ADAM ASNYK- „SEN GROBÓW”
ASNYK W POWST. STYCZN. Gdy powstanie styczniowe wybuchło, został on powołany na członka Rządu Narodowego. Po rozwiązaniu RN przez Traugutta przeszedł Asnyk, mimo słabego zdrowia do szeregów wojskowych. Czy jednak brał udział w jakiś walkach- nie wiadomo. Przewidując rychłą klęskę wyjeżdża na początku 1846 r. razem z pułkownikiem, Ignacym Chmielińskim do Drezna z zamiarem zorganizowania tam nowego Rządu Narodowego i kontynuowania walki. Tragedii Asnyka po upadku powstania nie podobna opisać. Dla jego niezwykle wrażliwego usposobienia nie był to bowiem zwykły zawód życiowy. Wszczepiona mu przez ojca wiara w skuteczność walki orężnej, rozpłomieniona następnie przez matkę i romantyczną poezję, ufność w przewagę ducha nad materią i potęgą liczebną, runęła w gruzy.
Sen grobów napisany prawdopodobnie we Włoszech różni się od liryków powstałych bezpośrednio po upadku powstania. Przez usta Anioła Przeznaczenia przyznaje, że rok 1863 był dziełem poezji romantycznej, która długo pochlebiała rzekomej wielkości narodu, ale nie potrafiła tchnąć siły w jego umęczone prochy. Duma narodowa nie pozwalała Asnykowi pogodzić się z myślą, że Polska cierpi za własne winy. Choć zdawał sobie sprawę z niemocy narodu, któremu romantyzm nic nie dał poza zapałem i zdolnością do poświęceń, nie miał jeszcze odwagi do spojrzeć krytycznie na ideę mesjanistyczną.
W utworach Asnyka odzwierciedliło się tragiczne przeżycie pokoleniowe, jakim była klęska powstania styczniowego. Widoczny jest głęboki pesymizm i krytycyzm wobec przeszłości. W symbolicznym poemacie "Sen grobów" dokonał Asnyk politycznego rozrachunku z postawami wobec zrywu narodowego. Poeta, podobnie jak inni pozytywiści, uważał, ze wykrwawionemu narodowi potrzebna jest cnota wytrwania. Lata następne przyniosły istotna zmianę w twórczości poety. Nastąpił odwrót od rozpamiętywania klęski powstańczej oraz zainteresowanie przemianami zachodzącymi w społeczeństwie. Duża część wierszy stanowiła dialog ze współczesnością. Asnyk próbował określić miejsce poezji w nowej epoce, ocenić przeszłość, która stwarzała warunki rozwoju sztuki i wyznaczała poecie uprzywilejowane miejsce w społeczeństwie. Niekiedy Asnyk występował jako Herold nowych haseł. Nigdy nie wypowiedział się bez zastrzeżeń do owych założeń, nigdy nie przestawał zmalować czasów "rapsodów sławy i miecza". Taka postawa sceptyka przekonanego o względności wszelkich ideałów, o ustawicznym przemijaniu wszystkiego, co ludzkość uważała za świętość, zaważyła na swoistym charakterze programowych utworów Asnyka. Motyw powstania styczniowego Przede wszystkim poemat ”Sen grobów”. W utworze tym brzmi rozpacz i pesymizm, czasem nawet bluźnierstwo wobec ojczyzny, sad nad ideologia romantyczna. Po klęsce poeta proponuje uzbroić się w sile wytrwania, przeczekać noc niewoli- oto co pozostaje wykrwawionemu narodowi. Również wiersz ”Sonet XXIX” jest przypomnieniem o narodzie polskim. Za przyczynę upadku państwa polskiego poeta uznaje zlekceważenie zła oraz zagrażającego zewsząd Ojczyźnie zwątpienia.