połączenie oceny punktowej (cyfrowej) wystawianej w ciągu całego semestru z komentarzem słownym na półrocze i koniec roku. Takie ocenianie wzmocniłoby jeszcze bardziej motywację do nauki, a jednocześnie wyjaśniałoby wątpliwości, wskazywałoby na zaangażowanie i wysiłek ucznia oraz bardziej wprowadziłoby go do oceniania obowiązującego w klasie czwartej.

W tym celu postanowiłam oprócz oceny opisowej wprowadzić ocenę punktową, która będzie obowiązywać w klasowych konkursach. W klasie drugiej i trzeciej zorganizowałam trzy klasowe konkursy: MISTRZ ORTOGRAFII, SUPER MATEMATYK oraz WSPANIAŁY CZYTELNIK. W konkursie bierze udział cała klasa. Przez cały semestr pierwszy i drugi uczniowie zbierają oceny - punkty za poszczególne sprawdziany, dyktanda lub testy, które zapisywane są do specjalnej tabeli konkursowej, która jest wklejona do dzienniczka drugoklasisty lub trzecioklasisty. Punkty uzyskane z wszystkich sprawdzianów podliczane są po pierwszym semestrze oraz pod koniec roku szkolnego i wyłaniane są trzy pierwsze miejsca, które są szczególnie nagradzane. Wszystkie dzieci, biorące udział w konkursach, otrzymują dyplomy za udział w nich oraz za pracowitość i systematyczne zbieranie poszczególnych punktów.

Uważam, że jest to bardzo dobry pomysł na przygotowanie uczniów do przekroczenia pierwszego etapu kształcenia. Poszczególne konkursy uczą ich systematyczności, pracowitości oraz odpowiedzialności za swoje obowiązki szkolne. Pojawienie się nowego systemu oceniania w klasie czwartej nie jest tak stresujące dla uczniów jak również i dla rodziców.

Literatura:

1. W. Okoń - „Słownik pedagogiczny,” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992

2. R. I. Arends - „Uczymy się nauczać,” WSiP, Warszawa 1994

3. R. Więckowski - „Założenie a rzeczywistość w systemie oceniania dzieci klas początkowych”, Życie Szkoły 5/1998

4. A. Balejko - „Jak usuwać wady wymowy”, UŻP, Białystok 1

5. R. Więckowski - `Pedagogika wczesnoszkolna,” WSiP, Warszawa 1993

6. W. Pomykało (red) - „Encyklopedia pedagogiczna,” Fundacja innowacja, Warszawa 1993

7. M. Zagozdon - „Ocenianie jako wartościowanie wysiłku edukacyjnego dziecka czy kontrolowanie i testowanie jego osiągnięć szkolnych,” Życie Szkoły 1/1999

9. J.Chojnicki, M. Grondas, A. Kołodziejczyk, J. Królikowski - „Ocenianie,” CODN, Warszawa 1999

10. A. Mitręga, M. Moryto - Pecio - „Propozycja metodyczna oceny opisowej postępów dzieci,” Życie Szkoły 2/1998

11. M. Majchrzak - „Ocena opisowa w odczuciu rodziców,” Życie Szkoły 3/2001

12. B. Blok, M. Goguś, M. Kotlińska - „Ocena kompetencji dziecka rozpoczynającego naukę szkolną,” Życie Szkoły 8/1998

13. K. Rau, I. Chodoń - „Ocenianie opisowe a rozwój dziecka,” Poznań 1999

14. M. Lelonek (red) - „Praca nauczyciela i ucznia w klasach 1 -3,” WSiP, Warszawa 1990

15. A. Brzezińska, E. Misiorna - „Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej” - WOM Poznań, 1998

16. M. Roszkowska - Przetacznik - „Poznajemy osiągnięcia swoich uczniów,” Kraków 2000

17. B. Dębiec - „Metodyka pracy higienistki szkolnej”, PZWS, Warszawa 1983

nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej

mgr Mariola Piela

W. Okoń - „Słownik pedagogiczny,” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992

R. I. Arends - „Uczymy się nauczać,” WSiP, Warszawa 1994

W. Okoń - „Słownik pedagogiczny,” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992

W. Okoń - „Słownik pedagogiczny,” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992

W. Okoń - „Słownik pedagogiczny,” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992

W. Okoń - „Słownik pedagogiczny,” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992

M. Roszkowska - Przetacznik - „Poznajemy osiągnięcia swoich uczniów,” Kraków 2000

R. Więckowski - „Założenie a rzeczywistość w systemie oceniania dzieci klas początkowych”, Życie Szkoły 5/1998

B. Dębiec - „Metodyka pracy higienistki szkolnej”, PZWS, Warszawa 1983

M. Radwiłowiczowa - „Metodyka nauczania początkowego”, WSiP, Watrszawa 1986

B. Wilgocka - Okoń - „Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko”, PWN, Warszawa 1972

A. Balejko - „Jak usuwać wady wymowy”, UŻP, Białystok 1991

13

. .

. .

. .

. .

. .

.

. .

. .

. .

. .

kos

nos los kos las

KL

LK KF KE KL KΓ

---