Jak działają giełdy towarowe

Giełda towarowa to taki rynek formalny na którym w określonym czasie i miejscu – dochodzi do przeciwstawienia podaży i popytu oraz kupna-sprzedaży towarów masowych i to wysoce ujednoliconych pod względem stopnia jakości. Rynki te ogłaszają kształtujące się na nich ceny.

Podstawowym celem giełdy jako instytucji jest usprawnienie obrotu krajowego i międzynarodowego. W handlu międzynarodowym rola giełd towarowych wyraża się zwłaszcza w organizacji i ułatwianiu kontaktów handlowych krajom o różnych systemach gospodarczych. Giełdy są ponadto uważane za ważne narzędzie kształtowania koniunktury. Trudno nie zauważyć, że jest także możliwe wykorzystywanie instytucji giełd do celów politycznych.

Podstawowym celem współczesnej giełdy towarowej, stanowiącym istotę jej działania, jest stworzenie przestrzeni handlowej, aby członkowie mieli udogodnienia w handlu określonymi towarami.

Giełda powinna gwarantować:

• ustalenie odpowiednich zasad prowadzenia interesów przez jej członków

• stworzenie odpowiedniego miejsca do handlu i ustalenie czasu

• stworzenie jednolitych zasad i standardów do prowadzenia handlu

• wprowadzenie jednolitego systemu rozmiaru kontraktów i opłat giełdowych oraz czasu, miejsca warunków dostaw i opłat

• gromadzenie oraz rozpowszechnianie informacji cenowych i rynkowych dla członków giełdy i publiczności

• stworzenie mechanizmu gwarancji dla zawieranych umów i warunków płatności za zobowiązania w związku z handlem pomiędzy członkami.

Giełda towarowa działa jako spółka, a jej akcjonariuszami są najczęściej agencje rynkowe, fundacje rozwoju gospodarczego, banki, izby gospodarcze oraz inni uczestnicy (np. producenci, hurtownicy), a ostatnio również firmy ubezpieczeniowe.

Kryteria podziału

• ze względu na przedmiot obrotów:

  • giełdy towarowe - handel zestandaryzowanymi towarami masowymi, dla których można ustalić cechy typowe,

  • giełdy pieniężne - obrót papierami wartościowymi, dewizami, kruszcami

  • giełdy usług - np. giełdy ubezpieczeniowe, frachtowe

• ze względu na zasięg i znaczenie:

  • giełdy o zasięgu krajowym - np. Giełda Cukrowa w Tokio

  • giełdy o zasięgu międzynarodowym - np. Nowojorska Giełda Kawy i Cukru

• ze względu na rodzaj zawieranych transakcji:

  • giełdy przeprowadzające transakcje gotówkowe - towar fizyczny będący przedmiotem obrotu przechodzi z rąk sprzedającego do rąk kupującego w ściśle określonym przez obie strony miejscu i czasie

  • giełdy przeprowadzające transakcje terminowe - handluje się tu nie towarem, a możliwością jego zakupu bądź sprzedaży w przyszłości; można np. kupić pszenicę, która dopiero została zasiana

• ze względu na zakres dokonywanych zakupów:

  • giełdy wyspecjalizowane - obraca się na nich towarem bądź grupą towarów, np. giełda cukrowa, zbożowa

  • giełdy towarowe - obracające wieloma różnymi towarami tego samego typu

• ze względu na dostęp do członkostwa:

  • giełdy otwarte

  • giełdy zamknięte

Przedmiot obrotu

Giełdy towarowe spełniają główną rolę w obrocie towarami rolno-spożywczymi. Towarami będącymi przedmiotem najbardziej ożywionego handlu giełdowego są:

• zboża: pszenica, kukurydza, jęczmień, owies, żyto, ryż

• inne towary roślinne: cukier, kawa, kakao, soja (ziarno, śruta, olej), nasiona i oleje lniane i rzepakowe, bawełna, kauczuk, ziemniaki, drewno

• towary pochodzenia zwierzęcego: bydło żywe i prosięta, bydło tuczone, tusze wołowe i wieprzowe, brojlery, jaja, wełna

• metale: miedź, złoto, aluminium, cyna, cynk, ołów, nikiel, srebro

• surowce i produkty chemiczne: ropa naftowa, benzyna, olej napędowy i opałowy, propan

Towarowa giełda rolna

W Polsce, towarowe giełdy rolne istnieją od kilku lat. Zawierane są na niej tylko transakcje rzeczywiste, wykonywane natychmiast. Wśród polskich giełd rolnych pionierską odgrywa Giełda Poznańska, będąc największą i najskuteczniejszą instytucją. Na Giełdzie Poznańskiej realizowane są wyłącznie transakcje rzeczywiste:

• kasowe (odbiór i płatność w ciągu 2 dni roboczych od zawarcia transakcji)

• sukcesywne (odbiór towaru i płatność do 30 dni od zawarcia transakcji)

• natychmiastowe (płatność w dniu odbioru towaru, ale nie później niż 30 dnia od zawarcia transakcji)

• terminowe (forward) realizowane są w okresie od 31 dni do 12 miesięcy i umożliwiają uczynienie przedmiotem transakcji surowca rolnego jeszcze nie wyprodukowanego.