MAPA, JAKO DOKUMENT NAUKOWY - DEFINICJA. KRYTERIA KLASYFIKACJI MAP WG F. UHORCZAKA
Mapa, karta geograficzna - obraz przedstawiający powierzchnię Ziemi lub jego część w określonym
zmniejszeniu, na płaszczyz
nie, z zachowaniem zasad odwzorowania, przy użyciu graficznych znaków
umownych.
Zasadniczymi cechami mapy sÄ…:
- wykonanie jej na płaszczyz
nie
- wymierność, dająca się uzyskać jedynie przez określenie skali oraz zasad odwzorowania
wypukłej powierzchni ziemskiej na płaszczyz
nie
- użycie umownych znaków
- uogólnienie obrazu, czyli generalizacja
Rola mapy w geografii, a także w innych naukach:'
a) z
ródłowa - mapa daje szczegółowe wiadomości o badanym obszarze, stanowiąc ważny dokument
naukowy, z którego geograf a także inny badacz korzysta w dużej mierze
b) analityczna - pomaga w wykrywaniu pewnych związków naukowych
c) syntetyczna - kiedy za pośrednictwem mapy przedstawia się wyniki pracy naukowej, wtedy mapa
tego rodzaju jest np. naukowym dziełem kartograficznym, geologicznym, botanicznym itp.
ZASADY KLASYFIKACJI MAP GEOGRAFICZNYCH (WG F. UHORCZAKA)
Mapy można klasyfikować według wielu ich cech: skali
- zasięgu terytorialnego
- tematu
- przeznaczenia osnowy matematycznej wieku
- języka itp.
Najistotniejsze są pierwsze cztery z podanych cech, określające treść i charakter map geograficznych.
I. KLASYFIKACJA MAP WEDA
UG SKALI
- znaczenie tej klasyfikacji jest określone przez wpływ skali na treść i specyfikę wykorzystania
map
- wyróżniamy mapy:
a) wielkoskałowe ( 1:200 000 i większe
b) średnioskalowe ( poniżej 1:200 000 do 1:1 000 000 )
c) małoskalowe (poniżej 1:1 000 000
- mapy ogólnogeograficzne mieszczące się w tych grupach skalowych są nazywane
topograficznymi, przeglÄ…dowo - topograficznymi i przeglÄ…dowymi
II. KLASYFIKACJA TERYTORIALNA
- grupuje mapy według ich zasięgu przestrzennego
- przy podziale map według terytorium obowiązuje kolejność przejścia od pojęć ogólnych do
szczegółowych
- w związku z tym pierwszą grupę klasyfikacji tworzą mapy obejmujące Ziemię w całości
- dalej oddzielnie klasyfikuje się mapy lądów i oceanu światowego
III. KLASYFIKACJA MAP WEDA
UG TEMATYKI
Wyróżniamy mapy: ogólnogeograficzne i tematyczne
Mapy ogólnogeograficzne:
- topograficzne
- przeglÄ…dowo - topograficzne
- przeglÄ…dowe
Mapy tematyczne:
a) Mapy zjawisk przyrodniczych żð struktury ludnoÅ›ci
według płci i wieku
- ogólne fizycznogeograficzne
żð ruchu naturalnego i
- geologiczne:
migracji
żð stratygraficzne
żð demograficzne i
żð tektoniczne
antropologiczne
żð litologiczna
żð spoÅ‚eczne
żð osadów
c) gospodarcze
czwartorzędowych
- zasobów przyrodniczych
żð hydrogeologiczne
żð geochemiczne - przemysÅ‚u
żð bogactw mineralnych
- rolnictwa i leśnictwa
żð sejsmiczne
transportu
żð wulkanizmu
- łączności
- geofizyczne
- budownictwa
- rzez
by powierzchni Ziemi:
- handlu i finansów
żð hipsometryczne
- ogólnogospodarcze
żð batymetryczne
d) usług
żð morfometryczne
- oświaty
żð morfograficzne
- nauki
żð geomorfologiczne
- kultury
- meteorologiczne i klimatyczne
- zdrowia
- oceanograficzne
- kultury fizycznej i sportu
- hydrogeologiczne
- turyzmu
- glebowe
e) historyczne
- botaniczne
- wspólnoty pierwotnej
- świata zwierzęcego
- niewolnictwa
b) Mapy zjawisk społecznych
- feudalizmu
- ludnościowe
- kapitalizmu
żð rozmieszczenia
- imperializmu
ludności i zaludnienia
- socjalizmu
IV. KLASYFIKACJA MAP WEDA
UG PRZEZNACZENIA. WSPÓLNE ZASTOSOWANIE KLASYFIKACJI.
- przeznaczenie map rzutuje na jej skalę, treść i formę
- mapy specjalne - sporządzone dla określonego kręgu użytkowników i w celu rozwiązania
określonych zadań
1. Mapy dla gospodarki narodowej i zarzÄ…dzania
- inwentaryzacji i oceny warunków oraz zasobów przyrodniczych
- inwentaryzacji i oceny zasobów gospodarczych oraz siły roboczej
a) budownictwa
b) urządzeń rolnych
c) urządzeń leśnych
d) operacyjno - gospodarcze
e) nawigacyjno  drogowe
f) morskie
g) rzeczne i jeziorne
h) kosmiczne
i) samochodowe
2. Mapy dla świata nauki i kultury
Szkolne:
- dla szkoły podstawowej
- dla szkoły średniej dla szkoły wyższej dla słabo widzących
- dla niewidomych
- naukowo-informacyjne
Kultury i oświaty:
- agitacyjno - propagandowe
- krajoznawcze
Turystyczne:
- wycieczkowe
- sportowe
TYPY MAP GEOGRAFICZNYCH
Mapy jednostkowe (gałęziowe) - mapy o wąskie tematyce
Mapy ogólne - mapy dające pełną charakterystykę zjawiska
W zależności od sposobu badania kartowanych zjawisk wyróżnia się :
a) mapy analityczne  pokazują poszczególne aspekty lub właściwości zjawisk ( procesów )w
oderwaniu od całości, bez odzwierciedlenia związków i współdziałania z innymi aspektami lub
właściwościami tych zjawisk
b) mapy syntetyczne  przeciwnie dają całościową, integralną charakterystykę zjawisk, przy
formowaniu, której uwzględnia się składowe konkretnego zjawiska i istniejące między nimi
zwiÄ…zki.
Mapy kompleksowe - pokazują równocześnie kilka cech zjawiska lub kilka wzajemnie powiązanych
zjawisk, lecz oddzielnie, każde przy zastosowaniu indywidualnych wskaz
ników
Mapy dokumentacyjne - pokazują realne zjawiska, jako rezultat ich bezpośredniego badania w
rzeczywistości
Mapy prognostyczne  przedstawiają naukowe przewidywania zjawisk i procesów jeszcze nie
istniejÄ…cych lub nieznanych
Mapy inwentaryzacyjne - odzwierciedlają współczesny stan zjawisk przyrodniczych, bogactw
naturalnych, zasobów siły roboczej itp.
POZIOMY BADAC
A SKALE GEOPRZEDSTAWIEC
:
Poziom badań zdjęcia lotnicze mapy zdjęcia satelitarne
globalny  1:60M  1:10M 1.-100M  1:20M
kontynentalny  1:15M  1:1M 1:50M  1:5M
regionalny 1:100 000  1:20 000 1:2 500 000  1:200 000 1:10M  1:1M
subregionalny 1:50 000  1:5000 1:500 000  1:50 000 1:250 000 i większe
lokalny 1:10 000  1:1000 1:10 000  1:5 000 
1:5000 i większe 1:10 000 i większe
miejscowy