Wolfgang Iser, Zmienne funkcje literatury
miejsce literatury we współczesnym świecie nie jest tak jednoznaczne i oczywiste, jak to było kiedyś,
literatura w wyniku wielu przemian, przeobrażeń utraciła wiele funkcji, jednak nie możemy interpretować tego w kategoriach końca jej istnienia,
1968 ( rewolucja, tzn. bunt studentów) oraz dadaizm ( Tristian Tzara w swoim manifeście pisał o zniesieniu granicy pomiędzy literaturą, a rzeczywistością) jako 2 największe bunty XX wieku, wytknięcie w sposób oskarżycielski dawnej mieszczańskiej koncepcji literatury,
rewolucja 1968 – dążenie do połączenia literatury oraz rzeczywistości, jednak kiedy te 2 elementy nałożą się na siebie, wtedy rzeczywistość stanie się grą, która z czasem przybierze charakter anarchii
negacja fikcyjnego charakteru – współcześnie daje się zauważyć we wszelkiego rodzaju formach dramatycznych, od happeningu do żywego teatru, teatru ulicznego,
należy pamiętać, że im większe zniszczenie czyni rewolucja, tym bardziej zmierza do samozniszczenia,
idealizm niemiecki jako nurt, który przyniósł znaczną reorientację odwiecznego związku między Sztuką a Naturą; dawniej
sztuka miała być naśladowaniem natury, przez co miała ją udostępniać człowiekowi,
Sztuka, Natura czerpią z porządku wszechświata (klasyczna sztuka starożytna)
XVIII wiek – Sztuka i Natura czerpią stabilność z możliwości udoskonalania świat
Kantowska teoria geniuszu – ukazanie faktu, w jakim stopniu sztuka potrafi uaktywniać ludzkie zdolności przyczyniając się do ich wzajemnej gry,
Schiller- popęd gry zapewnia idealną równowagę między dążeniem do treści ( królestwo pięknego pozoru – wynika z tego, że sztuka uwolniła się od Natury, a tym samym stanęła wobec rzeczywistości [rzeczywistość nie daje możliwości wolności, która jest możliwa tylko przez kształcenie przez Sztukę] )
Sztuka – Natura, Pozór – Rzeczywistość =.> ich drogi rozeszły się, tam gdzie rządziła sztuka, rzeczywistość była pokonana
Mathew Arnold ( równie wpływowy co Schiller) krytyk musi oddzielić Sztukę od życia, aby nadać jej realność ( tzn. uwolnić ją od świata społecznego i politycznego),
XIX wiek przyniósł narodziny pojęcia „sztuki dla sztuki”
Sztuka Autonomiczna – oderwanie od realności, nie zaliczają się do niej wszystkie wytwory artystów i pisarzy XIX wieku, miała uwolnić ludzi uwięzionych w swoje własnej rzeczywistości by mogli wznieść się na wyższy poziom, należy jednka pamiętać, że nie uszlachetnia ona człowieka,
Religia Sztuki ( Heine ) zrodziła się w wyniku walki rywalizacji systemu religijnych, filozoficznych, naukowych wizji świata, przekraczała te wszystkie interpretacje, otwierała świat „pozaempiryczny”
XIX wiek przyniósł narodziny instytucji jaką jest muzeum ( muzeum= tryumf autonomicznej sztuki),
w przeszłości status literatury podnosił się wraz ze wzrostem jej użyteczności,
integralną cechą literatury jest fakt, że nie tworzy się jej w żadnym określonym celu użytkowym ( poza literaturą dydaktyczną),
literatura nie jest ucieczką od rzeczywistości ani jej substytutem, literatura reaguje tylko na rzeczywistość i właśnie w ten sam sposób ją interpretuje,
dawniej literatura (tzn. znajomość je) podnosiła pozycję społeczną,
współczesna interpretacja literatury różni się od interpretacji dawnej, chodzi głównie o:
ustalenia czegoś, co odpowiada potrzebą konkretnej sytuacji,
człowiek jako zwierzę interpretujące,
musi być związana z realnym światem ( sztuka autonomiczna dążyła do oddzielenia literatury od rzeczywistości)
funkcje literatury:
utopijna fantazja – ucieleśnia to, co nie istnieje, a powinno istnieć
literatura odnosi się do tego, co zepchnięte, nieświadome, niepojmowalne, czy nawet sprzeczne,
literatura nie zmierza jednak do utopii, ale kontynuuje proces rozpoczęty przez mit ( bardzo ważny jest fakt, iż literatura nie może mieć końca, ponieważ każda rzeczywistość musi wytworzyć swoją nierzeczywistość),
literatura nie może być nigdy rzeczywistością, musi pozostawać formą pozoru, który pomimo fikcyjnego charakteru jest konieczny i niezastąpiony,