Geriatria wykłady od Szarka
Geriatria cz.2
COG - całościowa ocena geriatryczna
Celem geriatrii nie jest przedłużenia życia a poprawa jakości i funkcji organizmu.
COG
wielokierunkowy , zintegrowany proces diagnostyczny , którego celem jest ustalenie zakresem zaburzenia dobrostanu (wg. Def. WHO) , ustalenie priorytetow leczniczo-rehabilitacyjnych , potrzeb, możliwości dalszego leczenia .
skala oceny podstawowych czynności życiowych tzw. Skala KATZA (ADL) (1970rok) niska punktacja świadczy o niemożliwości do samodzielnego życia.Bierze pod uwagę takie czynności jak np kąpanie się ubieranie rozbieranie się samodzielne/niesamodzielne itd
Ocena złożonych czynności życia codziennego tzw. Skala Lawtona (IADL) (1982rok)
Ocena sprawności chorego wg. Skali BARTHEL ( polski NFZ bierze ja pod uwagę przy rozpatrywaniu refundacji domu pomocy społecznej - poniżej 40 pkt)
Skale powszechnie stosowane w medycynie np. skala niewydolności krążenia wg NYHA, kanadyjska skala oceny ch. Wieńcowej APACHE, skala Glasgow
Skala oceny równowagi i chodu TINETTI
Skala TGUG - mierzony jest czas od polecenia wstania z krzesla przejscia 3 m i powrotu na krzesło czas: osoby samodzielne < 20 sek, , osoby calkowicie sprawne< 12 sek
Ocena ryzyka upadków- skala TINETTI SF (zbiorcza ocena układu nerwowego i kostno-stawowego.)
Ryzyko powstania odleżyn - skala Nortona
Ocena stanu odżywiena MNA Mini Nutricial Assesment
Ocena ryzyka operacyjnego
FRAX - ryzyko istotnego złamania osteoporotycznego w ciągu kolejnych 10 lat;
FRAX: BMI, przewlekłe złamanie kości po 40 r,z. po małym urazie, przewlekłe złamanie…
Wydaje się racjonalne przyjęcie progów uwzględniających wiek osoby badanej : w 5 dekadzie zycia RB-10 wynosiłoby 10 % w 6 - 15 % w 7- 20% a w 8 i powyżej 25 %
Niedożywienie ze względu na brak albumin sprzyja powstawaniu odleżyn.
Przydatność kliniczna TGUG: TGUG właściwie różnicuje osoby z grupy ryzyka upadków z 87 % czułościa i 87% swoistością
Skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn (Norton):stan ogólny, stan świadomości ,zdolność poruszania się, czynność zwieraczy, samodzielność przy zmianie ułożenia
<14 pkt zwiększone ryzyko powstawania odleżyn
SCALES - dobrze koreluje z MNA,wskazuje na ograniczenie sprwanośći funkcjonalnej, depresję (Marley) wynik poniżej 2 wskazuje na zagrożenie niedożywieniem S- sadness C - cholesterol A- albumin…..
Skala oceny ryzyka operacyjnego dla chorych po 70-tym roku zycia wg CUMMINSA
COG- Ocena stanu umysłu
Test rysowania zegara: system opracowany w oparciu o wyniki uzyskane u chorych z chorobą alzheimera 10-6 pkt poprawnie Ocenia procesy wzrokowo-przestrzenne
Skala Falsteina MMSE , krótki test stanu psychicznego : punktacja 30-26 w porządku 23-20 łagodne zaburzenia poznawcze 10-19 umiarkowane zaburzenia poznawcze
MMSE- ograniczenia diagnostyczne : sposób wykonania poszczególnych zadań zależy od wieku i wykształcenia osoby badanej, wzór na obliczenie wyniku skorygowanego
Skrócony test sprawności umysłowej Hodgkinsona(AMTS) 10 pkt max 6 i wiecej prawidłowe 4-6 pkt upośledzenie umiarkowane, 0-3 uposledzenie cięzkie
KTSP- krótki test stanu psychicznego (STMS):orientacja, uwaga, uczenie się działania arytmetyczne, myślenie abstrakcyjne, wiadomości, praksja konstrukcja, odtwarzanie po odroczeniu ogolny wynik max 38 pkt Wynik 30 pkt i mniej wskazuje na otępienie
COG- Ocena socjalno-środowiskowa
określenie potrzeb w zakresie opieki i pomocy zarówno krótkotrwałej jak i długoterminowej
Geriatria cz. III
USA: W roku 1968 osoby powyżej 65r.z. stanowiły 10 % populacji i 25 % ogółu leków. W USA na kazdą jednostkę kliniczną zarejestrowane jest 2,1 preparatu
70% leczy się u więcej niż jednego lekarza
85% osób starszych same przygotowuja i przyjmuja swoje leki
Nie istnieje pojęcie „leków geriatrycznych”
Wchłanianie nie ulega istotnej zmianie z wiekiem.
Szybkość wchłaniania obniża się nieznacznie.
??? stężenie w surowicy krwi ulega szybszemu metabolizmowi ???
Zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej z wiekiem z 20% do 40%
Leki litofilne wolniej ulegają biodegradacji Benzodiazepiny
Leki hydrofilne wyższe stężenia leku w płynach ustrojowych alkohol, digoxin sole litu
Zdolność wiązania leku z białkiem maleje z wiekiem
Metabolizm leków: bezpieczniejsze sa leki drugiego przejscia
Miarą eliminacji leku jest klirens metaboliczny leku
Klirens kreatyniny= (140- wiek) * m.c. w kg *(0,85 kobiety) / 72*st. Kreatyniny mg %
Objawy niepożądane: niezamierzone i niekorzystne działanie substancji podanej w celach diagnostycznych lub leczniczych
U chorych zażywających 5 leków szanse wystąpienia objawów niepożądanych wynosi 50 % , przy stosowaniu 8 leków aż 100%!!!!
Polekowe objawy niepożądane :
Stany dezorientacji , depresja, hipotonia ortostatyczna, upadki, zaparcia( kodeina, leki narkotyczne, leki przeciwbólowe, moczopędne, parasympatykolityki ,werapamil)
Nieotrzymanie moczu, drżenie mięśni, niewydolność nerek, niewydolność wątroby
Stosowanie leków u osób starszych:
informacja bezpośrednio do pacjenta w podeszłym wieku
zalecanie tylko tych leków które w chwili obecnej so konieczne
start low , go slow
przestudiowanie przeciwwskazań i interreakcji zalecanych leków
właściwe dawkowanie leków GFR
pisemna informacja o dawkowaniu lekow przeznaczona dla pacjenta
wytłumaczenie pacjentowi jak prawidłowo przyjmowac leki ( wziewne)
jasne, w miarę proste dawkowanie leku, dawkowanie max. 2 razy na dobę
uwzględnienie sytuacji materialnej pacjenta
systematyczna kontrola terapii, odstawienie przyjmowanych leków jeżeli nie są konieczne
sprawdzenie wszystkich leków przyjmowanych przez pacjenta, w tym także leków zlecanych przez innych lekarzy , preparatów witaminowych leków ziołowych leków dostępnych bez recepty
70% pacjentów korzysta z porad kilku lekarzy
1500 ml/dobę
U osob w wieku podeszłym:
* niedożywienie : ok. 7% populacji po 60 r.z. ; ok. 14%populacji powyżej 80 r.z.
* 30-60% osób w wieku podeszłym mieszkających w domach opieki i hospicjach
* BMI prawidłowe 18,5-24,9
* Dla osób po 50 roku życia zalecane BMI 22-27
* Najniższa śmiertelność wśród niepalących kobiet i mężczyzn to 27-29 i 25-27
* Optymalne dla ZDROWIA JEST UTRZYMYWANIE STABILNEJ Masy ciala Z 50 ROKU ZYCIA Trzymać te masę ciała wg badan
* Kliniczna otyłość jest zawsze czynnikiem obciążającym. Obwód tali powyżej 102 cm u facetów, u kobiet powyżej 88 cm
Obwód talii/obwód bioder WHR - 0,85 lub mniej dla kobiet
WHR - 0,9 lub mniej dla mężczyzn
Niedożywienie jest chorobą wymaga rozpoznania , znajomości przyczyn i następstw, zapobiegania.
Patologiczne przyczyny niedożywienia u osób starszych:
MARASMUS- przewlekłe niedożywienie białkowo-kaloryczne wywołane niedostateczna podaż substancji energetycznych , złym wchłanianiem lub nadmiernym zużyciem.
Postępowanie: żywienie doustne, dojelitowe wspomagane żywienie pokrywanie kalorii 1600kcal, 50 g białka na dobę
KWASHIORKOR- ostre niedożywienie białkowo-energetyczne : obniżone ST. Bialek, zaburzenia gospodarki wodno- elektrolitowej i kw.-zas. , spadek całkowitej liczby limfocytów.
Stanowi bezpośredni stan zagrożenia życia !!!!!!!
Leczenie: wyrównanie zaburzeń, wczesne leczenie pozajelitowe
NIEDOŻYWIENIE MIESZANE: MARASMUS + KWASHIORKOR
Częstość niedożywienia u hospitalizowanych
Geriatria 45 %
Następstwa pierwotne niedożywienia m.in. ubytek masy ciała, zmniejszenie siły mięśniowej, męczliwość
Następstwa wtórne : wzrost częstości zakażeń, wzrost chorobowości i śmiertelności , wydłużenie czasu hospitalizacji i wzrost kosztów
Testy screeningowe MNA
Dla kobiet 1700kcal/dobę
Dla mężczyzn 2000kcal/dobę
Ograniczenie spożycia : soli, cukru, alkoholu
Spożywać regularnie 4-5 posiłków
Nie należy także stosować suplementacji diety witaminami i mikroelementami w dawkach przekraczających ich dzienne zapotrzebowanie