BUDOWA KOŚCI CZASZKI

CZASZKA - CRANIUM

A. Podział:

Czaszka składa się z kości

1. płaskich,

2. różnokształtnych

3. pneumatycznych (sitowa, szczękowa, czołowa, skroniowa).

Kości głowy można ogólnie podzielić na:

1. kości czaszki - mózgoczaszka- górna i tylna

• 
  potyliczna

• czołowa

• sitowa nieparzyste

• klinowa

• skroniowe

• ciemieniowe

1. kości twarzy - twarzoczaszka (trzewioczaszka) - przednio - boczna:

• 
  szczękowe

• nosowe

• podniebienne parzyste

• jarzmowe

• łzowe

• małżowiny nosowe dolne

• lemiesz

• żuchwa

• gnykowa

Mózgoczaszka to puszka osłaniająca mózgowie wraz z oponami. Wyróżniamy w niej podstawę i sklepienie na zewnątrz gładkie, od wewnątrz zawierające wyciski mózgowe). Czaszka trzewna zbudowana jest z kostek skomplikowanych, których zadaniem jest ochrona narządów twarzy.

B. Połączenia kości czaszki

Kości czaszki połączone są szwami (więzozrosty). Początkowe połączenia czaszki to ciemiączka i tkanka chrzęstna. Największe jest ciemiączko przednie. Chrząstkozrosty występują w okolicy podstawy czaszki w ograniczonej ilości.

Typy szwów: łuskowy, zębate, płaskie

Jedyny staw czaszki to staw żuchwowy. Otoczony mocną i luźna torebką stawową (co umożliwia przesuwanie się głowy żuchwy z dołka na guzek stawowy podczas otwierania ust). Zakres ruchów żuchwy: opuszczanie i unoszenie żuchwy, wysuwanie i cofanie żuchwy, ruchy żucia.

Więzadła:

1. boczne - od wyrostka jarzmowego kości skroniowej do szyjki żuchwy

2. rylcowo - żuchwowe - między wyrostkiem rylcowatym a kątem żuchwy

3. klinowo - żuchwowe - od wyrostka rylcowatego do wewnętrznej strony kata żuchwy

Rodzaje szwów:

1. węgłowy - łączy kości ciemieniowe z potyliczną

2. strzałkowy - łączy kości ciemieniowe

3. wieńcowy - łączy kości ciemieniowe z czołową

4. łuskowy - łączy kość skroniową z kością ciemieniową.

C. Szczegółowa budowa kości czaszki

TWARZOCZASZKA

1. ŻUCHWA

Składa się z trzonu oraz gałęzi. Gałąź żuchwy zakończona jest wyrostkami: dziobiastym i kłykciowym. Żuchwa ma dwie powierzchnie: zewnętrzną i wewnętrzną. Na powierzchni zewnętrznej znajduje się guzek bródkowy. Górna część trzonu zajmują zębodoły. Gałąź z trzonem łączą się pod kątem prostym lub lekko rozwartym. Miejsce połączenia nazywane jest kątem żuchwy. Na kącie żuchwy znajduje się guzowatość żwacza. Wyrostki żuchwy to powierzchnie stawowe do połączenia z czaszką - staw skroniowo - żuchwowy. Wyrostek dziobiastym położony do przodu - jest miejscem przyczepu mięśnia skroniowego. Wyrostek kłykciowy ma głowę pokrytą chrząstką. Głowa uczestniczy w budowie stawu żuchwowo - skroniowego. Na powierzchni kostnej wewnętrznej znajdują się dołki dla ślinianek podjęzykowych o podżuchwowych. Przez kanał żuchwy przechodzi tętnica, żyła i nerw żuchwowy. Wnikają one do zębodołów dolnych.

2. SZCZĘKA

Stanowi przegrodę między jamą nosową a jamą ustną. Posiada trzon oraz kilka wyrostków: czołowy, jarzmowy, zębodołowy (tworzy łuk zębodołowy zawierający zębodoły) oraz podniebienny. Otwór gruszkowaty ograniczają szczęka i kości oczodołowe. Trzon zawiera zatokę szczękową (wypełnioną powietrzem, łączącą się z jamą nosową).

3. KOŚĆ PODNIEBIENNA

Uczestniczy w budowie podniebienia twardego. Ma blaszkę poziomą i pionową; trzy wyrostki. Blaszka pozioma łączy się z wyrostkiem podniebiennym i tworzy podniebienie twarde. Brzeg tylny blaszki poziomej przechodzi w podniebienie miękkie. Blaszka pionowa ogranicza ścianę boczną jamy nosowej.

4. LEMIESZ

Stanowi część kostną przegrody jamy nosowej. Do brzegu przedniego tej kości przymocowuje się chrząstka przegrody nosa.

5. MAŁŻOWINA NOSOWA DOLNA

Ogranicza ścianę boczną jamy nosowej i przewód nosowy dolny.

6. KOŚĆ NOSOWA

Wchodzi w skład grzbietu nosa. Obie kości łączą się brzegiem przyśrodkowym. Brzegiem bocznym kość nosowa łączy się z wyrostkiem szczęki.

7. KOŚĆ JARZMOWA

Jej położenie w znacznym stopniu decyduje o kształcie twarzy i jej szerokości. Składa się z trzonu oraz dwóch wyrostków - skroniowego i czołowego (łączy się z wyrostkiem jarzmowym kości czołowej).

8. KOŚĆ ŁZOWA

Położona w przyśrodkowej ścianie oczodołu. Wraz z bruzdą łzową wyrostka czołowego szczęki ogranicza dół woreczka łzowego.

9. KOŚĆ GNYKOWA

Ma kształt podkowy, nie ma połączenia z żadną kością czaszki. Podwieszona jest za pomocą więzadeł i mięśni (na przedniej powierzchni szyi, na wysokości chrząstki tarczowatej krtani). Jest miejscem przyczepu mięśni podgnykowych i nadgnykowych oraz mięśni języka, krtani i gardła.

MÓZGOCZASZKA

10. KOŚĆ CZOŁOWA

Składa się z blaszki oczodołowej, która stanowi parzystą powierzchnię oczodołową oraz z nieparzystej łuski czołowej i części nosowej. Między blaszkami znajduje się powierzchnia kości sitowej. W miejscu przejścia łuski czołowej w część oczodołową kość jest najgrubsza i zawiera parzystą zatokę czołową (wypełnioną powietrzem i połączoną z jamą nosową). Na powierzchni wewnętrznej ma wnęki i uwypuklenia. Wyniosłości kostne nad brzegami nad brzegami oczodołów nazywają się łukami brwiowymi. Nad nimi leżą brzegi nadoczodołowe

11. KOŚĆ SITOWA

Ma blaszkę poziomą z otworkami, przez które przechodzą nerwy węchowe. Blaszka pionowa zwisa w jamie nosowej tworząc wraz z lemieszem kostna przegrodę nosa.. Do kości sitowej zalicza się tez błędnik sitowy (wewnątrz którego znajdują się komórki sitowe, wypełnione powietrzem, uchodzące do jamy nosowej) i blaszkę sitową (zawierającą otworki dla nerwów węchowych).

12. KOŚĆ KLINOWA

Stanowi podstawę czaszki. Składa się z trzonu, skrzydeł większych i mniejszych i wyrostków skrzydłowych. Trzon ma ścianę górną, przednią, tylna i boczną. Na trzonie od góry znajduje się siodło tureckie, a w nim dół przysadki mózgowej. Wewnątrz trzonu znajdują się zatoki klinowe (wypełnione powietrzem, połączone z jamą nosową). Ściana górna zawiera dół przysadki; ściana boczna - zatokę jamistą; ściana tylna łączy się z kością potyliczną i tu spoczywa pień mózgu. Ściana przednia ma dwa otwory, prowadzące do zatok klinowych. Skrzydła mniejsze ograniczają kanał wzrokowy ( przechodzę tędy nerwy wzrokowe). Między skrzydłami znajduje się skrzyżowanie nerwu wzrokowego.. Skrzydła większe ograniczają dół środkowy. Znajduje się tu: otwór okrągły (n. Szczękowy), otwór owalny (n. Żuchwowy), otwór kolcowy. Skrzydła ograniczają szczelinę oczodołową, przez która przenikają mięśnie i nerwy. Wyrostki skrzydłowe mają blaszkę przyśrodkową i boczną. Między nimi znajduje się dół skrzydłowy. Wyrostki stanowią ograniczenia kości nosowej.

13. KOŚĆ SKRONIOWA

Dzieli się na część łuskową, bębenkową (łączy się z błoną bębenkową; tworzy przewód słuchowy zewnętrzny), część sutkową (wewnątrz wyrostka sutkowatego znajduje się jama wypełniona powietrzem, łącząca się z jamą bębenkową) i piramidę kości skroniowej. Od łuski odchodzi wyrostek jarzmowy. Na powierzchni wewnętrznej biegnie bruzda tętnicy oponowej środkowej. Piramida kości skroniowej oddziela dół środkowy od dołu tylnego. Na jej tylnej powierzchni znajduje się otwór słuchowy wewnętrzny. Wewnątrz znajduje się kanał dla tętnicy szyjnej zewnętrznej, nerwu przedsionkowo - ślimakowego i twarzowego oraz ucho wewnętrzne. Ma ona ścianę przednią, (na której znajduje się wycisk zwoju nerwu trójdzielnego). Między tą ścianą a ścianą tylną znajduje się bruzda tętnicy szyjnej. Szczyt piramidy ma otwór wewnętrzny dla tętnicy szyjnej wewnętrznej. W obrębie kości skroniowej znajduje się panewka dla stawu skroniowo - żuchwowego..

14. KOŚĆ POTYLICZNA.

Ma trzon i łuskę, która stanowi część tylną. Na łusce znajduje się grzebień potyliczny i kresa karkowa górna i dolna. Na powierzchni wewnętrznej znajduje się: grzebień wewnętrzny, bruzda zatoki poprzecznej, spływ zatok. Łuska ogranicza otwór wielki. Część boczna stanowią wyrostki kłykciowe. Kłykcie potyliczne przebite są otworem dla nerwu podjęzykowego. Między piramidą kości skroniowej a częścią boczna kości potylicznej znajduje się otwór żyły szyjnej (przechodzą tu nerw językowo - gardłowy i błędny). Znajduje się tu tez dół żyły szyjnej.

15. KOŚĆ CIEMIENIOWA

wchodzi w skład sklepienia, tworząc znaczną jego część. Na powierzchni zewnętrznej widoczne jest znaczne uwypuklenie w postaci guza ciemieniowego. Na powierzchni wewnętrznej znajdują się liczne bruzdy tętnicze.

D. Doły czaszki:

1. przedni - utworzony przez płaty czołowe; bocznie leżą części oczodołowe kości czołowej. Między nimi znajduje się blaszka sitowa, z której wystaje grzebień koguci. Tylna część tworzy skrzydło mniejsze kości klinowej kończące się wyrostkami, u których podstawy leży kanał wzrokowy. Pod skrzydłami mniejszymi leży szczelina oczodołowa górna;

2. środkowy - ma kształt motyla. Część środkowa to trzon kości klinowej. Górna powierzchnia to siodło tureckie. Zgłębienie na górnej powierzchni to dół przysadki. Po obu stronach siodła leżą bruzdy tętnicy szyjnej. W skład części bocznej wchodzą: skrzydło większe kości klinowej i piramida kości skroniowej. W dole środkowym leżą otwory: poszarpany, okrągły, owalny i kolcowy oraz szczelina oczodołowa górna.

3. tylny - ograniczony przez kość potyliczną. W części centralnej leży otwór potyliczny wielki, obok którego mają ujścia kanały nerwu podjęzykowego. Bocznie od nich leżą kanały kłykciowe. Ku przodowi leży część podstawna kości potylicznej. Po przeciwległej stronie znajduje się grzebień potyliczny tworzący wyniosłość krzyżowatą. W dole tylnym leży móżdżek.

E. Podstawa czaszki

Otwór potyliczny wielki; po obu stronach leżą kłykcie potyliczne; bocznie od podstawy kości potylicznej leżą części skaliste kości skroniowej (piramidy); bocznie od piramid leżą wyrostki rylcowate, obok otwór rylcowo - sutkowy. W połowie części skalistej leży otwór szyjny zewnętrzny. Na bocznej części kości skalistej - dół żuchwowy. Część kości klinowej sąsiadująca z nozdrzami tylnymi to wyrostki skrzydłowe. Każdy ma dwie blaszki. Między blaszkami leży dół skrzydłowy. Nozdrza tylne przedzielone są lemieszem. Kostna przegroda między jama nosowa to podniebienie twarde. Wałkowate zgrubienia kości szczękowej to wyrostki zębodołowe.

---