Układ płciowy męski
Układ rozrodczy męski składa się z narządów rozrodczych wewnętrznych tj.
- jądra
- najądrza
- nasieniowody
- pęcherzyki nasienne,
- przewody wytryskowe,
- gruczoł krokowy,
- gruczoły opuszkowo-cewkowe
oraz z narządów rozrodczych zewnętrznych:
- prącie
- moszna
Jądra
Jądra to parzyste męskie gruczoły płciowe. Zawiązują się w okresie rozwoju płodowego w jamie ciała, a w toku dalszego rozwoju płodowego (7/9 m-c) opuszczają się w dół przez kanał pachwinowy do worka skórnego - moszny. Każde jądro otoczone jest łącznotkankową błoną białawą, która przy tylnym brzegu tworzy zgrubienie - śródjądrze. Jądro składa się z promieniście ułożonych zrazików wypełnionych cienkimi i poskręcanymi kanalikami nasiennymi, wytwarzającymi plemniki. Jeszcze w jądrze kanaliki łączą się w gęstą sieć od której odchodzi około 20 przewodzików. Przewodziki te na górnym biegunie jądra ulegają skręceniu i tworzą tzw. najądrze. W najądrzu przewodziki odprowadzające uchodzą początkowo do przewodu najądrza, a ten przechodzi w nasieniowód.
Najądrza
Najądrza są miejscem gromadzenia się dojrzałych plemników. Najądrze stanowi dalszy ciąg przewodzików wyprowadzających nasienie z jądra i przechodzi następnie w nasieniowód.
Nasieniowody
Nasieniowody to przewody o silnie umięśnionych ściankach ok.3mm, i długości około 50 cm.
W przebiegu przez mosznę i kanał pachwinowy, nasieniowód przechodzi do miednicy małej, podąża kolejno ku tylnej ścianie pęcherza moczowego i po połączeniu z ujściem pęcherzyka nasiennego tworzy wspólny przewód wytryskowy. Przewód ten przebija środkową część gruczołu krokowego i uchodzi do cewki moczowej.
Podczas wytrysku nasienia plemniki zostają wyrzucone przez przewód najądrza do nasieniowodu, a następnie do cewki moczowej. Wytrysk wyrzuca plemniki ale i wraz z nimi wydzielinę gruczołów dróg odprowadzających - niezbędna dla życia plemników. wydzielina ta wraz z plemnikami tworzy spermę. Zasadowy odczyn wydzieliny dróg odprowadzających nasienie ma istotne znaczenie w procesie zapłodnienia, gdyż neutralizuje on wydzielinę kobiecych dróg rodnych. Szybkość poruszania się plemników w drogach rodnych wynosi około 20 cm na godzinę. Uwolnione plemniki podążają do macicy, a następnie kierują się w stronę jajowodów. W jajowodzie najczęściej plemniki spotykają wydalone przez jajnik jajo i tu dochodzi do zapłodnienia. Zapłodnienia komórki jajowej dokonuje tylko jeden plemnik. Wkrótce potem zapłodniona już komórka otacza się specjalną błonką co sprawia, że staje się niedostępna dla pozostałych plemników.
Pęcherzyki nasienne
Pęcherzyki nasienne położone są w tylnej części pęcherza moczowego ich przewody wyprowadzające uchodzą do przewodów wytryskowych. Wydzielina pęcherzyków nasiennych stanowiąca część płynu nasiennego, to gęsty płyn, którego składniki pobudzają ruchy plemników.
Gruczoł krokowy (stercz)
Gruczoł krokowy (stercz) jest pojedynczym gruczołem o kształcie i wielkości zbliżonej do kasztana. Swą podstawą (zwróconą ku górze) dotyka dna pęcherza moczowego. Mętna i biaława wydzielina sterczu (zawiera m.in. białko sperminę) nadaje nasieniu charakterystyczny zapach.
Gruczoły opuszkowo - cewkowe
Gruczoły opuszkowo - cewkowe o wielkości ziaren grochu fasoli, zabezpieczają plemniki przed kwaśnym środowiskiem cewki moczowej i pochwy, poprzez produkcję wydzieliny o charakterze zasadowym. Wydzielina ta dołącza podczas ejakulacji do wydzieliny pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego , tworząc tzw. osocze nasienia.
Prącie
Prącie to narząd kopulacyjny, zbudowany z dwóch ciał jamistych i ciała gąbczastego - w nim przebiega cewka moczowa. Ciała jamiste stanowią układ zatok, do których podczas podniecenia napływać może krew tętnicza. W tym czasie odpływ krwi z ciał jamistych jest utrudniony, i powoduje to uniesienie prącia - wzwód, a w konsekwencji umożliwia kopulację.
Układ płciowy żeński
Układ płciowy żeński tworzą narządy płciowe wewnętrzne, do których zalicza się:
- jajniki
- jajowody
- macica
- pochwa
oraz narządy rozrodcze zewnętrzne:
- wargi sromowe większe i mniejsze
- łechtaczka
- gruczoły przedsionkowe.
Jajniki
Jajniki to narządy o wielkości 3 cm x 2 cm x 1 cm, i średniej wadze około 3 gramów, spełniają funkcję żeńskich gruczołów rozrodczych. Jajniki zawieszone są na więzadłach w dolnej części jamy brzusznej, w tzw. miednicy małej i przylegają do jej bocznych ścian. Górne bieguny jajników objęte są przez jajowody. W przekroju przez jajnik obserwujemy strukturę złożoną z dwóch warstw:
- warstwa wewnętrzna czyli rdzenna, utworzona jest z tkanki łącznej i z licznych naczyń,
- warstwa zewnętrzna czyli korowa utworzona jest z tkanki łącznej oraz rozrzuconych w niej licznych pęcherzyków.
Liczba pęcherzyków w obu jajnikach wynosi 400 do 500 tys.
Od momentu osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej (12 - 16r.ż), aż do momentu wygaśnięcia jej funkcji rozrodczych (ok. 45 - 50 r.ż.), przeciętnie co 28 dni dojrzewa w jajniku tzw. pęcherzyk Graafa (dojrzały ma średnicę ok. 1cm), uwalniając komórkę jajową (ok. 0,2 mm średnicy). Jajo dostaje się do jajowodu, a w miejscu pękniętego pęcherzyka tworzy się ciałko żółte (gruczoł dokrewny), którego wydzielina jest konieczna do umożliwienia wszczepienia się zapłodnionego jaja w śluzówkę macicy.
Jajowody
Jajowody to parzyste przewody o długości ok. 12 cm, przez które jajo dostaje się do macicy. Wolny koniec jajowodu rozpoczyna się ujściem brzusznym jajowodu w kształcie lejka i obejmuje część jednego z jajników. Drugi koniec uchodzi do macicy. Budowa taka sprzyja wychwytywaniu komórki jajowej, a ruch rzęsek nabłonka wyściełającego jajowód, kieruje oocyt do jego światła.
Macica
Macica to nieparzysty narząd, w którym rozwija się zarodek. Swoim kształtem przypomina spłaszczoną gruszkę. Macica składa się głównie z grubej warstwy mięśniowej, zbudowanej z włókien gładkich. W budowie macicy wyróżnia się trzon i szyjkę, w której można wyróżnić jeszcze część pochwową szyjki. Przewód szyjki macicy przedłuża się w jamę macicy, pokrytą od wewnątrz błoną śluzową. Błona śluzowa złuszcza się i odnawia w czasie comiesięcznych cykli kobiety. Typowym położeniem macicy jest jej nachylenie i zgięcie ku przodowi. Jednak macica jest narządem ruchomym i różne może być jej położenie w miednicy. Otrzewna pokrywająca trzon macicy wytwarza ku bokom fałd zwany więzadłem szerokim. Więzadło szerokie umocowuje macicę, a dalej utrzymują ją parzyste więzadła obłe macicy oraz więzadła krzyżowo-maciczne.
Pochwa
Pochwa jest mięśniowo błoniastym przewodem łączącym macicę z zewnętrznymi narządami płciowymi. Górny odcinek pochwy obejmuje szyjkę macicy (część pochwowa), która częściowo wnika do pochwy. Pochwa spełnia funkcję kanału przez który dostaje się sperma oraz kanału rodnego, przez który dziecko wydostaje się na zewnątrz. Dzięki zawartości komórek mięśni gładkich oraz tkanki sprężystej jest narządem rozciągliwym (wyraźnie uwidacznia się to podczas porodu).
Srom
Ponad spojeniem łonowym powstaje wypukłość zwana wzgórkiem łonowym. Ku dołowi wzgórek łonowy przechodzi w wargi sromowe większe. Pomiędzy wargami sromowymi większymi znajdują się wargi sromowe mniejsze pokryte błoną śluzową. Otaczają one i ograniczają przedsionek pochwy. Wejście do pochwy zasłonięte jest częściowo błoną dziewiczą, utworzoną przez zdwojenie błony śluzowej.
Łechtaczka
Łechtaczka położona w górnym kącie szpary sromowej, rozwojowo stanowi odpowiednik prącia. Zawiera ona dwa ciała jamiste, które podobnie jak prącie, mogą wypełniać się krwią pod wpływem podniecenia płciowego.