Merkantylizm, pierwszy zwarty zespół poglądów ekonomicznych powstały w XVI-XVII w., głównie w Anglii i Francji, w związku ze zmianami gospodarczymi wywołanymi rozwojem gospodarki rynkowej (zastępowanie pańszczyzny pieniężnym czynszem dzierżawnym) oraz odkryciami geograficznymi.
Jego reprezentantami byli m.in. A. de Montchrétien, J. Bodin, T. Mun, J. Child, J.H. Justi, J. von Sonnenfels i A. Serra. W Polsce - M. Kopernik, P. Grabowski, J. Wybicki.
Za źródło bogactwa narodowego i siły państwa merkantyliści uznawali ilość posiadanego kruszcu, który umożliwiał inwestowanie i ułatwiał obrót gospodarczy. Źródłem dopływu kruszcu miało być dodatnie saldo bilansu handlowego z zagranicą - dlatego postulując rozwój handlu kładli nacisk na wzrost eksportu produktów przemysłowych, a ograniczanie ich importu poprzez system zakazów lub cła. Rozwój produkcji przemysłowej i handlu powinien być wspierany przez państwo (zakładanie fabryk, popieranie prywatnych przedsiębiorstw, ułatwianie komunikacji, rozbudowa floty).
Dużą wagę przywiązywali do wzrostu kwalifikacji.
Montchrétien (Montchrestien) Antoine de (1575-1621), francuski działacz polityczny, reprezentant ekonomicznych poglądów merkantylizmu. Także dramaturg. Po raz pierwszy użył terminu ekonomia z przymiotnikiem polityczna, podkreślając konieczność analizy ekonomicznej także w makroskali i powiązania ekonomii z polityką.
Był zwolennikiem wysokiej samowystarczalności kraju, osiąganej dzięki regulacji handlu z zagranicą, ograniczającej import towarów, rozwoju - przy wydatnej pomocy państwa - przemysłu, rolnictwa, handlu i żeglugi, podkreślał znaczenie kolonizacji odkrywanych nowych obszarów, jako źródła kruszców i surowców. Autor Traktatu o ekonomii politycznej (1615).
Bodin, Bodinus Jean (1530-1996), francuski teoretyk państwa, prawnik, humanista, twórca ideologii absolutyzmu francuskiego. Przeciwnik średniowiecznego ustroju feudalnego. W miejsce hierarchii: król, seniorowie, wasale i chłopi przywiązani do ziemi proponuje układ monarchiczno-centralistyczny, do którego należą: król, urzędnicy i poddani.
Bodinus wprowadził do teorii państwa pojęcie władzy publicznej. Bardzo silnie podkreślał istotę własności prywatnej i potrzebę wolności handlu krajowego i międzynarodowego oraz konieczność tolerancji religijnej. Zwolennik merkantylizmu.
M. Kopernik 1473-1543 - W latach 1517-1526 publikował prace o reformie moneternej, sformułował w nich prawo wypierania lepszego pieniądza przez gorszy (nazywane prawem Greshama-Kopernika).
Fizjokratyzm (z greckiego fizjokracja - panowanie natury), pierwszy teoretyczny system poglądów ekonomicznych, powstały w połowie XVIII w. we Francji. Jego twórcą był F. Quesnay, który istotę fizjokratyzmu zawarł w słynnej tablicy ekonomicznej, przedstawiającej reprodukcję i cyrkulację kapitału społecznego. Najbardziej znanymi przedstawicielami fizjokratyzmu w Polsce byli: H. Stroynowski, W. Stroynowski, A. Popławski. Teoretyczne poglądy fizjokratów francuskich z wyraźnym piętnem samodzielnej, rodzimej myśli polskiej głosili również H. Kołłątaj i S. Staszic.
Myśl przewodnia fizjokratyzmu sprowadza się do uznania zgodności porządku gospodarczego z porządkiem naturalnym, wynikającym z praw natury. Stąd też fizjokraci głosili zasadę pełnej swobody działalności gospodarczej, wolności posiadania własności i wolności osobistej.
Quesnay François (1694-1774), ekonomista francuski, twórca fizjokratyzmu. Nadworny lekarz króla Ludwika XV. Zainteresowania zagadnieniami ekonomicznymi objawił w wieku prawie 60 lat. Dobrą znajomość metodologii nauk przyrodniczych i organizmu ludzkiego wykorzystał do badania organizmu społecznego i gospodarki narodowej.
Opublikował kilka artykułów na temat polityki zbożowej oraz roli i położenia farmerów, a także drobne rozprawy z zakresu polityki ludnościowej, handlowej i podatkowej. Swoje koncepcje ekonomiczne najpełniej wyraził w pracy Tableau économique (1759), prezentując w niej proces cyrkulacji kapitału i reprodukcji prostej.
Wg Quesnaya tylko praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny i tworzy produkt czysty, będący nadwyżką ponad poniesione koszty produkcji. Praca wydatkowana w innych działach gospodarki ma charakter "jałowy".
Z rozróżnienia pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej oraz koncepcji dochodu czystego wyprowadził Quesnay podział społeczeństwa na klasy: produkcyjną - rolników wytwarzających produkt czysty, właścicieli - posiadaczy ziemi i sprawujących władzę (dochody tylko tej klasy proponował opodatkować), oraz "jałową" - kupców, rzemieślników, zatrudnionych w przemyśle, służbę domową.
Tablica ekonomiczna, tableau économique, pierwsza naukowa próba zbudowania modelu przedstawiającego proces tworzenia, podziału i wymiany produktu czystego w gospodarce, podjęta przez twórcę fizjokratyzmu F. Quesnaya.
Wyróżniając w społeczeństwie trzy klasy: produkcyjną (rolników-dzierżawców), właścicieli ziemi (łącznie ze sprawującymi władzę) i jałową (kupcy, rzemieślnicy) oraz przyjmując, że czysty produkt (dochód narodowy) powstaje tylko w rolnictwie, Quesnay nakreślił schemat cyrkulacji towarów w gospodarce i podziału ich pomiędzy klasy.
Tablica ekonomiczna stała się podstawą koncepcji "jedynego podatku", obciążającego tylko klasę właścicieli ziemskich, a dzięki temu stymulującego zwiększanie dochodu.
Ziemia jest jedynym źródłem bogactwa, a rolnictwo - jako jedyna działalność produkcyjna - jest zdolna do pomnażania tego bogactwa. Ziemia i gospodarowanie na niej dają produkt czysty - nowe dobra. Przepływa on pomiędzy podzielonym na trzy klasy społeczeństwem: klasą właścicieli ziemi, klasą produkcyjną - rolnikami i klasą jałową (rzemieślnicy, kupcy, przemysłowcy), która nie przynosi produktu czystego.
Liberalizm gospodarczy, liberalizm ekonomiczny, laissez faire, leseferyzm, system poglądów ekonomicznych i oparty na jego zasadach typ polityki gospodarczej, których fundamentem jest całkowita neutralność państwa i innych organizacji gospodarczych i politycznych wobec przebiegu procesów gospodarczych.
Wychodząc z założenia, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści materialnej (homo oeconomicus), przedstawiciele liberalizmu gospodarczego głosili konieczność istnienia pełnej swobody działalności podmiotów gospodarczych, która w warunkach wolnej konkurencji i zapewnienia przez państwo nienaruszalności własności prywatnej zapewni szybki rozwój gospodarki.
Doktryna liberalizmu gospodarczego powstała w Anglii na przełomie XVII i XVIII w., jej pierwszymi przedstawicielami byli D. North, D. Hume i P. Boisguillebert. Stanowiła element składowy fizjokratyzmu, poglądów klasycznej szkoły angielskiej i kierunku subiektywistycznego. Była realizowana w praktyce do końca lat 20. XX w.
Niemal od początku swego istnienia miała również przeciwników, zwłaszcza wśród ideologów drobnomieszczańskich i klasy robotniczej (socjalizm utopijny, Marksizm). Jej popularność została znacznie ograniczona zwłaszcza po kryzysie gospodarczym w latach 1929-1933 i pojawieniu się poglądów głoszących konieczność interwencjonizmu państwowego. Jej współczesna postać to neoliberalizm.