UKA
AD ROZRODCZY M
SKI Narząd parzysty, owalny. ZAPLEMNIENIE - wprowadzenie plemników do żeńskich
Składa się z:
dróg rodnych
W jajniku wyróżnia się część korową i część rdzeniową.
gruczołu wytwarzającego nasienie  jądra
Ostatni podział mejotyczny: dochodzi do wydzielania drugiego
z dróg odprowadzających nasienie (najądrze, nasieniowód,
ciałka kierunkowego i powstania komórki jajowej. Jądra
przewód wytryskowy) Kora jajnika zawiera w łącznotkankowym zrębie kuliste
komórki i plemnika łączą się i powstaje zygota.
z narządu kopulacyjnego  prącie pęcherzyki jajnikowe, w których znajdują się dojrzewające
z gruczołów dodatkowych (pęcherzyki nasienne, gruczoł
komórki jajowe. Pęcherzyki jajnikowe mogą osiągnąć wielkość
krokowy, gruczoły opuszkowo-cewkowe, gruczoły cewki
wiśni. Najliczniejszą grupę stanowią pęcherzyki pierwotne Rozpoczyna się rozwój prenatalny.
moczowej)
leżące najbardziej powierzchniowo, głębiej leżą pęcherzyki
J
DRA:
wrastające i dojrzewające.
Ontogeneza  rozwój liczony od momentu poczęcia do
momentu śmierci osobnika.
Narząd parzysty, leży w mosznie, lewe niżej niż prawe. Jądra
W korze jajnika występują ponadto ciałka żółte i ciałko
są otoczone zbitą torebką łącznotkankową, które wnikając do
białawe oraz komórki śródmiąższowe pełniące funkcje
wnętrza tworzą śródjądrza, dzieląc je na płaciki.
Wyróżnia się dwa okresy w życiu człowieka
wewnątrzwydzielniczą (od okresu dojrzewania produkują
prenatalny: wewnątrzmaciczny
żeńskie hormony  estrogeny)
postnatalny: pozamaciczny
Płaciki - mają kształt stożków zwróconych podstawą ku tylnej
Składowe procesu rozwojowego:
ścianie jądra. Jest ich około 300. W każdym płaciku znajduje
Rdzeń jajnika  zbudowany jest z tkanki łącznej, która
się kilka kanalików nasiennych, z których można wyróżnić
stanowi zrąb dla licznych naczyń krwionośnych. Naczynia te
rozrost  przyrost masy i objętości komórek
kanaliki kręte i kanaliki proste, które w śródjądrzu łączą się w
wnikając do warstwy korowej pełnią funkcje odżywcze i różnicowanie  czyli doskonalenie struktury komórek
sieć jądra.
dojrzewanie  czyli doskonalenie funkcji komórek
czynnościowe wynikające z funkcji wewnątrz wydzielniczej
PODOKRES JAJA PA
ODOWEGO
jajnika.
Zygota dzieli się na komórki potomne  blastomery. Podział
Kanaliki kręte - to cewki o długości ok. 50 cm . A
ączna ich
zygoty rozpoczyna się bruzdkowaniem (dlatego, że komórki
długość w obu jądrach sięga 250m.
DOJRZEWANIE P
CHERZYKÓW JAJNIKOWYCH:
nie rozdzielają się po podziale). Zygota dzieli się najpierw na
dwa, potem na cztery i na osiem blastomerów i w tym stadium
Wewnątrz kanaliki wysłane są nabłonkiem wielowarstwowym
nosi nazwę moruli (kształtem przypomina owoc morwy).
Pęcherzyki pierwotne  występują w dużej liczbie u
 nabłonkiem plemnikotwórczym, w którym można wyróżnić
noworodka, powstają z pierwotnych komórek rozrodczych
kom. podporowe i kom. płciowe.
(owogonii) które po przyjściu dziecka na świat przestają się
Po tygodniu morula składa się z 16 blastomerów. W tym
dzielić i przekształcają się w owocyty I rzędu.
okresie  od momentu zapłodnienia, które miało miejsce w 1/3
Komórki podporowe  ich zadaniem jest odciążanie komórek
górnej części jajowodu do stadium 16 komórkowego  morula
płciowych.
schodzi jajowodem do macicy. Możliwe jest to dzięki
W obu jajnikach dziecka jest ok. 200 tys. owocytów.
spływaniu wydzieliny błony śluzowej jajowodów do macicy.
Dojrzewa tylko około 500. Pozostałe stopniowo zanikają.
Komórki płciowe  leżą pomiędzy komórkami podporowymi,
ułożone warstwami od najmniej zróżnicowanych, leżących
Po tygodniu od zapłodnienia komórki muruli porządkują się.
Komórki nabłonkowe otaczające owocyt rozrastają się
przy ścianie kanalika, do leżących przy świetle 
Komórki warstwy zewnętrznej stają się gładkie i tworzą
tworząc nabłonek wielowarstwowy, a pęcherzyki pierwotne
dojrzewających plemników.
trofoblast, przez który zarodek pobiera substancje pokarmowe i
przekształcają się w pęcherzyki wzrastające.
wydala produkty przemiany materii.
BUDOWA PLEMNIKA
JAJOWODY:
(Są to komórki przystosowane do poruszania się. Zbudowane
Około 8  10 dnia blastocysta za pośrednictwem trofoblastu
są z główki i szyjki oraz witki)
przlega do ściany macicy, najczęściej w górnej tylniej części
- Parzyste, długie, cienkie przewody uchodzące w górnym jej światła. Po zetknięciu ze ścianą macicy trofoblast zaczyna
kącie macicy i otwierające się do jamy brzusznej częścią się gwałtownie namnażać, staje się wielowarstwowy, nacieka
Główka plemnika  zawiera chromatyny
rozszerzoną. na ścianę macicy i nadtrawia ją zagłębiając się w jej wnętrze.
Szyjka plemnika  zawiera centrosomy
Wstawka  początkowa część witki, zawiera liczne
mitochondria.
- W jajowodzie wyróżniamy: lejek jajowodu, bańkę jajowodu Rozrost trofoblastu jest inwazyjny.
Witka  składa się z włókna osiowego ( 2 włókna centralne
2/3 całej długości, cieśń jajowodu i część przyśrodkową
otoczone 9 włóknami podwójnymi) otoczonego cienką osłonką
cytoplazmatyczną. położoną w ścianie macicy.
OKRES EMBRIONALNY
Włókna dzięki zdolności do kurczenia się powodują falisty
Od zagnieżdżenia się zarodka w ścianie macicy w komórkach
ruch witki plemnika.
- Jest zbudowany z błony śluzowej (pokryta nabłonkiem, węzła zarodka zaczynają zachodzić przeobrażenia.
DROGA PLEMNIKÓW:
jednowarstwowym walcowatym, którego niektóre komórki
mają migawki), błony mięśniowej (dwuwarstwowa warstwa
Rozpoczyna się różnicowanie komórek w trzy odrębne
Kanaliki kręte jądra
zewnętrzna  podłużna i wewnątrz  okrężna) i błony
Kanaliki proste jądra warstwy  listki zarodkowe i trzy błony płodowe, otaczające
surowiczej (okrywa jajowód od zewnątrz)
Sieć kanalików najądrza ciało zarodka.
Przewód najądrza (miejsce dojrzewania i magazynowania
plemników)
MACICA:
Nasieniowód  łączy się z naczyniami krwionośnymi i Na powierzchni węzła zarodkowego powstaje pojedyńcza
nerwami tworząc powróżek nasienny.
warstwa komórek  endoderma.
Bańka nasieniowodu  rozszerzenie tuż przed wniknięciem do
- Nieparzysty narząd wielkości i kształtu gruszki:
nasieniowodu pęcherzyków nasiennych, których wydzielina
mieszając się z plemnikami tworzy spermę. Powstałe komórki węzła zarodkowego łączą się z
Przewód wytryskowy  ostatni odcinek nasieniowodu.
- Leży w środkowej części jamy miednicy, między pęcherzem trofoblasterem i tworzą ektodermę. W masie komórek
Przechodzi przez gruczoł krokowy, którego wydzielina
a odbytnicą. ektodermy pojawiają się przestrzenie między komórkami
odprowadzana jest w pobliżu wzgórka nasiennego i uchodzi do
tworząc światło pęcherzyka otoczonego komórkami ektodermy
światła cewki moczowej.
 jamę jednej z błon płodowych  owodni.
Prącie  zbudowane z 3 ciał jamistych (2 grzbietowych i
- Składa się z trzonu, cieśni i szyjki macicy.
brzusznego otaczającego cewkę moczową) i zakończone w
żołędziu.
Ektoderma i endoderma tworzą owalną tarczę, z której
NASIENIE:
- Jama macicy wysłana jest błoną śluzową, która w trzonie i
powstaje zarodek  jest to tarcza zarodkowa.
cieśni jest gładka i cienka, a w szyjce jest grubsza i
pofałdowana.
- Jest lepką cieczą o mlecznym zabarwieniu. Składa się z
Z tarczy zarodkowej rozpoczyna się rozrost trzeciej warstwy 
plemników i płynu utworzonego przez wydzielinę wielu
komórek, które wrastają pomiędzy ektodermę a endodermę 
gruczołów i najądrzy, baniek nasieniowodu, pęcherzyków
- Warstwa mięśniowa macicy tworzy mięsień maciczny,
nasiennych, gruczołu krokowego i gruczołów opuszkowo  jest to mezoderma, a proces jej tworzenia nosi nazwę
trójwarstwowy i bardzo rozciągliwy.
cewkowych.
gastrulacji.
- W porcji spermy ( ok. 3,5 ml ) mieści się 200 do 300
milionów plemników.
- Od zewnątrz macica pokryta jest błoną surowiczą (otrzewna 
Część tej mezodermy wywędrowuje poza zarodek tworząc
warstwa nabłonkowa i łączna włóknista).
szypułkę części pępowiny.
- Jest niezbędnym środowiskiem chroniącym plemniki,
zapewniającym im transport, możliwość przeżycia i poruszania
POCHWA:
Od pewnego momentu mezoderma przekształca się w błonę
się.
płodową  kosmówkę. Z jej części powstaje łożysko.
- Narząd rodny otwierający się przedsionkiem pochwy na
CZYNNOŚĆ WEWN
TRZWYDZIELNICZA J
DRA
zewnątrz
Z tylniej części jelita powstaje trzecia błona płodowa 
Komórki śródmiąższowe jądra pod wpływem hormonu
owocnia. Jest słabo rozwinięta i po urodzeniu zarasta.
luteinizującego (LH) przysadki mózgowej, produkują od
okresu dojrzewania, męskie hormony płciowe  androgeny. - Utworzona z 3 warstw: błony śluzowej, błony mięśniowej
(mięśnie gładkie o przebiegu okrężnym i podłużnym) i błony
Błony płodowe pełnią funkcje ochronną, odżywczą,
włóknistej.
stabilizującą.
Są one odpowiedzialne za rozwój i utrzymanie
drugorzędowych i trzeciorzędowych cech płciowych męskich,
za prawidłowy przebieg spermatogenezy. - Do przedsionka pochwy uchodzą przewody parzystych
Ochronną  amortyzują wstrząsy i urazy mechaniczne.
gruczołów przedsionkowych (wydzielina śluzowa).
UKA
AD ROZRODCZY ŻEC
SKI:
Odżywcze  kosmówka
A
echtaczka  odpowiednik ciał jamistych prącia, otoczona
fałdem w kształcie pierścienia bogatym w zakończenia nerwów
Narządy płciowe żeńskie dzielą się na:
czuciowych (wargi sromowe mniejsze) CI
ŻA MNOGA
Wewnętrzne: pochwa, macica, jajowody, jajniki
Bliz
nięta mogą być:
Wargi sromowe większe  parzyste fałdy skórne. Bogate w
Zewnętrzne: wzgórek łonowy, wargi sromowe większe i
liczne zakończenia nerwowe, gruczoły potowe i łojowe.
mniejsze, przedsionek pochwy i gruczoły przedsionkowe
Występujące dwa ...... w ściśle określonych warunkach: ciałko
monozygotycznie (jednojajowe)  zawsze tej samej płci i
żółte (miesiączkowe lub ciążowe) oraz łożysko
pochodzą z jednej zygoty
ZAPA
ODNIENIE  polega do wniknięcia plemnika do wnętrza
JAJNIKI:
bizygotyczne (dwujajowe)  wywodzące się z różnych zygot
komórki jajowej
Cykl menstruacyjny jest oznaką prawidłowego
funkcjonowania układu rozrodczego dojrzałej kobiety.
Zachodzi z różną częstotliwością w zależności od układu
hormonalnego. Najczęściej cykl wynosi od 25 - 30 dni (za
początek cyklu uznaje się pierwszy dzień krwawienia, a koniec
- dzień przed kolejną miesiączką). Podczas całego tego okresu
w organiz
mie kobiety zachodzą duże zmiany (niektóre można
zaobserwować). Cały cykl możemy podzielić na etapy:
I. Faza menstruacyjna (przedowulacyjna)
Faza menstruacyjna to okres niepłodny w cyklu
menstruacyjnym. Podczas tej fazy dochodzi do złuszczenia się
nabłonka macicy i krwawienia. Długość trwania tej fazy jest
różna, w zależności od długości całego cyklu. Średnio trwa ok.
4-9 dni. Uwaga, w niektórych cyklach może się tak zdarzyć, że
ostatnie dni krwawienia mogą być już dniami płodnymi -
dlatego okres ten jest przez niektórych nazywany względnym
okresem niepłodnym. Pod koniec tej fazy zaczyna zwiększać
się wydzielanie hormonu estrogen.
II. Faza folikularna (przedowulacyjna)
W czasie jej trwania dochodzi do rozwoju komórki jajowej w
jajniku (w niektórych cyklach faza ta pokrywa się z fazą
menstruacyjną). Zwykle czas trwania tej fazy waha się od 0-4
dni, w zależności od długości cyklu. W tej fazie początkowo
śluz jest mętny i lepki, ale stopniowo zmienia się w bardziej
rozciągliwy, przejrzysty i śliski (zbliża się jajeczkowanie) i jest
go coraz to więcej. Koniec tej fazy przypada na owulację.
Okres ten należy do okresów płodnych w cyklu, biorąc pod
uwagę, że plemniki w drogach rodnych żyją ok. 3 dni.
III. Faza owulacyjna
Faza owulacyjne jest okresem płodnym w cyklu
menstruacyjnym (bardzo ważne przy antykoncepcji naturalnej).
W cyklu 28-dniowym przypada ok. 14 dzień. W czasie jego
trwania zostaje uwolniona komórka jajowa z pęcherzyka
Graffa, na tym miejscu (w jajniku) powstaje ciałko żółte
(wytwarza hormony potrzebne do utrzymania ewentualnej
ciąży - progesteron). Komórka jajowa wędruje do jajowodu,
gdzie może nastąpić zapłodnienie (dokładnie bańka jajowodu).
W czasie tej fazy wzrasta temperatura ciała kobiety oraz
znacznie zwiększa się ilość wydzielanego śluzu z pochwy. Śluz
wygląda jak surowe białko jaja kurzego (śluz płodny). Faza ta
kończy się, gdy komórka jajowa obumiera po ok. 24 - 48h od
owulacji, jeżeli nie nastąpi zapłodnienie.
IV. Faza lutealna (poowulacyjna)
Faza poowulacyjna jak sama nazwa wskazuje, występuje po
owulacji (jajeczkowaniu). Jest to niepłodny okres w cyklu
menstruacyjnym, zmniejsza się ilość i konsystencja śluzu (jest
gęściejszy), a temperatura ciała wraca do normy. Komórka
jajowa nie jest już zdolna do zapłodnienia. Faza ta trwa do
końca cyklu (dzień przed kolejnym krwawieniem).