SPÓŁKA CYWILNA

1. Spółka cywilna nie jest podmiotem prawa cywilnego. Podmiotem prawa cywilnego są wspólnicy spółki cywilnej. Ustawodawca przyznaje jednak podmiotowość prawną spółce w niektórych dziedzinach prawa publicznego, np. prawie podatkowym (może być podatnikiem VAT-u, ma NIP).

2. Czym jest spółka prawa cywilnego?

• jedna z postaci tzw. umów nazwanych, węzeł obligacyjny;

• art. 860 KC – celem spółki jest osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego;

• powstaje w drodze zawarcia umowy, której strony nazywane są wspólnikami:

1. wspólnikiem może być każdy podmiot prawa cywilnego – osoba fizyczna lub prawna,

2. mogą być nimi także osoby bez pełnej zdolności do czynności prawnych, ale konieczna jest osoba do wykonywania ich praw – art. 872 KC),

3. minimum dwóch wspólników (umowa dwustronna), jeśli więcej niż dwóch – umowa wielostronna;

• elementy przedmiotowo istotne – art. 860 § 1:

1. wspólny cel gospodarczy – pojęcie szersze niż działalność gospodarcza (w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), nie musi prowadzić działalności gospodarczej (nas interesują tylko takie, które prowadzą),

2. wola współdziałania – effectio societatis, w szczególności poprzez wniesienie wkładów,

3. zobowiązanie do dążenia do jego osiągnięcia.

3. Wspólnicy spółki cywilnej:

• jeżeli spółka prowadzi działalność gospodarczą, to są przedsiębiorcami,

• konieczny jest wpis do EDG, jeżeli wspólnicy są osobami fizycznymi i do KRS, jeżeli są osobami prawnymi.

BRAK NOTATEK

1. Orzecznictwo

• II GPS 5/08 – wkładem może być licencja w usługach transportu drogowego, ale uprawnienia z tego tytułu może wykonywać tylko osoba posiadająca tę licencję;

• II CZP 54/77 – jeden ze wspólników wnosi budynek w stanie surowym, drugi wnosi robociznę, trzeci pieniądze;

• III CZP 160/95 – translatywne zbywanie udziałów w spółce (sąd uznał, iż jest możliwe) → aktualność wątpliwa;

• SA w Warszawie I ACa 1182/01, SN V CKN 1872/00 – co do nazwy spółki cywilnej (art. 55¹ pkt 1 KC?).

2. Forma umowy spółki:

• stwierdzenie pismem – mniej niż forma pisemna, wg większości → forma pisemna ad probationem;

• najczęściej jednak w formie pisemnej, jeśli to spółka osób fizycznych, a także jeśli prawnych, bo trzeba złożyć odpis umowy do KRS-u.

3. Współwłasność łączna wspólników spółki cywilnej:

• art. 198, a art. 863 – współwłaściciel może rozporządzać udziałem i żądać zniesienia współwłasności, wspólnik nie może (jego udział jest nieokreślony);

• to nie tylko współwłasność, ale też współuprawnienie (bo do majątku wchodzą także prawa obligacyjne);

• ochrona majątku gromadzonego w celu realizacji wspólnego celu gospodarczego;

• wierzyciel WSPÓLNIKA (osobistego) nie może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego ani z jego udziału, za zobowiązania SPÓŁKI wspólnicy odpowiadają solidarnie;

• ochrona wierzycieli – art. 870 lub actio pauliana.

4. Odpowiedzialność wspólników:

• art. 864 – za zobowiązania spółki (skrót myślowy, chodzi o ogół wspólników i zobowiązania zaciągnięte w związku z realizacją celu spółki) wspólnicy odpowiadają solidarnie;

• najczęściej chodzi o zawieranie i wykonywanie umów;

• art. 778 KPC – do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom (nie zmienia to reguł odpowiedzialności solidarnej – można pozwać jednego, ale nie można wtedy prowadzić egzekucji z majątku wspólnego, ani majątku osobistego pozostałych wspólników);

• zmiana składu spółki a odpowiedzialność wspólników:

1. późniejsze wystąpienie ze spółki nie wyłącza odpowiedzialności za długi – znaczenie ma data powstania zobowiązania, a nie wymagalności,

2. SN – przystępujący do spółki odpowiada za długi tej spółki (kwestia sporna), dr – nie odpowiada (wykładnia systemowa – art. 22, 32 KSH → w KC brak takiej normy),

3. zobowiązania ciągłe – wg SN stroną np. umowy najmu są wspólnicy spółki cywilnej jako ogół, po wypowiedzeniu umowy spółki wspólnik przestaje być stroną umowy.

5. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki:

• sfery spółki:

1. wewnętrzna – prowadzenie spraw (m.in. wykonywanie czynności faktycznych),

2. zewnętrzna – reprezentacja → przedstawicielstwo (wywiera skutki wobec osób trzecich – często przepisy ius cogens);

• prowadzenie spraw – art. 865:

1. art. 865 § 1 – każdy wspólnik jest zobowiązany i uprawniony do prowadzenia spraw spółki, możliwe jest wyłączenie wspólnika od prowadzenia spraw na zasadzie swobody umów;

2. art. 865 § 2 - każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki (rozstrzygane in concreto), jeżeli przed jej zakończeniem jakiś wspólnik sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników

• reprezentacja – art. 866 → w braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw:

1. przedstawicielstwo ustawowe,

2. wpierw należy zbadać, czy nie ma innych postanowień w umowie,

3. przyjmuje się stosowanie przepisów o falsus procurator w przypadku przekroczenia umownych granic reprezentacji,

4. zagrożenie bezpieczeństwa obrotu? nie wiadomo nigdy, kto i w jakim zakresie jest umocowany do reprezentacji → postanowienia umowy spółki rodzą skutki tylko inter partes, a są skuteczne wobec osób trzecich tylko, jeżeli były im znane (wyrok SA w Katowicach, I ACa 1168/00).

6. Podział zysków i strat:

• art. 867 § 1 – sfera wyłącznie wewnętrzna, można zwolnić od udziału w stratach (w zyskach nie), ale tylko inter partes;

• art. 867 § 2.

7. Art. 769 – wypowiedzenie:

• § 1 – każdy może wystąpić wypowiadając na trzy miesiące przed końcem roku obrachunkowego;

• § 2 – każdy może wystąpić z ważnych powodów bez zachowania powyższego terminu;

• komu doręczyć wypowiedzenie? brak przepisu, ale dominuje pogląd, że każdej ze stron (wszystkim pozostałym wspólnikom), rodzi skutki z chwilą doręczenia ostatniemu.

8. Art. 872 – accidentialia negotii (jeśli nie ma, to nie wchodzą).

9. Rozwiązanie spółki cywilnej:

• kiedy w spółce pozostaje jedna osoba;

• art. 873 – gdy zachodzą zdarzenia, które z mocy umowy powodują rozwiązanie umowy (np. upłynięcie czasu, na który umowa została zawarta, nieosiągnięcie zysku przez jakiś czas, śmierć lub wystąpienie konkretnego wspólnika);

• rozwiązanie przez wspólników;

• osiągnięcie celu gospodarczego lub gdy cel staje się trwale niemożliwy do osiągnięcia;

• art. 874 § 1 – prawomocne orzeczenie sądu (z ważnych powodów) – wspólnik, który uważa, że spółka powinna zostać rozwiązana pozywa pozostałych wspólników;

• art. 874 § 2 – z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika.

10. Art. 875 → skutki rozwiązania spółki.

PRZEPISY OGÓLNE KSH

1. Art. 8 § 1 KSH – zdolność prawna, zdolność sądowa spółki, art. 8 § 2 – spółka musi działać pod firmą, jest zawsze przedsiębiorcą.

2. Art. 9 – zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej:

• art. 95 § 2 – nie można przegłosować, jeśli osoba, która ma ponosić odpowiedzialność nie wyraża zgody;

• wciąż powinna to być wola większości.

3. Art. 10 KSH:

• art. 10 nie stosuje się do zbywania akcji spółki akcyjnej;

• § 1 – następuje translatywne przeniesienie (nabywca wchodzi w ogół praw i obowiązków poprzednika), jest niedopuszczalne, chyba że wyraźnie przewiduje to umowa spółki:

1. nie można zbyć prawa do zysku, można zbyć roszczenie np. do zysku za 2012 r.,

2. nie można zbyć części ułamkowej/procentowej ogółu praw i obowiązków („udziału”) → zakaz rozszczepiania członkowstwa – SO w Bydgoszczy, VIII GA 23/09,

3. kto może nabyć udział? może to być także dotychczasowy wspólnik,

4. zbycie – sprzedaż praw, darowizna, każda inna czynność powodująca przeniesienie prawa majątkowego;

• jaka forma?

1. § 2 – jeżeli zbycie jest dopuszczalne, konieczna jest pisemna zgoda pozostałych wspólników pod rygorem ad probationem,

2. forma czynności, na podstawie której następuje zbycie – forma pochodna? szczególna postać zmiany umowy spółki? chyba raczej nie,

3. spółka jawna, partnerska – art. 23 (forma pisemna zwykła),

4. czy stosuje się art. 63 KC (czy możliwa zgoda ex post)? różne poglądy;

• § 3 – brak tego § byłby narażeniem obrotu prawnego? tak, żeby nie nastąpiło „uwolnienie” się od długów poprzez zbycie udziału (podstawienie „słupa” nie ma sensu).

SPÓŁKA JAWNA

1. Art. 22.

2. Art. 23 – forma pisemna ad solemnitatem, kiedy równocześnie przeniesienie własności nieruchomości – art. 158 KC w zw. z art. ? KSH.

3. Art. 25:

• firma – spółka musi działać pod firmą (art. 24 KSH – nazwiska lub nazwy wspólników, dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” + art. 43³ § 1 KC), w obrocie można posługiwać się skrótem „sp. j.” → np. przed sądem raczej nie;

• siedziba – art. 41 KC (siedzibą jest miejscowość, gdzie znajduje się organ zarządzający), nie wpisuje się adresu do umowy, bo przy każdej zmianie trzeba by ją zmieniać;

• wkład – wkłady muszą być, nie muszą być pieniężne;

• przedmiot działalności – nie trzeba wg PKD, ale taka jest praktyka (bo tego wymagają sady rejestrowe), lepiej wpisać trochę „na zapas”;

• czas trwania umowy spółki trzeba tylko wtedy, kiedy jest oznaczony.

4. Art. 25¹ § 1 – spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru:

• art. 26 – trzeba wpierw zgłosić (w ciągu 7 dni od zawarcia umowy);

• wpis ma charakter konstytutywny (do 2004 r. był deklaratoryjny).

5. Odpowiedzialność w spółce jawnej:

• art. 22 § 2 – solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki całym ich majątkiem (odpowiedzialność za dług cudzy), odpowiedzialność nieograniczona;

• upada odpowiedzialność wspólnika, gdy udowodni, że spółka nie jest dłużnikiem;

• art. 31 § 1 – subsydiarna odpowiedzialność wspólnika (gdy egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna), ale można go pozwać nawet jeśli nie jest bezskuteczna (§ 2), więc nie jest to przesłanka odpowiedzialności (ale dopiero niewystarczający majątek spółki otwiera drogę do majątku wspólnika);

• art. 299 – częste pytanie na egzaminie → jeśli egzekucja spółki z o.o. byłaby skuteczna, to zarząd nie odpowiada (sąd oddali powództwo);

• egzekucja – art. 778¹ KPC:

1. tytułowi egzekucyjnemu przeciw spółce sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi odpowiadającemu bez ograniczenia, jeżeli egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna lub jest oczywiste, że będzie bezskuteczna (jak wykazać na posiedzeniu niejawnym? art. 786 § 1 zd. 1),

2. III CZP 21/05 – tzw. rozszerzona prawomocność wyroku (jeżeli któryś wspólnik odpowiada bez ograniczeń, to sąd nada klauzulę wykonalności przeciw niemu, choćby tytuł egzekucyjny go nie wymieniał) → nie ma wtedy możliwości wydania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi wspólnika (art. 787 KPC?);

• sytuacja pozwania tylko wspólników bez spółki – nie powoduje przerwania biegu przedawnienia roszczenia w stosunku do spółki (art. 372 KC) → groźne (!);

• odwrotna sytuacja jest w porządku;

• art. 35 § 1 KSH – wspólnik może podnieść zarzut przysługujący spółce w stosunku do wierzyciela, jest skuteczny w stosunku do wspólnika (Wyr. SA w Białymstoku, I ACA 327/04; Wyr. SN, V CSK 72/08);

• uchwała SN III CZP 126/08 – zdolność upadłościowa byłego wspólnika, wystąpienie ze spółki nie zwalnia go za powstałe już zobowiązania, przystępujący do spółki także odpowiada za powstałe wcześniej zobowiązania (ma prawo do regresu).

6. Reprezentacja spółki (art. 29-30):

• spółka jawna jest ułomną osobą prawną;

• art. 29:

1. § 1 – każdy wspólnik może reprezentować spółkę,

2. § 2 – czynności sądowe i pozasądowe spółki → każda czynność mieszcząca się w zakresie zdolności do czynności prawnych spółki,

3. § 3 – ograniczenie wspólnikowi prawa reprezentowania spółki nie ma skuteczności wobec osób trzecich (doktryna – chyba że osoba trzecia działała w złej wierze);

• sposób wykonywania prawa (art. 29 § 1 w zw. z art. 30 § 1):

1. najczęściej umowa o tym stanowi,

2. III CZP 43/08 (ważna!) – jeżeli umowa spółki milczy,

3. uchwała wspólników – czynność podjęta wbrew uchwale będzie ważna, chociaż nie wyklucza to odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę,

4. umowa może pozbawić wspólnika prawa reprezentowania spółki lub ograniczyć to prawo, także wyrok sądu – art. 30 § 2,

5. co z osobą trzecią, która widzi w KRS-ie (Dział II), że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentacji? SN uważa, że art. 29 § 3 jest przepisem bezwzględnie obowiązującym w stosunku zewnętrznym (traktuje pozbawienie jako postać ograniczenia), ale ograniczenie ≠ pozbawienie → Dr uważa, że pozbawienie jest skuteczne wobec osób trzecich w powyższym przypadku,

6. reprezentacja łączna – swoboda ustaleń, mogą dla całości czynności, części itp.

7. Stosunki wewnętrzne oraz sposób rozwiązania – we własnym zakresie.

8. Rozwiązanie spółki:

• art. 58 (przyczyny rozwiązania spółki) – kiedy zaistnieje sytuacja, że zajdzie jedna z przyczyn i konieczne będzie przeprowadzenie likwidacji spółki, to ona wciąż istnieje jako podmiot prawa;

• likwidatorzy – art. 75, 77;

• art. 74 – likwidatorzy zgłaszają wniosek do KRS-u o wykreślenie spółki z rejestru, spółka przestaje istnieć z chwilą prawomocności wpisu (postanowienie o wykreśleniu);

• śmierć wspólnika może mieć różne skutki:

1. umowa spółki może decydować o dziedziczności udziału,

2. możliwość utrzymania spółki po rozliczeniu się ze spadkobiercami;

• upadłość wspólnika nie powoduje zawsze rozwiązania spółki, jedynie upadłość spółki powoduje konieczność jej likwidacji.

SPÓŁKA PARTNERSKA

1. Spółka partnerska jest dostępna wyłącznie dla wybranych zawodów wymienionych w ustawie, np. radców prawnych.

2. Odpowiedzialność w spółce partnerskiej – art. 95:

• za tzw. błąd w sztuce członka spółki partnerskiej (przy wykonywaniu tego zawodu – art. 91) odpowie spółka i ten konkretny partner, który działał błędnie lub zaniechał działania;

• partner odpowiada tylko majątkiem spółki (wkładem) za błędy innego partnera lub innych osób będących pracownikami spółki, jeżeli działają pod kierownictwem innego partnera;

• pracownik pod kierownictwem (członka) zarządu (nie muszą to być partnerzy) – wszyscy partnerzy odpowiadają solidarnie (reguły ogólne);

• zarząd w spółce partnerskiej jest powoływany do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji (mają zastosowanie niektóre przepisy o spółce z o.o.), kto powołuje członków zarządu? partnerzy uchwałą (na zasadzie odwołania – art. 43 KSH);

• wszyscy wspólnicy mogą przyjąć na siebie odpowiedzialność, choć niektórzy twierdzą, że nie (że tylko jeden lub niektórzy);

• jaki jest sens przyjmowania odpowiedzialności? np. kiedy ktoś bardziej doświadczony zakłada spółkę z niedoświadczonymi i zależy mu na zaufaniu klientów;

• kto dowodzi w procesie?

1. odpowiedzialności konkretnego partnera dowodzi wierzyciel na zasadach ogólnych, a jeśli jest problem, to spółka i wszyscy partnerzy (jeden z poglądów),

2. odpowiadają wszyscy, a braku odpowiedzialności dowodzi partner, który chce się od niej uwolnić (drugi pogląd – bardziej trafny wg Dra).

Kolokwium – spółka cywilna i wszystkie osobowe, zajęcia + podręcznik