Merkantylizm i fizjoktaryzm
myśli ekonomiczna kapitalizmu.
Zakończenie epoki Średniowiecza :
początek przemian ustroju społeczno - gospodarczych
powolny upadek systemu feudalnego,
rodzące stosunki kapitalistyczne,
zmiana układów sił społecznych , ukształtowanymi w Średniowieczu - ziemiaństwem, duchowieństwem, mieszczaństwem i chłopstwem,
znaczenia nabierała instytucja państwa narodowego i polityka.
W wieku XVI - XVIII nastąpił wzrost działalności gospodarczej
Feudalizm ze swoją własnością ziemską ustępował rosnącej wymiany towarowej,
powstawały miast
umacniały się państw narodowościowe,
zmalały wpływy Kościoła,
Produkcja dóbr na rynek nabierała znaczenia,
ziemia, praca i kapitał były przedmiotem kupna i sprzedaży ,
Położyło to fundamenty pod rewolucję przemysłową.
Ekonomiczne myślenie rozwinęło się w tym okresie z , gospodarstw domowych i producentów w bardziej skomplikowany obraz gospodarki jako systemu mającego swoje własne prawa i współzależności.
Okres ten dzielimy na dwie główne części:
merkantylizm i fizjokratyzm.
myślekonomiczna merkantylizmu
Merkantylizm — kupiec
Pierwszy zwarty zespoł poglądów ekonomicznych
rozwijający się pomiędzy XVI-XVII w.,głównie w Anglii i Francji
wywołany zmianami gospodarczymi:
odkryciami geograficznymi
oraz rozwojem gospodarki rynkowe
Była to epoka, wielkich odkryć:
geograficznych,
technicznych,
trzy zrewolucjonizowały ówczesny świat:
wynalezienie prochu, kompasu i druku.
Przesłanki ekonomiczne
Dokonania Kolumba:
Ekonomiczna eksploatacja zdobytych terenów
Czynniki te zdynamizowały handel,
który miał charakter dalekomorski i międzykontynentalny.
nastąpił wzrost nowej warstwy kupieckiej.
międzykontynentalne wyprawy podejmowane były przez przez wielkie kompanie kupieckie, przy silnym wsparciu i protekcji państwa,
w Europie pojawiło się zjawisko dotychczas nieznane -inflacja
wzrost cen, z jednej strony pogarszał sytuację wierzycieli
ludzi pobierających stałe dochody,
z drugiej strony poprawiała położenie producentów i dłużników.
Oznaczało to osłabienie ziemiaństwa czerpiącego dochody z ziemi,
podniósł się poziom majątkowy kupców, rzemieślników, którzy zaciągając kredyty, zwracali te same kwoty,
na pytanie: „Wszystkie te zjawiska wywołały zainteresowanie procesami ekonomicznymi, W jaki sposób się bogacić?".
Nastąpił również ogromny rozwój portów,
Polityka ekonomiczna tych krajów polegała na ekonomiczno — militarnym wykorzystaniu zdobytych terenów
Nastąpił proces centralizacji i jednoczenia się małych państewek w nowe silne państwa narodowe, które byłyby w stanie popierać ryzykowne i kosztowne wyprawy.
Merkantylizm cechowała więc polityka gospodarcza nastawiona na wsparcie ze strony państwa, co było szczególnie widoczne w państwach mających dostęp do morza i silną flotę.
Głównym celem tej polityki był wzrost gospodarczy kraju, a więc rozwój państwa, pojmowany jako zwiększanie się dochodów. Zakładano, że wzrost ten jest uwarunkowany ilością kruszców zgromadzonych w danym kraju.
Późniejsza forma merkantylizmu, tzw. głosiła przekonanie o konieczności rozwoju przemysłu manufakturowego, nastawionego na eksport.
Przesłanki filozoficzne
-Upowszechnienie druku spowodowało złamanie monopolu duchowieństwa na pisanie i korzystanie z książek.
- Konsekwencją tego było pojawienie się rozpraw ludzi świeckich, związanych z polityką gospodarczą.
-Ogromny wpływ na metodologię nauki ekonomicznej miała twórczość K-artezjusza, stworzył oryginalny system naukowy, w ramach którego mogły rozwijać się nowe dziedziny wiedzy.
Kartezjusz doszedł do wniosku, że badania naukowe można prowadzić jedynie pod warunkiem wcześniejszego znalezienia nowej metody.
Na myśl ekonomiczną epoki Renesansu wpływ wywarły nauki przyrodnicze, w których Kopernik wykazał możliwość rozwiązywania wielu zagadek przez doświadczenie.
Ewolucja myśli ekon. merkantylizmu
Podstawowym założeniem merkantylistów było przekonanie, że o bogactwie kraju decydują zgromadzone zasoby kruszców (srebra i złota).
Jest to potęga trwała, w przeciwieństwie do dóbr żywnościowych, które są nietrwałe.
kruszce nie umacniały gospodarki, lecz „wyciekały" z kraju na zakup dóbr konsumpcyjnych. później,
uznano, że celem państwa powinno być uzyskiwanie dodatniego bilansu w handlu zagranicznym, aby pieniądz kruszcowy ściągać do kraju.
Za środki osiągania tego celu uznano:
1) protekcjonizm celny , w celu ochrony interesów własnych producentów;
2) popieranie rozwoju produkcji krajowej, o charakterze antyimportowym;
3) dążenie do samowystarczalności (autarkia gospodarcza)
4) popieranie polityki kolonialnej
5) popieranie wzrostu liczby ludności pełne wykorzystanie siły roboczej
6) aktywne kształtowanie gustów i przyzwyczajeń konsumpcyjnych ludności
miała miejsce się polityka unifikacyjna,
wewnętrzne komóry celne,
wprowadzenie jednolitych miar i wag,
ujednolicanie systemu podatkowego.
W celu prowadzenia handlu:
budowano system dróg lądowych i kanałów żeglownych,
organizowano łączność i komunikację pocztową.
Wcześni merkantyliści uważali metale szlachetne,
Późniejsi merkantyliści popierali rolę pieniądza w gospodarce.
Zależność pomiędzy ilością pieniądza a ogólnym poziomem cen została rozpoznana już w 1569 roku przez Francuza Jeana Bodina,
Rozwój teorii merkantylistycznej nastąpił w latach 1660 -1776
Poglądy merkantylistyczne zostały zweryfikowane przez twórcę ekonomii klasycznej, Adama Smitha,
Wielcy merkantyliści i ich poglądy:
Hiszpania -pierwszym z nich był w XVI w. Juan de Mariana.
Jerome de Ustariz stwierdził, że państwo powinno przede wszystkim utrzymywać dodatni bilans handlowy powstrzymania odpływu kruszców z kraju.
XVIII w., Hiszpan Bernardo de Ulloa. Położył nacisk na konieczność szybkiego i szerokiego rozwoju produkcji przemysłowej w Hiszpanii.
można uznać Antonia Serrę, szeroko analizował możliwości pozyskania przez państwo zysku pieniężnego w postaci dodatniego bilansu handlowego.
Francuz Jean Bodin (XVI w.) - z oryginalne poglądy na temat ilościowej teorii pieniądza,
Barthelemy de Laffemas - postulujący ograniczenie importu i ożywienie przemysłu,
Antoine de Monchretien, XVII -uważał, że zysk powstaje w efekcie wymiany polegającej na tym, że jedna strona zyskuje, a druga traci. Pisarz ten jest autorem Traktatu ekonomii politycznej, zostając pierwszym autorem podkreślającym nierozłączność polityki i gospodarki.
Począwszy od XVI wieku Polska zaczęła tracić dystans do państw Europy Zachodniej.
Polscy mrkantyliści ta przede wszystkim Andrzej Frycz Modrzewski, uważający pracę za godne zajęcie dla szlachcica,
Jan Kochanowski postulujący konieczność rozwoju rolnictwa i handlu.
Anzelm Gostomski (1508 - 1588). bezwzględne wykorzystanie pracy chłopa.
Stanisława Zarembę ,
Krzysztofa Opalińskiego,
Andrzeja Maksymiliana Fredrę,
1