Budowa kości

Funkcje szkieletu

* rusztowanie całego ciała

* przyczep dla mięśni

* wzrost organizmu

* ochrona dla narządów wewnętrznych

* rola krwiotwórcza

* magazynowanie soli mineralnych

Układ ruchu człowieka

Narząd ruchu:

* szkielet

* stawy i wiązadła

* mięśnie

Bierny układ ruchu składa się z kości, stawów i wiązadeł. Nie uczestniczy on aktywnie w wykonywaniu ruchów.

Czynny układ ruchu stanowią mięśnie przyczepione do szkieletu, których skurcze powodują przemieszczanie kości.

Tkanka kostna

Szkielet człowieka zbudowany jest z tkanki chrzęstnej i kostnej.

Tkanka kostna to jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej. Charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne. Miedzy blaszkami, w jamkach kostnych, rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne.

a. kanały Haversa

b. osteocyty

Podstawowymi typami komórek kostnych są:

* osteocyt - są to dojrzałe komórki

* osteoblasty - komórki kościotwórcze odpowiedzialne za rozrost kości i jej przebudowę. W przypadkach złamań kości zapewniają naprawę uszkodzonej kości

* osteoklasty - komórki kościogubne - uczestniczą w procesach przebudowy tkanki kostnej. Ich rola jest niezbędna przy prawidłowym modelowaniu miejsca złamania

a. naczynie krwionośne

b. kanał Haversa

c. jamki kostne z osteocytami

d. okostna

e. jama szpikowa

Tkanka chrzęstna

Tkanka łączna chrzęstna należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców. W substancji międzykomórkowej znajdują się zaokrąglone zwykle komórki chrzęstne; czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne.

Budowa kości długiej

a. nasada kości

b. trzon kości

c. okostna

d. jama szpikowa

e. istota zbita

f. istota gąbczasta

Nasada kości górna i dolna – są to zakończenia kości długich.

Trzon kości – środkowa część kości długiej.

Okostna – włóknista błona ochraniająca kość. Jest ona ukrwiona i unerwiona. Znajdują się tu osteoblasty – komórki kościotwórcze. Dlatego też okostna odgrywa ważną rolę w procesie wzrostu kości i jej odbudowy po złamaniach. Jama szpikowa – jest to przestrzeń wewnątrz trzonu kości wypełniona szpikiem kostnym. Czerwony szpik kostny jest odpowiedzialny za produkcję wszystkich rodzajów komórek krwi. U niemowląt cały szpik kostny jest czerwony. Wraz z wiekiem szpik w trzonie kości zmienia się w żółty (gromadzi tłuszcze) i przestaje pełnić funkcje krwiotwórcze. Szpik czerwony znajduje się w nasadzie kości długich i kościach płaskich.

Istota zbita – jest to rodzaj tkanki kostnej. Jest ona twarda i bardzo wytrzymała. Buduje trzon kości.

Istota gąbczasta – tkanka kostna bardziej miękka i elastyczna. Występuje w nasadach kości długich.

Budowa wewnętrzna kości

* a. okostna

* b. kanały Haversa

* c. tkanka kostna zbita

* d. tkanka kostna gąbczasta

* e. osteocyty

* f. szpik kostny

Budowa chemiczna kości

Kości zbudowane są z dwóch rodzajów substancji:

* osseina – jest to substancja organiczna - białko nadające kości elastyczność

*sole wapnia (głównie węglany i fosforany) – substancja nieorganiczna, dzięki której kość jest twarda i wytrzymała

O ich obecności można przekonać się wykonując proste doświadczenia:

* jeżeli spalimy kość, pozbawimy ja białka. Otrzymana substancja będzie krucha

* mocząc kość przez kilkanaście godzin w roztworze kwasu (np. w occie) wypłukamy z niej sole mineralne. Kość straci twardość, będzie giętka

Proces kostnienia

Wzajemny stosunek ilościowy składników chemicznych kości zmienia się wraz z wiekiem. U płodu szkielet zbudowany jest z substancji łącznotkankowej, następnie przemienia się w szkielet chrzęstny, który stopniowo ulega skostnieniu. Z biegiem lat ilość składników mineralnych wzrasta, szkielet osiąga największą wytrzymałość w wieku 25 – 40 lat. Po tym okresie kości stają się coraz mniej odporne, w starości zaś łamliwe.

Podział kości ze względu na kształt

* Kości płaskie np.: żebra, łopatka, kości czaszki, miednica.

* Kości krótkie np.: kości nadgarstka, stępu.

* Kości długie np.: kość udowa, ramienna, kości podudzia, przedramienia.

* Kości różnokształtne np.: kręgi, kosteczki słuchowe.

Choroby kości

Krzywica kości – jest to choroba objawiająca się skrzywieniem kości długich (kończyn). Pierwsze objawy to utrata apetytu, pocenie się, niepokój. Przyczyną tej choroby jest niedobór w pokarmie witaminy D3 jak również zbyt mała ilość promieni słonecznych wpływająca na metabolizm tej witaminy. Występuje u dzieci w okresie intensywnego wzrostu. Kiedyś popularna wśród biedoty miejskiej; dzisiaj raczej rzadka.

Osteoporoza (zrzeszotowienie kości) – objawia się zmniejszoną wytrzymałością kości, zwiększoną podatnością na złamania. Choroba ta dotyka ludzi starszych. Jej przyczyną jest odwapnienie kości i zanik masy kostnej – rozrzedzenie kości.

Higiena układu kostnego

Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest:

* Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko, wapń i witaminę D3.

* Uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się do harmonijnego wzrostu organizmu.

* Unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji.

* Zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia.

* Odpowiednio długi sen – od 9 do 11godzin.