11. De `provotarische' literatuur van de jaren 60 van de 20^ste eeuw

1. De Provo-beweging ontstond eind mei 1965 in Amsterdam met de verschijning van het tijdschrift Provo; de anarchistisch geïnspireerde beweging van voornamelijk jongeren trok nationaal en internationaal de aandacht met tijdschriften, pamfletten, happenings en acties, zoals het gooien van rookbommen tijdens het huwelijk van prinses Beatrix en Claus von Amsberg; op talloze plaatsen in en buiten Nederland kreeg Provo navolgers; nadat Provo in mei 1967 in Amsterdam officieel was opgeheven bleef de geest van Provo doorleven en invloed uitoefenen.

2. PROVO

• Karakter van provo:

• Anarchisme (provoceren van autoriteiten en consumptiemaatschappij)

• Anti-militarisme (ban-de-bom bewegng)

• Links georiënteerd (provotariaat)

• Creatief handelen (witte plannen: witte fietsen, witte huizen, witte kinderen enz.)

• Provo generatie:

• Welvaart

• Ontkerkelijking, ontzuiling

• Technologische ontwikkeling

• Kritiek van ouders, zelfbewustzijn

• Een stille revolutie (Ingelhart, 1965-67)

• Materialistisch waardepatroon (economische stabiliteit en politieke rust) →postmaterialistisch waardepatroon

• Sociale voorzieningen, geloven in politieke elites, welvaart → leefmilieu, rol en de rechten van de vrouw, voortgaande emancipatie, participatie van de burgers in de democratie

• Symbolen van protest

• De nozem (zoals James Dean, 1965, jong en agresief)

• Rock'n'roll

• A-politieke jeugd

• Anarchisme

• Sit-down demonstraties (om politie belachelijk te maken)

• Straathappening

• Dijkers (Nieuwedijk, proletariaat, Robert Jasper Grootveld) en Pleiners (Leidseplein, intelligentsia, Roel van Duyn). Roel van Duyn, een linkse activiest, schept econstructieve anarchisme. Hij vereinigt die twee groepen.

3. PROVO - het tijdschrift

In mei 1965 kondigde een stencil aan de pers het blad PROVO aan. In plaats van het aangekondigde blad verschijnen er echter voorlopig slechts pamfletten. Deze dragen de naam Provocatie, gevolgd door een nummer. Op 12 juli 1965 verschijnt PROVO 1. Het gestencilde en in een oplage van 500 exemplaren uitkomende blad bevat o.a. een "Inleiding tot het provocerend denken" van Roel van Duyn.

Provo gaf in de volgende jaren maandelijks een blad uit (PROVO) waarvan 15 nummers verschenen en de oplage steeg tot 20.000 exemplaren. Daarnaast werden talloze pamfletten en andere bladen uitgegeven, o.a. het cartoonblad God, Nederland en Oranje en het 'zondagsblad' Image. Veel Provopublicaties werden in beslag genomen. De makers hingen soms forse gevangenisstraffen boven het hoofd. PROVO 15, het laatste nummer, verschijnt op 30 maart 1967.

`Provo' toont zijn vijand op onwaardig manier, het publiceert onechte, onrechtwaardige informatie. Dat wijst aan hoe pers de feiten creeërt en hoe gevaarlijk de pers in de handen van anarchisten is.

4. Harry Mulisch Bericht aan rattenkoning

Het behandelt de geschiedenis van Amsterdam in de periode 1965-1966. Het is geschreven in augustus 1966, in een drie weken durende woede- en lachaanval. Dat het daarvan de sporen draagt, is volkomen in orde. Bericht aan de rattenkoning beschrijft de gebeurtenissen in Amsterdam tussen 1965 en 1966. Eerst verteld Mulisch hoe de situatie in de wereld is, dan gaat hij over naar Amsterdam. In Amsterdam was er een beweging die zich Provo noemde. Deze beweging hield zich bezig met happeningen. Deze dienden vooral om de politie voor de gek te houden, en stelde in het begin weinig voor. De gebeurtenissen speelden zich vooral af rond het Lieverdje op het Spui. Daar hield de politie dan ook vaak de wacht. Toen op één april Hans Tuynman, een belangrijke man in de provo-organisatie, werd gearresteerd kwamen de echte happeningen pas op gang. Er kwamen avonden achter elkaar hele stoeten naar het huis van bewaring om Tuynman vrij te krijgen. De politie was in de ogen van de provo's onrechtvaardig klootjesvolk. Nadat het Telegraafgebouw in de brand was gestoken waren er ook meerdere gevechten met de politie op de Dam. De gemeenschap wordt pas leefbaar als de orde niet meer verstoord wordt en het gezag niet meer ondermijnd wordt, waarschijnlijk rond het jaar 2000.

Dit boek behandelt de gebeurtenissen in Amsterdam (en in zekere zin ook van de wereld in het algemeen) die volgden na de tweede wereldoorlog, maar het draait vooral om de gedachtegang, de keuzes van bepaalde groepen mensen en hoe die de maatschappij hebben veranderd.

5. Hans Tuynman Uitzicht op de hemel

Provo was voor Tuynman geschapen, en andersom was Tuynman voor Provo bestemd. Zijn onafhankelijke en idealistische levensstijl, waarmee hij zich in de traditie van de beatnik en de bohémien plaatste, kon hij hier helemaal ontplooien.

Nationale bekendheid verkreeg Tuynman door een maandenlange opsluiting - van 30 maart tot 21 juni 1966 - in het Amsterdamse Huis van Bewaring vanwege het verspreiden van een pamflet waarin werd opgeroepen tot een demonstratie die door de burgemeester was verboden. Terwijl hij in hechtenis aan zijn boek over Provo schreef, scandeerden buiten sympathisanten 'Hans Tuynman Vrij!'. Full-time Provo, zoals hij zijn op schrift gestelde ervaringen betitelde, werd kort na zijn vrijlating door uitgeverij De Bezige Bij in augustus 1966 uitgegeven. Het boek kende twee drukken, en er verscheen zelfs een Duitse vertaling van: Ich bin ein Provo. Das permanente Happening(1967).

Hij werd een symbool van martelaar die in gevangenis voor zijn ideeën leidt.

---