MORFOLOGIA I FIZJOLOGIA WIRUSÓW
Wirusy to pozbawione budowy komórkowej struktury
zdolne do namnażania się wyłącznie
w komórkach-gospodarzach.
Poza komórkami gospodarza wirusy zachowują się martwe obiekty.
Pojedyncza cząsteczka wirusa wydostająca się z jednej
komórki, a następnie zakażająca kolejną, nosi nazwę wirionu. W
skład wirionu danego wirusa wchodzi zawsze tylko jeden rodzaj
kwasu nukleinowego, stanowiący materiał genetyczny wirusa. Jest to
albo DNA albo RNA. Kwasy te w wirusach nigdy nie występują
razem. Stąd wyróżnia się RNA wirusy, DNA wirusy oraz retrowirusy.
Kwas nukleinowy może występować w postaci jednoniciowego
RNA, dwuniciowego RNA, jednoniciowego DNA liniowego lub
kolistego, dwuniciowego DNA liniowego lub kolistego.
Materiał genetyczny osłonięty jest białkową otoczką, zwaną
kapsydem. Zbudowany on jest z kapsomerów, pojedynczych
jednostek. Wirusy, które opuszczają komórkę gospodarza przez
pączkowanie, otoczone są dodatkowo błoną lipidową pochodzącą z
komórki gospodarza.
Wirusy pasożytują na różnych komórkach
Wirusy nie potrafią namnażać się jedynie w żywych komórkach
swoich gospodarzy. Ze względu na organizm gospodarza wyróżniamy
" wirusy roślinne  są to RNA wirusy
- mozaikowatość liści tytoniu
- mozaikowatość pomidora
- mozaikowatość lucerny
- karłowatość pomidora i ziemniaka
" wirusy zwierzęce  RNA lub DNA wirusy
- wścieklizna
- pryszczyca
- nosówka
- cholera świń
- trzęsawka owiec
- flaszeria jedwabników
- choroba woreczkowa pszczół
" wirusy ludzkie  RNA, DNA wirusy lub retrowirusy
- ospa wietrzna
- półpasiec
- opryszczka
- odra
- różyczka
- grypa
- świnka
- żółtaczka
- odkleszczowe wirusowe zapalnie mózgu
- gorączka krwotoczna (wirus Ebola)
- AIDS
" bakteriofagi  są to głównie DNA wirusy
WIRUSOWE ZAPALENIE W
TROBY
Na świecie każdego roku odnotowuje się:
1,4 mln przypadków zachorowań na wirusowe
zapalenie wątroby typu A,
400 mln zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby
typu B,
300 mln zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby
typu C (choć szacuje się, że są to wartości zaniżone, ze
względu na bezobjawowy przebieg choroby w
początkowym stadium).
Wirus typu B jest 100-krotnie bardziej zakaz
ny niż HIV, a 25%
bezobjawowych nosicieli umiera z powodu chorób wątroby.
Antybiotyki nie leczą chorób wirusowych!
BAKTERIOFAGI
Fagi zjadliwe (wirulentne)  po namnożeniu się w komórce
(cykl lityczny) wydostają się z niej dzięki wywołaniu lizy komórki
gospodarza (śmierć). Uwolnione bakteriofagi atakują następne
komórki bakterii  infekcja się rozprzestrzenia.
Fagi łagodne  zakażają swego gospodarza, namnażają się w
jego komórkach jako fag nieinfekcyjny (profag). Nie zarażają
innych komórek, a jedynie potomne komórki swego gospodarza.
Jest to cykl lizogeniczny. Od czasu do czasu, w jednej na 102  105
bakterii następuje uruchomienie cyklu litycznego. Spontaniczne lub
pod wpływem czynników mutagennych następuje wycięcie DNA
faga z chromosomu bakteryjnego, namnożenie faga, liza komórki,
uwolnienie fagów potomnych i infekcja innych komórek.
Istnieją jeszcze mniejsze od wirusów czynniki zakaz
ne.
WIROIDY
Wiroidy to koliste cząsteczki jednoniciowego RNA, nie
posiadające otoczki białkowej. Długość łańcuch RNA wynosi
około 360 nukleotydów, co oznacza, że są one ok. 10 razy mniejsze
niż infekcyjne RNA najmniejszych poznanych RNA wirusów.
Powodują choroby roślin, głównie wrzecionowatość bulw
ziemniaczanych, a także choroby chmielu, cytrusów, ogórków,
palm kokosowych.
PRIONY
Priony składają się z samego białka, nie posiadają RNA ani
DNA. Priony PrP są niepodatne na działanie enzymu - proteazy.
Na działanie tego enzymu jest podatne białko prionowe PrPc,
które występuje w mózgu każdego człowieka. W wyniku
zarażenia prionami PrP dochodzi do tego, że zwykłe białko
prionowe PrPc powstające w mózgu przekształca się w priony PrP,
które na zasadzie reakcji łańcuchowej stopniowo gromadzą się w
komórkach nerwowych i je niszczą, prowadząc do narastających
objawów choroby kończącej się zgonem.
Priony wywołują choroby układu nerwowego:
" trzęsawka owiec i kóz (scrapie)
" gąbczaste zwyrodnienie mózgu bydła (BSE - Bovine Spongiform
Encephalopathy)
" choroba kuru - do końca lat 50.-tych kuru zabijało kobiety i dzieci
plemienia Fore na wyspie Papua Nowa Gwinea, które z powodów
rytualnych jadły mózgi pobrane ze zwłok zmarłego krewnego. Ludzie
urodzeni po wprowadzeniu zakazu kanibalizmu  tj. po 1959r. - już
nie chorują na kuru.
" Choroba Creutzfeldta - Jakoba (CJD) - może mieć podłoże genetyczne
(wynikające z odziedziczenia zmutowanej formy genu PrP), ale może być
również spowodowana samoistną mutacją genu PrP komórki
somatycznej.
" nowy wariant choroby Creutzfeldta - Jakoba (nvCJD)  w 1996r.
minister zdrowia Wielkiej Brytanii ogłosił, że nowy wariant choroby
Creutzfeldta - Jakoba może wiązać się z narażeniem na czynnik
wywołujący gąbczaste zwyrodnienie mózgu bydła. Choroba ta występuje
u młodych i bardzo młodych osób. Pierwszy przypadek opisany został
przez Creutzfeldta w latach 1920-21 i dotyczył osoby zmarłej we
Wrocławiu w wieku 23 lat z objawami klinicznymi i zmianami
neurologicznymi zgodnymi z obecną definicją nowego wariantu choroby
Creutzfeldta - Jakoba. Nie znany jest okres wylęgania choroby u
człowieka (czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów). Od
pojawienia się pierwszych objawów (lęk, depresja, zamknięcie w sobie,
utrata pamięci, otępienie, narastające zmiany zachowania) do zgonu
upływa przeciętnie około roku, niekiedy znacznie dłużej. Badania
laboratoryjne wykazały, że zakażenie może być przeniesione z
zakażonego bydła (przez wstrzyknięcie lub z pokarmem) przez mózg,
rdzeń kręgowy i siatkówkę. W przypadku pozostałych tkanek i
wydzielin możliwości tej nie wykazano. W szczególności nie
stwierdzono przenoszenia zakażenia przez mięso i mleko zakażonych
krów.
" jatrogenny wariant choroby Creutzfeldta  Jakoba  jest związany z
leczeniem i zabiegami leczniczymi. Do tej pory zmarło 110 osób
leczonych hormonami pozyskanymi z gruczołów przysadkowych
pobranych ze zwłok ludzkich oraz 70 osób, którym przeszczepiono oponę
twardą również pobraną ze zwłok ludzi, którzy byli bezobjawowymi
nosicielami prionów. Rozpatrywane jest ryzyko zakażenia pacjentów
pobierających krew i preparaty krwiopochodne.