Manuel Castells Badania nad społecznymi ruchami miejskimi
Przeciwstawienie się „podbojowi” Paryża: walka o przekwaterowanie w Cite du Peuple
Cite du Peuple to stara dzielnica Paryża zamieszkiwana przeważnie przez klasę robotniczą, o silnej koncentracji wspólnot etnicznych i robotników cudzoziemskich. Jednakże, wbrew powszechnym poglądom, degradacja zasobów mieszkaniowych w tej dzielnicy nie jest wcale większa niż przeciętnie w Paryżu, chociaż przeludnienie jest tam bardziej odczuwalne, co wynika bardziej z charakteru ludności, niż z cech samej dzielnicy.
W Cite du Peuple podjęto kolejno dwojakiego typu renowację miejską. Podjęcie działań w takim kierunku, a zatem przyspieszenie tempa prac budowlanych, spowodowało zmianę zasobu myślenia i żądań mieszkańców dzielnicy objętej renowacją. Żądania otrzymania odpowiedniego mieszkania o przystępnym czynszu i odpowiednio blisko miejsca pracy zeszły na drugi plan wobec groźby eksmisji z mieszkania, utraty dachu nad głową czy perspektywy znalezienia się w pomieszczeniach przejściowych.
W wyniku spontanicznych reakcji, o charakterze protestacyjnym i/lub politycznym, na zorganizowaną integrację mieszkańcy dzielnicy wysunęli taką oto kwestię: każdy powinien mieć prawo do pozostawienia w dotychczasowym mieszkaniu do momentu otrzymania oferty zadowalającej pod względem wielkości mieszkania, komfortu, ceny i lokalizacji.
Żądania w sprawie budowy tanich mieszkań
Kiedy stało się jasne, czym grozi mieszkańcom proces renowacji, robotnicy i drobi kupcy, stanowiący dynamiczny element dzielnicy Cite de Peuple, zaczęli organizować akcje protestacyjne.
W 1965r. w ramach ogólnej szerokiej kampanii na rzecz ponownej budowy w Paryżu mieszkań typu HLM, gdy to zbudowano 430 mieszkań (podczas gdy zarejestrowanych było 100 tys. rodzin o wyjątkowo złych warunkach mieszkaniowych a można było rozpocząć budowę 7000 mieszkań na wolnych terenach należących do paryskiej dyrekcji budowy mieszkań typu HLM) w Cite de Peuple ludność wystąpiła z żądaniem budowy wielkiego z bloku mieszkaniami o umiarkowanym czynszu (HML) na terenie po starej fabryce, która miała być wyburzona.
Żądania te najpierw przedstawiono Radzie Miejskiej i Prefekturze Paryża w celu uzyskania przede wszystkim decyzji o zarezerwowaniu terenów pod budowę mieszkań; następnie przedłożono je organizacji budującej mieszkania typu HLM, aby zapewnić odpowiednie środki finansowe.
Akcja mieszkańców nabierała coraz szybszego tempa, gdy zaczęto przyspieszać renowację całego fragmentu dzielnicy i lokatorom zagrażała natychmiastowa eksmisja. Wysyłano więc petycje, organizowano zebrania, w niedzielne poranki na placu targowym wygłaszano przemówienia.
Prefektura przedstawiła swoje kontrargumenty; najpierw wysunęła propozycję utworzenia strefy przemysłowej, a następnie stwierdziła, że budowa mieszkań w tej dzielnicy jest niewskazana z powodu nadmiernego hałasu.
Przed zabudowaniami fabryki, która była obiektem sporu, a która nadal zajmowała miejsce będące przedmiotem żądań, zorganizowano demonstrację.
Postanowiono, że pewna część tych mieszkań będzie zbudowana w ramach renowacji najbardziej zaniedbanego fragmentu dzielnicy.
Przedsiębiorstwo handlu nieruchomości, widząc że nie osiągnie oczekiwanych zysków, skoro wyburzenie jest niemożliwe, sprzedało budynki innej firmie, która z kolei odsprzedała mieszkania poszczególnym lokatorom po bardzo korzystnych cenach, tym niższych, im bardziej nieugiętą postawę przyjęli w czasie akcji przeciwko zamierzonej renowacji. Lokatorzy, których nie było stać na zakup mieszkania, musieli się przenieść do innej dzielnicy, ale uzyskali bardzo wysokie odszkodowanie. Budynki pozostały nie naruszone.
Kampania ta mogła być tak skuteczna tylko dzięki temu, że oddziaływały tu wyłącznie 3 elementy:
Sytuacja była wyjątkowa i odosobniona, co pozwoliło na zorganizowanie lokalnej opozycji występującej przeciwko formie, a nie konsolidującej działania jakiegoś układu sił reprezentujących określone interesy.
Operacja miała charakter czysto spekulacyjnym trudno było zastosować administracyjną procedurę wywłaszczania. Świadczy to o tym, jak ważne jest w konkretnym przypadku połączenie dwóch motywów renowacji: dążenia do likwidacji ruder i dążenia do zdobycia nowych terenów.
Akcja lokatorów mogła się zakończyć pełnym powodzenie, gdyż miała poparcie w dość szczególnej, mającej odpowiednie ekonomiczne i społeczne warunki do przeciwstawiania się ingerencji o dość ograniczonym zakresie.
1.3.1 Square Gaiete
Jeśli w dzielnicy Cite du Peuple ludność zmobilizowała się do działania, to nie tyle z powodu złych warunków mieszkaniowych, ile z powodu programu renowacji zainicjowanego przy poparciu władz lokalnych i stwarzających mieszkańcom, stałe zagrożenia eksmisją.
Bezpośrednim powodem tej nowej akcji było – z jednej strony – wrzenie na uniwersytecie, z drugiej zaś – pomysł grupy studentów, którzy postanowili przyprowadzić systematyczne badania na temat Cite du Peuple, pragnąć jednocześnie poznać pewną konkretną sytuację społeczną i zainicjować działalność polityczną wśród mieszkańców dzielnicy.
Prowadzono agitację uliczną, w przemówieniach wygłaszanych na zebraniach, na placu targowym atakowano przedsiębiorców budowlanych za to, że oni właściwie czerpią korzyści z renowacji; ruch protestacyjny coraz bardziej przybierał na sile.
Kiedy lokatorom zaczęto doręczać listy zawiadamiające o terminie eksmisji, komitet do walki z renowacją przystąpił do działania. Na murach porozlepiano afisze, agitatorzy komitetu chodzili po domach zbierając podpisy pod petycją, w której domagano się, aby urząd ds. renowacji dokładnie określił datę i procedurę przeprowadzenia mieszkańców wyburzanych domów.
Na niepowodzenie akcji złożyło się wiele okoliczności: komitet do walki z renowacją był obcy w tej dzielnicy, jego aktywiści działali po amatorsku, nie było regularnie dyżurujących punktów.
Istotnym powodem załamania się akcji było to, że podjęto ją w końcowej fazie procesu; gdy doszło do próby sił, najbardziej doświadczonych działaczy już nie było, baza społeczna była słaba, a baza operacji renowacji dobiegła końca.
Charakterystyczne wydaje się to, wg autora tekstu, że lokatorzy wysuwali bardzo konkretne żądania i mieli już sposób działania wobec instytucji (petycje itd.) , a wspierały ich deklaracje o charakterze ideologicznym, ale działania nie było zbyt skuteczne.
Ruch protestacyjny nie miał oparcia na miejscu, w zagrożonej dzielnicy ,a dla ludności to doświadczenie zakończyło się rozwiązanie poszczególnych problemów z osobna.