T: Słowianie na terenie Czech, Słowacji i w Rumunii. Awarzy.
CZECHY i SŁOWACJA
W VI w. w Kotlinie Czeskiej istniało intensywne osadnictwo germańskie, zapewne Bawarów. Nad Dunajem na płd. od Moraw osiedlili się Longobardowie, na wsch. od Cisy Gepidowie. W owym czasie Słowacja i Ukraina zakarpacka zasiedlone były przez Słowian, do których przed poł. VI w. uciekał walczący o tron Longobardów Childigis. Od roku 588 osadnictwo germańskie w Kotlinie Czeskiej szybko zanikało.
Osadnictwo wczesnosłowiańskie na Słowacji skupiało się wyłącznie na obszarach nizinnych i w dolinach wielkich rzek. Unikanie wyższych partii terenu przez Słowian utrzymało się aż do końca wczesnego średniowiecza. Obszary górskie zostały skolonizowane dopiero w XIV w przez pasterzy wołoskich reprezentujących dogłębnie zeslawizowany element rumuński.
Brežno - osada wczesnosłowiańska z VI w., obfitująca w ślady kwadratowych półziemianek. Były tam również domostwa germańskie, lecz z wcześniejszej fazy chronologicznej. W ramach eksperymentu wybudowano tam rekonstrukcję półziemianki, w której na 2 tygodnie zamieszkało młode małżeństwo z dzieckiem. Poważne wahania temperatur i ogólny chłód wewnątrz obiektu wskazują na 2 możliwości:
rekonstrukcja była niedoskonała - dawni Słowianie radzili sobie z tym w jakiś sposób
eksperyment został wykonany poprawnie i dowiódł niedoskonałości dawnych półziemianek
RUMUNIA
We wsch. Rumunii i w Mołdawii czytelne jest wzajemne przenikanie się k. praskiej i k. Pieńkowka. Na pozostałych obszarach uformowała się nieczytelna mieszanka tracko - bizantyjsko - grecka. Sytuację pogarszały ciągłe najazdy Słowian, którzy sporo rabowali i uprowadzali ludzi. Gwoździem do trumny jest postawa rumuńskich archeologów, którzy za wszelką cenę chcą udowodnić ciągłość kulturową narodu rumuńskiego od czasów Provincia Dacia (fundament tej bzdury jest żałosny: Rzymianie ewakuowali rdzenną ludność tej prowincji dla ochrony przed koczownikami). Inną trudnością jest słaba znajomość bizantyjskiej kultury prowincjonalnej.
Sarata - Monteoru: największe słowiańskie cmentarzysko ciałopalne (ok. 2 tys. grobów). Częściowo badane w latach 50'tych, później zapomniane przez wzgląd na patriotyzm rumuński. Obecnie zdewastowane.
Ze wsch. i płd. - wsch. Rumunii pochodzi sporo kwadratowych półziemianek z piecem w narożniku i dodatkowym piecem wydrążonym w lessie. Dodatkowy piec mógł służyć do wypieku chleba lub do wypalania ceramiki.
Ceramika wczesnosłowiańska typu praskiego jest w zespołach rumuńskich równie częsta jak ceramika obtaczana, zdobiona w górnej części strefowym ornamentem fal. Wykonali je uprowadzeni garncarze albo naczynia zostały przyniesione zza Dunaju przez słowiańskich rabusiów.
AWARZY
Przed przybyciem Awarów, na wsch. od Cisy i w Siedmiogrodzie siedzieli Gepidowie. Nieco później przybyli Longobardowie, którzy w pocz. VI w. dotarli do Panonii. Ok. 568 do Kotliny Karpackiej i Siedmiogrodu wtargnęli Awarowie. Zapewne była to federacja rozmaitych ludów posługujących się którymś z języków tureckich, byli też jednolicie zarządzani. Nie mamy pewności co do ich kolebki:
odłam ludu wzmiankowanego z źródłach chińskich jako Żou - Żan, który stale napierał na północne Chiny
odłam federacji heftalickiej, rozwijającej się na północnym przedpolu Azji Środkowej
Pewne niejasne przekazy źródłowe wskazują na to, że Awarzy byli na czele jakiejś federacji koczowniczej lecz w wyniku jej podziału musieli uchodzić przed opozycjonistami. Ok. poł. VI w. dotarli do indoirańskiego ludu Alanów na stepach nadczarnomorskich. Przez nich rychło zawarli stosunki dyplomatyczne z dworem bizantyjskim. Za namową dworu cesarskiego Awarzy rozbili federacje bułgarskich Kutrigurów i Utigurów, a następnie najechali Antów. W latach 562 i 566 Awarzy poruszając się wzdłuż północnego łuku Karpat dotarli do środkowej Łaby. Podczas drugiej wyprawy schwytali nawet władcę frankijskiego. Wg Grzegorza z Tour w zamian za jego wypuszczenie zażądali tylko żywności. Pośrednio świadczyć to może o pustce osadniczej między granicą frankijską a siedzibami Sclavenów za prawym brzegiem Wisły. 50 lat problem ze zdobyciem pożywienia w zachodniej części ziem polskich mieli też Herulowie. W 568 Awarzy opanowali Kotlinę Karpacką i Siedmiogród, skąd wyprawiali się do Dalmacji i Lombardii. Już w latach 80'tych VI w. zorientowali kierunek swoich grabieży przeciwko Bizancjum. Nie dawała efektów próba opłacania Awarów złotem .Długotrwałe oblężenie Salonik (które nigdy nie zostały zdobyte) doprowadziło do wyniszczenia ludności okolic i w efekcie całkowitej slawizacji tego obszaru. Awarzy korzystając z uwikłania cesarstwa w wojnę z Persją. Postanowili zaatakować Konstantynopol. W 626 doszło do ogromnego oblężenia. Obrońcy zdołali utrzymać się dzięki zniszczeniu słowiańsko - awarskiej floty jednodrewek za pomocą „ognia greckiego”. Tego samego roku doszło do buntu Słowian na obszarach Słowacji i Moraw (wg Fredegar buntownikami byli synowie Awarów i zniewolonych Słowianek, na czele których stanął frankijski kupiec Samo). Z czasem do powstańców dołączyli Chorwaci księcia Derewlana. Po roku 680 na obszar ujścia Dunaju najechali Protobułgarzy, spotykając tam Siewierzan. O Awarach w VIII w. jest bardzo mało źródeł pisanych. Archeologia wskazuje na stabilizację i częściową asymilację na obrzeżach. Ostatnia wzmianka o nich pochodzi z 822, kiedy rzekomo byli uczestnikami sejmu rzeszy we Frankfurcie. Imię ostatniego chagana - Teodor - jednoznacznie wskazuje, że był chrześcijaninem. Po upadku Awarów Słowianie weszli do Kotliny Karpackiej w rejonie Jez. Balaton. Resztę kotliny opanowali Madziarowie.
Awarowie są archeologicznie świetnie rozpoznani: mają charakterystyczne pochówki i inwentarze grobowe - a wszystko to w ogromnej ilości. Bogato wyposażone pochówki szkieletowe wojowników z końmi, w pełnym rynsztunku i z uprzężą. Elementem przewodnim były okucia pasa, początkowo srebrne z wytłaczanej blachy, później brązowe odlewane. Na nich motywy 2 klękających gryfów zwróconych dziobami ku sobie, wici roślinnej oraz drzewa życia. Prymitywna ceramika typu nadcisańskiego. Sporadyczne pochówki postgermańskie. Kolczyki awarskie pochodziły z warsztatów naddunajskich działających od okresu wpływów rzymskich. Wśród naszyjników dominowały formy z wytłaczanej blachy srebrnej o szerokich pieczątkowatych zakończeniach.
o. wczesnoawarski 568 - 650
o. środkowoawarski 650 - 710
o. późnoawarski 710 - 800 / 820
W9 z prof. M. Parczewskim 2003-12-18
2