Tadeusz Uczciwek

pytania i odpowiedzi

z zakresu instalacji elektrycznych i ochrony przeciwporażeniowej w urzqdzeniach i instalacjach o napięciu do 1 kV

© Copyright by Centrolny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw SEP

Projekt okładki: Marta Gutkowska

Suplement do poradnika szkoleniowego T. Uczciwka

„Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych

w zakładach przemysłowych i innych jednostkach gospodarczych"

Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw SEP

ul. Świętokrzyska 14 00-050 Warszawa

tel.: [phone]. fax: [phone] http://www.cosiw.pl http://sklep.cosiw.pl e-mail: [e-mail]

#

COSTl/l/

ISBN 83-89008 06-8 ISBN 978-83-89008-06-0

Druk i oprawo: GRAFMAR Sp. z o.o.

36-100 Kolbuszowa Dolna, ul. Wiejska 43

OD AUTORA

Od wielu lat słuchacze organizowanych kursów i szkoleń przygoto­wujących ich do egzaminów na uprawnienia E i D, napotykają na trud­ności w przyswajaniu wiadomości z zakresu budowy i eksploatacji in­stalacji elektrycznych. Dotyczy to także i przede wszystkim osób, sa­modzielnie przygotowujących się do egzaminów.

Podczas pracy zawodowej, biorąc jednocześnie udział w komisjach egzaminacyjnych przy Stowarzyszeniu Elektryków Polskich, miałem sposobność opracowywania różnych materiałów szkoleniowych, a tak­że kilku książek. Nie byłem jednak zwolennikiem podawania wiedzy w formie pytań i odpowiedzi.

Jednak po dokonaniu przemyśleń - biorąc pod uwagę specyfikę zawo­dową kandydatów przystępujących do egzaminu, trudności w przyswaja­niu obszernego materiału szkoleniowego - postanowiłem przygotować kompendium wiedzy z mojego poradnika w formie pytań i odpowiedzi z zakresu instalacji elektrycznych i ochrony przeciwporażeniowej do 1 kV.

Zaznaczam jednak, że rozszerzoną wiedzę należy czerpać z publi­kowanych wydawnictw szkoleniowych.

SPIS TREŚCI

OD AUTORA

INSTALACJE ELEKTRYCZNE O NAPIĘCIU DO 1 kV

1. WIADOMOŚCI OGÓLNE 7

2. SPOSOBY WYKONANIA INSTALACJI

ELEKTRYCZNYCH 9

3. PRZEWODY 12

4. ZABEZPIECZENIA 15

5. OSPRZĘT I SPRZĘT INSTALACYJNY 24

6. URZĄDZENIA OŚWIETLENIOWE 36

7. WYMAGANIA DLA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

1. ZWIĘKSZONYM ZAGROŻENIU 43

8. PRÓBY POMONTAŻOWE, ODBIORY

2. EKSPLOATACJA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH 49

9. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W INSTALACJACH I URZĄDZENIACH

1. NAPIĘCIU DO 1 kV 55

10. PODSTAWOWE WZORY, SYMBOLE GRAFICZNE

2. WAŻNIEJSZE OZNACZENIA STOSOWANE

W ELEKTROENERGETYCE 62

11. BIBLIOGRAFIA UZUPEŁNIAJĄCA I UAKTUALNIONA... 73

PRZEPISY 73

NORMY 75

INSTALACJE ELEKTRYCZNE O NAPIĘCIU DO 1 kV

1. WIADOMOŚCI OGÓLNE

1. Jak dzielimy instalacje elektryczne ze względu na charakter odbiorników energii elektrycznej i przeznaczenia?

Zależnie od charakteru odbiorników energii elektrycznej, instala­cje elektryczne dzieli się zwykle na instalacje oświetleniowe i siłowe oraz sterownicze i sygnalizacyjne, związane z oświetleniowymi i siło­wymi.

Do instalacji oświetleniowych zalicza się urządzenia zasilające źró­dła światła oraz instalacje urządzeń grzejnych małej mocy w budyn­kach mieszkalnych i innych obiektach budowlanych.

Do instalacji siłowych zalicza się urządzenia zasilające trójfazowe odbiorniki, np. silniki, przemysłowe urządzenia grzejne i inne urzą­dzenia związane z funkcjonowaniem gospodarstw domowych oraz obiektów biurowych, handlowych i przemysłowych.

Ze względu na czas użytkowania, instalacje dzieli się na stałe i tym­czasowe - prowizoryczne, (np. na placach budowy).

2. Z jakich elementów składa się instalacja elektryczna?

W skład instalacji elektrycznej wchodzą:

• przewody, elektrotechniczny sprzęt i osprzęt instalacyjny, rozdziel­nice, urządzenia automatyki oraz sterowania.

W zależności od zadań pełnionych przez poszczególne elementy

instalacji rozróżnia się w instalacjach (głównie mieszkaniowych):

• przyłącze, złącze, wewnętrzne linie zasilające (wiz), instalacje od­biorcze (rysunek 1).

3. Co nazywamy przyłączem?

Przyłącze jest odcinkiem linii elektroenergetycznej łączącym ze­wnętrzną sieć zasilającą (sieć Zakładu Energetycznego), ze złączem znajdującym się w budynku (rzadko na zewnątrz budynku).

Przyłącze może być wykonane jako kablowe lub napowietrzne.

Rysunek 1. Elementy funkcjonalne instalacji elektrycznej:

1 - linia napowietrzna nn, 2 - słup, 3 - przyłącze, 4 - złącze, 5 - tablica główna, 6 - tablica piętrowa, 7 - instalacje odbiorcze w mieszkaniach, 8 - wiz, 9 - fydrofor, 10 - obwody administracyjne

4. Co nazywamy złączem?

Złącze jest elementem (urządzeniem) łączącym instalację odbiorczą bezpośrednio lub przez wewnętrzne linie zasilające. W złączu znajduje się główne zabezpieczenie instalacji elektrycznej w obiekcie (budynku).

Jeżeli ze złącza jest wyprowadzona więcej niż jedna wewnętrzna li­nia zasilająca, to za złączem należy zainstalować główną rozdzielnicę z zabezpieczeniami poszczególnych wewnętrznych linii zasilających (wiz).

5. Co nazywamy wewnętrzną linią zasilającą (wiz)?

Wewnętrzna linia zasilająca (wiz) jest częścią instalacji łączącej układ pomiarowy ze złączem bezpośrednio lub przez główną rozdzielnicę.

6. Co nazywamy instalacją odbiorczą?

Instalacja odbiorcza jest instalacją, która znajduje się za układem pomiarowym i doprowadza energię elektryczną do odbiorników. W ra­zie braku układu pomiarowego instalacja odbiorcza występuje za wyj­ściowymi zaciskami pierwszego urządzenia zabezpieczającego instala­cję odbiorcy od strony zasilania.

2. SPOSOBY WYKONANIA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

7. Jak dzielimy instalacje elektryczne zw względu na sposoby wy­konania - zamontowania przewodów i osprzętu?

Rodzaj i sposób wykonania instalacji winien być dostosowany do charakteru budynku oraz przeznaczenia pomieszczeń. Ze względu na sposób prowadzenia przewodów, stosowane są różne rozwiązania in­stalacji, a mianowicie:

Instalacja w rurach pod tynkiem. W rurach stalowych lub termo­plastycznych PCV. Jest wykonywana ze względu na przewidywane moż­liwości uszkodzenia mechanicznego przewodów a także estetykę po­mieszczeń. Przy zastosowaniu osprzętu szczelnego instalacja ta może być stosowana w pomieszczeniach wilgotnych, zapylonych, niebezpiecz­nych pod względem pożarowym (z wyjątkiem rur termoplastycznych) przy I i II kategorii niebezpieczeństwa pożarowego.

Instalacja wtynkowa. Polega na układaniu specjalnych przewodów (w podwójnej izolacji) na ścianach lub sufitach i pokryciu ich warstwą tynku. Przewody na ścianie (suficie) winny być mocowane specjalnymi paskami lub klejami. Nie wolno przybijać (mocować) przewodów gwoździami!

Instalacja na tynku. Polega na układaniu przewodów w rurach sta­lowych i z twardego PVC na tynku. Mocowanie rur wykonuje się za pomocą specjalnych uchwytów do ścian, stropów.

Instalacja w prefabrykowanych bruzdach. Montowana jest jak insta­lacja wtynkowa, po ułożeniu w gotowych bruzdach i przykryciu zaprawą.

Instalacja zatapiana w prefabrykowanych płytach. Polega na wcią­gnięciu przewodów do rur instalacyjnych (zwykle z karbowanego PVC) i puszek zatopionych w trakcie produkcji płyt.

Instalacja zatopiona w konstrukcjach. Polega na wylewaniu odpo­wiedniego układu rur i puszek. Jako prefabrykat po przygotowaniu w warsztacie jest mocowany na budowie do deskowania, a następnie za­lewany betonem. System ten ma podobne cechy jak instalacja zatopio­na omówiona wyżej.

Instalacja listwowa. Polega na układaniu przewodów w odpowiednich listwach przypodłogowych i ściennych wykonanych z tworzyw sztucznych.

Instalacją mieszana (listwowo-zatapiana). Wykonywanie tej insta­lacji polega na tym, że pionowe odcinki rur są zatapiane w płytach,

cji elektrycznych (wiz) oraz umieszczane liczniki, zabezpieczenia, gniaz­da wtyczkowe i oprawy oświetleniowe.

8. Jakie sposoby wykonania instalacji rozróżniamy ze względu na długotrwałą obciążalność przewodów?

Sposób podstawowy wykonania instalacji

Al

A2

BI

B2

pomieszczenie

Przewody wielożyłowe w rurze instalacyjnej

w izolowanej cieplnie ścianie

Prześwit od ściany nic mniejszy niż 0,3 średnicy przewodu De

&

natomiast poziome odcinki instalacji są wykonywane za pomocą listwy z tworzywa sztucznego.

Instalacja podłogowa. Wykonywanie tej instalacji polega na ukła­daniu przewodów w podłodze. Jest to możliwe pod warunkiem wyko­nania warstwy wyrównawczej podłogi o grubości co najmniej 60 mm, wylewanej jako podłoże.

Instalacja przewodami kabelkowymi. Polega na wykonaniu przewo­dami wielożyłowymi przez ich mocowanie za pomocą specjalnych uchwy­tów do ścian, stropów, konstrukcji lub przez zawieszenie na stalowej lince nośnej. Rozwiązanie to stosuje się przede wszystkim w instalacjach prze­mysłowych, a także w pomieszczeniach wilgotnych, o wyziewach żrących oraz w pomieszczeniach niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym.

Instalacja przewodami szynowymi. Jest to instalacja wykonywana na izolatorach - przewodami gołymi o profilach okrągłych lub prostokątnych o dużych przekrojach. Stosowana w budownictwie przemysłowym o dużej gę­stości obciążenia powierzchniowego, w budynkach wysokich i wielokondy­gnacyjnych, pozwalających na pionowe prowadzenie ciągów instalacyjnych.

Instalacje w korytkach i na drabinkach. Są to instalacje prowadzone w zbiorczych ciągach instalacyjnych, w których są wykorzystywane prefabry­kowane elementy nośne i wsporcze. Perforowane korytka instalacyjne z blachy stalowej służące do układania znacznej liczby przewodów kabelko­wych o izolacji i powłoce polwinitowej (do 40 i więcej).

Instalacja wiązkowa. Polega na prowadzeniu przewodów kabelko­wych o izolacji i osłonie polwinitowej, uformowanych w wiązki podwie­szane na linkach nośnych lub ułożonych w osłonach rurowych.

Instalacja przewodami samonośnymi. Przewody samonośne są wy­korzystywane do wykonywania przyłączy domowych lub jako połącze­nia napowietrzne pomiędzy budynkami głównie w budownictwie wiej­skim. Przewody samonośne są wykorzystywane również w instalacjach oświetleniowych hal przemysłowych.

Instalacja przewodami na izolatorach. Polega na układaniu przewodów gołych i izolowanych na podporach izolacyjnych, izolatorach, gałkach itp.

Instalacje systemu ZELP. Jest to zespół elektrycznych linii piono­wych. System ten polega na tym, że w obudowie z blachy stalowej o prostokątnym przekroju poprzecznym są prowadzone obwody instala­

Ze względu na długotrwałą obciążalność prądową przewodów rozróżnia się dziewięć podstawowych sposobów, a mianowicie: Al, A2, BI, B2, C, D, E, F, G, (rysunek 2), które określone są w normie, Pr PN - IEC 60364-5-523 - Instalacje elektryczne w obiektach bu­dowlanych. Obciążalności prądowe długotrwałe przewodów.

Przewody jednożyłowe w rurze instalacyjnej

w izolowanej cieplnie ścianie

pomieszczenie

Przewody jednożyłowe w rurze instalacyjnej

na ścianie drewnianej

Przewód wielożyłowy w rurze instalacyjnej

na ścianie drewnianej

Przewód jednożyłowy lub

wielożyłowy

na ścianie drewnianej

Kabel wielożyłowy w osłonie w ziemi

Przewód wielożyłowy w powietrzu

Przewody jednożyłowe w powietrzu stykające się

Przewody jednożyłowe w powietrzu oddalone od siebie

i *1 N.-L-

Rysunek 2. Podstawowe sposoby wykonania instalacji

3. PRZEWODY

9. Z jakich podstawowych elementów składa się przewód?

Przewód składa się z trzech podstawowych elementów:

• żyły metalowej,

• izolacji żyły,

• powłoki.

9. Z jakich materiałów wykonywane są żyły przewodów?

Najczęściej żyły przewodów wykonywane są z miedzi (Cu) i alu­minium (Al). Miedź ma dobrą przewodność prądu elektrycznego - konduktywność 56 m/flmm², natomiast aluminium 35m/Qmm². Waż­nym wskaźnikiem materiałów używanych do produkcji przewodów i kabli jest wytrzymałość na rozciąganie. Miedź wyżarzona na rozcią­ganie wytrzymuje od 20^30 kG/mm², a półtwarde aluminium wytrzy­muje około 10 kG/mm², ale jego ciężar jest więcej niż trzy razy mniej­szy od miedzi.

9. Jakie są znamionowe przekroje żył przewodów i kabli?

Obowiązują następujące znamionowe przekroje żył w mm².

0,35; 0,50; 0,75; 1; 1,5; 2,5; 4; 6; 10; 16; 25; 35; 50; 70; 95; 120; 150; 185; 240; 300; 400; 500; 600; 800; 1000.

9. Jak dzielimy przewody i kable elektroenergetyczne?

Przewody i kable można klasyfikować ze względu na przeznacze­nie, budowę itp. Pod względem użytkowania przewody można podzie­lić na: napowietrzne, ogólnego przeznaczenia do układania na stałe, ogólnego przeznaczenia do (Zbiorników ruchomych i przenośnych, specjalne oraz szynowe.

Ze względu na sposób budowy przewody i kable dzieli się na:

• przewody gołe (aluminiowe, miedziane, stalowe i stalowo-alumi­niowe),

• przewody aluminiowe i miedziane jedno- i wielożyłowe o izolacji termoplastycznej (polwinitowej),

• jw. lecz o izolacji i osłonie gumowej,

• przewody szynowe,

• kable z żyłami aluminiowymi i miedzianymi o izolacji i powłoce termoplastycznej; np. polwinitowej, polietylenowej.

9. Jak są oznaczane przewody i kable?

Oznaczenie przewodu składa się z kodu literowego i członu cyfrowego.

• kod literowy oznacza konstrukcję przewodu, materiał żyły i sposób jej wykonania (drut, linka), rodzaj izolacji (żyły, powłoki) oraz inne szczegóły budowy;

• człon cyfrowy składa się z dwóch części:

pierwsza, oznacza napięcie znamionowe izolacji (300, 500 lub 750 V, w przypadku budownictwa mieszkaniowego), druga część oznacza licz­bę i przekroje żył. Przykład: YADYt 3x2,5 mm² 300 V, oznacza prze­wód o żyle aluminiowej (A) jednodrutowej (D), o izolacji polwinito­wej (Y), w powłoce polwinitowej (Y), wtynkowy (t), trójżyłowy o prze­kroju żył 2,5 mm², na napięcie znamionowe 300 V.

Przykład oznaczenia kabla: typ YAKY 4x2,5mm² 1 kV; oznacza kabel (K) z żyłami aluminiowymi (A) o izolacji polwinitowej (Y) i po­włoce polwinitowej (Y) z czterema żyłami o przekroju 2,5 mm² każda, na napięcie znamionowe 1000 V.

Uwaga: Wybrane oznaczenia przewodów i kabli elektroenergetycznych opisane są w poradniku szkoleniowym na stronach 113 i 114.

9. W jakich obwodach stosuje się przewody z izolacją na napięcie 300 lub 500 a w jakich przewody z izolacją na napięcie 750 V?

Przewody na napięcie 300 lub 500 V stosuje się w obwodach jedno­fazowych, natomiast w obwodach trójfazowych - przewody na napięcie 750 V. Napięcie izolacji 750 V jest wymagane również w obwodach jednofazowych, jeżeli przewody jednożyłowe są ułożone w rurkach sta­lowych lub otworach prefabrykowanych elementów budowlanych. Na­pięcie izolacji 750 V jest wymagane dla przewodów układanych w po­mieszczeniach zagrożonych wybuchem, jak i układanych na podłożu lub w podłożu palnym.

9. Jakie są kryteria doboru przekroju przewodów?

Dobór przekroju przewodów w instalacjach elektrycznych o napię­ciu do 1 kV ustala się na podstawie następujących kryteriów:

• dopuszczalnej obciążalności prądowej,

• dopuszczalnego spadku napięcia,

• skuteczności ochrony przeciwporażeniowej.

W niektórych przypadkach o doborze przekroju przewodów w li­niach zasilających silniki indukcyjne może decydować koordynacja za­bezpieczeń przewodu i silnika.

Wyznaczanie przekroju przewodów - ze względu na grzanie prą­dem obciążenia długotrwałego - w praktyce sprowadza się do dobra­nia z odpowiednich tablic, (strona 118 poradnika, tablica 14) przekro­ju, dla którego obciążalność długotrwała jest nie mniejsza od prądu ro­boczego pojedynczego odbiornika, lub prądowi wyznaczonemu z mocy szczytowej dla grupy odbiorników.

W warunkach technicznych doboru kabli i przewodów do obciążeń prądem elektrycznym, należy również uwzględnić współczynniki po­prawkowe, uwzględniające warunki umieszczenia przewodów.

Dobór przekrojów przewodów ze względu na dopuszczalny spa­dek napięcia powinien wynikać z obliczeń.

Wzory do obliczenia spadku napięcia podane są w poradniku na stronie 120 (tablica 16), dla silników na stronie 121.

4. ZABEZPIECZENIA

9. Jak dobiera się zabezpieczenia w obwodach instalacji elektrycznych?

Zabezpieczenia obwodów instalacji elektrycznych dobiera się z charakterystyk. Przy doborze zabezpieczeń obwodów instalacji przez różne urządzenia zabezpieczające (tj. bezpieczniki z wkładką topiko­wą, nadmiarowe wyłączniki instalacyjne i wyłączniki różnicowo-prą- dowe) winien być zapewniony warunek koordynacji charakterystyk tych urządzeń zabezpieczających, a więc wymaga uzyskania danych dołą­czonych energii przenoszonej przez zabezpieczenia. W tym celu powi­nien być spełniony warunek:

(If-Ktf-S²

gdzie: I_k - składowa początkowa prądu zwarciowego w amperach;

t - czas w sekundach;

S - przekrój przewodu w mm²; k - współczynnik A/ram² • s Współczynnik/: wynosi:

115 - dla przewodów o żyłach miedzianych i izolacji PVC,

74 - dla przewodów o żyłach aluminiowych i izolacji PVC.

Przy projektowaniu zabezpieczeń silników należy kierować się po­nadto następującymi zaleceniami:

1. każdy silnik powinien mieć oddzielne zabezpieczenie zwarciowe. Dopuszcza się wspólne zabezpieczenie zwarciowe dla grupy silni­ków tak dobrane, aby w przypadku zwarcia w jednym silniku za­działało zabezpieczenie grupowe,

2. stosować zabezpieczenie od nadmiernego obniżenia lub zaniku na­pięcia gdy:

• obniżenie napięcia uniemożliwia pracę silnika;

• niepożądany jest samorozruch silnika zwartego;

• niedopuszczalny jest samorozruch silnika pierścieniowego.

9. Jakie warunki powinny spełniać charakterystyki czasowo-prą- dowe zabezpieczeń przeciążeniowych?

Charakterystyki czasowo-prądowe zabezpieczeń przeciążeniowych (głównie przewodów), powinny spełniać następujące (dwa) warunki:

I_B-I_n-Ij I₂ś 1,451;

gdzie: I_B - prąd obliczeniowy w obwodzie elektrycznym

I„ - prąd znamionowy urządzenia zabezpieczającego,

/ - obciążalność prądowa długotrwała przewodu,

I₂ - prąd zadziałania urządzenia wyłączającego.

9. Jakie praktycznie wartości prądu zadziałania przyjmuje się dla urządzeń wyłączających?

Wartość prądu zadziałania I₂ może być przyjmowana w zależności od rodzaju zastosowanych urządzeń np.:

• dla wyłączników z wyzwalaczami przeciążeniowymi prąd L, = 1,2+1,45 prądu nastawienia, można przyjąć, że prąd I_N = I_z spełnia wymagania zabezpieczenia przeciążeniowego;

• dla bezpieczników, prąd największy odczytany z charakterystyki pa­smowej dla czasu t = lh.

9. Jak sprawdzamy prawidłowy dobór zabezpieczenia?

Prawidłowy dobór zabezpieczenia można sprawdzić obliczając prze­krój przewodu ze wzoru:

gdzie 5 - przekrój przewodu w mm²,

I - wartość skuteczna prądu zwarciowego w A, t - czas zwarcia w s (do 5 s), k - współczynnik zależny od rodzaju przewodu. k =135 - dla przewodów z żyłami miedzianymi i izolacją z guirty lub polietylenu usieciowanego,

A: = 115 - dla przewodów z żyłami miedzianymi i izolacją z polwinitu,

k = 87 - dla przewodów z żyłami aluminiowymi i izolacją

z gumy polietylenu umocowanego lub z etylenu propylenu,

k = lA - dla przewodów z żyłami aluminiowymi i izolaq'ą z polwinitu.

9. Z jakich elementów składa się bezpiecznik topikowy?

Bezpiecznik składa się z gniazda, wstawki ograniczającej, wkładki topikowej i główki.

Gniazda wykonywane są jako naścienne lub tablicowe w czterech wielkościach: 25A, 63A, 100A i 200A. Gniazda naścienne mogą być jedno- dwu i trójbiegunowe.

9. Jaka jest zasada działania bezpiecznika topikowego?

Podstawowym elementem bezpiecznika topikowego jest wkładka topikowa, która pełni funkcję zabezpieczenia instalacji. Wewnątrz wkładki jest umieszczony drucik topikowy o przekroju odpowiadają­cym prądowi znamionowemu bezpiecznika. Drucik znajduje się w osło­nie piaskowej. Prąd znamionowy wkładki jest dostosowany do prze­kroju zabezpieczonego przewodu. Wystąpienie prądu większego niż prąd znamionowy wkładki powoduje przetopienie się drucika, a tym samym przerwanie obwodu.

9. Do czego służy wstawka ograniczająca?

Wstawka ograniczająca uniemożliwia umieszczenie w gnieździe bezpiecznikowym wkładki topikowej o większym prądzie znamiono­wym niż jest przewidziane w projekcie instalacji.

Wstawka może być wkręcona do gniazda bezpiecznikowego, jeżeli nie znajduje się ono pod napięciem. Wstawki ograniczające są produ­kowane w zakresie od 10 do 63 A.

9. Jak oznaczamy znamionowy prąd wkładki topikowej?

Prąd znamionowy wkładki topikowej jest oznaczony liczbą oraz kolorem oczka wskaźnikowego. Po przepaleniu się drucika topikowe­go oczko wskaźnikowe odpada.

Przepalonej wkładki nie można naprawić - należy ją zastąpić nową wkładką o tym samym prądzie znamionowym.

26. Jaka jest zasada działania instalacyjnego wyłącznika nadmia­rowego?

Wyłącznik nadmiarowy, popularnie zwany bezpiecznikiem automa­tycznym. może być wkręcany w typowe gniazda bezpiecznikowe z gwin­tem E27. Wyłączniki są produkowane na prądy do 25 A, rysunek poniżej.

Oznaczenie	Prąd znamionowy. A	Gwint	Kolor oczka
Bi-Wts 6 Bi-Wts 10 Bi-Wts 16 Bi-Wts 20 Bi-Wts 25	6 10 16 20 25	E27	zielony czerwony szary niebieski żółty
Bi-Wts 32 Bi-Wts 50 Bi-Wts 63	32 50 63	E33	czarny biały miedziany
Bi-Wts 80 Bi-Wts 100	80 100	G1 1/4"	— Ł srebrny czerwony
Bi-Wts 125 Bi-Wts 160 Bi-Wts 200			i

9. W jakim czasie powinna się stopić wkładka topikowa?

Czas stopienia się wkładki topikowej zależy od jej charakterystyki czasowo-pr ądowej.

aj*' s 10^1

l—

b) 10‘ s A(\4

10^3♦ 10^2

w

\

10 ^3

^ 10\

10 I I ^10

\ A

1

' -

0.1 0,01

2\J — •

v-

n a

Y/

\ '

*

0,1

i/

Y//

%

0,002 Ol

O

0,01 OflOZ

W

Rysunek 3. Charakterystyki czasowo-prądowe bezpieczników topikowych: a) charakterystyka ogólna; b) charakterystyki pasmowe.

1. - z wkładką o działaniu zwłocznym,

2. - z wkładką o działaniu szybkim,

3. - z wkładką 6 A o działaniu szybkim

4. - z wkładką 25 A o działaniu szybkim.

Na rysunku 3a) przedstawiono charakterystyki ogólne dwóch pod­stawowych typów wkładek topikowych o działaniu szybkim Bi-Wts i o działaniu zwłocznym Bi-Wtz.

Rysunek 3b) przedstawia przykładowe pasmowe charakterystyki czasowo-prądowe dwóch wkładek topikowych 6 i 25 A o działaniu szyb­kim. Charakterystyka pasmowa oznacza, że zależność prądu powodu­jącego stopienie wkładki i czasu odpowiadającego temu zjawisku nie jest ściśle jednoznaczna. Stopienie się elementów topikowych powin­no nastąpić dla wartości znajdujących się w granicach określonych dol­ną (lewą) i górną (prawą) charakterystyką. Charakterystyki te podaje się na wykresach ze skalą logarytmiczną zarówno dla prądu, jak i czasu.

Do wyznaczania danych, np. czasu zadziałania elementu topikowe­go, należy posłużyć się szczegółowymi charakterystykami umieszczony­mi w materiałach informacyjnych dostarczanych przez wytwórców.

9. Jak odróżnia się bezpieczniki o działaniu zwłocznym od bez­pieczników (wkładek) o działaniu szybkim?

Na bezpiecznikach o działaniu zwłocznym Bi-Wtz znajduje się ry­sunek ślimaka, a na wkładkach o działaniu szybkim nie ma tego znaku.

Rysunek 4. Wkładka o działaniu zwłocznym z rysunkiem ślimaka odróżniają­cym ją od wkładki o działaniu szybkim.

Rysunek 5. Wyłącznik nadmiarowy wkrętkowy: a) widok; b) schemat 1- elektromagnes, 2- bimetal, S - sprężyna, O - przycisk wyłączający, I - przycisk

Wyłącznik jest wyposażony w szybko działający wyzwalacz elektro- magnesowy oraz zwłoczny wyzwalacz termiczny. Proces gaszenia łuku przebiega wewnątrz komór ceramicznych. Na części czołowej wyłącz­nika są umieszczone dwa przyciski: jeden w kolorze czarnym - załącza­jący (umieszczony w osi podłużny), drugi czerwony - wyłączający (prze­sunięty względem osi). Wyłącznik ma trwałość około 7000 łączeń.

27. Jakie są nowe konstrukcje wyłącznika nadmiarowego?

W ostatnich latach coraz powszechniej stosowane są zmodernizo­wane konstrukcje wyłączników nadmiarowych. Są to samoczynne wy­łączniki nadmiarowe płaskie.

Przykładem tej konstrukcji są wyłączniki rodziny S190. Wyłącznik jest wyposażony w przeciążeniowy wyzwalacz termobimetalowy oraz wyzwalacz zwarciowy elektromagnesowy. Konstrukcja układu gasze­niowego łuku oraz wytrzymałość termiczna obudowy, wykonanej z two­rzywa sztucznego, zapewniają stosunkowo dużą zwarciową zdolność łączeniową, wynoszącą co najmniej 6 kA.

Płaski kształt pojedynczego modułu wyłącznika pozwala na two­rzenie odpowiednich zestawów (rysunek 6). Wyłączniki są produko­wane jako jedno-, dwu, trzy i czterotorowe. Wspólna dźwignia umoż­liwia jednoczesne łączenie wszystkich torów. W przypadku zadziała­nia wyzwalacza w jednym z torów, wyłączone są jednocześnie i pozo­stałe. W ten sposób uzyskuje się wyłączenie wszystkich faz przy zwar­ciu jednofazowym.

Wyłączniki mogą być zarówno umocowane na znormalizowany⁰*¹ szynach kształtowych za pomocą zatrzasku, jak i przykręcone do t**³*¹' cy wkrętami. Wyłączniki można umieszczać jeden obok drugiego. ^uzy^_ skując w ten sposób oszczędność miejsca.

Rysunek 6. a) Wyłącznik nadmiarowy płaski S 192 dwutorowy, b) chara^kterV' styka czasowo-prądowa B, c) charakterystyka czasowo-prądowa C.

Wyłączniki są produkowane na prądy znamionowe: 8,10,13,16,20, 25, 32, 40, 50, 63 A. Wyłączniki o tzw. charakterystyce B (zbliżonej do dotychczas stosowanej L) służą do zabezpieczenia przewodów w insta­lacjach mieszkaniowych, zaś o charakterystyce C (zastępujące dotych­czasowe charakterystyki UiK) - do zabezpieczenia silników. Wyzwalacz elektromagncsowy o charakterystyce B powinien zadziałać w czasie ok. 0,ls przy prądzie w zakresie (3+5) I_iV> zaś o charakterystyce C - przy prądzie (5+10) I_N.

9. Jaki jest cel stosowania wyłączników ochronnych różnicowo- prądowych?

Wyłączniki ochronne różnicowoprądowe są stosowane jako środek ochrony przeciwporażeniowej do wyłączania obwodu lub grupy obwo­dów w chwili pojawienia się niebezpiecznego napięcia dotykowego gro­żącego porażeniem.

Wyłącznik jako zabezpieczenie w ochronie przeciwporażeniowej jest wykorzystywany w wersji podstawowej o prądzie 1^ = 30 mA. Rozwiązania o prądach 300+500 mA, reagujące na prądy upływowe i zwarciowe, służą również jako zabezpieczenie przeciwpożarowe.

W tym przypadku wyłącznik stosuje się na początku instalacji bu­dynku np. w złączu.

9. Jaka jest zasada działania wyłącznika przeciwporażeniowego różnicowoprądowego?

Wyłącznik jednofazowy przeciwporażeniowy, np. P190 (rysunek na stronie 132 - poradnika) składa się z właściwego modułu różnicowo­prądowego i łącznika rozłączającegb tor prądowy i tor N.

Moduł różnicowoprądowy wyłącznika jest wyposażony w przekład - nik różnicowy Ferrantiego, w którym porównuje się prądy płynące w przewodach L i N.

Asymetria wywołana różnicą wektorową tych prądów, wynosząca kilka miliamperów, powoduje zadziałanie elementu wyzwalającego oraz - poprzez układ sprzęgający - rozłączenie zestyków głównych toru prą­dowego L i toru N. Przycisk kontrolny T umożliwia sprawdzenie zdol­ności wyłącznika do poprawnego działania.

W warunkach pracy normalnej tniezakłóceniowei') w obu przewo- A-M-h płynie jednakowy prąd ale w kierunkach przeciwnych. W rezulta­cie pola magnetyczne obu przewodów wzajemnie się znoszą i w uzwo­jeniu wtórnym nie pojawia się żaden prąd.

Różnica prądów występuje w przypadku upływu prądu, spowodo­wanego:

• pogorszeniem się izolacji przewodów instalacji,

• uszkodzeniem izolacji odbiorników przyłączonych do instalacji,

• w wyniku bezpośredniego dotknięcia do przewodu fazowego. Wskutek zaistnienia jednego z ww. przypadków, wówczas układ

prądowy zamyka się częściowo przez przewód neutralny N, a częścio­wo poprzez uszkodzoną izolację, obudowę odbiornika, a następnie przewód ochronny PE lub instalację uziemiającą.

Łącznik rozłączający tor prądowy może być wyposażony w wyzwa­lacz magnesowy i termobimetalowy. Wówczas wyłącznik ochronny (róż­nicowoprądowy) jest jednocześnie wyłącznikiem nadmiarowym. Takie rozwiązanie jest stosowane w różnych typach wyłączników ochronnych np. w P191.

9. Na jakie znamionowe prądy zadziałania I_An produkowane są wyłączniki ochronne - różnicowoprądowe?

Wyłączniki ochronne - różnicowoprądowe produkuje się na zna­mionowe prądy zadziałania I_M: 10,30,100,300,500 m A (a nawet i na większe) oraz na prądy znamionowe od 16 do 224 A.

Produkowane są wyłączniki ochronne różnicowoprądowe jako 2 lub 4 biegunowe, a do specjalnych celów również 3 biegunowe. Wyłączniki 2 biegunowe produkuje się na prądy od 16 do 40 A a 4-ro biegunowe na prądy 25 do 224 A.

Wyłączniki ochronne różnicowoprądowe produkuje się w dwóch wykonaniach: z zabezpieczeniami przetężeniowymi lub bez zabezpie­czeń przetężeniowych, tylko z wyzwalaczem różnicowoprądowym.

Wyłączniki z zabezpieczeniem przetężeniowym, w zakresie wytrzy­małości zwarciowej podawanej na tabliczce znamionowej wyłącznika w podłużnym prostokącie (zwykle 6 lub 10 kA), nie wymagają żadnych dodatkowych zabezpieczeń.

5. OSPRZĘT I SPRZĘT INSTALACYJNY

9. Co nazywamy osprzętem instalacyjnym?

Osprzęt instalacyjny jest przeznaczony do mocowania, łączenia i ochrony przewodów.

9. Co zaliczamy do osprzętu instalacyjnego?

Do osprzętu mocującego zaliczamy: listwy elektroinstalacyjne, izo­latory, główki i rolki, uchwyty i elementy mocujące, korytka instalacyj­ne, drabinki, półki kablowe, kanały podłogowe.

Istnieje duża różnorodność osprzętu mocującego, przy czym zasto­sowanie danego typu osprzętu zależy od sposobu układania przewo­dów w instalacji.

Do osprzętu łączeniowego zaliczamy: puszki instalacyjne odgałęź- ne, odgałęźniki instalacyjne, złączki przewodowe gwintowane i gwin- towo-zaciskowe, listwy zaciskowe i zaciski tablicowe, zaciski do łącze­nia żył przewodów w puszkach.

W tej grupie osprzętu główne znaczenie mają puszki instalacyjne odgałęźne, które są produkowane w odmianie podtynkowej, wtynko- wej i natynkowej.

Do osprzętu ochronnego należą rury instalacyjne.

Stosowane są następujące rodzaje rur: rury winidurowe sztywne typu RVS, rury winidurowe giętkie (karbowane) typu RVKL, rury sta­lowe gwintowane typu RS-P, wraz z osprzętem pomocniczym.

9. Co zaliczamy do sprzętu instalacyjnego?

Do sprzętu instalacyjnego zaliczamy: gniazda wtyczkowe, wtyczki i łącz­niki instalacyjne. Gniazda wtyczkowe i wtyczki tworzą razem łączniki wtycz­kowe. Są wykonywane jako jedno- i trójfazowe. Gniazda wtyczkowe jed­nofazowe są wykonywane na napięcie 250 V i prąd znamionowy 10 i 16 A jako podtynkowe, wtynkowe i natynkowe. Wtyczki jednofazowe są produ­kowane na napięcie 250 V i prąd znamionowy 6,10 i 16 A w dwóch odmia­nach; ze stykiem ochronnym i bez stylu ochronnego. Gniazda i wtyczki trójfazowe są produkowane na napięcie 380 i 500 V i prąd znamionowy 16, 32 i 63 A. Mają one obudowy metalowe lub z tworzyw termoplastycznych.

9. Jak rozróżniamy łączniki instalacyjne?

Łączniki instalacyjne rozróżniamy ze względu na sposób budowy i montażu - podtynkowe, wtynkowe i natynkowe.

Ze względu na rodzaj mechanizmu powodującego zmianę położe­nia styków, łączniki dzieli się na dźwigienkowe, pokrętne i klawiszowe.

Ze względu na realizowane funkcje łączeniowe w obwodach łącz­niki można podzielić na:

• jednobiegunowe, (służące do załączania jednego obwodu),

• przełączniki szeregowe - świecznikowe, (służące do niezależnego załączania i wyłączania dwóch obwodów oświetleniowych);

• przełączniki zmienne, zwane schodowymi, (służące do załączania i wyłączania obwodu z dwóch różnych miejsc),

• przełączniki krzyżowe, (służące do załączania i wyłączania obwodu z trzech i więcej miejsc).

Łączniki te produkowane są na napięcie 250 V i prąd znamionowy 6 i 10 A, rzadziej 16 A.

Oprócz wyżej wymienionych, w instalacjach stosowane są następu­jące łączniki:

• łączniki jedno- lub dwubiegunowe do nadbudowania na przewody lub też do wbudowania w odbiorniki;

• przełączniki grzejnikowe;

• łączniki elektroniczne dotykowe i do łączenia pośredniego;

• łączniki sensorowe;

• ściemniacze stałe i przenośne.

9. Jakie łączniki są przeznaczone do wykonywania czynności łączeniowych w stanie bezobciążeniowym?

Do wykonywania czynności łączeniowych w stanie bezobciążeniowym stosowane są łączniki zwane izolacyjnymi - w celu stworzenia bezpiecznej przerwy izolacyjnej w obwodzie, lub zmiany połączeń (przełączniki). Zwykle są stosowane jako elementy rozdzielnic i tablic rozdzielczych:

• zatablicowe przełączniki dwupołożeniowe typu OZ i OZK;

• zatablicowe przełączniki trójpołożeniowe typu PZ i PZK;

• przełączniki izolacyjne typu PRA (do współpracy ze stycznikami w polach silnikowych);

• odłączniki typu OKW.

9. Do czego służą rozłączniki i styczniki?

Rozłączniki i styczniki służą do łączenia obwodów obciążonych prą­dami roboczymi. Są to zwykle łączniki ręczne: nożowe, warstwowe, krzywkowe, (np. ŁK i ŁUK).

9. Jaką rolę spełniają wyłączniki samoczynne?

Wyłączniki samoczynne przeznaczone są do łączenia prądów ro­boczych przeciążeniowych i zwarciowych przy niewielkiej częstości łą­czeń. W zależności od potrzeb, wyłączniki mogą być wyposażone w wyzwalacze: termiczne, elektromagnesowe, napięciowo-zanikowe i wybij akowe.

Wyłączniki samoczynne niskiego napięcia można podzielić na: mechaniczne typu APIII-25, do silników typu M611, M612, wyłączniki zwarciowe - uniwersalne typu APU i DS.

Do samoczynnych wyłączników instalacyjnych należą wyłączniki serii SI90.

9. Co to są łączniki bryzgoszczelne?

Są to łączniki przeznaczone do instalowania w pomieszczeniach wilgotnych, produkowane w wykonaniu natynkowym, z sygnalizacją lub bez sygnalizacji świetlnej. Łącznik ten jest dwuczęściowy - składa się z właściwego łącznika oraz osłony chroniącej przed wnikaniem wody do wnętrza. Osłona jest wykonana z bezbarwnego tworzywa termoplastycz­nego. Łącznik ten szczególnie nadaje się do instalowania w pralniach i garażach. Łączniki bryzgoszczelne są oznaczone stopniem ochrony IPX4.

9. Do czego służą łączniki z sygnalizacją świetlną?

Łączniki (w tym również przyciski) z sygnalizacją świetlną ułatwia­ją zlokalizowanie łącznika w mieszkaniu lub na klatce schodowej, gdy jest wyłączone^rświetlenie. W łącznikach są wmontowane lampy tlące (neonówki) połączone szeregowo z rezystorem, które dają wystarcza­jąco jasną poświatę.

9. Gdzie należy stosować gniazda wtyczkowe ze stykiem ochron­nym, a w jakich przypadkach dopuszczalne jest stosowanie gniazd wtyczkowych bez styku ochronnego?

Gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym należy stosować we wszystkich pomieszczeniach w budownictwie mieszkaniowym. Styk ochronny połączony z przewodem ochronnym jest elementem ochro­ny dodatkowej.

Gniazda bez styku ochronnego można instalować tylko w tych po­mieszczeniach, gdzie wymagana ochrona (przed dotykiem pośrednim) może być spełniona przez zastosowanie izolacji stanowiska. Oznacza to, że w pomieszczeniach tych podłogi i ściany powinny być nieprzewo- dzące (rezystancja nie mniejsza niż 50 kil), natomiast odległości po­między częściami przewodzącymi powinny być co najmniej takie, aby nie można było ich równocześnie dotknąć. W pomieszczeniach speł­niających takie wymagania mogą być stosowane odbiorniki klasy O oraz gniazda bez styku ochronnego.

W praktyce rezygnuje się jednak z instalowania odbiorników klasy O w celu uniknięcia zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym.

9. Gdzie stosowane są gniazda wtyczkowe bryzgoszczelne?

Gniazda bryzgoszczelne przeznaczone są do instalacji natynkowych, układanych w pomieszczeniach wilgotnych i nie zagrożonych wybu­chem.

Gniazdo ma styk ochronny oraz osłonę z tworzywa termoplastycz­nego, podobnie jak łączniki bryzgoszczelne.

9. Jakie rozróżniamy rodzaje wtyczek?

Rozróżniamy wtyczki przeznaczone do przyłączania odbiorników jedno- i trójfazowych.

Konstrukcja wtyczki do przyłączania odbiorników jednofazowych jest dostosowana do klasy ochronności odbiornika. Produkowane są wtyczki do odbiorników klasy I i II. Wtyczki do odbiorników klasy I mają styk ochronny, do którego jest przyłączony przewód ochronny, dostosowany do łączenia z gniazdem ze stykiem ochronnym.

a)	7*^“
	>
<

Wtyczki przeznaczone do przyłączania odbiorników klasy II, które są wykonane w podwójnej lub wzmocnionej izolacji, są środkiem ochro­ny dodatkowej. Odbiorniki tej klasy mogą być stosowane we wszyst­kich miejscach wymagających ochrony dodatkowej.

Aby zapobiec nieprawidłowym połączeniom i zapewnić właściwą izolację, wtyczki tego typu są zaprasowane łącznie ze sznurem.

Konstrukcja wtyczki i gniazda powinna być rozwiązana w taki spo­sób, aby nie było możliwości zetknięcia się kołka stykowego wtyczki ze stykiem w gnieździe po włożeniu jednego kołka.

Istnieją również wtyczki przeznaczone do gniazd stosowanych w instalacjach o obniżonym napięciu. Kołki stykowe takich wtyczek mają mniejszy rozstaw i nie pasują do gniazd o napięciu 220 V.

9. Jakie typy łączników stosuje się w instalacjach, wtynkowych, podtynkowych i w jaki sposób winny być montowane?

W instalacjach wtynkowych i podtynkowych stosuje się obecnie pra­wie wyłącznie łączniki klawiszowe. W handlu znajduje się wiele od­mian tych łączników różniących się wyglądem zewnętrznym.

Łączniki montuje się w puszkach instalacyjnych o średnicy 55 mm, które umieszcza się również w miejscach rozgałęzień przewodów in­stalacyjnych.

Puszki mogą być przyklejone do podłoża lub zamocowane za po­mocą wkrętów, (przy tynkowaniu puszki winny być zakryte pokrywą). Po związaniu się zaprawy tynkowej zdejmuje się pokrywy i instaluje odpowiedni sprzęt. Przykład połączenia wyłącznika z punktem świetl­nym ilustruje rysunek 7.

Omawiając łączniki instalacyjne, należy wspomnieć, że w rozdziel­niach głównych, administracyjnych lub zasilających miejscowe odbiory siłowe występują łączniki o większych prądach znamionowych (niż 10 i 16 A) i odpowiednio wzmocnionej budowie. Są to najczęściej wyłącz­niki warstwowe trójfazowe.

Konstrukcje zestyków łączników są dostosowane do trwałego ob­ciążenia prądem równym ich prądowi znamionowemu. Zapewniają szybkie przerywanie obwodu, przy wyłączaniu, niezależnie od szybko­ści dokonywania wyłączenia przez człowieka. Jest to istotne z tego

Rysunek 7. Połączenie wyłącznika jednoblegunowego z punktem świetlnym:

1. schemat jednokreskowy; b) rysunek poglądowy rur ułożonych pod tyn­kiem; c) schemat montażowy 1,2 - puszki rozgałęźne Instalacyf ne, 3- puszka do zamontowania wyłącznika; 4 - wyłącznik jednobiegunowy; 5 - punkt świetl­ny foDrawka) względu że powstający przy przerywaniu obwodu łuk elektryczny musi szybko zanikać, aby nie wypalały się styki, co w konsekwencji zmniej­sza trwałość łącznika.

A

Najczęściej stosowane w instalacjach rodzaje łączników oraz ich sposoby działania i układy połączeń przedstawia tablica

Symbol	Rodzaj łącznika	Sposób działania	Układy połączeń łączników
			bębenkowych		klawiszowych
1	2	3	4		5
f	Wyłącznik jednobiegunowy	Włączanie i wyłączanie obwodu prądu w jednym przewodzie	.1 1-		Af t-
			<y		'
/	Wyłącznik dwubiegunowy	Włączanie i wyłączanie obwodu prądu w dwóch przewodach	N f		n *
				b
V	Przełącznik grupowy (hotelowy)	Włączanie i wyłączanie dwóch odbiorów: pierwszy odbiór włączony, drugi odbiór wyłączony; obydwa odbiory wyłączone; drugi odbiór włączony, pierwszy odbór wyłączony, pierwszy odbiór wyłączony;			N
					LI 1 pin
V	Przełącznik szeregowy (świecznikowy) %	Włączanie i wyłączanie dwóch odbiorów: pierwszy odbiór włączony, drugi odbiór wyłączony; obydwa odbiory włączone; drugi odbiór włączony, pierwszy odbiór wyłączony; obydwa odbiory wyłączone			/f
				z	"fej 2
/	Przełącznik zmienny (schodowy)	Włączanie i wyłączanie odbioru z dwóch miejsc
			w		U y T’H\L5a- 1
X	Przełącznik krzyżowy (schodowy pośredni)	Włączanie i wyłączanie odbioru z kilku miejsc w połączeniu z przełącznikami zmiennymi	N		H
					[jj-ufcl

Rury elektroinstalacyjne winidurowe i stalowe posiadają różne ce­chy i wymiary, a mianowicie:

• rury elektroinstalacyjne cienkościenne RB.

Są wykonane z modyfikowanego polwinilu. Produkowane są o wy­miarach średnicy zewnętrznej 16, 18, 20, 22, 25, 28, 37, 47 mm. Przeznaczone są do układania pod tynkiem w tych przypadkach, w których dawniej stosowano rury izolacyjne płaszczowe. Zachowują swoje własności do temperatury 65°C.

• rury elektroinstalacyjne karbowane RKLG

Są wykonane w postaci cienkościennych wężów z twardego polwi­nilu. Rury mają karby zwiększające odporność na ściskanie i umoż­liwiające gięcie rury na łukach. Oznaczenia rur i średnic wewnętrz­nych podano w tablicy 3.

Tablica 3. Rury karbowane RKLG

Typ	Wymiary średnicy (mm)
	wewnętrznej	zewnętrznej
RKLG 15	11	15,8
RKLG 18	13,5	18,7
RKLG21	16	21,4
RKLG28	23	28,5

Produkowane są również rury karbowane giętkie z polipropylenu. Są to rury typu RKLG 90 o wielkościach 18 i 21, przeznaczone do stosowania w podwyższonej temperaturze do 120°C. Używane do instalacji zatapianej w prefabrykatach.

• rury elektroinstalacyjne gładkie sztywne RL

Są wykonywane z twardego polwinitu. Produkowane w wielkościach przedstawionych w tablicy 4.

Tablica 4. Rury z twardego polwinitu (sztywne) typu RL

Typ	Wymiary średnicy (mm)
	wewnętrznej	zewnętrznej
^RL 18	14,8	18,6
RL 21	16,6	20,4
RL 22	18,7	22,5
RL 28	29,1	28,3
RL 37	32,0	37,0
RL 47	41,2	47,0

Przeznaczone są do układania na tynku w pomieszczeniach suchych i wilgotnych.

Mają odpowiednią wytrzymałość mechaniczną, stanowią więc ochronę od uszkodzeń.

• rury elektroinstalacyjne stalowe RS-P.

Są wykonane z taśmy ze stali węglowej i pokryte wewnątrz i zewnątrz lakierem bitumicznym chroniącym przed korozją, a końce rur są gwintowane. Przewidziane są przede wszystkim do układania na tyn­ku, w pomieszczeniach suchych i wilgotnych oraz tam, gdzie rury z twardego polwinilu mogłyby ulec uszkodzeniom mechanicznym. Tablica 5. Rury elektroinstalacyjne stalowe RS-P

Typ	Wymiary średnicy (mm)
	wewnętrznej	zewnętrznej
RS-P 11	16,3	18,6
RS-P 13,5	18,1	20,4
RS-P 16	20,2	22,5
RS-P 21	25,6	28,3
! RS-P 29	34,3	37,0
i RS-P 36	44,3	47,0

43. Jak należy sprawdzać poprawność ułożenia rur?

Przed wciągnięciem i połączeniem przewodów należy sprawdzić drożność rur, przepychając przez rurę od puszki do puszki elastyczną taśmę stalową z kulką na jednym końcu.

44. W jaki sposób wciąga się przewody do rur?

Przewody dg rur wciąga się w ten sposób, że odizolowane końce przewodów przywiązuje się do oczka taśmy stalowej. Następnie prze­pycha się taśmę przez rurę do najbliższej puszki, po czym jeden z pra­cowników ciągnie taśmę, a drugi wprowadza do rury przewody przy­wiązane do oczka taśmy. Wciągnięte przewody powinny być starannie ułożone, nie poplątane, jednolite na całej długości (bez łączeń między puszkami). Łączenia mogą być wykonywane tylko w puszce.

44. Jakie przewody powinny być wciągane do rur?

Do rur powinny być wciągane przewody jednożyłowe DG, LG, ADG, ALG, DY, LY, ADY, ALY.

44. Jak dobiera się wymiary rur w zależności od przekroju i liczby przewodów?

Liczba przewodów, które można wciągnąć do jednej rury elektro­instalacyjnej, zależy od typu rury oraz typu i przekroju żyły przewodu. Zależności te przedstawione są w tablicach 6 i 7.

44. W jaki sposób stwierdza się, które przewody należy doprowa­dzić do wyłącznika i do oprawki punktu świetlnego?

Gdy określenie przewodu przez poruszanie nim jest trudne, to sto­suje się sposób zwany "przedzwanianiem". Polega to na realizowaniu za pomocą bateryjki i sygnalizatora akustycznego (brzęczyka) lub optycznego - żarówką. Obwód zamyka się przy użyciu dodatkowego przewodu.

Tablica 6. Średnice znamionowe rur stalowych typu RS-P stosowanych w insta­lacjach elektrycznych w zależności od przekroju i liczby przewodów w rurze

Przekrój przewodu mm^2	Przewody DG, LG, ADG, ALG						Przewody DY, LY, ADY, ALY
	liczba przewodów
	1	2	3	4	5	1		2	3		4	5
1	11	11	11	11*	13,5	11		11	11		11	11
1,5	11	11	11	11*	13,5	11		11	11		11	11
2,5	11	11	11*	13,5*	16	11		l ^11	11		U*	11*
4	11	11*	13,5*	16	21	11		11	11*		13,5*	13,5*
6	11	13,5*	16	16*	29	11		11*	13,5*		16	16
10	11	16*	21	21	29	11		13,5*	16*		21	21
16	11	21	21*	29	36	11		21	21 |		21*	29
25	11*	29	29	29	36	11		21	21*		29	36
35	13,5*	29	29	36	-	11		29	29		36	-
50	16*	29*	36	36	-	13,5*		29	29*		36	-
70	21	36	36	2*	-	16		36	36		2*	-
95	21*	36	2"	2 1/2"	-	21		36	2"		2 1/2"	-
120	29	2"	2 1/2"	3"	-	21		2"	2"		21/2"	-
150	29	2 1/2"	2 1/2"	3"	-	29		2"	2 1/2"		2 1/2"	~
* Jeżeli rui	•y sąukl	adane pod tynkiem, to średnica rury powinna być o								jeden stopień większa.

Przekrój przewodu mm^2	Przewody gołe LiAL	Przewody DG, LG, ADG, ALG					Przewody DY, LY, ADY, ALY
		liczba przewodów
		1	2	3	4	5	1	2	3	4	5
1	_	18	18	18	18	18	18	18	18	18	18
1,5	-	18	18	18	21	21	18	18	18	18	18
2,5	-	18	18	18	22	22	18	18	18	18	18
4	-	18	21	22	28	28	18	18	18	21	21
6	-	18	22	28	28	28	18	18	21	22	22
10	-	21	28	37	37	37	18	21	22	28	28
16	18	22	37	37	37	37	18	22	28	37	37
25	18	28	37	47	47	47	22	28	37	37	37
35	18	28	37	47	47	-	22	37	37	37	-
50	21	37	47	-	-	-	28	37	47	47	-
70	22	37	47	-	-	-	37	47	47	-	-
95	28	47	_	-	-	-	37	47	-	-	-
120	28	47	-	-	-	-	37	-	-	-	-
150	37	-	-	-	-	-	47	-	-	-	-

Tablica 7. Średnice znamionowe rur z polwinitu stosowanych w instalacjach elektrycznych w zależności od przekroju i liczby przewodów w rurze.

Obecnie w mieszkaniach instalacje odbiorcze, nowe i przebudowy­wane, powinny być wykonywane w systemie sieci TN-S, w którym ist­nieje osobny przewód ochronny PE i osobny - neutralny N.

Styk ochronny gniazd wtyczkowych winien być przyłączony do prze­wodu ochronnego PE, jak na rysunku 8.

48. Jak łączy się wyłącznik i oprawę punktu świetlnego?

Po ustaleniu odpowiednich przewodów - fazowego i neutralnego, jak widać na schemacie montażowym (rysunek 7c), do wyłącznika 4 oraz do jednego zacisku oprawki - przez obie puszki rozgałęźne 1 i 2, jest doprowadzony przewód fazowy. Drugi zacisk oprawki jest przyłączony do przewodu neutralnego N (zerowego). Przerwanie wyłącznikiem przewodu fazo\*:go jest właściwe, tzn. po zgaszeniu światła, oprawka 5 jest wyłączona spod napięcia i można przy niej bezpiecznie dokony­wać odpowiednich czynności np. wymiany żarówki. Istniejące połącze­nie z przewodem neutralnym N nie stanowi zagrożenia.

48. Na jakiej wysokości w mieszkaniach należy instalować gniaz­da wtyczkowe?

Gniazda wtyczkowe należy instalować w pokojach na wysokości 0,4+0,85 m, a w kuchni 0,85 m. W mieszkaniach, w których instalacja jest wykonana w listwach przypodłogowych, gniazda należy instalować bezpośrednio nad listwą, odpowiednio chronione przed zagrożeniami - porażeniem prądem elektrycznym.

Rysunek 8. Rozmieszczenie styków w pojedynczym gnieździe wtyczkowym ze stykiem ochronnym.

6. URZĄDZENIA OŚWIETLENIOWE

50. Co nazywamy urządzeniami oświetleniowymi?

Urządzeniami oświetlenia elektrycznego nazywamy zespół elemen­tów składający się ze źródeł światła i opraw oświetleniowych wraz z konstrukcjami wsporczymi a także obwodami zasilającymi i sterujący­mi ich pracą.

50. Jak dzielimy urządzenia oświetlenia elektrycznego?

Urządzenia oświetlenia elektrycznego dzielimy na:

• urządzenia oświetlenia zewnętrznego

• urządzenia oświetlenia wewnętrznego

• urządzenia oświetlenia iluminacyjnego i reklam świetlnych.

Do połączenia instalacji zasilającej ze źródłem światła (żarówką, świetlówką) stosuje się oprawy oświetleniowe.

50. Z czego składa się oprawa oświetleniowa?

Oprawa oświetleniowa składa się z korpusu, w którym znajduje się oprawka do żarówki, klosza mocowanego do korpusu oraz wieszaka do zawieszania oprawy.

W niektórych oprawach korpus mocuje się bezpośrednio do ściany lub sufitu.

Oprawy z większą liczbą oprawek są nazywane świecznikami.

50. Jak dzielimy oprawy oświetleniowe?

Oprawy oświetleniowe dzielimy w zależności od rodzaju źródła światła i od stopnia zabezpieczenia przed porażeniem prądem elek­trycznym.

W zależności od rodzaju źródła światła oprawy dzieli się na grupy:

• do żarówek;

• do lamp fluorescencyjnych (świetlówek);

• do lamp rtęciowych;

• do lamp sodowych;

• do lamp ksenonowych.

W zależności od stopnia zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym oprawy dzieli się na 4 klasy ochronności; 0,1, II, III.

Klasyfikacja w zależności od stopnia ochrony przed dotknięciem części będących pod napięciem, przedostawaniem się do wnętrza opra­wy ciał stałych oraz wody. Np. zwykła oprawa oświetleniowa spełnia równocześnie wymagania dotyczące ochrony przed wnikaniem ciał sta­łych i wody. Przykładowo oprawa o stopniu ochrony IP54 jest oprawą pyłoszczelną i bryzgoodporną.

Jeżeli oprawa jest chroniona na przykład tylko przed wnikaniem wody, to w oznaczeniu stopnia ochrony pierwszą cyfrę zastępuje się literą X. Oprawa IPX8 jest oprawą wodoszczelną, a oprawa IP6X - pyłoszczelną.

Uwaga: klasy ochronności i stopnie ochrony opisane są szczegółowo w poradniku szkoleniowym, na stronach od 191+195.

Do celów specjalnych są konstruowane oprawy oświetleniowe o innych jeszcze typach budowy.

W pomieszczeniach, w których istnieje niebezpieczeństwo wybu­chu par lub gazów są instalowane oprawy przeciwwybuchowe.

W pomieszczeniach, które są narażone na wpływy chemiczne in­staluje się oprawy odpowiednio zabezpieczone przed tymi wpływami dzięki stosowaniu specjalnych powłok ochronnych. Wykonuje się rów­nież oprawy przystosowane do pracy w klimacie tropikalnym, warun ­kach morskich itp.

50. Jakie są wymagania dotyczące doboru i montażu opraw' oświe­tleniowych?

Oprawy oświetleniowe i inne urządzenia oświetlenia elektryczne­go powinny być odpowiednio dobrane do środowiska i warunków pra­cy w miejscu ich instalowania:

• liczba, rozmieszczenie i konstrukcja opraw oświetleniowych powin­na zapewniać wymagane natężenie oświetlenia, równomierność oświetlenia i odpowiedni stopień zabezpieczenia przed olśnieniem;

• oprawy zamocowane na zewnątrz pomieszczeń i w pomieszczeniach innych niż suche powinny być mocowane w odległości większej niż 250 cm od powierzchni podłogi; jeśli oprawy są mocowane niżej, to

powinny być zasilane napięciem bezpiecznym lub mieć konstruk­cję lub osłony umożliwiające bezpośrednie dotknięcie ręką do źró­dła światła;

• do jednej fazy obwodu elektrycznego oświetleniowego należy przy­łączać nie więcej niż 30 opraw oświetleniowych z lampami fluore­scencyjnymi lub nie więcej niż 20 opraw przy zastosowaniu innych źródeł światła.

• w budynkach mieszkalnych, przy stosowaniu wspólnych obwodów oświetleniowych i gniazd wtyczkowych, do jednego obwodu wolno przyłączać nie więcej niż 10 opraw oświetleniowych.

50. Jak powinny być mocowane oprawy w budownictwie ogólnym?

W obiektach budownictwa ogólnego, należy rozumieć budynki mieszkalne oraz budownictwo użyteczności publicznej, tzn. szkoły, obiekty handlowe, obiekty służby zdrowia, itp. oprawy oświetleniowe na sufitach i stropach mocuje się bezpośrednio lub zawieszając je na hakach, lub mocuje się za pomocą kołków rozporowych z tworzyw sztucznych. Na rysunku 9 i 10 pokazane są oprawy sufitowe i ścienne stosowane w warunkach zagrożonych wilgocią.

(IQ

sT)

Rysunek 9. Oprawy bryzgoszczelne sufitowe i ścienne, stosowane w pomiesz­czeniach wilgotnych i na zewnątrz budynków.

Rysunek 10. Oprawy strugoszczelne: a) zwykła; b) z dodatkowym zabezpl' czeniem siatką metalową.

/

50. Jakie rozwiązania instalacji elektrycznych oraz ugotowania opr^«/ oświetleniowych stosowane są w budownictwie przemysłowyn*

Pod pojęciem budownictwa przemysłowego należy r^rozumieć hale i\<! bryczne, magazyny i wiaty wykonywane przede wszystkim z element^; prefabrykowanych, wylewane metodami monolitycznym^ l_ub montowa¹ z prefabrykowanych elementów stalowych i drewnianych (hale lekkie)-₁- Z licznych rozwiązań instalacji elektrycznych sto;%_sowany_Ch w b downictwie przemysłowym najbardziej przydatne do ^^wykonywania r stalacji oświetleniowych są: p

• rozwiązania instalacji oświetleniowych wykonane ^ ₂ elementów sj temu U produkowanych przez ELEKTROMON^taŻ;

• przewody szynowe oświetleniowe;

• przewody z wtopioną linką nośną.

W skład systemu U wchodzą następujące główne elementy; /

• kształtowniki perforowane, pręty gwintowane. tule^j_e rozporowe n' |Z

talowe z gwintem, kołki kotwiące Ukk, śruby specjalne itp. of haki z tuleją i haki z gwintem oraz wieszaki do ojjp_raW; ,K-

• prefabrykowane podłoża instalacyjne w postaci: Corytek, drabin''

zwieszaków prętowych itp. /.a

Z podanych elementów tworzyć można prefabrykowane podłt h-

instalacyjne do układania przewodów i kabli elektroenergetyczny V Do tych podłoży lub elementów konstrukcji hal prz emysłowych rc^- nież za pomocą elementów systemu U można mocow^ać oprawy ośV tleniowe.

50. Jak dzieli się elektryczne źródła światła?

Elektryczne źródła światła dzieli się wg sposobu wytwarzania świa­tła na trzy grupy: temperaturowe, luminescencyjne i mieszane.

Do pierwszej grupy należą: żarówki i lampy łukowe.

Do drugiej grupy zależą wyładowcze źródła światła, a więc: lampy fluorescencyjne (świetlówki), lampy indukcyjne (najnowsze źródła świa­tła), lampy rtęciowe, metalohalogenowe, ksenonowe, sodowe.

Do trzeciej grupy zaliczane są: lampy rtęciowo-żarowe.

50. Jaki jest podział żarówek pod względem zastosowania?

Pod względem zastosowania żarówki dzieli się na:

1. żarówki do ogólnych celów oświetleniowych:

• żarówki głównego szeregu: przezroczyste, matowane, opalizo­wane, mleczne, barwne, kryptonowe;

• żarówki halogenowe;

• żarówki specjalnego kształtu: fasonowe, dekoracyjne, zwiercia­dlane.

2. żarówki specjalne:

• żarówki sygnałowe do celów informacji i sygnalizacji świetlnej w teletechnice, energetyce, w transporcie kolejowym i wodnym, w urządzeniach automatyki przemysłowej itp.

• żarówki samochodowe: projektorowe, dwuświatłowe o syme­trycznym i asymetrycznym świetle mijania, konwencjonalne i ha­logenowe, pomocnicze jedno i dwu światłowe, kontrolne i sy­gnalizacyjne;

• żarówki kolejowe;

• żarówki miniaturowe: górnicze, rowerowe, do skal radiowych, do latarek, z soczewką centrowane o ściśle określonym położe­niu żarnika;

• żarówki fotograficzne i projekcyjne: do rzutników i mikrosko­pów, do zdjęć fotograficznych, do powiększalników do projek­torów wąskotaśmowych halogenowe, błyskowe jedno- i wielo­krotne.

50. Jakie są podstawowe parametry techniczne żarówek głównego szeregu zasilanych napięciem 220 V?

Podstawowymi parametrami żarówek głównego szeregu zasilanych napięciem 220 V są:

• typ trzonka E14 lub B15 o mocy: 15, 25, 40, 60 W;

• typ trzonka E27 lub B22 o mocy: 40, 60, 75,100,150, 220 W;

• typ trzonka E40 o mocy: 300, 500, 1000 W.

50. Od czego zależy odpowiednie natężenie oświetlenia?

Żarówki lub inne źródła światła (świetlówki lampy wyładowcze), umieszczane w oprawie wysyłają podczas świecenia pewną ilość światła zwaną strumieniem świetlnym. Strumień świetlny <|) mierzy się w lume­nach (lm). Miarą jasności oświetlenia powierzchni jest natężenie oświe­tlenia E, którą mierzy się w luksach (lx), przy czym 1 lx = 1 lm/m².

Natężenie oświetlenia jest to iloraz strumienia świetlnego (lm) pa­dającego na powierzchnię oświetlaną do pola tej powierzchni wyrażo­nej w metrach kwadratowych (m²). Zwykle wyznacza się średnie natę­żenie Ea.

Sprawność oświetlenia r\ określa, jaka część strumienia pada na podłogę - zależy od rodzaju oprawy, wysokości pomieszczenia, współ­czynnika odbicia i sufitu (r\ = 0,4+0,8).

50. Jakie jest wymagane minimalne średnie natężenie oświetlenia?

Według normy minimalne średnie natężenie oświetlenia wynosi:

• dla pomieszczeń mieszkalnych 200+300 lx

• dla łazienek i toalet 100 bc,

• dla kuchni 200 lx

• dla korytarzy i klatek schodowych 50+100 lx.

50. Jak należy konserwować urządzenia oświetleniowe?

W czasie eksploatacji urządzeń oświetleniowych są konieczne na­stępujące zabiegi konserwacyjne:

• wymiana zużytych źródeł światła;

• czyszczenie oraz wymiana zużytych opraw oświetleniowych;

7. WYMAGANIA DLA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH O ZWIĘKSZONYM ZAGROŻENIU

50. 

    • naprawa uszkodzonych urządzeń pomocniczych;

    • odnawianie pomieszczeń;

    • badania kontrolne natężenia oświetlenia i jego zgodności z normą. W przypadku gdy stan techniczny urządzeń oświetlenia elektrycz­nego ulegnie pogorszeniu powinny być przekazane do remontu. Doty­czy to przede wszystkim zagrożeń osób obsługi lub środowiska.

    Jakie wymagania stawiane są instalacjom, gdy zagrożenia są większe niż normalne?

Gdy zagrożenie jest większe niż normalne, dla uniknięcia wypad­ków wymagane jest wówczas, bądź specjalne wykonanie instalacji, bądź obniżenie bezpiecznego napięcia do 25 V prądu przemiennego i 60 V prądu stałego.

50. Jakie wymagania dla instalacji elektrycznych winny być speł­niane na placach budowy?

Instalacje elektryczne na placach budowy i robót rozbiórkowych zgodnie z normą PN-IEC 60364-4-4:2000 w arkuszach normy o nume­rach powyżej 700, są zaliczone do warunków szczególnego zagrożenia. Do wymagań tych m.in. zaliczamy:

• rozdzielenia przewodu PEN na PE i N w instalacjach ruchomych;

• przekrój przewodów znajdującymi się we wspólnej oprawie powi­nien być jednakowy;

• miejscem rozdziału PEN na PE i N powinna być na placu budowy rozdzielnica główna, o stopniu ochrony co najmniej IP43;

• stosowania wyposażenia sprzętu i osprzętu o stopniu ochrony co najmniej IP44;

• zabezpieczenia gniazd wtyczkowych wyłącznikami ochronnymi róż- nicowoprądowymi.

Należy bezwzględnie przestrzegać oznaczeń barwami przewodów: przewód PEN - pasy żółto-zielone oraz w miejscach przyłączeń i za­kończeń oznaczenia jasno-niebieskie. przewód N - jasnoniebieski, prze­wód PE - pasy żółto-zielone.

50. Jak należy wykonywać instalacje elektryczne w pomieszczeniach wilgotnych i z atmosferą żrącą?

W pomieszczeniach wilgotnych w instalacjach elektrycznych należy:

• stosować osprzęt instalacyjny hermetyczny, szczelny;

• oprawy do lamp muszą być hermetyczne ze szczelnym kloszem;

innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 92), klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem jest następująca:

Z0 - strefa, w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgieł wy­stępuje stale lub długotrwale w normalnych warunkach pracy;

Z1 - strefa, w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgieł może występować w normalnych warunkach pracy;

Z2 - strefa, w której występuje niewielkie prawdopodobieństwo wy­stąpienia mieszaniny wybuchowej gazów, par lub mgieł, przy czym mieszanina wybuchowa może występować jedynie krótkotrwale; Z10 - strefa, w której mieszanina wybuchowa pyłów występuje często lub długotrwale w normalnych warunkach pracy;

Zll - strefa, w której zalegające pyły mogą krótkotrwale stworzyć mie­szaninę wybuchową wskutek przypadkowego zawirowania po­wietrza.

69. Jak kwalifikuje się budynki, ich części lub pomieszczenia do kategorii zagrożenia ludzi?

Budynki, ich części lub pomieszczenia kwalifikuje się do kategorii zagrożenia ludzi w sposób następujący:

ZLI - budynki użyteczności publicznej lub ich części, w której mogą przebywać ludzie w grupach ponad 50 osób;

ZL II - budynki lub ich części przeznaczone do użytku ludzi o ograni­czonej zdolności poruszania się;

ZL III - szkoły, budynki biurowe, domy studenckie, internaty, hotele, ośrodki zdrowia, otwarte przychodnie lekarskie, sanatoria, lo­kale handlowo-usługowe, w któiych może przebywać do 50 osób, koszary, pomieszczenia ETO, zakłady karne i inne podobne; ZL IV - budynki mieszkalne;

ZL V - archiwa, muzea i biblioteki.

69. Jakie informacje powinny posiadać osoby projektujące i wyko­nujące instalacje elektryczne w pomieszczeniach, obiektach oraz obszarach zagrożonych wybuchem?

Projektanci i osoby wykonujące instalacje w pomieszczeniach, obiektach i obszarach zagrożonych wybuchem, winne posiadać znajo-

• przewody obwodów prowadzonych do pomieszczeń wilgotnych po­winny być odłączone dwubiegunowo;

• do zasilania narzędzi przenośnych i ręcznych stosować gniazda wtycz­kowe hermetyczne, zasilane z transformatorów bezpieczeństwa.

W przypadku wykonywania instalacji w pomieszczeniach o wyzie­wach żrących, oprócz przestrzegania podanych wyżej zasad, należy:

• stosować przewody jak dla pomieszczeń wilgotnych z wyjątkiem przewodów izolowanych w rurach stalowych i winidurowych,

• starać się prowadzić instalację poza pomieszczeniem, wprowadza­jąc do wnętrza krótkie odcinki przewodów zasilające odbiorniki.

50. Od czego zależy prawidłowe funkcjonowanie instalacji i urzą­dzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem?

Prawidłowe i bezpieczne funkcjonowanie instalacji i urządzeń elek­trycznych w strefach zagrożonych wybuchem, zależy w dużym stopniu od oceny zagrożenia oraz od zastosowanych sposobów wykonania in­stalacji i rodzajów urządzeń elektrycznych. Ważnym czynnikiem jest również ochrona odgromowa i ochrona przed elektrycznością statycz­ną zagrożonego obiektu, pomieszczenia.

Ocena zagrożenia wybuchem powinna być wykonana przez inwe­stora - użytkownika obiektu lub jednostkę projektową, a więc jednost­ki, które posiadają informacje o profilu produkcji i procesie technolo­gicznym.

W pomieszczeniach należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeżeli może w nich wystąpić mieszanina wybuchowa o objętości co naj­mniej 0,01 m³ w zwartej przestrzeni.

50. Jakie przyczyny mogą być powodem wybuchu?

Powodem wybuchu mogą być iskry, powstałe podczas pracy insta­lacji i urządzeń (zwarcia itp.) wyładowania atmosferyczne i elektrosta­tyczne.

50. Jaka jest klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem?

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków,

mość parametrów wybuchowości i temperatury samozapalenia wystę­pującej substancji podanych w protokole komisji "kwalifikacyjnej - prze­ciwwybuchowej".

71. Jaka powinna być rezystancja uziomów i urządzeń pioruno- chronnych w obiektach zagrożonych wybuchem?

Rezystancja uziomów i urządzeń piorunochronach w obiektach zagrożonych wybuchem, w żadnym przypadku nie powinna przekra­czać 5fl.

71. Jakie obowiązują kryteria doboru urządzeń elektrycznych do warunków zagrożenia wybuchem?

Na każdym urządzeniu elektrycznym w wykonaniu przeciwwybu­chowym powinny być podawane parametry przeciwwybuchowe (Ex) elektryczne, stopień ochrony IP oraz znak stacji badawczej i numer certyfikatu.

Uwaga: Zasady doboru sprzętu i materiałów do wykonywania in­stalacji o zwiększonym zagrożeniu, doboru urządzeń oraz przyjmowa­nia ich do eksploatacji a także eksploatacji, szczegółowo opisane są w poradniku na stronach od 305+321 poradnika.

71. W jakich przypadkach obiekty budowlane nie wymagają ochro­ny odgromowej?

Ochrony odgromowej w budownictwie mieszkaniowymnie wyma­gają obiekty kiedy:

• budynek jest usytuowany w strefie ochronnej sąsiadujących obiektów;

• budynek o wysokości nie przekraczającej 25 m jest usytuowany w zwartej zabudowie (za zabudowę zwartą uważa się budynek, do którego przylegają z obu stron budynku sąsiednie i którego po­ziom dachu nie przekracza więcej niż o 6 m poziomów dachów budynków sąsiednich).

Budynki mieszkalne powinny mieć ochronę odgromową, jeżeli są to obiekty:

• 
  

  • dla których - ze względu np. na rodzaj konstrukcji budynku (wyko­nanie z materiałów łatwo zapalnych), położenie w strefie o dużej

  gęstości wyładowań - istnieje średnie zagrożenie piorunowe.

  74. Jakie minimalne wymiary powinny mieć elementy stosowane na zwody oraz przewody odprowadzające i uziemiające (pio- runochronne)?

  Wymiary minimalne elementów wykonanych ze stali ocynkowanej stosowanych na zwody oraz przewody winny wynosić: średnica drutu 6 mm, zaś wymiary taśmy 20x3 mm. Zwody i przewody uziemiające mogą być wykonane z linki 7x2,5 mm² lub blachy o grubości 0,5 mm.

  74. Ile powinna wynosić rezystancja uziomów?

  Rezystancja uziomów otokowych i ław fundamentowych powinna wynosić nie więcej niż 30Q, a rezystancja pozostałych rodzajów uzio­mów 20Q.

  Uziomy sztuczne zaleca się wykonywać jako poziome otokowe, a w przypadku trudności w ich realizacji jako poziome promieniowe lub pionowe.

  Uziomy poziome umieszcza się na głębokości co najmniej 0,6 m w odległości nie mniejszej niż 1 m od budynku.

  74. Co to jest ochrona wewnętrzna i w jakich przypadkach powin­na być stosowana?

  Ochrona wewnętrzna polega na zapewnieniu bezpieczeństwa lu­dziom (także zwierzętom) znajdującym się w budynku, przed skutka­mi wyładowań piorunowych.

  Powinna być stosowana w obiektach wymagających ochrony od­gromowej.

  Dobór środków i rozwiązań zależy od rozmieszczenia instalacji (elektrycznych i rurowych), którą należy chronić przed powstaniem napięć indukowanych i przeskoków.

  Napięcia indukowane wywołane są działaniami pola magnetyczne­go powstającego od prądu pioruna przepływającego przez zwody i prze­wody odprowadzające.

  nie występujące w zwartej zabudowie, o wysokości powyżej 15 m i powierzchni większej niż 500 m²;

8. PRÓBY POMONTAŻOWE, ODBIORY I EKSPLOATACJA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

78. 

    77. Czym spowodowany jest przeskok (iskier) i gdzie występąje?

    Przeskok iskier (wtórnych) jest spowodowany różnicą spadków napięć na rezystancji uziemienia instalacji piorunochronnych i rezy­stancji instalacji, do której iskra przeskakuje.

    Przeskoki występują w miejscach zbliżenia przewodów instalacji piorunochronnej i instalacji elektrycznych lub instalacji rurowych uzie­mionych (np. wodnych).

    Jakie próby pomontażowe wykonuje się w celu sprawdzenia in­stalacji elektrycznej?

Każda instalacja elektryczna, nowa, po remoncie lub modernizacji powinna być przygotowana do eksploatacji.

Próby pomontażowe wykonuje się w celu sprawdzenia, czy prace elektryczne zostały wykonane zgodnie z dokumentacją techniczną, nor­mami, przepisami oraz sztuką budowlaną.

W instalacjach wnętrzowych wykonuje się następujące próby po­montażowe:

• sprawdzenie ciągłości przewodów (w tym głównych, ochronnych i dodatkowych połączeń wyrównawczych);

• dokonanie pomiaru rezystancji izolacji instalacji i odbiorników przy­łączonych na stałe;

• sprawdzenie skuteczności działania ochrony przeciwporażeniowej;

• sprawdzenie prawidłowości funkcjonowania instalacji.

78. Jaka jest kolejność czynności podczas pomiaru rezystancji izo­lacji instalacji?

Przy wykonywaniu pomiaru rezystancji izolacji należy:

• załączyć wszystkie łączniki (wyłączniki, styczniki, bezpieczniki itp.);

• odłączyć wszystkie odbiorniki (wykręcić żarówki, wyjąć z gniazd wtyczkowych sznury połączeniowe odbiorników ruchomych, odłą­czyć od zacisków w instalacji przewody zasilające odbiorniki przy­łączone na stałe);

• przeprowadzić pomiar rezystancji izolacji między każdą żyłą a prze­wodem ochronnym lub ochronno-neutralnym oraz między wszyst­kimi żyłami wzajemnie.

Pomiary te powinny być wykonane w każdym obwodzie oddzielnie. Pomiaru dokonuje się induktorem (megaomomierzem) o napięciu 500 lub 1000 V.

Wynik pomiaru uznaje się za poprawny wówczas, gdy rezystancja izolacji wynosi co najmniej 500Q.

78. Kto powinien dokonywać pomiaru skuteczności działania ochrony przeciwporażeniowej?

Pomiary skuteczności działania ochrony przeciwporażeniowej mogą wykonywać wyłącznie te osoby, które mają odpowiednie uprawnienia, (świadectwa kwalifikacyjne E na pomiary). Protokoły prób i pomia­rów powinny być podpisane przez osoby ich wykonujące.

78. Kiedy należy dokonać próbnego załączenia instalacji pod na­pięcie celem poprawnego jej funkcjonowania?

Celem sprawdzenia poprawnego funkcjonowania instalacji napię­cie można załączyć po zakończeniu wyżej opisanych pomiarów. Po włą­czeniu napięcia należy sprawdzić prawidłowość działania łączników i odbiorników.

78. Jakie warunki winny być spełnione, aby instalacja mogła być przekazana do eksploatacji?

Przekazanie do eksploatacji instalacji może nastąpić wówczas, gdy zespół osób odbierających (w tym osoba posiadająca uprawnienia bu­dowlane i świadectwo kwalifikacyjne D), otrzyma następujące doku­menty:

• dokumentację techniczną (projekt techniczny zawierający rysunki techniczne oraz opis techniczny z obliczeniami) z poprawkami na­niesionymi w trakcie wykonywania prac.

• protokoły badań i pomiarów;

• instrukcje eksploatacji zamontowanych maszyn i urządzeń;

• inne dokumenty związane z eksploatacją (np. karty gwarancyjne, certyfikaty jakości, instrukcje obsługi).

78. Co należy do obowiązków osób eksploatujących instalacje?

Do obowiązków osób eksploatujących instalację należy:

• pełnienie dyżurów zmianowych i wykonywanie czynności łączeniowych;

• usuwanie zakłóceń (np. wymiana źródeł światła, wymiana bezpiecz­ników, łączników itp.)

• okresowe oględziny i przeglądy instalacji;

• pomiary napięć i obciążeń;

• remonty instalacji.

78. Jakie czynności wchodzą w zakres oględzin instalacji elektiycznych?

W zakres oględzin instalacji elektrycznej wchodzi w szczególności sprawdzenie stanu:

• widocznych części przewodów, izolatorów i ich zamocowania;

• dławików w miejscach wprowadzenia przewodów do skrzynek przy­łączeniowych, odbiorników energii elektrycznej i sprzętu;

• osłon przed uszkodzeniami mechanicznymi przewodów;

• ochrony przeciwporażeniowej;

• gotowości ruchowej urządzeń zabezpieczających, automatyki i ste­rowania;

• napisów i oznaczeń.

Oględziny instalacji u odbiorców mocy należy przeprowadzić nie rzadziej niż co 5 lat oraz bieżące w ramach pełnienia normalnych czyn­ności.

78. Jakie czynności wchodzą w zakres przeglądów instalacji elek­trycznych?

Zakres przeglądów w szczególności powinien obejmować:

• szczegółowe oględziny urządzeń oświetlenia wewnętrznego i ze­wnętrznego;

• sprawdzenie ciągłości przewodów ochrony przeciwporażeniowej;

• czynności konserwacyjne i naprawy zapewniające poprawną pracę instalacji;

• pomiary i próby: skuteczności działania środków ochrony przeciw­porażeniowej, rezystancji uziemień roboczych i ochronnych, rezy­stancji izolacji przewodów roboczych instalacji - zgodnie z obowią­zującymi przepisami.

Niezależnie od warunków podanych wyżej, pomiary należy wyko­nywać w razie przeprowadzenia zmian w instalacji oraz w przypadkach nasuwających podejrzenie, że stan instalacji uległ pogorszeniu lub na­stąpiły uszkodzenia. Wyniki pomiarów powinny spełniać wymagania obowiązujące takie - jak przy przyjmowaniu instalacji do eksploatacji.

78. Jakie terminy przeglądów instalacji (okresy kontroli) urządzeń elektroenergetycznych przewidziane są w obowiązujących prze­pisach Prawa budowlanego?

Przeglądy instalacji i urządzeń zasilanych z instalacji elektrycznych winny być wykonywane:

• instalacj i na otwartej przestrzeni lub w pomieszczeniach bardzo wil­gotnych, gorących, o wyziewach żrących -1 raz w roku;

• okresowej kontroli co najmniej raz na 5 lat, polegającej na spraw­dzeniu stanu sprawności technicznej i wartości użytkowej całego obiektu budowlanego, estetyki obiektu oraz jego otoczenia; kon­trolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności, połączeń, osprzę­tu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.

78. Jak powinny być - bezpiecznie wykonywane prace konserwa­cyjno remontowe przy instalacjach i urządzeniach elektroener­getycznych?

Prace konserwacyjno remontowe przy czynnych instalacjach i urzą­dzeniach elektroenergetycznych powinny być wykonywane po wyłącze­niu spod napięcia całej instalacji, danego obwodu lub odbiornika, a następnie sprawdzeniu braku napięcia.

1. Wyłączenie instalacji spod napięcia winno być poprzedzone znajo­mością rozwiązań instalacji (na podstawie aktualnej dokumentacji i wizji lokalnej), przykład na rysunku 11.

Uwaga: Bez wyłączenia napięcia mogą być wykonywane tylko prace pole­gające na wymianie wkładek bezpiecznikowych i żarówek (świetlówek) o nie uszkodzonej obudowie i oprawie.

2. 
   

   

   Rysunek 12. Pompa wodna ze zbiornikiem ciśnieniowym: a) widok urządze­nia; b) schemat sterowania

   S3 - łącznik ciśnieniowy; W - wyłącznik w obwodzie sterowniczym, pozostałe oznaczenia jak na rysunku 13

   Prace przy elektrycznych maszynach wirujących mogą być wykony­wane po wyłączeniu ich z ruchu i skutecznym zabezpieczeniu przed nieprzewidzianym uruchomieniem od strony urządzeń napędzają­cych lub urządzeń napędzanych, np. pomp, wentylatorów, przykła­dy: rysunek 12 i 13.

Rysunek 13. Schemat zdalnego sterowania silnikiem wentylatora M- silnik; F1 - bezpieczniki topikowe; F2- wyzwalacz termobimetalowy z ze­stykami pomocniczymi; K- stycznik z zestykami pomocniczymi; S1, S2- przy­ciski sterujące; H- lampka sygnalizacyjna.

Wyłączenia instalacji spod napięcia należy dokonać przez wyłącze­nie wyłącznikiem i wyjęcie wkładek bezpiecznikowych.

3. W przypadku wykonywania prac polegających na kuciu w mu­rze i przebijaniu otworów w ścianie przy instalacjach podtynkowych i innych (np. wtynkowych), nie ułożonych na powierzchni ścian, wska­zane jest wyłączyć spod napięcia wszystkie obwody instalacji - w roz­dzielnicy lub najbliższej tablicy, z której zasilana jest instalacja lub obwód.

9. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W INSTALACJACH I URZĄDZENIACH O NAPIĘCIU DO 1 KV

78. Jakie zmiany w dotychczas istniejących układach sieci powodują zmodyfikowane przepisy w zakresie ochrony przeciwporażeniowej?

Zmodyfikowane przepisy ochrony przeciwporażeniowej nie powo­dują zmian w dotychczas istniejących układach sieci elektroenergetycz­nych, za jedynym wyjątkiem, że w części układów jest stosowany od­dzielny przewód ochronny.

78. Jak się dzieli sieci niskiego napięcia?

Sieci niskiego napięcia dzieli się na:

• sieci pracujące z bezpośrednio uziemionym punktem neutralnym (zwanym dotychczas również zerowym); układ sieci oznacza się li­terą T;

• sieci w których może być zastosowane połączenie części czynnych z ziemią przez rezystor lub iskiernik bezpiecznikowy; układ sieci oznacz się literą I.

Jeżeli dostępne części przewodzące instalacji i odbiorników są po­łączone z punktem neutralnym przewodem ochronnym PE lub wspól­nym przewodem ochronno-neutralnym PEN, to w oznaczeniu sieci drugą literą jest N.

Jeśli dostępne części przewodzące są połączone przewodem ochron­nym do uziemienia niezależnego od uziemienia roboczego punktu neu­tralnego sieci, to drugą literą w oznaczeniu jest T.

Uwaga: Niezależnie od rysunku umieszczonego w poradniku na stronie 183, to dla utrwalania wiadomości, układy o których mowa przedstawio­ne są w szczególnej interpretacji na rysunku 14.

W zależności od sposobu połączenia zacisku ochronnego na obu­dowie urządzenia lub odbiornika rozróżnia się następujące układy TN:

• układ TN-C, w którym istnieje jeden wspólny przewód ochronno- neutralny PEN (rysunku 14a);

• układ TN-S, w którym istnieją oddzielne przewody: neutralny N i ochronny PE (rysunku 14b);

Rysunek 14. Układy sieci: a) TN-C; b) TN-S; c) TN-C-S; d) TT; e) IT - odizo­lowany od ziemi; f) IT - połączony z ziemią przez bezpiecznik iskierniko- wy; g) IT - z uziemieniem pośrednim przez rezystor

1 - dostępne części (elementy) przewodzące, 2 - iskiernik bezpiecznikowy, 3 - rezystor (opornik)

• układ TN-C-S, którego część ma jeden wspólny przewód ochronno- neutralny PEN, a część ma osobne przewody: neutralny N i ochron­ny PE (rysunek 14c);

• układ TT. Jest to układ z uziemieniem roboczym punktu neutral­nego i oddzielnymi uziemieniami odbiorników, z którymi są połą­czone ich dostępne części przewodzące przewodami ochronnymi PE (rysunek 14d);

W układach izolowanych IT (rysunek 14e, f, g) dostępne części prze­wodzące odbiorników są przyłączone do indywidualnych uziemień.

Podana wyżej klasyfikacja umożliwia określenie wymagań ochrony przeciwporażeniowej dla instalacji oraz urządzeń i jest powszechnie stosowana w przepisach międzynarodowych IEC 364.

78. Kiedy w Polsce została wprowadzona norma PN/E-05009 (wie- loarkuszowa) dotycząca ochrony przeciwporażeniowej?

Norma PN/E-05009 została wprowadzona jako obowiązujące w Pol­sce wymagania w zakresie ochrony przeciwporażeniowej w roku 1993. Norma ta jest tłumaczeniem ww. przepisów międzynarodowych, obec­nie oznaczona jest: PN-IEC 60364-4-41:2000.

78. Jakie elementy instalacji, urządzenia, wyróżnia się ze względu na wymagania ochrony przeciwporażeniowej?

Ze względu na wymagania ochrony przeciwporażeniowej wyróżnia się:

• części czynne instalacji, tj. przewody oraz inne elementy przewo­dzące instalacji elektrycznej, które mogą znaleźć się pod napięciem podczas normalnej pracy instalacji. Do części czynnych zalicza się przewód neutralny N (zerowy) izolowany, natomiast nie zalicza się przewodu ochronno-neutralnego PEN;

• części przewodzące dostępne, tj. części przewodzące instalacj i, które mogą być dotykane i które mogą znaleźć się pod napięciem w wy­niku uszkodzenia izolacji. Są to przede wszystkim wszelkie obudo­wy urządzeń;

• części przewodzące obce, tj. części przewodzące nie będące częścią instalacji elektrycznej, zwykle połączone z ziemią. W mieszkaniach są to przede wszystkim instalacje i urządzenia wodociągowe, ogrzew­cze, gazowe itp.

78. Jakie są stosowane rodzaje ochrony przeciwporażeniowej?

Jako ochronę przeciwporażeniową stosuje się:

• ochronę przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa);

• ochronę przed dotykiem pośrednim (ochronę dodatkową).

78. Jakie stosuje się środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim?

Przed dotykiem bezpośrednim jako środki ochrony stosuje się:

• izolowanie lub osłony (obudowy) części czynnych;

• ochronę przez umieszczenie poza zasięgiem ręki (np. zachowanie odpowiedniej odległości nieizolowanych przewodów - przyłącza, szyny rozdzielnic);

• stosowanie wyłączników różnicowoprądowych (jako środek uzu­pełniający).

78. Jakie są stosowane środki ochrony dodatkowej - ochrony przed dotykiem pośrednim?

Dla instalacji i urządzeń zbudowanych przed wejściem w życie prze­pisów normy PN/E-05009 były stosowane następujące środki ochrony dodatkowej - (aktualnie funkcjonujące):

1. zerowanie,

2. uziemienie ochronne,

3. sieć ochronna,

4. wyłączniki przeciwporażeniowe różnicowoprądowe,

5. izolowanie stanowiska,

6. izolacja ochronna,

7. separacja elektryczna - odbiorników.

Dla instalacji i urządzeń wykonanych (nowych lub zmodernizo­wanych) po wejściu w życie przepisów normy PN/E-05009, (obecnie PN-IEC 60364-4-41:2000):

1. samoczynne wyłączenie zasilania i stosowanie połączeń wyrównaw­czych dodatkowych (miejscowych),

2. stosowanie urządzeń II klasy ochronności lub izolacji równoważnej,

3. izolowanie stanowiska,

4. nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe,

5. separacja elektryczna - odbiorników.

78. Co w praktyce oznacza równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim?

Jest to ochronne obniżenie napięcia znamionowego do wartości na­pięć bezpiecznych. Są to niskie napięcia - bezpieczne, które wynoszą:

1. przy prądzie przemiennym o częstotliwości 15+100Hz w normal­nych warunkach środowiskowych 50 V.

W szczególnych warunkach (np. wilgotnych! 25 V.

W przypadku instalacji zanurzonej w wodzie 12 V.

2. przy prądzie stałym w normalnych warunkach środowiskowych 120 V. W szczególnych warunkach 60 V.

W przypadku instalacji zanurzonej w wodzie 30 V.

W praktyce napięcia bardzo niskie są to napięcia o wartościach nie przekraczających 25 V prądu przemiennego. W normie międzynaro­dowej określono je nazwami SELV, PELV.

Źródłem zasilania w obwodach SELV i PELV mogą być transfor­matory ochronne (bezpieczeństwa) lub przetwornice, które zapewnia­ją oddzielenie elektryczne obwodu pierwotnego od wtórnego.

Nie dopuszcza się stosowania takich źródeł zasilania jak: autotrans­formatory, baterie akumulatorów ładowanych buforowo przez pro­stowniki lub urządzenia półprzewodnikowe, ponieważ żadne z tych źró­deł nie zapewnia nie przenoszenia się napięcia pierwotnego na stronę wtórną.

78. Jaka jest różnica między obwodami SELV i PELV?

1. Części czynne obwodów SELV nie są w żadnym punkcie połączo­ne z częściami czynnymi i przewodami ochronnymi wchodzącymi w skład innych obwodów, a więc instalacja jest całkowicie oddzie­lona od ziemi - od innych instalacji. Zatem przewody i zaciski odbiorników mogą być w tym przypadku nie osłonięte - dostępne dla dotyku.

2. Części czynne obwodów PELV mogą być połączone z uziomem ze względu na wymagania technologiczne. W tych obwodach można nie stosować żadnych środków ochrony przed dotykiem bezpośred­nim, w każdych warunkach środowiskowych, jeżeli napięcie zna­mionowe instalacji nie przekracza 6 V - przy prądzie przemiennym lub 15 V przy prądzie stałym.

78. Co to są obwody FELV?

Są to obwody - funkcjonalne, dla spełnienia określonych funkcji, zasilane napięciem nie przekraczającym wartości bardzo niskich na­pięć bezpiecznych. Budowa tych obwodów nie spełnia jednak wszyst­kich warunków koniecznych dla uniemożliwienia pojawienia się na nich napięć wyższych od wartości napięć bezpiecznych. Dotyczy to zarówno źródeł zasilania, elementów instalacji, sposobu jej układania oraz bu­dowy odbiorników.

Obwody FELV nie mogą zatem być traktowane jak w pełni bez­pieczne obwody SELV i PELV. Wymagają one tej samej ochrony, któ­ra jest stosowana w zasilających je obwodach wyższego napięcia.

78. Jaką rolę spełnia uziemienie robocze i gdzie się je wykonuje?

Uziemienie robocze umożliwia ochronę sieci niskiego napięcia przed skutkami przeniesienia się na nią wyższego napięcia.

Uziemienie robocze wykonuje się w instalacjach i urządzeniach elek­trycznych połączonych bezpośrednio z siecią rozdzielczą lub zasilanych z układu o napięciu wyższym niż 1 kV przez transformator lub przetwornicę.

78. Jakie są sposoby wykonania uziemienia roboczego w sieci prą­du przemiennego?

Uziemienie robocze w sieci prądu przemiennego wykonuje się jako bezpośrednie lub też jako otwarte przy zastosowaniu bezpiecznika iskiernikowego.

78. Jaki warunek powinna spełniać rezystancja uziemienia robo­czego - punktu neutralnego transformatora?

Rezystancja uziemienia roboczego punktu neutralnego transfor­matora powinna spełniać warunek:

I_z - prąd zwarcia doziemnego w sieci wyższego napięcia, w amperach. Przy spełnieniu tego warunku najwyższe napięcie, które może się

pojawić po stronie niskiego napięcia, między punktem neutralnym transformatora a ziemią nie może przekroczyć 50 V, a więc nie może osiągnąć wartości napięcia dotykowego - niebezpiecznego.

78. Co nazywa się połączeniem wyrównawczym i do czego służy?

Połączeniem wyrównawczym nazywa się połączenie elektryczne części przewodzących dostępnych, części przewodzących obcych i prze­wodów ochronnych.

Połączenie wyrównawcze zapewnia odpowiednią skuteczność ochrony przeciwporażeniowej przed dotykiem pośrednim, ale nie jest samodzielnym środkiem ochrony, lecz tylko wspomagającym - ochro­nę dodatkową.

Uwaga: W poradniku na stronie 21 pokazane są na rysunku 28 połącze­nia wyrównawcze w budynku mieszkalnym.

78. Co to jest ograniczona przestrzeń przewodząca i jakie są do­datkowe wymagania dotyczące ochrony przeciwporażeniowej w tych przestrzeniach?

Do ograniczonych przestrzeni przewodzących zaliczamy ciasne pomieszczenia w budynku, albo ciasne wnętrza innego obiektu tech­nicznego o ścianach i innych częściach przewodzących, z którymi czło­wiek może się stykać znaczną powierzchnią ciała, mając ograniczoną możliwość przerwania tej styczności. Przekonywującym przykładem są: kotły, rurociągi, różnego kształtu zbiorniki itp.

Dodatkowe wymagania w zakresie ochrony przeciwporażeniowej w obiektach i urządzeniach technicznych stałych:

• oświetlenie winno być zasilane z obwodu SELV - bardzo bezpiecznym napięciem do 25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego.

• jako źródła napięcia należy użyć transformatora bezpieczeństwa za­instalowanego na stałe - w II klasie ochronności. Dotyczy to również oświetlenia przenośnego - lamp ręcznych w wykonaniu specjalnym.

• inne odbiorniki winny być wykonane w II klasie ochronności, pod warunkiem, że zasilane są z obwodu zabezpieczonego wyłączni­kiem różnicowoprądowym i zastosowania ochrony uzupełniającej tj. miejscowych połączeń wyrównawczych.

10. PODSTAWOWE WZORY, SYMBOLE GRAFICZNE I WAŻNIEJ­SZE OZNACZENIA STOSOWANE W ELEKTROENERGETYCE

Prawo Ohma

U = I R (V); / = — (A); R = — (O);

R I

Rezystancja odcinka przewodu

R = — = źd (O); G = —; y = -;

75 s R ę

l - długość przewodu (m); _m

y- konduktywność (przewodność właściwa — z !

LI-mm

s - przekrój przewodu mm²

ę - rezystywność w ;

m

R - rezystancja w O; ^

G - Konduktancja w simensach 1S = —;

Przyjmuje się przewodność właściwą - konduktywność dla:

Miedź - 7 = 57——

Qmm

• • n r

Aluminium - y = 35 ~■»

£lmm

Żelazo - 7 = 8,3—i Qmm*

Cynk - 7= 25,5—^m , ;

Q mnr

Oporności

DławikA^ = 2 •»•/• L (O); X_l=(o L\

(o = 2 • n • f;

Kondensator X. = (O); / = — ;

^c 2 ■ k ■ f • c X_c

Impedancja Z = Jr²+{X_L-Xj (Q); Z = (Q);

casę>

L - indukcyjność (H) (henry);

C - pojemność (F) (farady);

X_L - oporność indukcyjna (Q);

/- częstotliwość (Hz); <p - kąt fazowy;

(0,f= częstotliwość kołowa, częstotliwość (1/s);

X₍ - oporność pojemnościowa (Q);

Rezystancja przewodu w zależności od temperatury

R=R₂₀[l + a(t-20°)] (Q);

R_t - rezystancja przewodu w temperaturze f,

R₂₀ -rezystancja przewodu w temperaturze 20° a - współczynnik temperaturowy rezystancji —;

Rezystancja wypadkowa szeregowo połączonych n rezystorów (oporników)

R₇ = R, + R₂ + R₃+ ...+ R_n (fl);

Rysunek 15. Szeregowe połączenia n rezystorów.

Rezystancja wypadkowa równolegle połączonych n (oporników)

¹ - ¹ + ¹ , ¹

V ^,uu

Rysunek 16. Równoległe połączenie n rezystorów.

^RZ =

^Rr^R₂

R, +R₂

(«);

Rysunek 17. Równoległe połączenie dwóch oporników.

rezystorów

Pierwsze prawo KirchhofTa

Suma prądów dopływających do każdego węzła jest równa sumie prądów wypływających z tego węzła.

Prądy dopływające do węzła oznaczamy jako dodatnie, a prądy wypływające jako ujemne.

h+h-h-I₆+I₄-h =0; i, +I₂+I₄ =I₃ +/, +i_a;

m

^I_k=0 (wzór ogólny)

k=l

Rysunek 18. Węzeł obwodu elektrycznego.

Drugie prawo Kirchhoffa

W zamkniętym obwodzie elektrycznym, który nazywamy oczkiem, suma algebraiczna napięć źródłowych (E)

E_rE₂+E₃ = IR„_I+IR_I+I-R_w2 + IR₂+I‘R_w3 + I-R;,

m n

^E = ^U, (wzór ogólny)

k=I 1=1

/ Moc prądu stałepn

P = U I; P = I² R ; P = — ;

R

P - moc w watach (W); U - napięcie w woltach (V); I - prąd w amperach (A); R - rezystancja w omach (12)

Moc prądu przemiennego a) jednofazowy: P = U I- costp (W);

/ =

P

U ■ costp

(A);

b) trójfazowy: P = U ■ I ■ costp ■ -J3 (W); / = Ł

U-COS(py[3

(A);

Energia elektryczna pobrana w czasie t przez odbiornik przy na pięciu U tnp. 220 V) oraz prądzie I można obliczyć W = U I t (kWh);

W - ilość pobranej (zużytej) energii elektrycznej w (kWh) (kilowa- togodzinach).

Prawo Joulea - Lenza

Ilość ciepła Q_c wydzielonego w przewodniku pod wpływem prze­pływu prądu elektrycznego jest proporcjonalna do rezystancji R prze­wodnika, do kwadratu prądu I oraz czasu przepływu t.

Q_c = R-P t (J);

Jednostką ciepła Q_c jest 1 dżul (J).

1J = 1W-s; 1 kWh = 3,6 • 1(P(J).

Uwaga: Wzory do obliczania przekrojów przewodów i spadków na­pięć, zamieszczone są w poradniku na stronie 120.

Tablica 8. Symbole graficzne i ważniejsze oznaczenia w elektroenergetyce

Symbol lub oznaczenie	Znaczenie symbolu lub oznaczenia
	Oznaczenia przewodów i symbole rodzaju prądu i napięcia
-	Prąd przemienny
LI	przewód fazy 1
L2	przewód fazy 2
L3	przewód fazy 3
N	przewód neutralny (zerowy) (barwa jasnoniebieska)
-	Prąd stały
L+ lub +	biegun dodatni
L - lub -	biegun ujemny
PE	Przewód ochronny uziemiony (barwa zielona i żółta)
PU	Przewód ochronny nieuziemiony (barwa zielona i żółta)
PEN	Przewód ochronno-neutralny (barwa zielona i żółta, a na
	końcówkach - jasnoniebieska)
E	Przewód uziemiający
2	Prąd przemienny wielkiej częstotliwości
-50 Hz	Prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz
3-50 Hz 400 V	Prąd przemienny trójfazowy o częstotliwości 50 Hz, napięciu 400 V

Symbol lub oznaczenie	Znaczenie symbolu lub oznaczenia
3 N-50 Hz	Prąd przemienny trójfazowy o częstotliwości 50 Hz i napięciu
230/400 V	230/400 V, linia czteroprzewodowa (3 przewody fazowe i przewód neutralny)
3NPE-50 Hz	Prąd przemienny trójfazowy o częstotliwości 50 Hz i napięciu
230/400 V	230/240 V, linia pięcioprzewodowa (3 przewody fazowe, przewód neutralny, przewód ochronny uziemiony)
3PEN-50 Hz	Prąd przemienny trójfazowy o częstotliwości 50 Hz i napięciu
230/400 V	230/240 V, linia czteroprzewodowa (3 przewody fazowe, przewód ochronno-neutralny)
	Prąd tętniący Układy połączeń
A	Układ trójfazowy trójkątowy
Y	Układ trójfazowy gwiazdowy
Y	Układ trójfazowy gwiazdowy czteroprzewodowy (z przewodem neutralnym)
Y*	Układ trójfazowy gwiazdowy czteroprzewodowy (z punktem neutralnym uziemionym).
—i—	Odgałęzienie
-s-	Przewód neutralny N
	Przewód ochronny PE
~£-	Przewód ochronno-neutralny PEN
	Przewód ekranowany
/:/	Linia: odchodząca w górę; przychodząca z góry
/,/	Linia: odchodząca w dół; przychodząca z dołu Linie: odchodzące w górę i w dół; przychodzące z góry i z dołu;
	przechodzące z dołu do góry i z góry w dół
m	Linia prowadzona na ścianie łub na tynku
ID- : -m-	Linia prowadzona pod tynkiem; w tynku
——	Linia prowadzona w podłodze

oznaczenie ~TTT Et e Li	nia prowadzona pod podłogą ma prowadzona w rurze ochronnej
_ L	inia prowadzona w listwie
_u— L	inia prowadzona w korytku kablowym
L	.inia prowadzona na drabince kablowej
6 1	.inia prowadzona na izolatorach
-3- I 1	inia prowadzona na wspornikach Rozdzielnica - symbol ogólny (szafa, tablica, pulpit, skrzynka
□	saciskowa)
’"^CTTTT?	Rozdzielnica z 1 zasilaniem i 5 odpływami
	Bezpieczniki
-&r- ■u	25 A « »k«k, .6 A w 3 <«>'
	oznaczenia)
T	Układ trójfazowy zygzakowaty
y	neutralnym)
1	Uziemienie
Jr 1	Połączenie elektryczne z korpusem, obudową (masą)
-ł- 0 ©	Źródła prądu i maszy ny Ogniwo, akumulator Bateria akumulatorów Prądnica prądu stałego Prądnica prądu przemiennego
0	Silnik prądu stałego
	Silnik prądu przemiennego

Transformator

I Prostownik (dioda prostownicza)

Symbol lub oznaczenie

Znaczenie symbolu lub oznaczenia

Linie i rozdzielnice

Linia, przewód

Linia trójprzewodowa

Linia czteroprzewodowa

Połączenie giętkie, przewód giętki

Linie krzyżujące się bez połączenia elektrycznego

Linie krzyżujące się połączone elektrycznie

Gniazdo podwójne

Gniazdo z łącznikiem

Gniazdo telefoniczne

Wtyczka dwubiegunowa

Wtyczka dwubiegunowa ze stykiem ochronnym

Wtyczka trójbiegunowa ze stykiem ochronnym

->r

-x

l

-x

O

i s ć o ED © 0

Odbiorniki

Punkt świetlny z żarówką

Punkt świetlny z żarówką i łącznikiem jednobiegunowym

Punkt świetlny z regulowanym strumieniem

Punkt świetlny oświetlenia awaryjnego

Punkt świetlny oświetlenia ewakuacyjnego

Punkt świetlny z lampą fluorescencyjną (świetlówką)

Punkt świetlny z lampą wyładowczą

Grzejnik - symbol ogólny

Promiennik podczerwieni

Zamek drzwiowy elektromagnesowy Kuchnia elektryczna Chłodziarka elektryczna Elektryczny podgrzewacz wody Pralka elektryczna

Symbol lub oznaczenie	Znaczenie symbolu lub oznaczenia
	Łączniki i gniazda wtyczkowe
/•	Łącznik jednobiegunowy
/	Łącznik jednobieguno wy z wbudowaną lampką sygnalizacyjną
ST	Łącznik jednobiegunowy grupowy (hotelowy)
V	Przełącznik jednobiegunowy szeregowy (świecznikowy)
X	Przełącznik jednobiegunowy zmienny (schodowy)
X	Przełącznik krzyżowy
ł	Łącznik dwubiegunowy
ł	Łącznik trójbiegunowy
	Łącznik jednobiegunowy uruchamiany przez pociąganie
	Łącznik krańcowy, drogowy
3*-	Łącznik krańcowy, drogowy jednokierunkowy
	Łącznik krańcowy, drogowy dwukierunkowy
cf	Łącznik automatyczny
d	Stycznik
©	Przycisk
	Lampka sygnalizacyjna
©	Przycisk z lampką sygnalizacyjną
IES	Przycisk dwuguzikowy
X	Gniazdo dwubiegunowe
Xt	Gniazdo trójbiegunowe
X	Gniazdo dwubiegunowe ze stykiem ochronnym
Aj	Gniazdo trójbiegunowe ze stykiem ochronnym
0	Elektryczna zmywarka do naczyń
0	Wentylator
B	Suszarka
El	Radioodbiornik
E	Telewizor
m	Urządzenie z silnikiem elektrycznym

oznaczenie

Łączniki - zestyki

‘>1 ».	Symbol ogólny zestyku:
i \	zwiemego rozwiemego
fW	Wyłącznik
*	Wyłącznik z wyzwalaczem elektromagnesowym
	Wyłącznik z wyzwalaczem termicznym (bimetalowym) Stycznik:
°>l ^b}i 1 i	symbol ogólny z samoczynnym wyzwalaniem Aparatura, elementy sterownicze i sygnalizacyjne
4	Cewka aparatu (stycznika, przekaźnika, wyłącznika) - symbol ogólny
	Cewka przekaźnika nadprądowego Cewka przekaźnika podnapięciowego
? Jp i	Cewka przekaźnika (wyłącznika) różnicowoprądowego Cewka aparatu ze zwłoką przy wzbudzaniu
	Cewka aparatu ze zwłoką przy odwzbudzaniu
4°	Cewka aparatu z blokadą mechaniczną
4* i	Człon napędowy przekaźnika cieplnego
T Zestyk zwiemy
( j Zestyk rozwiemy
'i 2	'estyk pizełączny
**1 2	.estyk zwiemy przyciskowy
i z	estyk rozwiemy przyciskowy
V Z	estyk zwiemy cięgnowy
S z	estyk zwiemy pokrętny
i *	estyk łącznika krańcowego

11. BIBLIOGRAFIA UZUPEŁNIAJĄCA I UAKTUALNIONA Przepisy

1. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. nr 54 z 1997 r. poz. 348, Dz.U. nr 158 z 1997 r. poz. 1042, Dz.U. nr 94 z 1998 r. poz. 594, Dz.U. nr 106 z 1998 r. poz. 668, Dz.U. nr 162 z 1998 r. poz. 1126, Dz.U. nr 88 z 1999 r. poz. 980, Dz.U. nr 91 z 1999 r. poz. 1042, Dz.U. nr 110 z 1999 r. poz. 1255, Dz.U. nr 43 z 2000 r. poz. 489, Dz.U. nr 48 z 2000 r. poz. 555).

2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. nr 89 z 1994 r. poz. 414, Dz.U. nr 100 z 1996 r. poz. 465, Dz.U. nr 106 z

1996. r. poz. 496, Dz.U. nr 146 z 1996 r. poz. 680, Dz.U. nr 8 z

1997. r. poz. 554, Dz.U. nr 111 z 1997 r. poz. 726, Dz.U. nr 106 z

1996. r. poz. 668, Dz.U. nr 41 z 1999 r. poz. 412, Dz.U. nr 49 z

1997. r. poz. 483, Dz.U. nr 62 z 1999 r. poz. 682, Dz.U. nr 12 z

1998. r. poz. 136, Dz.U. nr 29 z 2000 r. poz. 354, Dz.U. nr 43 z

2000 r. poz. 489).

3. Ustawa z dnia 22 stycznia 2000 r. o ogólnym bezpieczeństwie pro­duktów (Dz.U. z 2000 r. nr 15 poz. 179).

4. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. z 2000 r. nr 122 poz. 1321).

5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lutego 1999 r. w sprawie wymagań w zakresie efektywności energetycznej, jakie powinny spełniać urządzenia produkowane w kraju i importowa­ne, oraz wymagań w zakresie stosowania etykiet i charakterystyk technicznych (Dz.U. z 1999 r. nr 16, poz. 145).

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 sierpnia 2000 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez przedsiębiorstwa energe­tyczne (Dz.U. z 2000 r. nr 75 poz. 866).

7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energię elektryczną (Dz.U. z 2001 r. nr 1 poz. 7).

8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 r. w sprawie obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekon­wencjonalnych i odnawialnych oraz wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, a także ciepła ze źródeł niekonwencjonal­nych i odnawialnych oraz zakresu tego obowiązku (Dz.U. z 2000 r. nr 122 poz. 1336).

9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownic­twa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jed­nolity - Dz.U. nr 15 z 1995 r. poz. 140, Dz.U. nr 44 z 1999 r. poz.

434, Dz.U. nr 16 z 2000 r. poz. 214).

10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytko­wania budynków mieszkalnych (Dz.U. nr 74 z 1999 r. poz. 836).

11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 maja 2000 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wpro­wadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm (Dz.U. nr 22 z 1999 r. poz. 209, Dz.U. nr 51 z 2000 r. poz. 617.

12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 września 2000 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączania podmiotów do sieci elektroenergetycznych, obrotu energią elektryczną, świadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców (Dz.U. nr 85 z 2000 r. poz. 957).

Normy

Normy PN-IEC 60364 (zaktualizowana wersja normy PN/E-05009)

13. PN-IEC 60364-4-42. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/42).

14. PN-IEC 60364-4-442. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed przepięciami. Ochrona instalacji niskiego napięcia przed przejścio­wymi przepięciami i uszkodzeniami przy doziemieniach w sieciach wysokiego napięcia.

15. PN-IEC 60364-4-443. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed przepięciami. Ochrona przed przepięciami atmosferycznymi lub łączeniowymi. (Zastępuje normę PN-93/E-05009/443).

16. PN-IEC 60364-4-45. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed obniżeniem napięcia. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/45.

17. PN-IEC 60364-4-46. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Odłączanie izola­cyjne i łączenie. (Zastępuje normę PN-92/E-05009/46).

18. PN-IEC 60364-4-47. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Stosowanie środ­ków ochrony zapewniających bezpieczeństwo. Postanowienia ogól­ne. Środki ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. (Za­stępuje normę PN-92/E-05009/47).

19. PN-IEC 60364-4-473. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Stosowanie środ­ków ochrony zapewniających bezpieczeństwo. Środki ochrony przeć prądem przetężeniowym. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/473)

20. PN-IEC 60364-4-481. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Dobór środków ochrony przeciwporażeniowej w zależności od wpływów zewnętrznych.

21. PN-IEC 60364-482. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Dobór środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych. Ochrona prze­ciwporażeniowa. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/482).

22. PN-IEC 60364-5-51. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­

nych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Postanowienia ogólne. (Zastępuje normę PN93/E-05009/51). 1

23. PN-IEC 60364-5-52. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Oprzewodowanie.

24. PN-IEC 60364-5-523. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Obciążalności prądowe długotrwałe przewodów.

25. PN-IEC 60364-5-53. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Aparatura łą­czeniowa i sterownicza. (Zastępuje normę PN-93/E-05009/53.

26. PN-IEC 60364-5-537. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Aparatura roz­dzielcza i sterownicza. Urządzenia do odłączenia izolacyjnego i łą­czenia. (Zastępuje normę PN-92/E-05009/537).

27. PN-IEC 60364-5-56. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bez­pieczeństwa. (Zastępuje normę PN-92/E-05009/56.

28. PN-IEC 60364-6-61. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Sprawdzanie odbiorcze. (Zastępuje normę PN-93/E-05009/61.

29. PN-IEC 60364-7-701. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji.

Pomieszczenia wyposażone w wannę lub/i basen natryskowy. (Za­stępuje normę PN-91/E-05009/701).

30. PN-IEC 60364-7-702. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Baseny pływackie i inne. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/702).

31. PN-IEC 60364-7-703. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia wyposażone w ogrzewacze do sauny.

32. PN-IEC 60364-7-704. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje na terenie budowy i rozbiórki. (Zastępuje normę PN-91/ E-05009/704).

33. PN-IEC 60364-7-705. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje elektryczne w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/705).

34. PN-IEC 60364-7-706. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodzącymi.

35. PN-IEC 60364-7-707. Instalacje elektryczne w obiektach budowla­nych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji Wymagania dotyczące uziemień instalacji urządzeń przetwarzani, danych.

36. PN-IEC 60364-7-708. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Kemping i pojazdy wypoczynkowe. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/708.

Pozostałe normy

37. PN-92/E-08106. Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy (Kod IP).

38. PN-IEC 60664-1:1998. Koordynacja izolacji urządzeń elektrycznych w układach niskiego napięcia. Zasady, wymagania i badania.

39. PN-IEC-60050-826. Słownik terminologiczny elektryki. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. (Zastępuje normę PN-91/ E-05009/02).

40. PN-E-05204:1994. Ochrona przed elektrycznością statyczną. Ochro­na obiektów, instalacji i urządzeń. Wymagania.

41. PN-IEC 60038:1999. Napięcia znormalizowane IEC.

42. PN-EN 50020:2000. Urządzenia elektryczne w przestrzeniach za­grożonych wybuchem. Wykonanie iskrobezpieczne "i" (51). Zastę­puje PN-84/E-08107.

43. PN-EN 1127-1:2001. Atmosfery wybuchowe. Zapobieganie wybu­chowi i ochrona przed wybuchem. Pojęcia podstawowe i metodo­logia (6). (Zastępuje PN-84/C-012000.01.

44. PN-EN 61032:2001. Ochrona osób i urządzeń za pomocą obudów. Próbniki do sprawdzania (8).

45. PN-IEC 61024-1:2001. Ochrona odgromowa obiektów budowla­nych. Zasady ogólne (7). (Zastępuje normę PN-86/E-05003.02.

46. PN-IEC 61024-1-1:2001. Ochrona odgromowa obiektów budowla­nych. Zasady ogólne. Wybór poziomów ochrony dla urządzeń pio- runochronnych (5).

47. PN-IEC 60364-5-523:2001. Instalacje elektryczne w obiektach bu­dowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Obciążal­ność prądowa długotrwała przewodów (8).

48. PN-E-79100:2001. Kable i przewody elektryczne. Pakowanie, prze­chowywanie i transport (2). (Zastępuje PN-70/E-79100).

49. PN-E-90500-l:2001. Przewody o izolacji polwinitowej na napięcie znamionowe nie przekraczające 450/750V. Wymagania ogólne (5).

50. PN-E-90500-10:2001. Przewody o izolacji polwinitowej na napięcie znamionowe nie przekraczające 450/750V. Sznury rozciągalne (5).

51. PN-E-90500-11:2001. Przewody o izolacji polwinitowej na napię­cie znamionowe nie przekraczające 450/750 V. Przewody do opraw oświetleniowych (5).

52. PN-E-90500-12:2001. Przewody o izolacji polwinitowej na napię­cie znamionowe nie przekraczające 450/750 V. Przewody ciepłood- porne do odbiorników ruchomych i przenośnych (sznury) (5).

53. PN-E-90500-13:2001. Przewody o izolacji polwinitowej na napięcie znamionowe nie przekraczające 450/750 V. Przewody z powłoką po- Iwinitową olejoodpomą dwużyłowe lub o większej liczbie żył (5).

54. PN-IEC 60669-1:2000/A 1:2000. Łączniki do stałych instalacji elek­trycznych domowych i podobnych. Wymagania ogólne. (Zmiana Al) (50).

55. PN-IEC 60669-2-1:2000. Łączniki do stałych instalacji elektrycz­nych domowych i podobnych. Wymagania szczegółowe. Łączniki elektroniczne (50). (Zastępuje normę PN-89/E-93154 (50).

56. PN-EN 60127-1:2001. Bezpieczniki topikowe miniaturowe. Defi­nicje dotyczące bezpieczników topikowych miniaturowych oraz ogólne wymagania dotyczące wkładek topikowych miniaturowych (2). (Zastępuje normę PN-92/E-06170.01).

57. PN-EN 60269-1:2001. Bezpieczniki topikowe niskonapięciowe Wymagania ogólne (2). (Zastępuje normę PN-91/E-06160.10).

58. PN-EN 60598-1:2001. Oprawy oświetleniowe. Wymagania ogólne, badania (4). (Zastępuje normę PN-IEC 598-1+A1:1994).

59. PN-EN 60320-2-2:2001. Nasadki i wtyki do użytku domowego i podobnego. Część 2-2. Połączenia wtykowo-nasadkowe do użytku domowego i podobnego (11).

60. PN-EN 60432-1:2001. Żarówki. Wymagania bezpieczeństwa. Część 1. Żarówki z żarnikiem wolframowym do użytku domowego i po­dobnych ogólnych celów oświetleniowych (11). (Zastępuje PN- IEC432-1 + Al: 1996).

61. PN-EN 60432-2:2001. Żarówki. Wymagania bezpieczeństwa. Część 2: Żarówki halogenowe do użytku domowego i podobnych ogól­nych celów oświetleniowych (9). (Zastępuje PN-IEC 432-2:1996).

62. PN-EN60947-2:2001. Aparatura rozdzielcza i sterownicza nisko­napięciowa. Wyłączniki (8). (Zastępuje PN-90/E-06150.20).

63. PN-EN 60947-4-2:2001. Aparatura rozdzielcza i sterownicza ni­skonapięciowa. Styczniki i rozruszniki do silników. Łączniki i roz­ruszniki półprzewodnikowe do silników prądu przemiennego (6).

UWAGA:

Podstawową bibliografią niniejszego opracowania są:

• Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych w zakładach przemysłowych i innych jednostkach gospodarczych. (Po­radnik szkoleniowy): Rozdział 3, od strony 109+256 (wraz z biblio­grafią). Tadeusz Uczciwek. COSIW Warszawa 2000.

• Biuletyny Stowarzyszenia Elektryków Polskich - INPE - Informacje o normach i przepisach od nr 1+41.

Dział wydawnictw oferuje następujące książki

K. SAŁASIŃSKI

Bezpieczeństwo elektryczne w zakładach opieki zdrowotnej

H. GĄSOWSKI, W. JABŁOŃSKI, S. NIESTĘPSKI, A. WOLSKI

Komentarz do normy PN-IEC 60364 tom I

M. SOIŃSKI

Materiały magnetyczne w technice

H. KLOUST

Wybrane parametry urządzeń do automatyzacji

S. SIEMEK

Instalacje elektryczne do zasilania urządzeń elektronicznych

A. PYTLAK, H. ŚWIĄTEK

Ochrona przeciwporażeniowa w układach energoelektronicznych

S. NOWAK, W. WOŁCZYŃSKI

Eksploatacja instalacji i urządzeń elektrycznych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem

P. PETYKIEWICZ

Nowoczesna instalacja elektryczna w inteligentym budynku

G. ŁUGOWSKI

Wytyczne opracowania szczegółowych instrukqi eksploatacji instalacji
i urządzeń elektroenergetycznych oraz obiektów elektroenergetycznych

A. LISOWSKI, G. ŁUGOWSKI

Ochrona od porażeń w instalacjach i urządzeniach elektrycznych o napięciu do 1 kV
obiektów budowlanych nie będących budynkami (Poradnik i komentarz)

G. ŁUGOWSKI

Wytyczne oraz przepisy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych

J. LASKOWSKI

Poradnik elektroenergetyka przemysłowego

Z. GRYŻEWSKI

Prace pomiarowo-kontrolne przy urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV

T. UCZIWEK

©

BIBLIOTEKA COSiW SEP

©

BIBLIOTEKA COSIW SEP

©

BIBLIOTEKA COSiW SEP

©

Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych w zakładach przemysłowych
i innych jednostkach gospodarczych (Poradnik szkoleniowy)

cena: 19,10 zł