1
PATOMORFOLOGIA
prof. dr hab. med. Jan Bręborowicz
Wykłady 05.10.2007
1. Patologia (z gr. patos  cierpienie, logos  nauka)  dział medycyny zajmujący się
opisem chorób (wygląd + funkcja narządów)
a) patomorfologia  opis zmian patologicznych pod względem kształtu (wyglądu)
b) patofizjologia  opis zmian patologicznych pod względem funkcji
2. Patologia zaczęła się od sekcji zwłok
a) Rudolf Virchow - niemiecki patolog i antropolog; twórca [ojciec] patologii
komórkowej (zajmował się zmianami patologicznymi na poziomie komórkowym),
wprowadził badania mikroskopowe do badań patologicznych, jako jeden z pierwszych
wykonywał biopsje
b) Lubarsch (Poznań)
c) Skubiszewski
d) Groniowski
e) Rokitansky
f) Brodowski
g) Raszkiewicz
h) Laskowski
3. Metody pracy patomorfologii
a) sekcja zwłok
b) badania histopatologiczne (badanie mikroskopowe, ocena tkanek)
c) badania cytologiczne
�� cytologia złuszczeniowa  z błony śluzowej rozmaz (oznaczenie szkiełka:
nazwisko, imię, pesel)
�� biopsja aspiracyjna  nakłucie (np. guz piersi)
d) mikroskopia elektronowa (powiększenie max 2 tys. razy)
e) histochemia (bada skład chemiczny w obrębie tkanek; ogólna orientacja czy to jest np.
białko, kwas ) i immunohistochemia (określa dokładnie skład chemiczny, np. rodzaju
białka)
f) biologia molekularna
4. Patologia
a) ogólna  opis zmian w różnych narządach i różnych zmian nowotworowych
�� zaburzenia w krążeniu
o krwotoki - wyjście krwi poza naczynie)
krwinkotoki - mały krwotok z małego naczynia , czerwone
punkciki)
o skrzepy - postać stała krwi, która tworzy się wokół zranionego, krwawiącego
naczynia, czyli znajduje się poza naczyniem; również dotyczy zjawiska
pośmiertnego przy krzepnięciu krwi w świetle naczyń i serca
zakrzepy / skrzepliny = skrzep patologiczny  powstały za życia tylko w świetle
naczyń lub serca
o obrzęki - nadmiar płynu komórkowego w przestrzeni pozakomórkowej i
pozanaczyniowej, w tym w świetle pęcherzyków płucnych i w jamach ciała;
spotykane szczególnie u osób z problemami krążenia
2
przesięki (ale nie wysięki, czyli obrzęki zapalne z płynem wysiękowym z większą
zawartością białka) obrzęki niezapalne
o niedokrwienie - stan niedostatecznego dopływu krwi do tkanki lub narządu; mało
krwi)
niedokrwistość / anemia (za mało krwinek czerwonych we krwi)
o przekrwienie  przepełnienie naczyń krwi ponad normę fizjologiczną, czyli
zwiększenie się ilości krwi w narządzie
ż� czynne  wskutek zwiększonego dopływu krwi tętniczej (w razie
zapotrzebowania w organizmie, np. do jelit po posiłku)
ż� bierne  wskutek utrudnionego odpływu krwi żylnej (np. w wyniku ucisku
naczynia z zewnątrz przez guz, powstania zakrzepicy)
o zatory - zjawisko zatkania naczynia przez korek, czyli czop (np. skrzep)
przyniesiony z prądem krwi
zawały - ognisko martwicy w narządzie, powstałego w wyniku długotrwałego
zamknięcia przewodu krwionośnego; skutek niedokrwienia, w tym niedotlenienia:
ż� blade  niedokrwienne; powstają w przypadku zatorów lub zakrzepów w
tętnicy albo też miażdżycowego zwężenia jej światła
ż� krwotoczne  tkanka martwicza jest przepojona krwią
o tętniaki  odcinkowe rozszerzenie się tętnicy lub odcinkowe uwypuklenie się
ściany tętnicy; główną przyczyną ich powstawania są choroby osłabiające
wytrzymałość ściany tętnicy, np. miażdżyca
żylaki  rozszerzenie światła żyły na pewnym jej odcinku, któremu zwykle
towarzyszy wydłużenie się żyły powodujące jej kręty przebieg, ponieważ ściana
takiej żyły jest cienka, rozciągnięta, z zanikiem włókien mięśniowych i sprężystych
o skazy krwotoczne  skłonność do krwawień; są następstwem upośledzenia
mechanizmu hemostazy (np. hemofilia)
o wstrząs
�� zmiany wsteczne  przewaga katabolizmu (rozpadu) nad anabolizmem
(przyswajaniem)
o zaniki  zmiany ilościowe (np. rozedma płuc, mięśni, itp.)
o zwyrodnienia  zmiany jakościowe, np.
ż� węglowodanowe  cukrzyca
ż� tłuszczowe
ł� stłuszczenie  nadmierne gromadzenie się tłuszczów w cytoplazmie komórek
miąższowych (np. wątroby  hepatocytów, jądra u mężczyzn  komórki
Leydiga)
odkładane w
ł� otłuszczenie  następuje w niektórych miejscach
tkance
ł� otyłość  wyraz otłuszczenia, ale na całym ciele
tłuszczowej
ż� białkowe  skrobiawica - schorzenie polegające na pozakomórkowym odkładaniu
różnych rodzajów biologicznie nieaktywnego białka o budowie nierozgałęzionej i
konfiguracji �
o martwica  śmierć tkanki, narządu lub ich fragmentów w żywym ustroju (wygląd:
ciemny, cięższy, plastyczność)
ż� skrzepowa (np. w sercu, nerkach)
ż� rozpływna (np. w mózgu)
o apoptoza   zaplanowana śmierć komórki
�� zmiany postępowe (w tym nowotwory)  przewaga anabolizmu nad katabolizmem
o przerost  powiększenie się komórek bez ich namnażania się (np. mięśnie u
sportowców)
 3
o rozrost  namnożenie się komórek (np. pobudzenie gruczołów dokrewnych,
ziarnina zapalna, rozrosty nowotworowe)
o rozrost i przerost (np. macica podczas ciąży)
�� zapalenia
o podział wg. Lubarsch a
rodzaj
uszkadzające wysiękowe
zapalenia
typ
patologii zmiany wsteczne zaburzenia w krążeniu
ogólnej
podtypy
�� poliomyelitis, in. �� surowicze (mało białek), np. katar (płynny)
zapaleń / choroba Heine i
�� włóknikowe, np. katar (ciało stałe)
choroba,
Medina
�� ropne (gęste, żółtawe, cuchnące)
dolegliwość porażenie wiotkie
ż� ropa  wysięk, gęsty płyn z granulocytami obojętnochłonnymi
kończyn
ż� ropień  przestrzeń wypełniona ropą (np. czyrak)
�� wirusowe
ż� ropotok  zapalenie ropne powierzchowne błony śluzowej z wy
zapalenie wątroby
zewnątrz (np. z jamy nosowej lub cewki moczowej)
(z martwicą
ż� ropnica  rodzaj posocznicy; najpierw powstaje ropień, który pr
pojedynczych lub
powstania ropni przerzutowych
licznych
ż� ropowica  zapalenie ropne głębokie rozległe, dotyczące przero
hepatocytów)
łącznej (tkanka podskórna, ściana wyrostka robaczkowego)
Patomorfoza  zmiana obrazu patologicznego (niecharakterystyczne cechy)
b) szczegółowa  opis zmian w poszczególnych jednostkach chorobowych, np. zawał
serca, cukrzyca, skrobiowica, rozmiękanie mózgu (in. zawał mózgu), rak płuc, itp.
4
Różnica między rakami i mięsakami
�� raki  złośliwe nowotwory pochodzenia nabłonkowego
�� mięsaki  złośliwe nowotwory pochodzenia nienabłonkowego (nie mylić z
mięśniakami  te ostatnie to łagodne nowotwory tkanki mięśniowej; najczęściej
występują w macicy)
5. Najczęstsze nowotwory
a) u kobiet
�� rak piersi
�� rak szyjki macicy
�� rak endometrium (błony śluzowej)
�� rak jajników
b) u mężczyzn
�� rak płuca
�� rak prostaty
�� rak jelita grubego
raki układu pokarmowego
�� rak żołądka
�� rak krtani (tylko u palaczy, nawet tych biernych)
�� rak pęcherza moczowego
c) u obu płci
�� chłoniaki
�� raki skóry
�� czerniaki skóry (nie są rakami)
�� raki nerek
�� miesaki tkanek miękkich i kości
6. Skierowanie do badania (cytologicznego, cytopatologicznego)
a) nazwisko, imię, płeć chorego
b) PESEL
c) lekarz kierujący (telefon!)
d) oddział
e) płatnik
f) dane kliniczne
g) materiał - biopsja, preparat operacyjny (wycięcie całej zmiany)
h) utrwalacz
i) rozpoznanie (podejrzenie kliniczne, itp.)
7. Metody diagnostyki cytologicznej i histopatologicznej nowotworów gruczołu
piersiowego
a) pobranie materiału
�� wymaz z brodawki lub z owrzodzenia
�� biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (bac)
�� BAC monitorowana  USG, MMR, KT, RM (biopsja celowana  bacc)
�� biopsja gruboigłowa
�� biopsja mammotomowa
�� ocena wyciętej zmiany
�� ocena preparatu z mastectomii
�� badanie ognisk przerzutowych
 5
b) utrwalanie rozmazów
�� etanol 96%
o utrwalanie natychmiast po wykonaniu rozmazu (po kilku sekundach preparat może
być wysuszony)
o nie przechowywać w alkoholu przez okres dłuższy niż tydzień
o barwienie H + E
�� wysuszanie jak w hematologii
o czas wysuszania: kilka do kilkunastu minut
o barwienie May  Grunwald  Giemza (w Polsce w nielicznych ośrodkach)
c) kto może wykonać wymazy z brodawki?
�� laborant
�� pielęgniarka
�� patolog
�� klinicysta
d) kto może wykonywać BAC(C)?
�� patolog
�� radiolog
�� onkolog
�� chirurg
! ludzie wykonujący co najmniej 10 bac(c) tygodniowo
e) kiedy można uznać materiał cytologiczny za reprezentatywny?
�� co najmniej 5  10 płatów lub grup komórek nabłonka gruczołowego w mastopatii
(biopsji)
�� bardzo liczne płaty lub grupy komórek
f) utrwalanie materiału tkankowego
�� objętość tkanki do utrwalacza: 1 do 10
�� wielkość preparatu operacyjnego: od kilku mm do kilkudziesięciu cm  optymalna
grubość tkanki do 5 mm! (większe preparaty trzeba przekroić)
�� rodzaj i kształt naczynia (większy obwód przy wieczku)
�� przesłanie materiału do badania
6
UKA
AD ODDECHOWY 12.10.2007
1. Zaburzenia w upowietrznieniu płuc:
a) niedodma pierwotna (niedojrzałość płuc) i wtórna  zmniejszenie objętości płuc
wskutek zbyt małej ilości powietrza w pęcherzykach
pęcherzyki płucne są wyścielone błonami szklistymi, które są mechaniczną
przegrodą ( obrzękiem ) między pęcherzykami płucnymi a naczyniami krwionośnymi,
stąd utrudnione oddychanie
podanie za wysokiego stężenia tlenu = powstanie błon szklistych
b) rozedma  zwiększenie objętości płuc wskutek zbyt dużej ilości powietrza w
pęcherzykach, które wiąże się z uszkodzeniem ściany pęcherzyków i utrudnieniem
przepływu krwi (pęcherzyki płucne są bardzo duże, włókna sprężyste w ścianach często
zanikają i pozostają tylko zwężone naczynia); choroba przewlekła
�� starcza
o poprzez zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej  uniesienie się i rozszerzenie
klatki piersiowej, powoduje, że pęcherzyki rozszerzają się bez uszkodzenia swej
ściany
o zanik włókien sprężystych  rzadki przypadek; płuca są wiotkie,  szmaciaste ,
zapadają się
�� wentylowa / samoistna  zmiany w drogach oddechowych (np. zapalenie przewlekłe
płuc)
�� zastępcza  przewlekłe rozdęcie płuc po zmniejszeniu płuca albo jego płata, przez
chorobę lub usunięcie operacyjne, gdzie pozostała część narządu wypełnia zwolnioną
przestrzeń
v� Zespół płucno  sercowy  obciążenie ciśnieniowe mięśnia prawej komory z powodu
utrudnienia przepływu krwi przez płuca (przerost mięśnia prawej komory); zmiany w
płucach odbijają się na pracy serca (np. w stanach zapalnych, nowotworach,
zwłóknieniach, zastojach krwi na obwodzie)
2. Pylica  choroba przewlekła, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów
a) węglowa  nie ma większego znaczenia dla wydolności płuc, każdy ją ma w mniejszym
lub większym stopniu (szczególnie większym w dużych miastach)
b) krzemowa  krzemionka powoduje zwłóknienia, dość często rozwija się jednocześnie
gruz
lica
c) azbestowa  najbardziej szkodliwa pylica; naraża nie tylko na zwłóknienie płuc, ale
zwiększa częstość pojawiania się nowotworów (miedzybłoniak, rak oskrzela, raki
przewodu pokarmowego)
3. Zapalenia płuc
a) płatowe (dwoinki zapalenia płuc)  zajmuje cały płat (kilka płatów) lub tylko jego
segment; następuje w nim zwątrobienie: najpierw czerwone (1-2 dni)  wypełnienie
pęcherzyków erytrocytami, potem szare (ok. 4 dni)  rozpad erytrocytów i pojawienie
się granulocytów obojętnochłonnych z makrofagami
b) odoskrzelowe (różne bakterie)  struktura płuc zostaje zachowana, w świetle
pęcherzyków znajduje się wysięk
c) wirusowe  np. grypy
d) pneumocystozowe (Pneumocystis carini) 
u osób z zaburzeniami odporności
wysięk z pasożytami; na obwodzie widać
dużo komórek plazmatycznych
 7
Gruz
lica
ł� gruzełki: na obwodzie widać małe komórki limfocytów, bliżej komórki nabłonkowate,
w środku komórki wielojądrzaste w kształcie podkowy, wewnątrz gruzełka  martwica
ł� w górnych częściach płuca  tam występuje najwyższe ciśnienie parcjalne tlenu (tlen
potrzebny gruzełkom do rozwoju), w dolnych częściach płuca  rozsiew nowotworowy
ł� prątki gruz
licy po wyleczeniu zostają nawet do kilkudziesięciu lat
ł� kobieta ciężarna + gruz
lica = zdrowy noworodek (łożysko odporne na prątki gruz
licy)
matka karmiąca + gruz
lica = chory noworodek
4. Rak płuca (oskrzela)
a) płaskonabłonkowy [60%] - rośnie stosunkowo powoli; we wczesnym stadium można
spróbować doszczętnego leczenia operacyjnego; chemioterapia nie działa; zwykle
rozpoznawany u palaczy
b) anaplastyczny (drobnokomórkowy) [30%]  najbardziej złośliwy, złe rokowanie;
nienadający się do leczenia operacyjnego, zalecana chemioterapia lub radioterapia;
charakteryzuje się szybkim wzrostem i wczesnym tworzeniem przerzutów
c) gruczolakorak [10%] - najczęstszy rodzaj nowotworu płuca u kobiet i osób, które
nigdy nie paliły, zwykle zaczyna się na zewnętrznych brzegach płuc i pod błoną
wyścielającą oskrzela
5. Diagnostyka raka płuc
a) badanie cytologiczne rozmazów z plwociny (wydzielina z drzewa oskrzelowego,
najczęściej obficie wykrztuszana po przebudzeniu)
b) biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (bac)
c) bronchoskopia z pobraniem wycinków lub wymazów  najczęściej stosowana
d) badanie cytologiczne płynu z jamy opłucnej
UKA
AD PA
CIOWY
1. Dysplazja szyjki macicy  zahamowanie dojrzewania nabłonka na pewnym etapie.
2. Koilocytoza - wykładnik cytologiczny zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego HPV
(puste komórki z jądrem)
3. Endometrioza  błona endometrium poza jamą macicy
4. Nowotwory trzonu macicy (pojawia się krwawienie)
a) mięśniak  łagodny
b) gruczolakorak  złośliwy (nowotwór nabłonkowy)
5. Ważniejsze nowotwory jajnika (nie dają o sobie znać, brak krwawienia)
a) torbiel
b) gruczolakotorbielak
c) rak
d) potworniak (jest niezłośliwy; endometrioza)
6. Nowotwory gruczołu piersiowego
a) dysplazja łagodna (mastopatia, zwyrodnienie włókniste piersi)
b) gruczolakowłókniak (łagodny; rozwój u nastolatek)
c) rak (złośliwy)
8
PATOLOGIA PA
ODU I NOWORODKA 19.10.2007
1. Patologia płodu i noworodka a choroby matki w czasie ciąży i porodu
a) choroby wirusowe w I trymestrze ciąży: różyczka, doprowadzająca do wad
rozwojowych dziecka (czynniki teratogenne)
b) leki, np. Talidomid (mutagenność)
c) konflikt serologiczny
d) cukrzyca
e) zatrucie ciążowe, rzucawka
f) zapalenia swoiste: kiła, gruz
lica, toksoplazmoza
prątek gruz
licy nie przechodzi przez łożysko, a wirusy (jak AIDS) tak
g) nowotwory
h) amniocenteza i badanie płynu owodniowego
i) USG
j) łożysko przodujące
k) przedwczesne odklejanie się łożyska
l) zatory (bardzo żadko): powietrzny (powietrze w macicy + skurcz = dostanie się
powietrza do naczyń krwionośnych), wodami płodowymi
2. Patologia płodu i noworodka
a) wady rozwojowe  nieprawidłowości w I trymestrze ciąży (np. nieprawidłowe
zamknięcie cewy nerwowej, wady serca, zarośnięcie przełyku)
b) urazy porodowe (pęknięcie namiotu móżdżku)
c) krwotoki (łożysko przodujące, przedwczesne odklejenie się łożyska)
d) wcześniactwo
e) zespół zaburzeń w oddychaniu (błony szkliste)
f) niedotlenienie wewnątrzmaciczne (zaciśnięcie pępowiny)
g) konflikt serologiczny
h) cukrzyca matki
i) zakażenia wewnątrzmaciczne (np. kiła, toksoplazmoza)
j) zapalenia
k) nowotwory (rzadko)
3. Sekcja zwłok płodu i noworodka  badanie popłodu
a) metody sekcji płodu i noworodka
b) określenie: płód czy noworodek?
�� powietrzność płuc
o płód  przed nabraniem powietrza do płuc
o noworodek  po I wdechu po urodzeniu
�� pseudo - zawały moczanowe
o noworodek  nagromadzenie kwasu moczowego (3  7 dzień życia, potem zgon) 
widoczny w piramidach żółciowych
c) określenie dojrzałości (tydzień ciąży)  wszystkie obwody
d) przyczyna zgonu (obecny patolog, pediatra i położna)
e) badanie popłodu
 9
UKA
AD DOKREWNY
1. Zaburzenia w układzie dokrewnym
a) niedoczynność
�� wady rozwojowe
�� zaburzenia krążenia
�� zmiany wsteczne (zanik, martwica)
�� zapalenia (?)
b) nadczynność
�� zmiany postępowe (przerost, rozrost)
�� nowotwory
2. Przysadka mózgowa
a) podział:
�� płat przedni
o GH (STH)  hormon wzrostu (somatotropina)
o Prolaktyna
o ACTH (hormon adrenokortykotropowy)
o TSH (hormon tyreotropowy)
o FSH (hormon folikulotropowy)
o LH (hormon luteinizujący)
�� płat tylny
o ADH (wazopresyna)
o Oksytocyna
b) zaburzenia przysadki mózgowej
�� nadczynność
o gruczolak kwasochłonny
ż� GH  hormon wzrostu
ł� przed zakończeniem wzrostu (okres dojrzew.)  wzrost olbrzymi (pow. 190 cm)
[proporcjonalny rozrost narządów wewnętrznych]
ł� po zakończeniu procesu wzrostu (miedzy 20 a 40 r.ż.)  akromegalia
- rozrost obwodowych części kończyn (ręce, stopy)
- nawarstwianie się tkanki kostnej (żuchwa, kości policzkowe, ręce i stopy 
palce szerokie, łopatowate)
- powieksza się nos, wargi, uszy, język, serce, wątroba
- zęby rzadko rozstawione
- chrypa (rozrost utkania fałdów głosowych)
ż� prolaktyna
ł� u kobiet
- mlekotok
- zaburzenia owulacji
- brak miesiączkowania
ł� u mężczyzn
- impotencja
- bezpłodność
10
o gruczolak zasadochłonny  choroba Cushinga
ż� nadmierne wydzielanie ACTH przez gruczolaka
ż� przyrost masy ciała i w następstwie otyłość; otyłość cushingoidalna -
nagromadzenie tkanki tłuszczowej na karku, w okolicach nadobojczykowych,
twarzy (tzw. twarz księżycowata) i tułowiu
ż� ścieńczenie skóry, szerokie rozstępy na skórze brzucha, ud, pośladków, piersi i
niekiedy ramion, o barwie purpurowo - czerwonej
ż� trądzik, hirsutyzm
ż� zaburzenia miesiączkowania
ż� zaburzenia emocjonalne (depresja, chwiejność emocjonalna, upośledzenie
czynności poznawczych, zaburzenia snu)
ż� nadciśnienie tętnicze
ż� osteoporoza, złamania kompresyjne kręgów
ż� cukrzyca lub nieprawidłowa tolerancja glukozy
ż� osłabienie siły mięśniowej związane z zanikiem tkanki mięśniowej
ż� charakterystyczna budowa ciała - otłuszczenie twarzy i tułowia i chude kończyny
górne i kończyny dolne
�� niedoczynność
o wrowrodzony brak lub niedorozwój  karłowatość
ż� niedobór STH i gonadotropin w dzieciństwie
ż� zahamowanie wzrostu rozpoczyna się w 2  3 r.ż.
ż� tempo wzrostu: 2  3 cm / rok (norma: 5  6 cm)
ż� niedorozwój płciowy
ż� rozwój intelektualny prawidłowy
o martwica niedokrwienna (poporodowa)  zespół Sheehana - niedobór hormonów
przedniego płata przysadki mózgowej w wyniku martwicy, powstałej po obfitym
krwotoku porodowym ze wstrząsem
ż� brak horomonów tropowych przysadki we krwi
ż� brak lub szybkie ustąpienie laktacji
ż� zanik owłosienia (jeśli położnica była ogolona do porodu, owłosienie łonowe nie
odrasta)
ż� zanik sutków
ż� zmiany zanikowe w obrębie narządów płciowych (zmniejszenie pigmentacji,
zmiany zanikowe w błonach śluzowych, itp)
ż� spadek libido (popędu płciowego)
ż� niepłodność i brak miesiaczki
ż� ogólne osłabienie fizyczne, senność
ż� bladość powłok skóry
ż� obniżenie poziomu cukru we krwi
ż� obniżenie podstawowej przemiany materii
3. Tarczyca
Wole  powiększenie tarczycy niezależne od etiologii
a) nadczynność tarczycy
�� choroba Gravesa  Basedowa TSHę!
o schorzenie autoimmunologiczne o podłożu genetycznym
o powiększenie tarczycy
o wytrzeszcz gałek ocznych (oftalmopatia)
o zaburzenia w sercu (migotanie przedsionków)
o zaburzenia miesiączkowania
 11
o skóra delikatna, gładka
o szczupłe osoby, bardzo nerwowe
�� przerost guzowaty
�� gruczolak
b) niedoczynność tarczycy
�� brak jodu
�� TSH�!
�� stany po wycięciu
�� uszkodzenia popromienne i polekowe
�� zapalenie tarczycy (Hashimoto)  niszczenie komórek tarczycy przez limfocyty T
�� kretynizm  obecnie nieużywany termin oznaczający niedorozwój umysłowy
ciężkiego stopnia powstały w wyniku wrodzonej pierwotnej niedoczynności tarczycy
�� obrzęk śluzakowaty
4. Nadnercze
a) rdzeń  adrenalina i noradrenalina
b) kora  kortykosterydy
�� nadczynność
o choroba Cushinga  nadmiar ACTH (gruczolak zasadochłonny przysadki
mózgowej)
o zespół Cushinga  gruczolak lub rak kory nadnercza
o uboczny skutek leczenia sterydami
�� niedoczynność
o choroba Addisona (przewlekła)
o zespół Waterhouse  Friderichsena - zespół objawów spowodowanych
masywnym, zazwyczaj obustronnym krwotokiem do nadnerczy w przebiegu
posocznicy
5. Trzustka
a) insulina
�� obniża stężenie glukozy we krwi
�� umożliwia przenikanie glukozy i aminokwasów przez błonę komórkową
�� pobudza syntezę glikogenu w wątrobie i mięśniach
�� pobudza syntezę tłuszczów (trójglicerydów)
�� hamuje uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych
b) cukrzyca
�� typ I
o niedostateczne wytwarzanie insuliny
o nacieki zapalne w wysepkach
o zmniejszenie ilości i wielkości wysepek
�� typ II
o brak wrażliwości tkanek na działanie insuliny
o brak wrażliwości wysp Langerhansa na stężenie glukozy we krwi
o szkliwienie wysepek (w tym zanik komórek)
12
NOWOTWORY SKÓRY  najczęściej na odsłoniętych częściach ciała
1. Rak skóry
a) podstawnokomórkowy
�� na twarzy powyżej linii łączącej kąciki ust i uszu
�� nie dają przerzutów
b) płaskonabłonkowy  z komórek naskórka (keranocyty = rogowaciejące)
�� na twarzy poniżej linii łączącej kąciki ust i uszu
�� daje przerzuty (szczególnie do okolic naczyń chłonnych)
�� usuwane we wczesnym stadium rozwoju
2. Znamiona (melanocytarne)
a) ok. 10  20 sztuk u przeciętnego człowieka
b) kosmetyczki nie mają uprawnień do wykonywania zabiegu wycinania znamion  robią
to nieprawidłowo: po wycięciu znamiona bez komórek zdrowych odrost
c) mniejsze 6  8 mm łagodne, regularny kształt, brak zmiany barwy  nie trzeba
usuwać
d) na dłoniach, u kobiet na twarzy (golenie), narządy płciowe  usunięcie, ze względu na
możliwość urazu mechanicznego na znamię (badanie hitopatologiczne)
3. Czerniak złośliwy - złośliwy nowotwór skóry, wywodzący się z komórek barwnikowych
wytwarzających melaninę  melanocytów
a) charakteryzuje się dużą złośliwością,
b) uważany za jeden z najbardziej złośliwych nowotworów
c) wczesnymi i licznymi przerzutami
d) wykazuje niewielką podatność na leczenie
e) owrzodzenie wokół czerniaka  powyżej grubości 2 mm  możliwość przerzutów i
rozsiewiu (węzły chłonne)
CHA
ONIAKI  nowotwory układu chłonnego
�� zawsze złośliwe
�� bardzo szybko się dzielą
�� wrażliwe na leczenie chemiczne i naświetlanie
�� jako guzy w układzie chłonnym
�� jako choroba krwi
o białaczka szpikowa
o białaczka limfatyczna
�� wiek dziecięcy
o chłoniak limfoplastyczny (ostra białaczka limfatyczna)
ż� bardzo duża złośliwość
ż� leczenie chemiczne
ż� w wieku póz
niejszym pojawiają się inne nowotwory
o ziarnica złosliwa
ż� najczęściej węzły chłonne szyjne i śródpiersie
ż� I szczyt  ok. 20 r.ż.
ż� II szczyt  powyżej 50 r.ż.
�� wiek dojrzały i starczy
o wiele typów chłoniaków
o leczenie chemiczne, radiologiczne