est to ostra choroba zakaźna o różnym umiejscowieniu i przebiegu.
Choroba jest wywoływana przez bakterię - maczugowiec błonicy - Corynebacterium diphtheriae. Za objawy odpowiedzialny jest wytwarzany przez drobnoustrój jad błoniczy, który produkowany jest przez bakterie lizogenne tj. takie, które uległy konwersji (zakażeniu) swoistym bakteriofagiem.
Choroba występuje na całym świecei jednak od czasu upowszechnienia szczepień zniknęła z wielu rejonów lub występuje na nich sporadycznie.
Wrażliwość na zachorowanie jest powszechna a przebycie zakażenia pozostawia długotrwałą odporność. W wyniku prowadzenia masowych szczepień ochronnych błonica obecnie należy do chorób ustępujących. Należy jednak śledzić odporność populacji i systematycznie doszczepiać osoby powyżej 35 roku życia ponieważ odporność poszczepienna wraz z wiekiem wygasa.
Naturalnym rezerwuarem i źródłem zakażenia jest człowiek chory lub nosiciel wydalający drobnoustroje w wydzielinie z górnych dróg oddechowych a zakażenie szerzy się drogą powietrzno - kropelkową od chorego lub nosiciela maczugowców lub przez bezpośredni kontakt z przedmiotami z otoczenia chorego a także przez uszkodzoną skórę.
Okres wylęgania od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów wynosi od 2 - 6 dni.
Wyróżnia się kilka postaci klinicznych błonicy:
Błonica gardła (diphteria pharyngitis) może przebiegać w postaci umiejscowionej, zatokowej,postępującej, toksycznej i hipertoksycznej.
Postać umiejscowiona przebiega pod postacią anginy nieżytowej lub włóknikowej (rzekomobłoniastej) głównie u dorosłych. Jest to postać najlżejsza, przebiegająca z zaczerwienieniem i obrzękiem migdałków podniebiennych
Postać zatokowa przypomina anginę paciorkowcową z obecnością w kryptach na jednym lub obu migdałkach białych nalotów, które po oddzieleniu odpodłoża pozostawiają lekko krwawiące miejsce. Chory jest blady, gorączkuje do 38ºC, uskarża się na złe samopoczucie. Z ust można wyczuć przykry, mdły zapach. U osób nieleczonych mogą rozwinąć się późne zespoły toksyczne w postaci zaburzeń pracy serca lub porażeń obwodowych.
W postaci postępującej naloty mogą schodzić poza obręb migdałków ku dołowi w kierunku krtani czemu częsciej towarzyszą skutki działania jadu błoniczego pod postacią porażenia podniebienia miękkiego czy zaburzeń pracy serca. Stan chorego jest ciężki, temeratura dochodzi do 40ºC.
Postać toksyczna błonicy o ciężkim przebiegu charakteryzuje się obecnością jednolitych brudnoszarych lub zielonkawych nalotów wychodzących rozlegle poza migdałki. Chory jest blady, ma pokrążone oczy, z ust wyczuwa się gnilny zapach, skóra jest wilgotna a temperatura sięga do 40ºC, powiększone węzły chłonne podżuchwowe i szyjne powodują wyrównanie zarysów szyi tzw szyja Nerona lub prokonsula. Często dochodzi do toksycznego uszkodzenia mięśnia sercowego z nagłym zatrzymaniem krążenia włącznie.
W postaci hipertoksycznej dodatkowo występują zaburzenia hematologiczne spowodowane uszkodzeniem szpiku kostnego oraz naczyń włosowatych.
Błonica krtani (laryngitis diphtherica), dławiec, krup Jest to obecnie bardzo rzadko występująca postać błonicy szczególnie niebezpieczna u dzieci. Charakteryzuje się występowaniem błon rzekomych wyścielających wewnętrzna powierzchnię krtani objawiających się szczekającym kaszlem, chrypką, bezgłosem. W cięższych postacią może dojść do trudności w oddychaniu w wyniku zwężenia krtani.
Błonica nosa, ucha i skóry to rzadko występujące postecie o łagodnym przebiegu.
Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych ( Dz.U.Nr 55, poz.664-2000 r.) szczepienia p/ błonicy są w Polsce obowiązkowe. Szczepieniu podlegają dzieci od 7 tyg. życia do 19 roku włącznie oraz osoby w wieku powyżej 19 lat narażone w sposób szczególny na zakażenie.
Według kalendarza szczepień szczepienia są wykonywane w następującym wieku:
I dawka w wieku 2 miesięcy ( 7 tyg. życia )
II dawka w wieku 3 / 4 miesięcy,
III dawka w wieku 5 miesięcy
IV dawka w wieku 16-18 miesięcy
Powyższe szczepienia należy wykonać podając skojarzoną szczepionkę DTP przeciwko D-błonicy, T- tężcowi i P -krztuścowi.
Odstępy między poszczególnymi dawkami szczepionki powinny wynosić 6 tyg.
Dziecku, które z różnych względów nie otrzymało szczepień szczepionką skojarzoną p/błonicy, tężcowi i krztuścowi zgodnie z kalendarzem szczepień i nie ma przeciwwskazań do szczepień należy podać szczepionkę w innym terminie uwzględniając 3 dawki składające się na szczepienie pierwotne podane w odstępie 6 tygodni i IV dawkę po okresie jednego roku od szczepienia pierwotnego.
Obecnie w Polsce dostępne są szczepionki skojarzone p/błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierające komponentę krztuścową w formie całej komórki - krztusiec pełnokomórkowy lub szczepionki zawierające wyosobnione antygeny - krztusiec acelularny.
Szczepionki zawierające krztusiec pełnokomórkowy możemy stosować od 2 miesiąca ( 7 tyg. ) życia do ukończenia 3 roku życia, natomiast szczepionki acelularne możemy stosować od 2 miesiąca (7 tyg.) życia do ukończenia 7 roku życia.
Szczepionki zawierające krztusiec acelularny możemy stosować jako dawki przypominające między 5 a 7 rokiem życia w miejsce przypadającego w tym okresie szczepienia p/ błonicy i tężcowi.( DT)
U dzieci z przeciwwskazaniem do szczepienia p/ krztuścowi należy zastosować szczepionkę DT ( błoniczo-tężcową ) podając:
I dawkę w 3 / 4 miesiącu życia,
II dawkę 5 miesiącu życia,
III dawkę w 16 -18 miesiącu życia,
Dalsze dawki podajemy w kolejnych latach: 6 roku życia, 14 roku życia, 19 roku życia. Dzieciom do ukończenia 7 roku życia podajemy szczepionkę DT, natomiast osobom od 8 roku życia podajemy szczepionkę Td.
Powyżej 19 roku życia szczepieniu podlegają
osoby ze styczności z chorym na błonicę,
pracownicy służby zdrowia, oraz osoby pracujące w innych zawodach, które mogą mieć styczność z osobami chorymi na błonicę,
osoby wyjeżdżające do państw gdzie występują zachorowania na błonicę,
osoby w wieku 20-29 lat ze wschodnich województw przygranicznych,
Przeciwwskazania do szczepień p/ błonicy;
choroba w okresie ostrym przebiegająca z gorączką lub z zaburzeniami układowymi o istotnym znaczeniu klinicznym,choroby przewlekłe w okresie zaostrzeń
uczulenie na składniki szczepionki
wystąpienie nadmiernych reakcji poszczepiennych po uprzednich szczepieniach
Szczepienie można wykonać przy użyciu szczepionki monowalentnej (pojedyńczej) chroniącej przed zachorowaniem na błonicę:
Szczepionka D ( D - toksoid błoniczy ) - firma Biomed
Szczepionka d ( d - toksoid błoniczy ) - firma Biomed
lub przy pomocy szczepionki skojarzonej (potrójnej) przeciwko / błonicy, tężcowi i krztuścowi:
TRIPACEL firma Aventis Pasteur
INFANRIX - firma SmithKline Beecham
DTPa zawiera -firma Statens Serum Institut
W każdym przypadku uzasadnionego podejrzenia błonicy należy podać surowić przeciwbłoniczą (antytoksynę) w celu unieczynnienia toksyny nie związanej jeszcze z tkankami organizmu. Leczenie uzupełniające zależy od przebiegu błonicy.
|
