Realizacja kierunkowych i instrumentalnych celów edukacji fizycznej
w lekcji wf.

W nowoczesnym (humanistycznym) ujęciu istotą wychowania fizycznego jest kształtowanie kompetencji aksjologicznych (kierunkowych) i technologicznych (instrumentalnych) uczniów w intencji przygotowania ich do całożyciowej troski o ciało.
W aspekcie celów wychowania fizycznego wyodrębnienie tych dwóch rodzajów kompetencji implikuje podział tego procesu na fizyczne kształcenie i fizyczne wychowanie, a co za tym idzie na doraźne i prospektywne cele edukacji fizycznej. Nauczanie ruchu, usprawnianie, przekaz wiedzy są domeną fizycznego kształcenia, natomiast kształtowanie postaw prospołecznych i prosomatycznych stanowi sens fizycznego wychowania. Warto, dokonując takiego podziału podkreślić, że: „Zadania te, tzn. bieżące wspomaganie rozwoju fizycznego, motorycznego i zdrowia (aktualizacja) oraz przygotowanie do podtrzymywania
i pomnażania tych właściwości w życiu późniejszym (prospekcja), są względem siebie komplementarne i nie podlegają hierarchizacji”.

W procesie szkolnego wychowania fizycznego uczeń poznaje abecadło ruchowe i trudno nie zgodzić się ze sformułowanym w ubiegłym wieku poglądem K. Zuchory (1966), że to umiejętności ruchowe (sportowe) w największym stopniu odzwierciedlają aktywny
i systematyczny udział ucznia w lekcji wf. Trudno też zaprzeczyć, że coraz więcej atrakcyjnych dziś dla dziecka umiejętności ruchowych poznaje ono poza szkołą. Jeżeli chodzi o rolę szkolnego wf w procesie usprawniania tu zdania są podzielone. Przytoczony powyżej autor wielokrotnie podkreślał, że „w programie wychowania fizycznego należy kłaść nacisk na umiejętności ruchowe (sportowe), a nie na sprawność fizyczną”. Przedstawicielem odmiennego myślenia był natomiast L. Denisiuk, dla którego „Podwyższanie wszechstronnej sprawności fizycznej stanowi jeden z głównych celów wychowania fizycznego”. Dzisiaj, nie negując znaczenia żadnej z tych orientacji (materializm dydaktyczny i formalizm dydaktyczny) skłaniamy się ku łączeniu treści kształcenia z ich rozwojową funkcją (teoria materializmu funkcjonalnego W. Okonia). W wychowaniu fizycznym koncepcja ta „pokrywa się z wysuwanym od dawna postulatem łączenia nauczania umiejętności ruchowych
z wykorzystaniem ich walorów jako czynnika stymulacji psychofizycznego rozwoju”.
W ostatnich latach obserwujemy też „zmianę akcentów w społecznym wartościowaniu sprawności fizycznej człowieka: częściej niż dawniej dostrzega się w niej znaczenie prozdrowotne, a nie prosportowe”. „Sprawność fizyczna jest tu pojmowana jako wartość, która pozwala człowiekowi osiągnąć optymalną jakość życia i jest uważana za podstawę dobrego zdrowia, a nie tylko za sumę wyuczonych umiejętności o charakterze sportowym”. Takie myślenie o sprawności fizycznej jest szczególnie ważne w kontekście badań nad kondycją fizyczną polskiej młodzieży. Ostatnia dekada XX wieku przyniosła obniżenie poziomu sprawności i wydolności fizycznej młodego pokolenia. Niepokojący i niekorzystny dla kondycji fizycznej młodzieży jest też przejaw asymetryczności w jej rozwoju - rozdźwięk między somatyką a motoryką (syndrom rozwierających się nożyc).

Efektem zmian w osobowości ucznia są dyspozycje kierunkowe. Specyficzna dla wychowania fizycznego postawa prosomatyczna to - najogólniej mówiąc - „względnie trwała dyspozycja do zachowań kreacyjnych, rekreacyjnych i rehabilitacyjnych wobec ciała, na podłożu poznania ich znaczenia dla zdrowia, sprawności i urody oraz pozytywnego stosunku emocjonalnego do nich”. W jej skład wchodzą trzy komponenty: poznawczy (wiedza
z zakresu szeroko rozumianej kultury fizycznej), emocjonalny (pozytywne emocje towarzyszące szkolnej i pozaszkolnej aktywności ruchowej) i behawioralny (dobrowolna zorganizowana lub spontaniczna aktywność pozalekcyjna i pozaszkolna ucznia będąca przykładem rekreacyjnych zachowań). Postawa prosomatyczna, podobnie jak inne efekty wychowawcze, będzie wynikiem oddziaływania wielu podmiotów (rodzina, szkoła, rówieśnicy), wśród których szkoła i nauczyciel wychowania fizycznego pełnią ważną rolę. Takie elementy lekcji, które przyczyniać się będą do ukształtowania w uczniu przekonania, że warto dbać ciało, jego kondycję i zdrowie, powinny zatem stanowić istotną część oddziaływań wychowawczych nauczyciela wf. W kontekście postaw prospołecznych (realizowanych na różnych płaszczyznach szkoły, z udziałem wszystkich nauczycieli i personelu szkolnego) trzeba podkreślić, że w lekcji wf można zaplanować wiele sytuacji o charakterze współpracy, współdziałania, uczących życzliwości i szacunku dla kolegi/koleżanki podczas zwycięstwa czy porażki itp.

Istotnym elementem kompetencji instrumentalnych ucznia i jednocześnie impulsem (komponent poznawczy) do kształtowania postawy prosomatycznej w procesie wf jest wiedza z zakresu szeroko pojętej kultury fizycznej. „Jest potrzebna uczniowi po to, żeby nie tylko chciał, ale żeby również umiał być aktywnym ruchowo w czasie wolnym od zajęć szkolnych i przez całe dorosłe życie”. Wiedza ta może mieć charakter uzasadniająco-motywujący lub instruktażowy (instrumentalny). W pierwszym przypadku służy uzasadnieniu podejmowania aktywności fizycznej w szkole, poza szkołą oraz po zakończeniu edukacji. Są to treści dotyczące wpływu racjonalnego i systematycznego ruchu na organizm, roli aktywności fizycznej w profilaktyce zdrowotnej, znaczenia dokonywania samokontroli i samooceny kondycji fizycznej, postawy ciała itp. Natomiast w drugim przypadku wiedza ta jest podstawą, przede wszystkim, samodzielnej aktywności ruchowej. Będą to np. informacje na temat zasad aktywnego i higienicznego trybu życia, metod samokontroli i samooceny sprawności motorycznej, doskonalenia kondycji fizycznej i zdrowia, zasad hartowania organizmu, higieny wysiłku fizycznego, doboru odpowiednich ćwiczeń do aktualnych potrzeb i możliwości ruchowych, zdrowotnych i psychicznych organizmu. Analizując problem przekazu i zdobywania wiedzy przez ucznia w procesie wychowania fizycznego należałoby też zastanowić się, które informacje można przekazać na lekcji wf, a które powinny być raczej zdobywane przez ucznia np. w ramach ścieżek edukacyjnych (ekologicznej, zdrowotnej), w kooperacji z innymi szkolnymi przedmiotami (np. biologią, geografią, fizyką, chemią), czy też z wykorzystaniem różnych, dostępnych źródeł wiedzy: książek, czasopism, stron internetowych.

Na skuteczność szkolnego wychowania fizycznego w kształtowaniu kompetencji instrumentalnych, a jego niewydolność w wyposażaniu ucznia w kompetencje aksjologiczne, zwracają uwagę liczni teoretycy i metodycy wychowania fizycznego. Z badań Frołowicza wynika wprawdzie, że nauczyciele wf „przyswoili sobie poglądy charakterystyczne dla pedagogicznej wersji wychowania fizycznego, jednak na tyle powierzchownie, że ich działania wciąż są bardziej zgodne z biotechnologiczną orientacją wychowania fizycznego”. Również w świadomości studentów kończących studia (przynajmniej w ciągu ostatnich kilkunastu lat) potrzeba oddziaływania na całą osobowość ucznia nie budzi zastrzeżeń, nie potrafią oni jednak przełożyć teoretycznych założeń na język praktyki. Z tego powodu ciągłe poszukiwania sposobów udoskonalania lekcji wf, na etapie jej planowania i realizacji, są uzasadnione. Wydaje się, że przedstawiony poniżej konspekt lekcji może być próbą odpowiedzi na poruszone powyżej problemy.

Struktura zapisu konspektu przedstawiona jest w czterech kolumnach (tok, treść, interpretacja treści, uwagi). Wyjaśnienia wymaga kolumna „interpretacja treści”. Zapis w niej jest odpowiedzią na pytanie, w którym miejscu lekcji realizowane są zaplanowane przez nauczyciela główne jej zadania, dotyczące: umiejętności (U), sprawności (S), wiadomości (W) i postaw (P). W kolumnie tej wyeksponowane są te wątki lekcji (techniczne - U, intelektualne - W, wychowawcze - P, sprawnościowe - S), które mają szczególne znaczenie dla realizacji tych zadań. Działania nauczyciela powinny tu inspirować ucznia do: myślenia, zastanawiania się, analizowania, wyciągania wniosków, zapamiętywania, kojarzenia itp. Jeżeli to możliwe, zapis w kolumnie „interpretacja treści” powinien mieć formę komunikatu, którą usłyszy uczeń. Dobrze byłoby również, aby początkujący nauczyciel lub kandydat na nauczyciela przygotowując się do tak przygotowanej i zapisanej lekcji „przetrenował” mentalnie i werbalnie realizację zaplanowanych i zapisanych w tej kolumnie zadań. Wpłynie to na skuteczność w dochodzeniu do celu lekcji i zwiększy świadomość w doborze treści.

KONSPEKT LEKCJI WF Z GIMNASTYKI - klasa VI szkoły podstawowej (chłopcy)

ZADANIA LEKCJI:

S. Gibkość, siła ramion i obręczy barkowej

U. Przewrót w przód do rozkroku

W. Pomiar i kształtowanie gibkości

P. Wdrażanie do samokontroli i samooceny

WARUNKI PROWADZENIA LEKCJI:

Miejsce: sala gimnastyczna

Stan klasy: 20

Czas lekcji: 45 minut

Sprzęt: 10 piłek lekarskich - 1kg, 1 piłka - 2 kg, 2 część skrzyni, 6 ławeczek gimnastycznych, 2 obręcze, szarfa lub kocyk, lina doczepiona do sufitu sali, 5 materacy.

Tok	TreŚĆ	INTERPRETACJA TREŚCI	Uwagi
Część I Rozpoczęcie lekcji	1. Zbiórka, powitanie, sprawdzenie obecności i gotowości do zajęć. Podanie celu lekcji.	W (1). Gibkość to zdolność do wykonywania bardzo obszernych ruchów, np. skłonów, rozkroków, wymachów. Zmniejszona gibkość sprawia, że człowiek ma kłopoty w trakcie wykonywania niektórych ćwiczeń, a nawet prostych ruchów, np. podnoszenia przedmiotów z ziemi.	Dwuszereg
Bieg	2. Poruszanie się w truchcie w różnych kierunkach po liniach na parkiecie.		1 minuta
Zabawa ożywiająca	3. Berek parami. Obroną przed złapaniem jest równoczesny przysiad uciekających par.		Wyznaczamy 2 pary berków oznaczonych szarfami
Ćwiczenia:			Ćwiczenia w parach (oznaczenia 1i 2) z jedną piłką lekarską - 1 kg.
ramion	4. Pw. 1, 2 - postawa swobodna naprzeciw siebie, 1 - z piłką trzymaną oburącz na wysokości klatki piersiowej. Podania oburącz sprzed klatki piersiowej.	S. Akcent na siłę mięśni ramion i obręczy barkowej, ćwiczenia - 4, 7, 9, 11, 12	Odl. 2-3 m.
tułowia w płaszczyźnie strzałkowej w przód	5. Pw. 1, 2 - siad prosty rozkroczny naprzeciw siebie, 1 - z piłką trzymaną oburącz na wysokości klatki piersiowej. Wyprost RR w górę z piłką, ugięcie RR i przekazanie piłki partnerowi z równoczesnym skłonem w przód.	S (5). Akcent na gibkość tułowia i stawów biodrowych U (5). Ćwiczenie przygotowujące do przewrotu w przód do rozkroku.	Uczniowie sami ustalają odległość tak, aby przekazanie piłki nastąpiło w maksymalnym skłonie.
nóg	6. Pw. 1, 2 - postawa swobodna naprzeciw siebie, piłka trzymana w rękach przez współćwiczących. Równoczesne wymachy prawą nogą w bok.	S (6). Akcent na gibkość stawów biodrowych	Na sygnał zmiana nogi postawnej.
tułowia w płaszczyźnie czołowej	7. Pw. 1 - postawa w szerokim rozkroku, RR w górze z piłką, 2 - siad prosty rozkroczny, bokiem do partnera. Podanie piłki przez skłon w bok, obrót o 180º i siad w rozkroku.		Odl. - ok. 1 m.
równoważne	8. Pw. 1, 2 - postawa swobodna naprzeciw siebie, piłka na podłodze między ćwiczącymi. 1 - wejście jednonóż na piłkę i próba wykonania arabeski, 2 - chwyt partnera za ręce, pomoc w utrzymaniu równowagi.		Wytrzymanie - ok. 6 sek.
tułowia w płaszczyźnie strzałkowej w tył	9. Pw. 1 - z przodu, postawa rozkroczna, RR w górze z piłką, 2 - postawa swobodna, za partnerem. 1 - głęboki skłon tułowia w tył, podanie piłki do partnera, obrót w jego kierunku.	S (9). Akcent na gibkość.	Odl. - ok. 1,5 m,.
mięśni brzucha	10. Pw. 1, 2 - siad prosty rozkroczny, naprzeciw siebie, 1 - z piłką trzymaną oburącz na wysokości klatki piersiowej. 1 - przetoczenie w tył do leżenia przewrotnego w rozkroku, powrót do pw., przekazanie piłki partnerowi poprzez skłon tułowia w przód z wyprostem RR.	U (10). Ćwiczenie przygotowujące do przewrotu w przód do rozkroku.	Odl. - ok. 5 m.
tułowia w płaszczyźnie poprzecznej	11. Pw. 1, 2 - siad skrzyżny tyłem do siebie, 1 - z piłką trzymaną oburącz na wysokości klatki piersiowej. Podania piłki przez skręt tułowia w prawą, następnie w lewą stronę.		Odl. - ok. 1 m.
w podporach	12. Pw. 1, 2 - na czworakach, naprzeciw siebie, 1 - z piłką. Toczenie piłki jednorącz do partnera.		Odl. - 3-4 m.
w podskokach	13. Pw. - postawa swobodna, w rzędzie, przodem w kierunku piłek lekarskich ustawionych wzdłuż sali. Skoki obunóż nad piłkami.		Strumień, 10 piłek w odległości ok. 1m.
Część II Bieg	14. Z postawy bieg między piłkami: przodem, tyłem, bokiem.		Jw. między piłkami lekarskimi.
			Grupa odlicza do 4, podział na 4 zastępy.
Skok	Zastęp 1: 15. Przeskoki zawrotne przez ławeczkę.		Ławeczka
	Zadanie dodatkowe: 16. W leżeniu przodem na ławeczce podciąganie na RR.	S (16). Siła ramion i obręczy barkowej. P (16). Spróbujcie ocenić siłę swoich ramion i barków i zdecydujcie, na której ławeczce będziecie ćwiczyć.	Trzy ławeczki: jedna zaczepiona o 3 szczebel drabinki, dwie następne co 3 szczeble wyżej.
Ćw. Zwinnościowo-akrobatyczne	Zastęp 2: 17. Przewrót w przód do rozkroku na pochylni. 18. Przewrót w przód do rozkroku na równej powierzchni. 19. Przewrót w przód do rozkroku nad przeszkodą: szarfa lub zrolowany kocyk. 20. Przewrót w przód do rozkroku nad piłką lekarską.	S (17 - 20). Gibkość, siła ramion i obręczy barkowej. P (17 - 20). Oceńcie, które z ćwiczeń potraficie wykonać najlepiej. Wybierzcie ćwiczenie lub ćwiczenia najodpowiedniejsze do waszych aktualnych możliwości. U (19, 20). Pokonanie przeszkody przewrotem w przód do rozkroku.	Pochylnia: odskocznia przykryta materacem, szarfa lub kocyk, piłka lekarska, Nauczyciel udziela wskazówek i ew. asekuruje przy wykonywaniu ćwiczeń.
Ćw. równoważne	Zastęp 3: 21. Przejście przez obręcz zamocowaną do górnej listwy ławeczki.		Ławeczka, obręcz.
	Zadanie dodatkowe: 22. Twarzą do ściany, siad z wyprostowanymi NN, tak aby stopy opierały się o ścianę. Skłon tułowia w przód, z wyciągniętymi przed sobą RR. Próba dotknięcia ściany palcami. Wytrzymanie w tej pozycji, licząc do trzech.	W (22). Gibkość dobra - dotknięcie ściany wszystkimi placami obu rąk, na granicy dobrej i słabej - dotknięcie czubkami najdłuższych palców obu rąk, słaba - niedotknięcie ściany lub ugięcie kolan. P (22). Zastanówcie się, czy poziom gibkość jest dla każdego z was zadowalający? Czy nie chcielibyście jej poprawić?	Skłon - próba gibkości tułowia (T. Frołowicz, B. Przysiężna: Życie zdrowe i sportowe, Gdańsk, 2000)
Ćw. w zwisach podporach	Zastęp 4: 23. Wejście na 2 części skrzyni, włożenie woreczka między stopy, chwyt (jak najwyżej na wyprostowanych RR) za linę przyczepioną do sufitu. Przejazd na linie połączony z próbą trafienia woreczkiem do obręczy leżącej na parkiecie.	S (23). Siła ramion i obręczy barkowej.	Lina podczepiona do sufitu, 2 części skrzyni (ustawione wszerz w stosunku do liny, w odl. ok. 2m), 1 obręcz, 1 woreczek.
	Zadanie dodatkowe: 24. Siad prosty rozkroczny przodem do drabinek, chwyt za czwarty szczebel. Za pomocą RR przejście do postawy rozkrocznej przodem do drabinek, powrót do pw.	W (24). Jeżeli chcecie poprawić gibkość i siłę swoich RR i barków to zapamiętajcie to ćwiczenie i sposób jego wykonania.	3 serie po 6 razy z wytrzymaniem i pogłębieniem postawy w rozkroku przez 3-6 sek.
Czas do dyspozycji ucznia	25. Przez 3 minuty wszyscy wykonują poznane na lekcji ćwiczenia gibkościowe.	W (25). Które ćwiczenia w lekcji kształtowały gibkość? Wybierzcie właściwe.	Rozsypka
Część III Ćwiczenie korekcyjne	26. Z siadu skulonego kilkakrotne przyjęcie poprawnej pozycji w siadzie skrzyżnym z 15 sekundowym wytrzymaniem.
Ćwiczenie uspokajające	27. Marsz na palcach z głębokim wciągnięciem powietrza nosem i wypuszczeniem ustami.
Zakończenie lekcji	28. Zbiórka w siadzie skrzyżnym. Wspólna ocena wyników pomiaru gibkości. Zachęcenie do kontroli i wykonywania ćwiczeń gibkościowych po lekcji. Pożegnanie.	W (28). Nauczyciel przypomina, że doskonaląc gibkość ćwiczenia należy wykonywać z umiarem, nie gwałtownie.	Półkole

Powyższy konspekt powstał w oparciu o skorelowane i wzajemnie powiązane ze sobą zadania lekcji. W kolejnej części artykułu prezentowane są przykłady realizacji kierunkowych i instrumentalnych celów (zadań) lekcji, w formie „ikon”, które w konspektach są częścią gotowych lekcji. Oderwanie tych przykładów od lekcji uniemożliwia ich ocenę w kontekście całej jednostki lekcyjnej. Autorom chodzi jedynie o zaprezentowanie zapisu pojedynczych zadań lekcji - ich treści, sposobu interpretacji i realizacji. Przykładom towarzyszy komentarz do wybranego zadania. Jest to próba zwrócenia uwagi na to, co w danym zadaniu lekcji służy realizacji założonego przez nauczyciela celu.

Postawy - „wiem, że warto”

PRZYKŁAD 1. Fragment lekcji wf z koszykówki P. Współpraca w parach
Tok	Treść	Interpretacja treści	Uwagi
Ćw. RR	1, 2 - postawa swobodna naprzeciw siebie, 1 - piłka w dłoniach nad głową. 1 - podanie piłki kozłem w kierunku partnera, 2 - przebiegnięcie pod piłką odbitą od parkietu.	P. Odbij piłkę od parkietu tak, aby partner mógł pod nią przebiec. Odpowiedzialność za udaną w tym ćwiczeniu współpracę spoczywa na uczniu, który wykonuje uderzenie piłką o parkiet.	Pary
KOMENTARZ: W przedstawionym zadaniu akcentowany jest element współpracy w parach. Ważne jest zatem uświadomienie uczniom, co w danym ćwiczeniu jest istotą tej współpracy? Czy dzieje się tak tylko dlatego, że jeden uczeń stoi naprzeciwko drugiego? A może dlatego, że razem wykonują specjalnie zaplanowane przez nauczyciela ćwiczenie i dzięki temu wiedzą, co przyczyni się do ich wspólnego sukcesu? Odpowiedzialność za udaną współpracę spoczywa na uczniu, który wykonuje uderzenie piłką o parkiet. To on musi myśleć o tym, czy jego działanie umożliwi partnerowi wykonanie zadania. Nauczyciel podkreśla i ocenia właściwą współpracę w parach lub też jej brak. Efektem koncentrowania uwagi wokół pożądanego zachowania powinno być przekonanie ucznia, że współpraca polega na wspólnej odpowiedzialności i zaangażowaniu w wykonywane zadanie.

PRZYKŁAD 2. Fragment lekcji wf z lekkiej atletyki P. Samokontrola i samoocena
Tok	Treść	Interpretacja treści	Uwagi
Bieg	Dwóch ćwiczących samodzielnie organizuje bieg po kopercie. Jeden wykonuje zadanie, drugi mierzy czas i zapisuje wynik.	P. Postarajcie się przestrzegać wszystkich reguł i bądźcie zaangażowani, bo tylko wtedy każdy z was sprawdzi, jaki jest poziom jego szybkości i zwinności, np. tle klasy.	Bieg powtarzany jest trzy razy, ćwiczący zapisują lepszy wynik.
KOMENTARZ: Wdrażanie uczniów do samokontroli i samooceny jest niezbędnym elementem samodzielnej pracy uczniów i zarazem przygotowania do świadomej i dobrowolnej aktywności ruchowej. W tym przypadku poprzez wzajemną kontrolę i ocenę dokonywany jest pomiar czasu biegu po kopercie. (JA będę sprawdzał czy TY dobrze wykonujesz ćwiczenie i zmierzę czas twojego biegu, a później TY pomożesz mi postępując identycznie, kiedy JA będę ćwiczył). Samodzielnie wykonany pomiar i uzyskany wynik są dla ucznia źródłem informacji o jego możliwościach w zakresie szybkości i zwinności. Dokonując samooceny w/w parametrów sprawności fizycznej, w oparciu o normy lub na tle klasy, uczeń osobiście (samodzielnie) „wystawia sobie ocenę za sprawność”. Refleksja towarzysząca samoocenie może być impulsem do pracy nad polepszeniem szybkości i zwinności; do zadawania nauczycielowi wf pytań dot. ich doskonalenia; do zainteresowania się własną sprawnością.

Wiadomości - „wiem, dlaczego”

PRZYKŁAD 3. Fragment lekcji wf z gimnastyki W. Prawidłowa postawa i jej kształtowanie
Tok	Treść	Interpretacja treści	Uwagi
Ćw. mięśni grzbietu	Pw. Leżenie przodem, dłonie pod czołem, nogi zgięte w kolanach pod katem prostym. Wznosy kolan nad parkietem.	W. Ćwiczymy teraz mięśnie grzbietu, które wraz z innymi mięśniami (brzucha, pośladkowymi) odpowiadają za zdrowie kręgosłupa i ładną sylwetkę. Jeśli chcecie wzmocnić mięśnie grzbietu to zapamiętajcie to ćwiczenie i zasady jego wykonania. Nauczyciel przypomina też, jak wygląda prawidłowa postawa.	Rozsypka, 3 razy po 10 powtórzeń.
KOMENTARZ: Wykorzystana tu metoda wykonywania zadań ruchowych zakłada, iż każde wykonywane przez ucznia zadanie może być nośnikiem określonej wiedzy pod warunkiem, że uwaga jego skierowana jest na obserwację i analizowanie wykonywanych działań (ćwiczeń), pod kątem zdobycia zamierzonej przez nauczyciela informacji lub utrwalenia wiedzy już posiadanej. Wszystko dzieje się w trakcie i przy okazji ćwiczenia mięśni grzbietu. Przekaz wiadomości ma tu zatem charakter komentarza do ćwiczeń. Można założyć, że połączenie przekazywanej informacji z działaniem praktycznym przyczyni się do zapamiętania nie tylko ćwiczenia, ale także informacji, dlaczego mięśnie grzbietu są ważne i dlaczego należy dbać o ich sprawność.

Umiejętności - „wiem, jak”

PRZYKŁAD 4. Fragment lekcji wf z siatkówki U. Nauka odbić sposobem oburącz górnym
Tok	Treść	Interpretacja treści	Uwagi
Technika	Przysiad, piłka na parkiecie, dłonie na piłce. Złączenie kciuków i palców wskazujących na piłce, następnie równoległe rozsunięcie na odległość, np. 5 cm.	U. Właściwe ułożenie rąk na piłce.	W rozsypce, 15 - 20 razy.
KOMENTARZ: Realizując „zadanie z umiejętności” nauczyciel (student) powinien koncentrować się na tym elemencie nauczanej lub doskonalonej czynności ruchowej, która w danym ćwiczeniu metodycznym jest celem etapowym (np. ułożenie rąk na piłce) i prowadzi do celu zasadniczego (np. odbicia sposobem górnym). W nauce odbić sposobem oburącz górnym jednym z pierwszych ćwiczeń metodycznych jest ułożenie rąk na piłce tzw. koszyczek. Opanowanie tego ćwiczenia przez ucznia jest podstawowym warunkiem rozpoczęcia nauki następnego - trudniejszego. Ten sposób myślenia pozwala osobie o małym doświadczeniu praktycznym w prowadzeniu lekcji, zwracać uwagę na etapie jej planowania, co jest istotą ćwiczenia, które zostało wybrane. Obserwacja praktyki pokazuje bowiem, że student (a czasem też nauczyciel) koncentrując się na nauczanej czy doskonalonej umiejętności ruchowej, zachowuje się jak demonstrator ćwiczeń i często nie potrafi uczniowi wytłumaczyć, co jest celem konkretnego ćwiczenia, czemu ono służy?

Sprawność - „czuję, że dam radę”

PRZYKŁAD 5. Fragment lekcji wf z koszykówki. S. Wytrzymałość
Tok	Treść	Interpretacja treści	Uwagi
Gra uproszczona	Drużyny A i B grają przez 5 minut na połowie sali. W tym czasie drużyna C wykonuje rzuty do kosza z miejsca na drugiej połowie sali. Po upływie tego czasu następuje zmiana drużyn.	S. Akcent na wytrzymałość.	3 zespoły, każdy zespół gra 2 razy po 5 minut.
KOMENTARZ: Przedstawiony wycinek lekcji może dotyczyć fragmentu lub całości drugiej części lekcji. Zaproponowana w przykładzie gra uproszczona planowana jest pod koniec drugiej części lekcji i trwa ok. 17 minut. W ten sposób rozwijamy mechanizmy adaptacyjne przeciwstawiające się zmęczeniu fizycznemu oraz zwiększamy możliwości tlenowe i tlenowo-beztlenowe. Wytrzymałość kształtowana jest tu metodą ciągłą o zmiennej intensywności. Obciążenia powinny być dostosowane do wieku i możliwości uczniów.

H. Grabowski. Teoria fizycznej edukacji. WSiP, Warszawa, 1997.

Tamże, s. 65.

K. Zuchora. Wpływ wychowania fizycznego w szkole na rozwój umiejętności ruchowych uczniów. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1966, nr 2.

K. Zuchora. Wychowanie fizyczne naszych dni. SiT, Warszawa, 1974, s. 176.

L. Denisiuk, K. Fidelus, M. Krawczyk. Elementy teorii i historii wychowania fizycznego. PZWS, Warszawa, 1969, s. 136.

H. Grabowski. Teoria fizycznej edukacji. WSiP, Warszawa, 1997, s. 83.

R. Przewęda. Wykład inauguracyjny w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Kultura Fizyczna. 2001, nr 11-12, s. 1

J. Bielski. Założone i rzeczywiste funkcje lekcji wychowania fizycznego. [W:] Lekcja wychowania fizycznego. Red. M. Bronikowski, R. Muszkieta, T. Olejniczak. AWF, Poznań, 1998, s. 20.

R. Przewęda, J. Dobosz. Kondycja fizyczna polskiej młodzieży. AWF, Warszawa, 2003.

H. Grabowski. Teoria fizycznej edukacji. WSiP, Warszawa, 1997, s. 89.

J. Bielski. Założone i rzeczywiste funkcje lekcji wychowania fizycznego. [W:] Lekcja wychowania fizycznego. Red. M. Bronikowski, R. Muszkieta, T. Olejniczak. AWF, Poznań, 1998, s. 21.

Por. K. Górna, W. Garbaciak. Kultura fizyczna w szkole. AWF, Katowice, 1994, K. Górna. Przygotowanie młodzieży do uczestnictwa w kulturze fizycznej. AWF, Katowice, 2001.

T. Frołowicz. Edukacyjne intencje nauczycieli wychowania fizycznego. Między deklaracjami a działaniami. Wyd. Uczelniane Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu. Gdańsk, 2002, s. 290.

Zob. U. Supińska. Samokontrola i samoocena jako przygotowanie ucznia do samodzielności w procesie wychowania i kształcenia fizycznego. [W:] Lekcja wychowania fizycznego. Red. M. Bronikowski, R. Muszkieta, T. Olejniczak. AWF, Poznań, 1998.

K. Górna, W. Garbaciak. Kultura fizyczna w szkole. AWF, Katowice, 1994.

Pracy nad kondycją fizyczną ucznia (zgodnie z ideą prozdrowotnego jej znaczenia w edukacji fizycznej) powinien jak najczęściej towarzyszyć komentarz, w którym nauczyciel tłumaczy: czemu służy dane ćwiczenie i w jaki sposób należy go stosować, aby przyniosło oczekiwany efekt. W przypadku zaproponowanego w przykładzie 5 zadania, będzie to np. zapoznanie ucznia z wybranymi metodami kształtowania wytrzymałości.

---