CHOROBA JAKO PROCES PRZEWARTOŚCIOWANIA ŚWIATOPOGLĄDU I POSTAWY ŻYCIOWEJ IWANA ILJICZA.
Życie Iwana Iljicza upływa na pracy i zabawie - grze w karty i innych przyjemnościach. Bohater opowiadania Tołstoja wypracował sobie schemat , odgrodzenia się psychicznego od wymagań żony i odpowiedzialności poprzez ucieczke w pracę. Jest sędzią swoich petentów traktuje z góry i bezosobowo , ma świadomość ,że od niego zależy ich los, że ma nad nimi przewagę, robi to co jego przełożeni uważają za słuszne. Po pracy spędza czas na grze w karty. Iwan Iljicz jest epikurejczykiem - chce żyć łatwo przyjemnie i przyzwoicie. W środowisku w którym się obraca śmierć jest czymś nieprzyzwoitym, jest tematem tabu i trzeba o niej szybko zapomnieć. Wyjątkiem jest jedynie służący Iwana Iljicza - Gierasim, który współczuje swojemu panu, który wie że też umrze i ma nadzieje, że kiedy on będzie umierał to nim też ktoś się zaopiekuje. Inni ludzie nie żyją nie wnikając w to jak żyją. Iwan Iljicz w miarę postępu choroby odkrywa że praca w sądzie już nie uwalnia go od strachu przed śmiercią, zaczyna w nim kiełkować myśl, że może nie żył, jak trzeba, ale zaraz okłamuje się, że przecież żył dobrze. Przyczyną jego cierpienia był brak akceptacji tego ,że przeżył swoje życie nie tak jak należy. Doznał ulgi, kiedy przyznał się przed sobą, że zmarnował życie. Na chwile przed śmiercią Iwan Iljicz przestał być w centrum swojego zainteresowania, dostrzega potrzeby innych, przestaje być egoistą. Sytuacja graniczna jaką jest choroba sprawia ,że zostaje on wyrwany z gorsetu przyzwyczajenia, jest to dla niego szansa na nawiązanie kontaktu z rzeczywistością i drugim człowiekiem. Kiedy śmierć dotknęła bożka którym był dla siebie on sam, nie miał gdzie uciec , zasnął gdy nabrał pokory.
„Śmierć Iwana Iljicza” zawiera krytykę życiowego konformizmu i zarazem wskazanie możliwości duchowego odrodzenia człowieka. Sędzia Gołowin boi się śmierci, ale bardziej od niej przeraża go myśl o pustym, dostatnim życiu które wiódł do momentu „przebudzenia”. Śmierć staje się wyzwoleniem z amoralnego życia. Odrodzenie duchowe Iwana Iljicza dokonuje się nagle w momencie odrzucenia dotychczas wyznawanych ideałów. Wyzwolenie się bohatera z władzy pozorów od którego zaczyna się jego zerwanie z własnym środowiskiem, przybiera charakter protestu wobec przyjętych przez ogół zasad etycznych i wobec sytuacji społecznej. Bohater powieści jest człowiekiem przeciętnym, którego autor stawia w sytuacji niezwykłej ; Iwan Iljicz umiera przewróciwszy się niechcący, ten element wyjątkowości staje się impulsem do jego przełomu duchowego . Pierwsza część opowiadania to biografia bohatera przed katastrofą, uleganie sile środowiskowego fałszu i obłudy; druga - po katastrofie wyzwalanie się z władzy pozorów, doskonalenie wewnętrzne.
CHARAKTERYSTYKA POEZJI PUSZKINA NA PODSTAWIE 4 WIERSZY
"PROROK"- został napisany po upadku powstania dekabrystów i po straceniu jego przywódców.Ideowo i stylistycznie utwór ten wiąże się z tradycjami poezji dekabrystowskiej.Poeta jest świadomy swoich zadań i obowiązków, powinien być trybunem ludowym, wodzem i nauczycielem. Nierzadko przywdziewano nań szaty biblijnego proroka. " Prorok" jest zbieżny z dekabryzmem w uznaniu siły słowa poetyckiego, jest utworem podnoszącym problematykę uniwersalną, maksymalnie uogólnioną, która wykracza poza doraźne cele agitacyjno- dydaktyczne. Jest to wiersz mówiący o rodzeniu się natchnienia poetyckiego, o cechach poety w ogóle i jego stosunku do świata. Dosłowny sens " Proroka" wiąże się z Biblią, czego dowodzą i pożyczki tekstowe z " Księgi Izajasza" i zastosowana konsekwentnie forma monologu lirycznego, którego podmiotem jest właśnie biblijny prorok, a który odzwierciedla jego świadomość, jego charakterystyczny sposób mówienia i wypowiadania się- wzniosły, uroczysty, nasycony wysoką symboliką. Dlatego też Puszkin , budując ten monolg, posłużył się bardzo licznymi słowami i wyrażeniami zaczerpniętymi z SCS. Wprowadził także typowe dla Biblii konsrtrukcje stylistyczne z anaforycznym spójnikiem " i " na czele, który wnosi do utworu pierwiastek szczególnej wzniosłości i szczególnego napięcia emocjonalnego. Dopiero nad tym dosłownym sensem wznosi się sens metaforyczny, wiążący się już nie z postacią biblijną, lecz z rozumieniem istoty poezji i roli prawdziwego, natchnionego poety. W chwili natchnienia, które zapełnia pustkę wewnętrzną, poeta zyskuje zdolność postrzegania i rozumienia wszystkich zjawisk świata, wszystkich przejawów bytu i prawd najważniejszych, najwznioślejszych i najdrobniejszych okruchów istnienia , wraz z wiedzą zdobywa mądrość ( jej symbolem jest " przemądrej żmii żądło) oraz wrażliwość serca ( symbolizuje ją żarzący węgiel) . Dopiero posiadłszy wszystkie te właściwości staje się poetą- prorokiem, a jako taki ma obowiązek " przepalać słowem serca ludzi". W koncepcji Puszkina świadomość, wiedza uzyskiwane w momencie natchnienia czyni poetę prorokiem , który dzięki swej świadomości, doceniając wagę zarówno rzeczy wielkich jak i małych, a więc wzystkich sfer rzeczywistości, ma prawo a nawet obowiązek uczestniczenia w życiu zbiorowości.
DO ***
Napisany w 1825 r. Istnieje spór czy ten wiersz należy rozumieć biograficznie, jako dokładne przetworzenie zdarzeń z życia autora, czy też ma on znaczenie szersze, którego nie da się wyjaśnić wyłącznie okolicznościami powstania utworu i uwzględnieniem osoby adresatki- Anny Kern. Z tego pytaniarodzą się dalsze: czy jest to miłosny madrygał czy utwór psychologiczno - refleksyjny. Stwierdzono, że obraz " geniusza czystego piękna" będący symbolem natchnienia poetyckiego i twórczości nie jest portretem realnej Anny Kern, podobnie jak relacja między podmiotem lirycznym a wpisaną w utwór adresatką nie odzwierciedla rzeczywistych stosunków pomiędzy nią a Puszkinem.Autentyczny fakt biograficzny, który legł w osnowie wiersza, został poddany bardzo daleko idącej sublimacji. Osoba adresatki spełniała jedynie rolę katalizatora, który przyspieszył wypowiedzenie przez poetę nagromadzonych myśli, uczuć i nastrojów. Puszkin posłużył się tu formą biograficznego przypomnienia w którym zawarł niezwykle zwarty i skodensowany obraz losów podmiotu lirycznego. Zbudował go na zasadzie kontrastu, przeciwstawił mianowicie różne kręgi czasowe, z których jedne wiążą się z ulotną jak błyskawica chwilą nagłego olśnienia, inne zaś - z beznadziejnym, wlokącym się w nieskonczoność istnieniem pośród przeciwieństw i udręk życiowych, w upadku ducha,zamkniętym na inne uczucia z miłością na czele, na twórczość i natchnienie. To nie ponowne spotkanie z ideałem jak się najczściej sądzi wywołało przypływ sił wewnętrznych, lecz odwrotnie, właśnie przezwyciężenie męczącego stanu ducha umożliwiło powrót miłości, razem z nią zaś przyszło wyjątkowo intesywne odczucie pełni życia. Wiersz " Do ***" nie jest przesłaniem do Anny Kern, które można wyjaśnić wyłącznie w kategoriach biograficznych, ale nie jest też abstrakcyjnym rozważaniem o rodzeniu się natchnienia, gdyż obie warstwy- miłosna i refleksyjna zlały się w całość wyrażającą optymistyczne rozumienie świata.
BIESY
Zostały npisane jesienią 1830 r. w Bołdinie ( wiersz z okresu " jesieni bołdinowskiej" ) po zwolnieniu z zesłania.Fiodor Dostojewski uczynił z biesów tytuł i motto swojej powieści, przedstawił je jako symbol ciemnych, demonicznych sił drzemiących w człowieku, ujawnionych przez przygotowywaną rewolucje i wcielonych w postaci jej przedstawicieli. " Biesy" mają rozległą i złożoną przestrzeń poetycką. Mamy tu dwa punkty widzenia, dwa głosy: obok głosu podróżnego, posiadającego rozwiniętą świadomość, występuje głos woźnicy, który szalejącą zamieć objaśnia kategoriami właściwymi ludowemu widzeniu świata. " Biesy" mają charakter symboliczny. Stworzona w nich rzeczywistość , straszna i niesamowita, jest rzeczywistością zamknietą w błędnym kole. Demony, które krążą wokół podróżnego nie wiadomo dokąd i nie wiadomo po co, wszechwładnie nad tą rzeczywistoscią panują, sprowadzają człowieka na bezdroża . Krańcowo pesymistyczne widzenie świata zyskuje tu wymiar wręcz kosmiczny, stając się wszechogarniającym filozoficznym symbolem : wszystko wydaje się ogarnięte wirem powszechnego bezsensu, wciągnięte w jakiś przerażający, ponury taniec diabelski.
DŹWIGNĄŁEM POMNIK SWÓJ NIE TRUDEM RĄK CIOSANY
Wiersz został napisany w 1836 r.- roku śmierci Puszkina. Podjął on tutaj horacjański motyw nieśmiertelności poezji. Pisał, że jego dzieło szlachetnie buntownicze jest wyższe ponad władzę i jej wyniosłe symbole materialne, że zyska ono powszechne uznanie i nieśmiertelność- nawet wśród tych, którzy dzisiaj, teraz, dostępu do kultury jeszcze nie mają , że budzić będzie w sercach potomnych wdzięczność za opiewanie wbrew naciskowi czasu wartości najwyższych, wiecznych i niezniszczalnych. Podkreślał, że droga do prawdziwej nieśmiertelności prowadzi nie przez doraźne powodzenie i poklask, nie przez liczenie się z wartościami chwili i o nią zabieganie, lecz wiedzie przez niezależność serca i umysłu i kosekwentne trzymanie się z nich wypływającej prawdy, nie wszystkim jeszcze zrozumiałej i dostępnej. Jest to utwór ku czci moralnego heroizmu człowieka , który, wzniózłszy się genialną przenikliwością ponad swoją współczesność i posiadłszy niezłomne przekonanie o bezwględnej słuszności obranej przez siebie drogi, wbrew wszelkim przeszkodom szedł nią ku przyszłemu, pełnemu zespoleniu z ludem , narodem, ludzkością , niosąc wieczne, głęboko humanistyczne wartości wypracowane przez człowieka.