DIAGNOSTYKA I EPIDEMILOGIA BŁONICY
Czynnik etiologiczny - pałeczki Gram (+) Corynebacterium diphtheriae (maczugowiec błonicy)
Epidemiologia:
C. diphtheriae jest mikroorganizmem bardzo zakaźnym!
Drogi zakażenia - rozprzestrzenia się przez bliski kontakt z osobą zakażoną, najczęściej przez kropelki wydzieliny nosowo-gardłowej
Rezerwuar - wyłącznie ludzie
Zapadalność:
po wprowadzeniu masowych szczepień zapadalność wyraźnie spadła; nie zanotowano większych epidemii (dla przypomnienia - szczepienie anatoksyną błoniczą włączone do cyklu szczepień DiPerTe; pierwsza dawka w 2 miesiącu życia, dawki przypominające przed pójściem do szkoły, a następnie co 10 lat)
Najbardziej podatne na zakażenia są dzieci
Zanotowano przypadki zachorowań przez osoby starsze (z powodu braku ekspozycji na chorobę i nieodpowiedniej immunizacji) głownie w krajach słabo rozwiniętych gdzie zaniedbane jest przeprowadzenie szczepień u dzieci, np. w Rosji
Śmiertelność spadła z ponad 200 przypadków/100 000 do około 0,002 / 100 000
Średnia liczba przypadków notowanych rocznie waha się między 5 a 0
Błonica jest chorobą, która podlega obowiązkowej rejestracji!
Diagnostyka
Obraz kliniczny - tworzące się na migdałkach, gardle lub w nozdrzach przednich szarawe błony rzekome, które jeśli są rozbudowane mogę zamykać drogi oddechowe (zagrożenie uduszeniem!), objawy późne to zaburzenia rytmu serca i trudności w poruszaniu kończynami, mówieniu, połykaniu i widzeniu.
Hodowla i izolacja:
materiałami do badań najczęściej są: wymazy z gardła, migdałków, jamy nosowo-gardłowej, ran lub wydzielina z owrzodzeń (obecne w zaawansowanym stadium) Wymazy powinny być pobierane jednocześnie przy pomocy 2 wacików: jeden przeznaczony do sporządzania preparatów bezpośrednich, a drugi do hodowli
preparaty bezpośrednie mogą być barwione różnymi metodami:
barwienie metodą Grama - pleomorficzne, gram(+) pałeczki, układające się we wzory przypominające chińskie pismo
barwienie metodą Neissera - wykrywa ziarna wolutynowe; komórki zabarwione na żółto, ziarna na fioletowo
barwienie błękitem metylenowym - jasnoniebieskie pałeczki z wyraźnymi, metachromatycznymi ziarnistościami
barwienie metodą Giemsy - ??
Hodowla - prowadzona może by na podłożu z krwią, podłożu Loefflera (bulion z dodatkiem glukozy i surowicy końskiej, na podłożach Clauberga (z telurynem potasu) oraz innych wybiórczych dla maczugowców (?)
Na podłożach z talurynem potasu szczepy C.diphtheriae mogą tworzyć kolonie o różnej morfologii, co przyporządkowuje je do poszczególnych podgatunków:
gravis - kolonie szare, szaroczarne, szorstkie, o wyglądzie stokrotki
mitis - kolonie czarne, lśniące, gładkie
intermedius - cechy pośrednie, kolonie małe, czarne z szarą obwódką, po kilku dniach podobne do typu gravis
Test wykrywający toksynę (test Eleka) - metoda polegająca na podwójnej dyfuzji przeprowadzanej bezpośrednio na powierzchni płytki agarowej. Pasek bibuły nasyca się przeciwciałami przeciw toksynie, jeśli badany szczep produkuje toksynę, reakcja jej z przeciwciałami tworzy linię precypitacyjną.
Zarówno test na toksynę jak i hodowla trwają dość długo, dlatego leczenie należy podjąć jeszcze przed otrzymaniem wyników (są one przydatne do potwierdzenia diagnozy)