ORGANY OSÓB PRAWNYCH

Osoba prawna działa poprzez swoje organy. Są to osoby, które działają w imieniu osoby prawnej tworząc, urzeczywistniając i wyjawiając wolę osoby prawnej. Oznacza to m.in. że osoby te działają w imieniu osoby prawnej, a nie swoim własnym, a ich określone działania odnoszą swój skutek wobec osoby prawnej.

Istnienie organów osób prawnych jest zasadniczo niezależne od faktycznego istnienia tworzących je osób fizycznych - w przypadku śmierci piastuna organu, organ ten jest nieobsadzony, ale dalej istnieje, gdyż jest elementem struktury osoby prawnej. Przestanie istnieć dopiero w momencie ich rozwiązania.

Organy uchwałodawcze

1. stanowią ogół właścicieli lub cżłonków osoby prawnej (mogą być też złożone z ich przedstawicieli),

2. podejmują decyzje o strategicznym znaczeniu dla osoby prawnej, w tym wybierają lub odwołują inne organy, udzielają im absolutorium, zatwierdzają sprawozdanie finansowe,

3. muszą zebrać się przynajmniej raz w roku (zatwierdzenie sprawozdania finansowego),

Taka konstrukcja jest właściwa dla korporacyjnych osób prawnych.

W przypadku zakładowych osób prawnych typu zakładowego możemy mieć do czynienia z podziałem tych kompetencji pomiędzy organ założycielski (wydzielający część swojego majątku w celu założenia nowej osoby prawnej np. minister) oraz różne ciała o charakterze przedstawicielskim, w skład których wchodzą osoby związane w jakiś sposób z osobą prawną, takie jak np:

a) senat (wyższa uczelnia),

b) rada pracownicza (przedsiębiorstwa, instytucje kultury)

c) rada fundacji (fundacje)

Relacje pomiędzy tymi organami mogą być ukształtowane w różny sposób, co zależy od rodzaj osoby prawnej, a nawet od rodzaju „współdzielonych” spraw. Np. ciało przedstawicielskie może:

1. być właściwie organem uchwałodawczym, a OZ - w najlepszym razie dysponować prawem weta wobec jego decyzji,

2. mieć wyłączność w inicjowaniu pewnych decyzji (w tym np. poprzez przedstawianie OZ kilku opcji),

3. mieć prawo weta lub zatwierdzenia w stosunku do pewnych posunięć OZ,

4. jedynie niewiążąco opiniować działania OZ.

Wśród podanych wyżej przykładów największą samodzielność posiada senat wyższej uczelni, najmniejszą - w praktyce uzależnioną od woli fundatora - rada fundacji.

Podejmowanie decyzji w organach uchwałodawczych zapada w drodze głosowania, z tym że dla różnych rozstrzygnięć może być zastrzeżona różna większość głosów:

1. względna - pomija się głosy wstrzymujące, a wśród pozostałych zwycięża najsilniejsza opcja,

2. bezwzględna - głosy wstrzymujące się liczy się na równi z głosami przeciw; głosy „za” muszą więc zdobyć co najmniej połowę wszystkich głosów.

Ponadto każda z powyższy może mieć postać większości:

1. zwykłej - do wygranej wystarczy połowa liczonych głosów,

2. kwalifikowana - do wygranej trzeba większej niż połowa liczby głosów - np. 3/5, 2/3 lub nawet ¾,

Najczęściej jest stosowana większość względna zwykła. Jest to rozwiązanie standardowe, mające zastosowanie wówczas, gdy zapisy ustawy, uchwały, statutu itd. nie stanowią inaczej.

W większości osób prawnych podczas glosowania obowiązuje zasada „jedna osoba= jeden głos”. Inaczej jest w spółkach, gdzie siłą głosu jednej osoby jest proporcjonalna do zainwestowanego przez nią kapitału. Liczbę głosów przypadających na jedną osobę oblicza się wg zasady „jeden udział (jedna akcja) = jeden głos”.

Odstępstwa:

1. udziały (akcje) uprzywilejowane:

1. należą zazwyczaj do założycieli spółki (pierwsza emisja) albo do inwestora strategicznego (późniejsze emisje),

2. na każdy z nich może przypadać do 5 głosów (na udział zwykły - 1 głos),

3. niekiedy „uprzywilejowanie” może dotyczyć samego udziału w dywidendzie, tak jak samej tylko siły głosu - zazwyczaj jednak dotyczy ich obu jednocześnie,

2. złota akcja:

1. jedna akcja należąca do założyciela spółki,

2. jej posiadacz ma decydujący głos w sprawach dotyczących zmiany umowy spółki, emisji nowych akcji, zmiany profilu działalności i wyboru zarządu itp.,

3. ograniczenie prawa głosu - wszyscy, oprócz jednego, akcjonariuszy, którzy posiadają lub kontrolują liczbę akcji przekraczającą okręślony procentowo ich limit (np. 10%), nie mogą wykorzystać w głosowaniu głosów przypadających na akcje przekraczające ten limit (np. ktoś ma 15%, a może wykorzystać tylko 10%).

Organy zarządcze

1. Kierują bieżącymi sprawami osoby prawnej oraz innymi sprawami, które nie są zastrzeżone do kompetencji innych organów,

2. Wykonują inne polecenia organu uchwałodawczego,

3. Obsadzane są przez organ uchwałodawczy lub - jeśli istnieje - organ nadzorczy,

4. Osoby piastujące te funkcje wybierane są na kadencje (zwykle od 1 do 4 lat); po jej upływie mogą być wybrane ponownie,

5. Składają się z jednej lub wielu osób, zazwyczaj jednej nieparzystej i nie większej niż 7 (w spółkach akcyjnych nie mniej niż z trzech),

6. Decyzje w zarządach wieloosobowych podejmowane są w drodze głosowania, przy czym w przypadku równości głosów przeważa głos przewodniczącego,

7. W sprawach nie zastrzeżonych do kompetencji całego zarządu mogą działać jego poszczególni członkowie, z tym że zazwyczaj całość tych uprawnień przysługuje Prezesowi, a pozostali członkowie zarządu muszą współdziałać np. we dwóch,

8. Są rozliczane z wykonania zadań po upływie okresu obrachunkowego (poprzez zatwierdzenie sprawozdania finansowego) oraz po upływie kadencji.

Organy kontrolne

1. Sprawują bieżący nadzór nad działalnością zarządu, w tym opiniują sprawozdanie finansowe po jego sporządzeniu, a przed przedstawieniem organowi uchwałodawczemu,

2. Ich członkowie wybierani są przez organ uchwałodawczy,

3. Osoby piastujące te funkcje wybierane są na kadencje (zwykle od 1 do 4 lat); po jej upływie mogą być wybrane ponownie,

4. Mają charakter kolegialny i składają się z minimum trzech osób,

5. Generalnie nie ma obowiązku ich istnienia, z tym że przewidują to np. przepisy dotyczące spółek akcyjnych i spółdzielni; w pozostałych przypadkach statut osoby prawnej może przewidywać ich powołanie,

6. W przypadku spółek akcyjnych powołują ich (tj. spółek) zarząd,

7. Powinny się zbierać nie rzadziej niż raz na kwartał.

1

Radomir Pyzik; 2011

---