1. Rola nauczyciela w teorii Piageta i Wygotskiego

- Piaget

Zadaniem nauczyciela jest Akceptowanie i Organizowanie Środowiska. Relacje N-U są symetryczne, partnerski. Uczeń sam konstruuje wiedzę w drodze eksperymentu, doświadczeń i badań dąży do wiedzy. Rozwój dziecka zależy od jego własnej aktywności. Nauczyciel jest jedynie mecenasem.

- Wygotski

Zadaniem nauczyciela jest Wspieranie i Współpraca z Uczniem. Uczeń jest aktywny, również konstruuje wiedzę na bazie istniejących schematów w drodze odkrywania, działania i przeżywania. Nauczyciel wie więcej, a wiec udziela mu rad. Uczeń rozwiązuje problemy pod okiem Nauczyciela. Rola nauczyciela polega na stwarzaniu sytuacji współpracy, stymulowaniu wykorzystania posiadanych przez ucznia doświadczeń, oraz wspieranie budowania nowej wiedzy.

2. Tendencje w wychowaniu przedszkolnym w Polsce na tle tendencji w krajach UE.

W Europie funkcjonuje zintegrowany model edukacji przedszkolnej (0-6 lat na Łotwie, 1-5 w Szwecji, 0-5 w Islandii), w Polsce jest to model rozłączny tj. 0-3 i 3-5.

W Belgii, Irlandii czy na Węgrzech do przedszkola chodzą wszystkie maluchy, we Francji i Włoszech – 98%. Natomiast w Polsce do przedszkoli uczęszcza 41 % dzieci w wieku 3-5 lat. Strategia lizbońska zobowiązała wszystkie kraje członkowskie UE do posłania co najmniej 90% dzieci do przedszkoli.

3. Stosowane obecnie metody nauki czytania

1. Metody syntetyczne

- metoda alfabetyczna – nauka od nazw liter w porządku alfabetycznym

- metoda fonetyczna – ważna jest znajomość dźwięków, z których wyraz się składa

- metoda sylabowa – pomijano głoski , naukę zaczynano od sylab

2. Metody analityczne – istotą tych metod jest połączenie analizy słuchowej z analizą wzrokową. Wyróżniamy:

– metodę wyrazową – polega na wprowadzeniu znacznej liczy znanych wyrazów, które mogą posłużyć do tworzenia zdań, a następnie ułatwiają przeprowadzenie analizy i wyodrębnienia poszczególnych liter

– metodę zdaniową – za podstawę tej metody przyjmowano zdanie. Rozwijała ona równolegle mowę i myślenie dziecka.

3. Metody analityczno-syntetyczne – uznawane są za najbardziej skuteczne. Zapewniają poznanie znaków graficznych i rozumienie czytanego tekstu. Proces czytania przebiega przez analizę do syntezy. Wyróżniamy:

- metody analityczno-syntetyczne o charakterze wzrokowym - podstawą jest napisany wyraz i jego analiza wzrokowa, przyporządkowanie im głosek, łączenie wyodrębnionych liter pozwala odczytać wyraz

- metody analityczno-syntetyczne o charakterze słuchowym – wyraz wymówiony jest poddawany rozkładowi na głoski, którym przyporządkowuje się kolorowy kartonik zamiast litery, które stopniowo zamienia się znakami liter, tok pracy od analizy słuchowej, przez wzrokową do syntezy

- metody analityczno-syntetyczne o charakterze funkcjonalnym (łączy poprzednie)

4. Metody globalne – wyrazy, części i całe zdania poznawane są jako całościowy obraz graficzny.

5. Nowe koncepcje nauki czytania i pisania

- Metoda barwno-dźwiękowa Heleny Meterowej – wydziela 3okresy nauki czytania

• Przedliterowy – poznanie dźwiękowe budowy wyrazów

• Zapis graficzny poszczególnych dźwięków – liter

• Właściwa nauka czytania

- Metoda fonetyczno-literowo-barwna B. Rocławskiego – naukę czytania rozpoczyna się od nauki pisania

- Metoda dobrego startu M. Bogdanowicz – usprawnia funkcje percepcyjno-motoryczne dziecka, analizatory wzroku, słuchu i kinestetyczno-ruchowy.

4. Co odróżnia metodę projektów od metod tradycyjnych

Metoda projektów to metoda problemowa, posiada charakter badawczy. Dzieci samodzielnie (pod dyskretną opieką nauczyciela, który wspiera, proces a nie kieruje nim) badają jeden temat przez dłuższy czas. Przy wyborze tematu istotną rolę odgrywa ich zainteresowanie. Temat musi być dla dzieci ważny i powinien odnosić się do ich doświadczeń. Dzieci często prowadzą szczegółowe badania na poziomie o wiele bardziej zaawansowanym niż wyobraża to sobie większość dorosłych. Dzieci wspólnie z nauczycielem wybierają temat badań, planują miejsca zajęć terenowych oraz rozmowy z ekspertami, również decydują o przebiegu projektu i jego zakończeniu. Rola nauczyciela polega na włączeniu do projektu treści merytorycznych, np. w zakresie matematyki, czytania i wiedzy o środowisku.

Celem tej metody jest kształtowanie umiejętności planowania i organizacji pracy własnej uczniów, współpracy, zbierania selekcjonowania informacji, rozwiązywania problemów, pracy w grupie, podejmowania decyzji, oceniania, komunikowania się.

Metody tradycyjne podają dziecku gotową wiedzę, uczeń uczestniczący w nich jest bierny, może być znudzony, niezainteresowany, ogranicza się w zasadzie do przyjmowania, notowania i zapamiętywania przez nauczyciela treści.

5. Stadium przedoperacyjne w rozwoju dziecka

(do 2,5 roku sensoryczno – motoryczne)

Stadium przedoperacyjne (2-7 lat). Dziecko nie potrafi jeszcze dokonywać operacji logicznych. To działanie na konkretach, które stopniowo będzie przechodzić do działania wykorzystując symbole (słowa), wyobrażenia. Myślenie konkretno – wyobrażeniowe. Cechy charakteryzujące myślenie dzieci w stadium przedoperacyjnym:

1. Egocentryzm to postrzeganie świata tylko z własnej perspektywy.

2. Animizm to przypisywanie cech żywych organizmów przedmiotom martwych (dzieci w wieku przedszkolnym nie są w stanie rozróżnić co jest żywe a co nie, stopniowo
   w trakcie całego okresu przedoperacyjnego dzieci zaczynają rozróżniać rzeczy ożywione od nieożywionych).

3. Artyficjalizm – przekonanie o tym, że świat jest stworzony przez dorosłego.

4. Antropomorfizm to znaczy, że wszystkie przedmioty i zjawiska pełnią funkcję istnieją w jakimś celu.

5. Sztywność myślenia, która polega na

- Nieodwracalności – tendencja do myślenia o przedmiotach i wydarzeniach tak jak wskazuje na to pierwsze doświadczenie

- Przedszkolak nie potrafi w myślach odwrócić biegu zdarzeń, jego myślenie jest tak samo sztywne jak spostrzeżenia

6. Rozumowanie przedlogiczne

- zdolność do rozumowania u przedszkolaków jest niedoskonała

- Dzieci nie są jeszcze zdolne ani do myślenia indukcyjnego ani dedukcyjnego (przechodzenia od szczegółu do ogółu lub od ogółu do szczegółu)

7. Centracja to koncentracja na pojedynczym czynniku percepcyjnym.

6. Kierunki w rozwoju zabawy dziecka

Zabawa to dobrowolne działanie w obrębie ustalonych granic czasu, miejsca, przestrzeni, wg dobrowolnie przyjętych reguł, cel jest w niej samej, towarzyszy jej uczucie napięcia, radości oraz świadomości czegoś innego niż zwyczajne życie, a także fikcyjność. Zabawa jest aktywnością dziecka.

Rodzaje zabawy:

Ze względu na poziom społeczny najbardziej prymitywną zabawą jest obserwowanie oraz zabawa samotna. W trzecim roku życia dzieci najczęściej bawią się obok siebie, równolegle, niekiedy naśladując siebie wzajemnie. Są to zabawy naśladowczo – czynnościowe. Około 4 roku życia zabawa się uspołecznia, pojawiają się sporadyczne interakcje, współpraca z drugą osobą. Zabawa asocjacyjna przebiega wspólnie, ale bez określonego celu. W wieku 5-6 lat zabawa stanowi najważniejszą czynność podejmowaną przez dziecko, przyjmuje bogate i ciekawe formy, zawiera elementy współpracy, ma określony cel i role, nazywana jest zabawą kooperacyjną.

Ze względu na poziom poznawczy wyróżnia się zabawę funkcjonalną (manipulowanie grzechotką, czy ciałem lub głosem), konstrukcyjną (budowanie z klocków, wycinaki), tematyczną (wykorzystanie symboliczne jakiejś rzeczy, czegoś zupełnie innego) oraz zabawę z regułami (gra z regułami) - (mającą cel i strukturę – gry w klasy, berek)

Zmiana funkcji zabawy:

- manipulowanie (wiek niemowlęcy)

- doświadczanie (wiek poniemowlęcy)

- tworzenie – badanie (wiek przedszkolny)

- poznanie – refleksja (wiek szkolny)

Przejście od całkowitego spontanicznego działania do działania w pełni intencjonalnego sterowanego świadomie przez jednostkę.

Tendencje w rozwoju zabawy:

- zwiększanie się liczby uczestników

- wydłużenie się czasu zabawy

- przechodzenie od prostej aktywności do rozbudowanej fabuły

- przygotowanie i planowanie

- odróżnianie zabawy od granej roli (obsadzanie)

- ograniczenie przestrzeni (zabawa figurkami)

- przechodzenie zabawy w grę ( na plan pierwszy wysuwa się funkcja społeczna i intelektualna)

7. Najczęściej występujące zaburzenia mowy u dzieci

Wśród wielu zaburzeń mowy wyróżniamy kilka najczęściej spotykanych:

- wady wymowy - dyslalia (związane z zaburzeniami: słuchu fonematycznego, syntezy
i analizy słuchowej, niedosłuchem, gluchotą, z niezwracaniem uwagi na wymowę, czynnikami społecznymi – uwarunkowania środowiskowe, obniżonym poziomem inteligencji, opóźnionym rozwojem psychomotorycznym i emocjonalnym dziecka,
z anatomicznym uszkodzeniem obwodowych organów mowy – aparat artykulacyjny, słabą sprawnością narządów mowy oraz chorobami organicznymi systemu nerwowego), którą dzieli się na:

Dyslalię – nieprawidłowa wymowa głosek

Dyslalię właściwą – deformację głosek:

a) seplenienie - sygmatyzm ( nieprawidłowa realizacja głosek zębowych):

- mogilalia- mogisygmatyzm ( pomijanie dźwięków, np. sz, p, b)

- paralalia – substytucja - parasygmatyzm (zastępowanie głoski jednej drugą głoską, np. r na l)

- sygmatyzm właściwy – deformacja głosek (międzyzębowe, boczne, wargowo – zębowe, przyzębowe, nosowe, krtaniowe, gardłowe, itd.)

b) rotacyzm – reranie (nieprawidłowa realizacja głoski r, może być wargowe, międzyzębowe, policzkowe, boczne, podniebienne, językowe, gardłowe, itd.)

c) nosowanie ( głoski nosowe m, mi, n, ni, ę, ą wymawiane są jak ustne i odwrotnie – ustne
z poszumem głosowym. Wyróżnia się nosowanie zamknięte, otwarte i mieszane)

d)kappacyzm (nieprawidłowa realizacja głoski k)

e) gammacyzm (nieprawidłowa realizacja głoski g)

f) mowa bezdźwięczna – ubezdźwięcznianie ( utrata dźwięczności głosek dźwięcznych, które mają swoje bezdźwięczne odpowiedzi. Może być całkowita lub częściowa)

g) dyslalia całkowita (bełgot) – (nieprawidłowa wymowa polegająca na opuszczaniu, zastępowaniu lub deformowaniu prawie wszystkich głosek)

- opóźniony rozwój mowy (występuje wówczas gdy słownik dziecka zarówno czynny jak
i bierny znajduje się poniżej normy przewidzianej dla danego wieku)

- jąkanie (zaburzenie płynności, tempa i rytmu mówienia spowodowane nadmiernym napięciem mięsni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Wyróżnia się jąkanie kloniczne (krótkie zahamowania mowy i wielokrotne powtarzanie sylab), toniczne (dłuższe zahamowania i wielokrotne powtarzanie sylab), toniczne ze współruchami ( z dodatkowymi ruchami kończyn)

- afazja - dysfazja ( uszkodzenie centralnego układu nerwowego lub pourazowa utrata zdolności mówienia)

- afazja dziecięca

- alalia (dziecko nie nabyło umiejętności mówienia)

- palatolalia (mowa dziecka z rozszczepem podniebienia)

- dyzartria (zaburzenia mowy wynikające z dysfunkcji aparatu wykonawczego: mowa dziecka niesłyszącego, niedosłyszącego, z autyzmem, z porażeniem mózgowym

- giergot (bardzo szybkie tempo mówienia, powodujące opuszczanie sylab, słów oraz zniekształcanie głosek)

Schizofazja ( mowa u osób chorych psychicznie)

- oligofazja (niedokształcenie mowy spowodowane upośledzeniem umysłowym)

- dysglosja – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy lub obniżenia słyszalności

- dyzartria (anartria) – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne

Klasyfikacja przyczynowa (etiologiczna) zaburzeń mowy wg Ireny Styczek obejmuje:

1. zewnątrzpochodne (środowiskowe, w których nie stwierdza się defektów anatomicznych)

2. wewnątrzpochodne, w tym: dysglosja, dyzartria (anartria), dyslalia ( alalia) opóźnienie w przyswajaniu sobie języka na skutek opóźnionego wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych, afazja, jąkanie, oligofazja, schizofazja, giergot

8. Nauczanie zintegrowane – założenia i ich realizacja.

Nauczanie zintegrowane to pierwszy etap klasy I- III szkoły podstawowej , którego zgodnie z nową podstawa programowa nazwa została zmieniona na edukację wczesnoszkolną polega na łagodnym przejściu od wychowania przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym. Edukacja wczesnoszkolna ma na celu inspirować aktywność dziecka w różnych obszarach po to aby proces uczenia przebiegał przez uczenie, działanie eksplorację poszukiwanie przezywanie. Nauczyciel prowadzi zajęcia według ustalonego przez siebie planu dostosowując czas zajęć i przerw do aktywności uczniów. W nauczaniu zintegrowanym mamy program integralny, dziecko widzi świat całościowo, nie ma podziału na przedmioty. Są bloki tematyczne, które posiadają jednostki tematyczne. Integrujemy wiedzę z różnych dziedzin, różne aktywności dziecka. Zajęcia są prowadzone przez jednego nauczyciela, który pełni role wychowawcy.

W nauczaniu zintegrowanym jest ocenianie opisowe. Ocena służy dziecku i dorosłemu, informuje o tym co umie rozumie i nad czym musi jeszcze popracować. Taka ocena nie etykietuje ucznia , pozwala podejmować rozwiązywanie zadań za których nie grozo im ocena negatywna. Dostrzega wysiłek ucznia i wzmacnia wiarę we własne siły. Nauczyciel przy takiej ocenie bierze pod uwagę możliwości dziecka , ile czasu poświeciło na rozwiązanie zadania.

9. Zależność pomiędzy zaburzeniami mowy a trudnościami szkolnymi dziecka.

Zaburzenia mowy polegają na tym ,że nie umiemy właściwie zbudować wypowiedzi , lub jej precyzować. Wypowiedzi są zniekształcone

1. treść,

2. forma językowa,

3. substytucji w dwóch płaszczyznach segmentalnej i suprasgmentalnej trudności w czytaniu i pisaniu.

Najczęściej spotykane błędy w pracy z dzieckiem wiążą się z seplenieniem, reranie, ubezdźwięcznieniem głosek dźwięcznych, co prowadzi do zmiany wyrazu. Występowanie zniekształceń powoduje do zmiany sensu przeczytanego lub napisanego słowa, który jest trudny do zrozumienia. Zmiana znaczenia słów utrudnia uchwycenia sensu czytanego tekstu , negatywnie wpływa na proces uczenia się. W pisaniu wypracować i w pisaniu ze słuchu pojawiają się błędy. Błędy są spowodowane że uczeń źle różnicuje dźwięki zbliżone fonetycznie ( zaburzenia słuchu fonematycznego) zamiana jednej litry na drugą.

Brak sukcesów szkolnych u dzieci przyczynia się do zaburzeń w rozwoju emocjonalnym i uczuciowym. Niepowodzenia szkolne przyczyniają się znacznie do znerwicowania. Stają się przyczyna licznych napięć nerwicowych i prowadza do wtórnych zaburzeń mowy. Natomiast wadliwa artykulacja bezpośrednio wpływa na zniekształcenia tekstu czytanego na głos, problem ze zrozumieniem tekstu. Nieprawidłowe przyswajanie języka powoduje występowanie dysleksji – czyli specyficznych trudności w nauce czytania i pisania.

10.Rola nauczyciela we wspomaganiu dziecka ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

1. Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce o charakterze dysleksji rozwojowej ( dysleksja, dysortografia, dysgrafia).

2. Uczeń jest posadzony w ławce blisko nauczyciela, który ma możliwość obserwacji nauki np. przepisywanie z tablicy, w razie potrzeby zwraca uwagę na błędy powstałe, oraz pomaga w poprawie.

3. Podczas odpowiedzi dać możliwość na zastanowienie się gdyż może mieć problem z szybkim przypomnieniem nazw, dat . opanowanie materiału pamięciowego rozłożyć w czasie.

4. W czasie sprawdzianów jeśli jest takie zalecenie w opinii , należy zwiększyć ilość czasu potrzebnego na rozwiązywanie zadań.

5. Zróżnicować formy sprawdzania wiadomości i umiejętności uczniów.

6. Różnicowanie ocen z prac pisemnych, by błędy ortograficzne, nie dyskwalifikowały całej pracy. Poprawność ortograficzną oceniać jakościowo, ustalić sposób poprawy błędów.

7. Uwzględnić trudności w uczeniu się czytania, nie wymagać by uczeń czytał nowy tekst przy całej klasie, w dłuższych tekstach wskazać wybrany fragment do nauki w domu.

8. Stopniowanie trudność podczas dyktand, tekst z lukami lub opracowanie trudniejszych wyrazów, zdań.