Nauka
" Dyscyplina wykładana w szkołach wyższych w
charakterze odrębnej specjalności
Pielęgniarstwo jako dyscyplina
" System należycie udowodnionych twierdzeń i
naukowa
hipotez zawierający możliwie obiektywną i
adekwatną w danej fazie rozwoju naukowego i
praktyki wiedzę o zjawiskach, prawidłowościach
danej dziedziny (lub całej rzeczywistości), o
sposobach jej badania i przekształcania przez
człowieka
Encyklopedia Powszechna PWN
Teoria Struktury pojęciowe
(gr. theoria  oglądanie, badanie)
1. Wiedza tłumacząca jakąś dziedzinę zjawisk, " Mniej formalna próba uporządkowania
w odróżnieniu od praktyki, z którą pozostaje zjawisk
jednak w związku i na podstawie której jest
" Pojęcia i definicje mogą stanowić część teorii;
formułowana
nie zawierają twierdzeń o relacjach pomiędzy
2. Zespół, system twierdzeń logicznie i rzeczowo poszczególnymi pojęciami
uporządkowanych, powiązanych określonymi
stosunkami logicznymi, występujący w danej
nauce oraz spełniający przyjęte w niej
kryteria naukowości
Model
Koncepcja
(łac. modulus- miara, wzór)
Ogólne ujęcie czegoś, obmyślany plan działania;
rozwiązania czegoś; teoria czegoś, pomysł,
Wzór według którego coś jest wykonane,
projekt
przedmiot będący wzorem lub kopią danego
przedmiotu
1
Kategoryzacja teorii pielęgniarstwa
Teoria pielęgniarstwa
Potrzeby/problemy Interakcje
 Takie zestawienie powiązanych ze sobą pojęć Nightingale Peplau
Abdellan Orlando
i definicji, które umożliwia postrzeganie faktów
Henderson Wiedenbach
i wydarzeń w sposób systematyczny dzięki
Orem King
określonym relacjom, jakie pomiędzy nimi
Watson Paterson & Zderad
zachodzą. Ich celem jest wyjaśnienie albo
Systemy Pola energetyczne
przewidywanie faktów i zdarzeń.
Johnson Rogers
Roy Parse
Kerlinger, 1973 Neuman Newman
Levine
Leininger
Cechy teorii
Cechy teorii
" Teorie pokazują zależności pomiędzy pojęciami " Teorie powinny się przyczyniać do wzrostu
w taki sposób, który kreuje nowe ujęcie ogólnej wiedzy w danej dziedzinie dzięki
patrzenia na dane zjawisko prowadzeniu badań naukowych w celu ich
testowania
" Teorie muszą być logiczne w swej istocie
" Teorie mogą znajdować zastosowanie jako
" Teorie powinny być względnie proste i możliwe
przewodniki dla praktyków
do uogólnienia
" Teorie muszą być spójne z innymi uznanymi
" Teorie powinny stanowić podstawę do
teoriami i prawami, ale pozostawiać pytania
formułowania hipotez, dzięki czemu mogą być
otwarte i wymagające dalszych badań
testowane w praktyce i rozwijane
Wg Torres
Definicja pielęgniarstwa
wg V. Henderson
Unikatową funkcją pielęgniarki jest asystowanie
człowiekowi zdrowemu lub choremu w
Teoria pielęgniarstwa
podejmowaniu tych czynności znaczących dla
zachowania zdrowia lub jego przywracania
Virginii Henderson
(także dla zapewnienia spokojnej śmierci), które
podejmowałby sam, gdyby miał potrzebną do tego
siłę, wolę i wiedzę. Pomoc ta powinna być
świadczona w taki sposób, aby człowiek mógł się
bez niej obejść tak szybko, jak to możliwe.
MRP, 1966
2
Potrzeby człowieka wg V. Henderson
1. Prawidłowe oddychanie Czynniki wpływające na realizację potrzeb
2. Odpowiednie odżywianie i dostarczenie płynów
3. Wydalanie
" Wiek
4. Poruszanie się i zachowanie właściwej postawy ciała
" Temperament, stan emocjonalny, nastrój
5. Sen i odpoczynek
6. Dobieranie odpowiedniej odzieży " Stan socjalny, kulturowy
7. Utrzymanie właściwej temperatury ciała
" Właściwości fizyczne i intelektualne
8. Utrzymanie czystości ciała i schludnego wyglądu
9. Unikanie zagrożeń ze strony środowiska i ranienia innych
10. Komunikowanie, wyrażanie emocji, potrzeb, lęków
11. Podejmowanie praktyk religijnych zgodnie z wiarą
12. Podejmowanie pracy w sposób dający poczucie osiągnięć
13. Zabawa, uczestniczenie w różnych formach rekreacji
14. Uczenie się, odkrywanie, zaspokajanie ciekawości
Stany patologiczne wpływające na
realizację potrzeb
Osoba
" Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
" Ostry niedobór tlenu
Niezależna całość, cechująca się 14 uniwersalnymi
" Wstrząs, krwotok potrzebami, które są zaspokajane w indywidualny
" Zaburzenia świadomości  omdlenia, delirium sposób.
" Narażenie na wpływ wysokiej temperatury otoczenia
Osobę ludzką cechują relacje pomiędzy ciałem
" Ostre stany gorączkowe
umysłem
" Miejscowe uszkodzenia skóry, zranienia, infekcje
" Stany zakaz
ności
" Stany przedoperacyjne
" Stany pooperacyjne
" Unieruchomienie spowodowane chorobą lub leczeniem
" Ból przewlekły
Środowisko
Zdrowie
" Ujmowane w odniesieniu do zaspokajania potrzeb
Zdolność człowieka do niezależnego funkcjonowania
w zaspokajaniu podstawowych potrzeb " Podkreśla znaczenie zdrowego środowiska, rodziny,
właściwego komunikowania
3
Proces pielęgnowania Teoria V. Henderson
Analiza teorii V. Henderson
Gromadzenie danych Ocena potrzeb człowieka i jego
zdolności do zaspokajania potrzeb
" Teorie pokazują zależności pomiędzy pojęciami
w taki sposób, który kreuje nowe ujęcie
Określenie ograniczeń lub braku
Diagnoza pielęgniarska
zdolności człowieka do zaspokajania patrzenia na dane zjawisko
potrzeb z uwzględnieniem siły, woli,
" Teorie muszą być logiczne w swej istocie
wiedzy
" Teorie powinny być względnie proste i możliwe
Plan opieki
Udokumentowanie w jaki sposób
do uogólnienia
pielęgniarka może asystować
człowiekowi w zaspokajaniu potrzeb
" Teorie powinny stanowić podstawę do
Asystowanie w zaspokajaniu potrzeb z
formułowania hipotez, dzięki czemu mogą być
Realizacja planu
uwzględnieniem czynników
testowane w praktyce i rozwijane
wpływających na realizację potrzeb
Ocena
Ocena samodzielności w zaspokajaniu
potrzeb
Analiza teorii V. Henderson
" Teorie powinny się przyczyniać do wzrostu
ogólnej wiedzy w danej dziedzinie dzięki
Teoria Dorothei Orem
prowadzeniu badań naukowych w celu ich
testowania
" Teorie mogą znajdować zastosowanie jako
przewodniki dla praktyków
" Teorie muszą być spójne z innymi uznanymi
teoriami i prawami, ale pozostawiać niektóre
pytania otwartymi i wymagającymi dalszych
badań
Składowe teorii D. Orem
Samoopieka
wyuczona aktywność, którą człowiek
podejmuje i kontynuuje w celu
" Teoria samoopieki
utrzymania życia, zdrowia i dobrego
" Teoria deficytów samoopieki
samopoczucia
" Teoria systemów pielęgnowania
4
Potrzeby uniwersalne
Kategorie potrzeb wg D.Orem
" Oddychanie
" Zapewnienie wystarczającej ilości płynów
Potrzeby
" Zapewnienie prawidłowego pożywienia
" uniwersalne
" Wydalanie
" Utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a
" rozwojowe
wypoczynkiem
" w zaburzeniach stanu zdrowia
" Utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a
interakcjami społecznymi
" Zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu,
zdrowiu i dobremu samopoczuciu
" Dążenie do własnego rozwoju w harmonii z
indywidualnymi aktualnymi i potencjalnymi
możliwościami
Potrzeby w zaburzeniach stanu zdrowia
Potrzeby rozwojowe
" Poszukiwanie i zabezpieczenie pomocy medycznej w
" Potrzeby uniwersalne związane z utrzymaniem życia
przypadku narażenia na czynniki fizyczne,
i zdrowia oraz prawidłowego rozwoju w
biologiczne lub środowiskowe wywołujące stany
poszczególnych okresach życia i etapach
patologiczne
rozwojowych
" świadomość następstw stanów patologicznych i ich
" Specyficzne potrzeby występujące w sytuacjach
ewentualnego wpływu na rozwój człowieka
niekorzystnych dla rozwoju jednostki, jak np.;
" Konieczność przestrzegania zaleceń związanych z
 Niewystarczająca edukacja
leczeniem i rehabilitacją
 Problemy adaptacji społecznej
" świadomość i konieczność niwelowania następstw
 Utrata krewnych, przyjaciół leczenia
 Zmiana miejsca zamieszkania i środowiska
" Modyfikowanie koncepcji siebie, akceptacja faktu
zależności od innych osób
 Problemy związane z pełnieniem ról społecznych
 Uciążliwe warunki życia " Uczenie się życia z następstwami choroby, zmiana
stylu życia
Deficyt samoopieki
Systemy pielęgnowania
Samoopieka
" całkowicie kompensacyjny,
" częściowo kompensacyjny,
Zdolność do
Zapotrzebowanie
samoopieki
" wspierająco-edukacyjny
na opiekę
Interwencje
pielęgniarki
5
Metody asystowania w samoopiece Osoba
" Zintegrowana wewnętrznie jedność, zróżnicowana
" działanie  za i  dla pacjenta,
pod względem strukturalnym i funkcjonalnym
" kierowanie, doradzanie, udzielanie
" Istota wyróżniająca się spośród innych istot
wskazówek,
żywych zdolnością do refleksji, samoświadomością,
" wsparcie,
umiejętnością myślenia abstrakcyjnego,
posługiwaniem się symbolem w komunikowaniu i
" stwarzanie środowiska sprzyjającego
zdolnością do działań celowych
rozwojowi,
" Człowiek stale dąży do rozwijania swoich
" edukowanie
potencjalnych możliwości
Zdrowie Środowisko
" Stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, " Człowiek i środowisko stanowią jedność
psychicznego i społecznego
" Czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i
" Stan pełnej integracji strukturalnej i społeczne wpływają na zdolność człowieka do
funkcjonalnej, stan pełnego rozwoju człowieka samoopieki i zapotrzebowanie na opiekę
przejawiający się w poczuciu szczęścia,
zadowolenia, osiąganiu sukcesów i rozwoju
osobowości
Teoria D. Orem a proces pielęgnowania
Pielęgniarstwo
Proces pielęgnowania Teoria D. Orem
" Służba społeczna wyróżniająca się spośród
Gromadzenie danych Określenie potrzeb w zakresie
innych służb troszczeniem się
samoopieki
" Sztuka- wymagająca twórczego podejścia,
Określenie deficytu w zakresie
Diagnoza pielęgniarska
opanowania wiedzy i techniki; obejmuje m.in..
samoopieki
Sztukę komunikowania, dyskutowania,
Wybór odpowiedniego systemu
Planowanie
pielęgnowania i metod
koordynowania, zarządzania itd..
pomagania
" Unikatowa wiedza i dyscyplina praktyczna
Ocena
Określenie czy i w jakiej formie
oraz w jakim systemie powinna
być kontynuowana opieka
6
Potrzeby uniwersalne
" oddychanie,
" zapewnienie odpowiedniej ilości płynów,
" zapewnienie prawidłowego odżywiania,
Przykład zastosowania teorii
" wydalanie,
" utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a
D. Orem nad krytycznie chorym
wypoczynkiem,
" utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami
społecznymi,
" zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i
dobremu samopoczuciu,
" dążenie do własnego rozwoju zgodnie z indywidualnymi,
aktualnymi i potencjalnymi możliwościami
Deficyty w zakresie oddychania
Potrzeby uniwersalne
i utlenowania tkankowego
" oddychanie,
Zaburzenia oddychania niewydolność oddechowa
" zapewnienie odpowiedniej ilości płynów,
Zaburzenia krążenia zatrzymanie krążenia
" zapewnienie prawidłowego odżywiania,
" wydalanie,
" utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a
wypoczynkiem,
Całkowita kompensacja Częściowa kompensacja
" utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami
sztuczna wentylacja tlenoterapia
społecznymi,
zabiegi reanimacyjne wspomaganie krążenia
" zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i
dobremu samopoczuciu,
Działania wspierająco-edukacyjne " dążenie do własnego rozwoju zgodnie z indywidualnymi,
aktualnymi i potencjalnymi możliwościami
 odzwyczajanie od respiratora
Zaburzenia wodno-elektrolitowe Potrzeby uniwersalne
" oddychanie,
Hipowolemia (krwotok, oparzenie, moczówka prosta)
" zapewnienie odpowiedniej ilości płynów,
Hiperwolemia (niewydolność nerek, niewydolność krążenia)
Zaburzenia elektrolitowe
" zapewnienie prawidłowego odżywiania,
Niemożność doustnego przyjmowania płynów
" wydalanie,
(intubacja, zaburzenia przytomności)
" utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a
wypoczynkiem,
" utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami
Całkowita kompensacja Częściowa kompensacja
społecznymi,
dożylne wlewy kroplowe pomoc w przyjmowaniu płynów
" zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i
farmakoterapia
dobremu samopoczuciu,
" dążenie do własnego rozwoju zgodnie z indywidualnymi,
Działanie wspierająco-edukacyjne
aktualnymi i potencjalnymi możliwościami
motywowanie do przestrzegania zaleceń
(np. ograniczenie podaży płynów)
7
Zaburzenia w odżywianiu
Potrzeby uniwersalne
Niedobór masy ciała (choroba podstawowa, katabolizm, leczenie)
Nadwaga/otyłość (zaburzenia metaboliczne, nieprawidłowe
" oddychanie,
odżywianie, sterydy)
" zapewnienie odpowiedniej ilości płynów,
Niemożność doustnego przyjmowania pokarmów
" zapewnienie prawidłowego odżywiania,
(intubacja, zaburzenia świadomości, zaburzenia połykania)
" wydalanie,
" utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a
Zwiększone ryzyko: zaburzeń krążenia, wodno-elektrolitowych,
wypoczynkiem,
odleżyn i in.
" utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami
społecznymi,
Całkowita kompensacja Częściowa kompensacja
" zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i
żywienie parenteralne, enteralne pomoc w przyjmowaniu posiłków
dobremu samopoczuciu,
" dążenie do własnego rozwoju zgodnie z indywidualnymi,
Działania wspierające-edukacyjne
aktualnymi i potencjalnymi możliwościami
edukowanie w zakresie diety
Zaburzenia w wydalaniu stolca
Potrzeby uniwersalne
" stan nieprzytomności
" unieruchomienie " zaleganie treści
" oddychanie,
" żywienie parenteralne, żołądkowej
" zapewnienie odpowiedniej ilości płynów,
przez zgłębnik
" zaparcia
" antybiotykoterapia
" zapewnienie prawidłowego odżywiania,
" biegunki
" nietrzymanie, stolca
" wydalanie,
" utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością
a wypoczynkiem,
Całkowita kompensacja Częściowa kompensacja
" utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami
farmakologiczna regulacja podanie basenu, kaczki,
społecznymi,
wypróżnień przewiezienie do toalety
" zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i
dobremu samopoczuciu,
" dążenie do własnego rozwoju zgodnie z indywidualnymi,
Działania wspierająco-edukacyjne
aktualnymi i potencjalnymi możliwościami
pomoc w akceptowaniu ograniczeń
Ryzyko odleżyn, przykurczów,
Ograniczenie aktywności
zaników mięśniowych,
fizycznej
Potrzeby uniwersalne
zakrzepowego zapalenia żył
Unieruchomienie
" oddychanie,
Leki narkotyczne, zwiotczające,
" zapewnienie odpowiedniej ilości płynów,
Zaburzenia snu
Nadmiar/niedobór bodz
ców
" zapewnienie prawidłowego odżywiania,
" wydalanie,
" utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a
Całkowita kompensacja Częściowa kompensacja
wypoczynkiem,
ćwiczenia bierne, ćwiczenia bierno-czynne w łóżku,
" utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością
profilaktyka przeciwzakrzepowa stworzenie odpowiednich
warunków do snu a interakcjami społecznymi,
" zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i
dobremu samopoczuciu,
" dążenie do własnego rozwoju zgodnie z indywidualnymi,
Działania wspierająco-edukacyjne
uczenie i motywowanie do ćwiczeń rehabilitacyjnych, aktualnymi i potencjalnymi możliwościami
techniki relaksacyjne
8
Zaburzenia interakcji społecznych
Dominacja działań kompensacyjnych
niemożność komunikowania poczucie izolacji,
-konsekwencje
werbalnego, osamotnienia
aparatura medyczna,
brak kontaktu z rodziną " uzależnienie pacjenta od osób opiekujących się
nim oraz od aparatury
" ograniczona możliwość podejmowania decyzji
Całkowita kompensacja Częściowa kompensacja
" ryzyko depersonalizacji, braku autonomii
antycypowanie potrzeb pacjenta alternatywne sposoby
komunikowania się i kanały
informacyjne
Działania wspierająco-edukacyjne
informowanie, wsparcie emocjonalne, wartościujące
Implikacje dla pielęgnowania
" stwarzanie choremu możliwości decydowania o
sobie (informowanie, świadoma zgoda),
" okazywanie szacunku,
" wycofywanie się z działań kompensacyjnych tak
szybko, jak to możliwe.
9