Koncepcje ustrojowe

Demokracja Zwolennicy Przeciwnicy

Protagoras (sofista) Perykles, Demostenes Marsyliusz z Padwy Thomas Morus Baruch Spinoza Monteskiusz (ale nierealna) J. J. Rousseau (ale nierealna wg niego) Thomas Jefferson Maximilien Robespierre (ideolog jakobinów) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) Jeremy Bentham (liberalizm) Alexis de Tocqueville (liberalizm; zwolennik przemian w łonie demokracji na rzecz wolności) John Stuart Mill (demoliberalizm) Bolesław Limanowski (socjalizm) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Milton Friedman (kult wolnego rynku) Ralf Dahrendorf („polityka regulowanego konfliktu“) John Rawls (teoria sprawiedliwości dystrybutywnej) Pius XII (personalizm) Jan XXIII (aggiornamento)

Sokrates Arystofanes Platon Arystoteles Cyceron Jan Kalwin Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Robert Salisbury (konserwatyzm) Irving Babbitt (konserwatyzm) Thomas Stearn Eliot (elitaryzm) Roman Dmowski (konserwatyzm, nacjonalizm) Charles Maurras (nacjonalizm) P.P Royer – Collard (“doktryner”,liberalizm) liberalizm konserwatywny (L. Prevost-Paradol, E Faguet) Auguste Comte (pozytywizm) Vilfredo Pareto (teoria krążenia elit) Huston Stewart Chamberlain (rasizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Georges Sorel (anarchosyndykalizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Jose Ortego y Gasset (bunt mas) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm

Monarchia Zwolennicy Przeciwnicy

cezaropapizm (absolutyzm cesarski) św. Tomasz z Akwinu Dante Aligheri (m. uniwersalna) Niccolo Machiavelli (m. absolutna) Jean Bodin (m. absolutna, suwerenna) Martin Luter (absolutyzm) Jan Ostroróg, Kallimach (wzmocnienie wł. królewskiej) – polskie odrodzenie Andrzej Frycz Modrzewski (wzmocnienie wł. królewskiej) Krzysztof Warszewicki Armand Richelieu, Ludwik XIV (absolutyzm) Thomas Hobbes (absolutyzm) Hugo Grotius (absolutyzm) Fizjokraci (ograniczona monarchia) Monteskiusz (monarchia = synonim umiarkowania, m. konstytucyjna) Wolter (absolutyzm oświecony) Napoleon Bonaparte (absolutyzm) Joseph de Maistre (teokrata francuski; wł. absolutna, niepodzielna) Francois Rene de Chateaibriand (romantyzm polityczny) romantyzm niemiecki (F. Schlegel) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny; m. konstytucyjna) Edmund Burke (m. konstytucyjna) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Donoso Cortes (konserwatyzm) Thomas Stearn Eliot (elitaryzm) Adam Jerzy Czartoryski (konserwatyzm) Charles Maurras (nacjonalizm; m. absolutna) Georg Wilhelm Friedrich Hegel (dziedziczna monarchia konstytucyjna) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki; suwerenna monarchia) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) Benjamin Constant (liberalizm) Kaliszanie (m. konstytucyjna)

Monarchomachowie (Hotman, Beza, Boucher, de la Botie) – krytyka monarchii absolutnej Jan Kalwin Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.)

Przeciwnicy absolutyzmu / despotyzmu
Monarchomachowie Thomas Morus Monteskiusz Wolter Denis Diderot (liberalizm radyklany) Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Jan Jakub Rousseau Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) liberalizm Emmanuel Tyrol Coleridge (romantyzm) Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny)	Edmund Burke (konserwatyzm) Donoso Cortes (konserwatyzm) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) John Emerich Acton (liberalizm katolicki) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) Benjamin Constant (liberalizm) P.P Royer – Collard (“doktryner”,liberalizm) John Stuart Mill L. Prevost-Paradol (liberalizm konserwatywny) Kaliszanie (bracia Niemojowski)

Zwolennicy republiki

Niccolo Machiavelli (jako przyszły ustrój, po absolutyzmie) Jan Kalwin (republika arystokratyczna) Monteskiusz (republika arystokratyczna – ale trudna do urzeczywistnienia, tylko w państwach małych) J.J.Rousseau (republika arystokratyczna) Giuseppe Mazzini (nacjonalizm) Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Kaliszanie (bracia Niemojowscy)

Zwolennicy ustroju mieszanego

Arystoteles (Politea) Cyceron Polscy egzekucjoniści

Relatywizm ustroju

Arystoteles Monteskiusz Friedrich Carl von Savigny (niemiecka szkoła historyczna) Józef Supiński (liberalizm)

Parlamentaryzm / system przedstawicielski Zwolennicy Przeciwnicy

Monarchomachowie (teoria reprezentacji) Monteskiusz Denis Diderot (liberalizm radykalny) Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Edmund Burke (konserwatyzm) John Emerich Acton (liberalizm katolicki) Benjamin Constant (liberalizm) P.P.Royer-Collard (“doktryner”; liberalizm) F. Guizot (“doktryner”; liberalizm) John Stuart Mill (demoliberalizm) Kaliszanie (Niemojowscy) Krakowska Szkoła Ekonomiczna Józef Supiński (liberalizm) Socjaldemokracja

Armand Richelieu, Ludwik XIV Napoleon Bonaparte Pius X Donoso Cortes (konserwatyzm) Carl Schmitt (decyzjonizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Georges Sorel (anarchosyndykalizm) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm

Państwo, jego powstanie, funkcjonowanie itp.

Umowa społeczna Zwolennicy Przeciwnicy

Sofiści Skrajni monarchomachowie (Beza, Boucher, de la Boetie) Hugo Grotius Baruch Spinoza Thomas Hobbes John Locke Cesare Beccaria Fizjokraci (Francois Quesnay) Jan Jakub Rousseau Thomas Jefferson romantyzm niemiecki (J. Gorres) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Edmund Burke (konserwatyzm) William Godwin (anarchizm) John Rawls (teoria sprawiedliwości dystrybutywnej) Robert Nozick (libertarianizm; teoria państwa minimalnego)

konserwatyzm Joseph de Maistre (teokrata francuski) Louis de Bonald (teokrata francuski) F. Schlegel romantyzm niemiecki (A. Muller) Jeremy Bentham (liberalizm) Ludwik Gumplowicz (teoria podboju) Max Stirner (skrajny indywidualizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Thomas Carlyle (kult bohatera) Friedrich August von Hayek (liberalizm)

Lud (pierwotnym) suwerenem Zwolennicy Przeciwnicy

św. Tomasz Marsyliusz z Padwy Skrajni monarchomachowie (Beza, Boucher, de la Boetie) Francisco Suarez (ideolog kontrreformacji) Denis Diderot (liberalizm radykalny) Jan Jakub Rouseau (źródło tej suwerenności – umowa społeczna) Thomas Jefferson (suwerenność narodu) Napoleon Bonaparte Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) John Stuart Mill (demoliberalizm)

Jean Bodin (suwerenność władzy monarchy) Carl Schmitt (decyzjonizm) Benjamin Constant (liberalizm) “Doktrynerzy” (liberalizm)

Rządy prawa / państwo prawne Zwolennicy Przeciwnicy
Perykles Marsyliusz z Padwy Thomas Morus Monteskiusz Georg Wilhelm Friedrich Hegel John Emerich Acton (liberalizm katolicki) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) Jeremy Bentham (liberalizm) John Stuart Mill (demoliberalizm) Kaliszanie (bracia Niemojowscy) G. Jellinek Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“)	Carl Schmitt (decyzjonizm) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm

Państwo narodowe

romantyzm niemiecki (Adam Muller) Johann Gottlieb von Fichte (nacjonalizm)

Państwo opiekuńcze Zwolennicy Przeciwnicy
Jeremy Bentham (liberalizm) Socjaldemokracja John Maynard Keynes (welfare state) John Kenneth Galbraith (welfare state) Gunnar Myrdal (welfare state) Jan XXIII (aggiornamento)	Friedrich August von Hayek Ludwik von Mises (kult wolnego rynku) Milton Friedman (kult wolnego rynku) Russel Kirk (konserwatyzm)

Zwolennicy ograniczenia interwencjonizmu państwowego

John Locke Fizjokraci (Francois Quesney) Adam Smith (liberalizm gospodarczy) liberalizm Charles de Montalbert (liberalizm katolicki; subsydiarność państwa) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) John Stuart Mill (demoliberalizm) E. Faguet (liberalizm konserwatywny) Józef Supiński (liberalizm) Georg Jellinek (pozytywizm prawniczy) Herbert Spencer (ewolucjonizm) William Godwin (anarchizm; postulat zniesienia przymusu państwowego i decentralizacji władzy) Leon XIII (subsydiarność państwa)

Pius XI (subsydiaryzm państwa) ordoliberalizm (subsydiarność państwa) Friedrich August von Hayek (liberalizm) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku; wykluczenie interwencjonizmu w gospodarce) Milton Friedman (kult wolnego rynku) Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“) libertarianizm Robert Nozick (libertarianizm; teoria państwa minimalnego) Jan XXIII (aggiornamento; subsydiarność państwa, ale aktywność w sferze socjalnej)

Przeciwnicy potrzeby istnienia państwa
Cynicy Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm) Georges Sorel (anarchosyndykalizm)	Murray Rothbard (libertarianizm; “państwo to kradzież”) Jay Albert (libertarianizm; “państwo – nasz wróg”)

Podział władzy Zwolennicy Przeciwnicy
John Locke Monteskiusz Georg Wilhelm Friedrich Hegel liberalizm Benjamin Constant (liberalizm) liberalizm konserwatywny Kaliszanie (bracia Niemojowscy) Georg Jellinek (pozytywizm prawniczy) Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”)	J. J. Rousseau (suwerenność – niepodzielna, ale możliwy rozdział funkcji) Joseph de Maistre (teokrata francuski) romantyzm niemiecki (A. Muller) Donoso Cortes (konserwatyzm) Carl Schmitt (decyzjonizm) Johann Gottlieb Fichte (nacjonalizm)

Państwo – twór natury/naturalny Państwo-twór sztuczny
Arystoteles stoicy, Cyceron	Cynicy Johann Gotfried von Herder (nacjonalizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny)

Koncepcje dotyczące jednostki

Wolność jednostki Zwolennicy Przeciwnicy

Baruch Spinoza (wolność przekonań) John Locke Fizjokraci (Francois Quesney) Monteskiusz Wolter Denis Diderot (liberalizm radykalny) Jan Jakub Rousseau Thomas Jefferson Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Francois Rene de Chateaibriand (romantyzm polityczny) Robert Salisbury (konserwatyzm) liberalizm Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) John Emerich Acton (liberalizm katolicki) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) Benjamin Constant (liberalizm) “Doktrynerzy” (liberalizm) Alexis de Tocqueville (liberalizm) John Stuart Mill (demoliberalizm) liberalizm konserwatywny Thomas Hill Green (liberalizm socjalny) Kaliszanie Józef Supiński (liberalizm) Herbert Spencer (ewolucjonizm) Eduard Bernstein (rewizjonizm) Auguste Blaqui (socjalizm; teoria spisku) William Godwin (anarchizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Hannah Arendt Erich Fromm Friedrich August von Hayek (liberalizm) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) Milton Friedman (kult wolnego rynku; zwł. wolność negatywna) Isaiah Berlin (liberalizm;zwł. wolność negatywna) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”) Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“) John Rawls (teoria sprawiedliwości dystrybutywnej) libertarianizm Robert Nozick (libertarianizm; teoria państwa minimalnego) komunitaryzm

Armand Richelieu, Ludwik XIV Leon Duguit (solidaryzm) Grzegorz XVI Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm

Indywidualizm Zwolennicy Przeciwnicy (antyindywidualizm)

Cynicy John Locke Adam Smith (liberalizm gospodarczy) Friedrich von Hardenberg (Novalis) liberalizm Jeremy Bentham John Stuart Mill (demoliberalizm) Krakowska Szkoła Ekonomiczna Aleksander Świętochowski (liberalizm socjalny) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Max Stirner (skrajny indywidualizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Thomas Carlyle (kult bohatera) Jose Ortega y Gasset (bunt mas) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Friedrich August von Hayek (liberalizm) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku; skrajny indywidualizm) John Rawls (teoria sprawiedliwości dystrybutywnej) Ronald Dworkin (teoria równego rezultatu) libertarianizm Ayn Rand (libertarianizm, obiektywizm) Robert Nozick (libertarianizm; teoria państwa minimalnego)-skrajny indywidualizm Pius XII (personalizm) Jean Pierre Sartre (egzystencjalizm)

Platon Skrajni monarchomachowie (Beza, Boucher, de la Boetie) Awerroiści Marsyliusz z Padwy Friedrich Carl von Savigny (niemiecka szkoła historyczna) Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Leonard. T Hobhouse (liberalizm socjalny; przeciwnik skrajnego indywidualizmu) Auguste Comte (pozytywizm) Emile Durkheim (doktryny socjolog.) Leon Duguit (solidaryzm) Ludwik Gumplowicz (teoria podboju) Auguste Blaqui (socjalizm; teoria spisku) Aleksander Hercen (socjalizm rosyjski) Gustav Le Bon (teoria psychologii tłumu) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm Russel Kirk (konserwatyzm) komunitaryzm

Pochwała egoizmu jednostki

Epikureizm Jeremy Bentham (liberalizm) Herbert Spencer (hedonizm egoistyczny) Max Stirner (skrajny indywidualizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) libertarianizm Ayn Rand (libertarianizm, obiektywizm)

Zwolennicy emancypacji kobiet

Jeremy Bentham (liberalizm) James Mill John Stuart Mill (demoliberalizm)

Kult wybitnej jednostki

Niccolo Machivelli Napoleon Bonaparte (bonapartyzm) Francois Rene de Chateaibriand (romantyzm polityczny) Otto von Bismarck (imperializm niemiecki) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Thomas Carlyle (kult bohatera) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler)

Natura człowieka

Człowiek ma naturę społeczną

Arystoteles stoicy św. Tomasz z Akwinu Hugo Grotius Louis de Bonald (teokrata francuski) Auguste Comte (pozytywizm)

Człowiek jest z natury Dobry Zły
stoicy Denis Diderot (liberalizm radykalny) J. J. Rousseau William Godwin (anarchizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny)	św. Augustyn Niccolo Michiavelli Martin Luter Jan Kalwin Thomas Hobbes Joseph de Maistre (teokrata francuski) Donoso Cortes (konserwatyzm) Carl Schmitt (decyzjonizm)

Ludzie są z natury równi Naturalne nierówności między ludźmi
św. Paweł z Tarsu William Ockham Thomas Morus John Locke Monteskiusz Wolter Thomas Jefferson Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Friedrich August von Hayek (liberalizm) John Rawls (teoria sprawiedliwości dystrybutywnej)	Platon Arystoteles stoicy św. Tomasz z Akwinu konserwatyzm Leon XIII Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka)

Koncepcje polityczne

Liberalizm Zwolennicy Przeciwnicy

John Locke Fizjokraci (Francois Quesney)-zwł. lib. gosp. Monteskiusz (liberalizm arystokratyczny) Wolter (liberalizm oświecony) Denis Diderot (liberalizm radykalny) Adam Smith (liberalizm gospodarczy) Thomas Jefferson Francois Rene de Chateaibriand (romantyzm polityczny) Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) John Emerich Acton (liberalizm katolicki) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) Benjamin Constant (liberalizm) “Doktrynerzy” (liberalizm) Jeremy Bentham (liberalizm) Alexis de Tocqueville (liberalizm) John Stuart Mill (demoliberalizm) Leonard T. Hobhouse (liberalizm socjalny) Thomas Hill Green (liberalizm socjalny) Kaliszanie (bracia Niemojowscy) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Friedrich August von Hayek Ludwig von Mises (libertarianizm) Isaiah Berlin (liberalizm) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”) Ralf Dahrendorf („polityka regulowanego konfliktu“) Ronald Dworkin (teoria równego rezultatu)

konserwatyzm Adam Muller (romantyzm niemiecki) Pius IX Pius X L. Duguit (solidaryzm) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Donoso Cortez (konserwatyzm) Irving Babbitt (konserwatyzm) Thomas Stearn Eliot (elitaryzm) Charles Maurras (nacjonalizm) Aleksander Hercen (socjalizm rosyjski) Max Stirner (skrajny indywidualizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Thomas Carlyle (kult bohatera) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm Hannah Arendt

Konserwatyzm

Edmund Burke (konserwatyzm) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Robert Salisbury (konserwatyzm) Donoso Cortes (konserwatyzm) Otto von Gierke (konserwatyzm) Carl Schmitt (decyzjonizm) Leo Strauss (konserwatyzm) Irving Babbitt (konserwatyzm) Thomas Stearn Eliot (elitaryzm) Adam Jerzy Czartoryski, Ksawery Drucki-Lubecki, Aleksander Wielopolski, Andrzej Zamoyski, Roman Dmowski, Antoni Zygmunt Helcel, Paweł Popiel (polski konserwatyzm)

Georg Wilhelm Friedrich Hegel Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“) Eric Vogelin (konserwatyzm) Russel Kirk (konserwatyzm) Norman Podhorentz (neokonserwatyzm) Irving i Bikk Kristol (neokonserwatyzm)

Socjalizm

„Socjalizm naukowy”

Karol Marks Fryderyk Engels Włodzimierz Lenin

Socjalizm utopijny

Claude Henri de Saint – Simon Robert Owen Charles Fourier

Rewizjonizm

Eduard Bernstein Antonio Gramsci

Teoretycy ruchu socjalistycznego i komunistycznego

Louis Blanc (umiarkowany nurt reformistyczny) Ferdinand Lasalle (umiarkowany nurt reformistyczny) Fabianie (umiarkowany nurt reformistyczny) Grakchus Babeuf (radykalny nurt rewolucyjny) Czartyści (nurt radykalny) Auguste Blanqui (teoria spisku) Lew Trocki (teoria rewolucji permanentnej) Róża Luksemburg (nurt radykalny, rewolucyjny) Karol Kautsky

Rosyjski socjalizm

Aleksander Hercen (negacja Zachodu) Jerzy Plechanow (konieczność kapitalizmu w Rosji)

Socjalizm w Polsce

Bolesław Limanowski Kazimierz Kelles Krauz Stanisław Brzozowski Ignacy Daszyński

Anarchizm

William Godwin (anarchizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm) Georges Sorel (anarchosyndykalizm) Max Stirner (skrajny indywidualizm)

Koncepcje dotyczące gospodarki

Etatyzm Zwolennicy Przeciwnicy
Armand Richelieu, Ludwik XIV Otto von Bismarck (imperializm niemiecki)	Krakowska Szkoła Ekonomiczna

Gospodarka wolnorynkowa / kapitalistyczna Zwolennicy Przeciwnicy

Thomas Hobbes Fizjokraci (Francois Quesney) Adam Smith (liberalizm gospodarczy) Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Edmund Burke (konserwatyzm) liberalizm Jeremy Bentham (liberalizm) Thomas Hill Green (liberalizm socjalny) Kaliszanie (W. i B. Niemojowscy) ordoliberalizm Friedrich August von Hayek (liberalizm) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) Milton Friedman (kult wolnego rynku) Ronald Dworkin (teoria równego rezultatu) libertarianizm Ayn Rand (libertarianizm, obiektywizm)

Adam Muller (romantyzm niemiecki) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Otto von Gierke (konserwatyzm) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Auguste Comte (pozytywizm) Karol Marks, Fryderyk Engels (socjalizm naukowy) Henri de Saint-Simon (socjalizm utopijny) Robert Owen (socjalizm utopijny) Charles Fourier (socjalizm utopijny) Louis Blanc (socjalizm; umiarkowany nurt reformistyczny) Grakchus Babeuf socjalizm; nurt radykalny) Auguste Blaqui (socjalizm; teoria spisku) Róża Luksemburg (socjalizm) Aleksander Hercen (socjalizm rosyjski) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm) Georges Sorel (anarchosyndykalizm) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm

Prywatna własność Zwolennicy Przeciwnicy

stoicy św. Tomasz z Akwinu Jean Bodin Hugo Grotius Thomas Hobbes John Locke fizjokraci Wolter Denis Diderot (liberalizm radykalny) Adam Smith (liberalizm gospodarczy) Thomas Jefferson Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Napoleon Bonaparte (Kodeks Napoleona) Edmund Burke (konserwatyzm) Johann Gottlieb von Fichte (nacjonalizm) liberalizm Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) Benjamin Constant (liberalizm) E. Faguet (liberalizm konserwatywny) Thomas Hill Green (liberalizm socjalny) Kaliszanie (bracia Niemojowscy) Józef Supiński (liberalizm) Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny; własność, ale pełniąca funkcję społeczną) Eduard Bernstein (rewizjonizm; ale postulat kontroli własności) Leon XIII Friedrich August von Hayek Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) Milton Friedman (kult wolnego rynku) Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“) Robert Nozick (libertarianizm; teoria państwa minimalnego) Jan XXIII (aggiornamento)

Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Thomas Morus Karol Marks, Fryderyk Engels (socjalizm naukowy) Robert Owen (socjalizm utopijny; nie postulował zniesienia własności, ale własność spółdzielczą) Grakchus Babeuf socjalizm; nurt radykalny) Lew Trocki (socjalizm) Róża Luksemburg (socjalizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny; własność indywidualna tylko dóbr konsumpcyjnych) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm) Stalinizm

Postulat zniesienia pieniądza

Thomas Morus Robert Owen (socjalizm utopijny; zamiast waluty „pieniądz pracy”) Eduard Bernstein (rewizjonizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm)

Zwolennicy leseferyzmu

John Locke Fizjokraci (Francois Quesney) Adam Smith (liberalizm gospodarczy) liberalizm Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) John Stuart Mill (demoliberalizm) Kaliszanie (bracia Niemojowscy) Friedrich August von Hayek (liberalizm) Norman Podhorentz (neokonserwatyzm) Irving i Bikk Kristol (neokonserwatyzm) libertarianizm

Koncepcje dotyczące prawa

Odróżnienie prawa od moralności

Kant Johann Gottlieb von Fichte (nacjonalizm) Georg Wilhelm Friedrich Hegel John Austin (pozytywizm prawniczy) Rudolf Ihering (pozytywizm prawniczy) Georg Jellinek (pozytywizm prawniczy)

Obywatelskie nieposłuszeństwo

Izydor (w razie naruszenia prawa bożego) św. Tomasz z Akwinu (jeśli tyran naruszy prawo boże i naturalne; za zgodą duchowieństwa, jeśli naruszy konstytucję) Skrajni monarchomachowie (Beza, Boucher, de la Boetie) Thomas Jefferson (gdy państwo nie gwarantuje/ łamie prawa fundamentalne) Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789; opór przeciw uciskowi)

Przeciwnicy nieposłuszeństwa obywatelskiego, absolutne posłuszeństwo wobec władzy

św. Augustyn (co najwyżej bierny opór, j. normy prawne naruszają prawo boże) Niccolo Machiavelli Jean Bodin Martin Luter Jan Kalwin Thomas Hobbes (chyba, że władca straci zdolność zzapewniania bezpieczeństwa poddanym)

Koncepcja praw naturalnych Zwolennicy Przeciwnicy

Protagoras (sofista) Arystoteles Cynicy Stoicy, Cyceron Tertulian (wczesne chrześcijaństwo) Św. Augustyn Izydor św. Tomasz z Akwinu William Ockham Francisco Suarez (ideolog kontrreformacji) Hugo Grotius Baruch Spinoza Thomas Hobbes John Locke Cesare Beccaria fizjokraci Monteskiusz Wolter Immanuel Kant Adam Smith Thomas Jefferson Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Kaliszanie (bracia Niemojowscy) Józef Supiński (liberalizm) Charles Fourier (socjalizm utopijny) William Godwin (anarchizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Leon XIII Russel Kirk (konserwatyzm) Rudolf Stammler (teorie prawa natury o zmiennej treści) Gustaw Radbruch Lon Luvios Fuller (teoria formalnego prawa natury) Robert Nozick (libertarinizm) Pius XII (personalizm; prawa człowieka) Jan XXIII (aggiornamento)

Marsyliusz z Padwy Armand Richelieu, Ludwik XIV Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Leo Strauss (konserwatyzm) Jeremy Bentham (liberalizm) Emile Faguet (liberalizm konserwatywny) Auguste Comte (pozytywizm) John Austin (pozytywizm prawniczy) Rudolf von Ihering (pozytywizm prawniczy) Leon Duguit (solidaryzm) Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny) Benjamin Disraeli Jean Pierre Sartre (egzystencjalizm)

Pozytywizm prawniczy Zwolennicy Przeciwnicy
Marsyliusz z Padwy (prepozytywizm) Jean Bodin (prepozytywizm) Jeremy Bentham (liberalizm) John Austin (pozytywizm prawniczy) Rudolf Ihering (pozytywizm prawniczy) Georg Jellinek (pozytywizm prawniczy) Hans Kelsen (normatywizm) Władysław Leopold Jaworski Herbert L. Hart	Leon Duguit (solidaryzm) Otto von Gierke (konserwatyzm) Friedrich August von Hayek (liberalizm) Gustaw Radbruch Leon Petrażycki (psychologizm prawniczy) Karl N. Llewllyn (realizm prawniczy) Oliver Holmes (realizm prawniczy) Roscoe Pound (realizm prawniczy, nurt socjologiczny)

Zasada równości wobec prawa Zwolennicy Przeciwnicy
Perykles Andrzej Frycz Modrzewski (równość w p. karnym) Cesare Beccaria (równość w p. karnym) Thomas Jefferson Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Napoleon Bonaparte (Kodeks Napoleona) liberalizm Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny)	John Locke Monteskiusz Jose Ortega y Gasset (bunt mas)

Relatywizm prawa

Monteskiusz Jan Jakub Rousseau Joseph de Maistre (teokrata francuski) Friedrich Carl von Savigny (niemiecka szkoła historyczna) Jeremy Bentham (liberalizm) Rudolf Ihering (pozytywizm prawniczy) Leon Duguit (solidaryzm)

Wymogi wobec prawa: humanitaryzm kar, domniemanie niewinności, jasność, prostota, zrozumiałość

Andrzej Frycz Modrzewski Cesario Beccaria Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny)

Prawo zwyczajowe – podstawa współczesnego prawodawstwa

Friedrich Carl von Savigny (niemiecka szkoła historyczna) Gustaw von Hugo (niemiecka szkoła historyczna) Geor Friedrich Puchta (niemiecka szkoła historyczna) Otton Gierke (konserwatyzm) Alexis de Tocqueville (liberalizm; prawo oparte na zwyczaju)

Koncepcje dotyczące historii

Ujęcie dziejów religii jako tożsamych z historią wolności

John Emerich Acton (liberalizm katolicki; tylko katolicyzm) Alexis de Tocqueville (liberalizm)

Historyczny aspekt kształtowania się wolności

Monteskiusz Georg Wilhelm Friedrich Hegel John Emerich Acton (liberalizm katolicki) Benjamin Constant (liberalizm)

Rozumienie konieczności historycznej

Monteskiusz Tocqueville

Rozwój ujęty dialektycznie

Georg Wilhelm Friedrich Hegel Karol Marks, Fryderyk Engels (socjalizm naukowy) Włodzimierz Lenin Aleksander Hercen (socjalizm rosyjski)

Historia – rozwój cykliczny

Niccolo Machiavelli Vilfredo Pareto (doktryny socjolog.; teoria krążenia elit)

Koncepcje społeczeństwa

Egalitaryzm Zwolennicy Przeciwnicy
Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Grakchus Babeuf socjalizm; nurt radykalny) Ronald Dworkin (teoria równego rezultatu)	Thomas Hobbes Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Edmund Burke (konserwatyzm) Krakowska Szkoła Ekonomiczna Russel Kirk (konserwatyzm) Ayn Rand (libertarianizm, obiektywizm)

Społeczeństwo obywatelskie

Jan Jakub Rousseau Georg Wilhelm Friedrich Hegel John Emetich Acton (liberalizm katolicki) Benjamin Constant (liberalizm) komunitaryzm

Atomizm społeczny Zwolennicy Przeciwnicy
Jeremy Bentham (liberalizm) Robert Nozick (libertarianizm; teoria państwa minimalnego)	Leonard. T Hobhouse (liberalizm socjalny) Auguste Comte (pozytywizm)

Stosunek do arystokracji Pochwała arystokracji Krytyka arystokracji/ odrzucenie szczególnej roli arystokracji
Homer Cyceron Monteskiusz konserwatyzm Louis de Bonald (teokrata francuski) romantyzm niemiecki (A. Muller) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Charles Maurras (nacjonalizm) Konstanty Leontiew (Bizantynizm – imperializm rosyjski) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Alexis de Tocqueville (liberalizm) Jose Ortega y Gasset (bunt mas)	Monarchomachowie Polscy egzekucjoniści (treści antymagnackie) Wolter Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Napoleon Bonaparte

Solidaryzm społeczny

Konfucjusz Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Adam Jerzy Czartoryski (konserwatyzm) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki) Józef Supiński (liberalizm) Leon Duguit (solidaryzm) Charles Fourier (socjalizm utopijny) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm) Leon XIII Pius XI ordoliberalizm Socjaldemokracja komunitaryzm Pius XII (personalizm)

Darwinizm społeczny

liberalizm konserwatywny Leonard. T Hobhouse (liberalizm socjalny) Herbert Spencer (ewolucjonizm) Ludwik Gumplowicz (teoria podboju) Karol Kautsky (socjalizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler)

Podkreślali rolę wspólnoty w życiu jednostki
konserwatyzm Joseph de Maistre (teokrata francuski) Edmund Burke (konserwatyzm) Otto von Gierke (konserwatyzm) Johann Gotfried von Herder (nacjonalizm) Giuseppe Mazzini (nacjonalizm) “Doktrynerzy” (liberalizm) Alexis de Tocqueville (liberalizm) liberalizm konserwatywny Leonard. T Hobhouse (liberalizm socjalny)	Auguste Comte (pozytywizm) Ferdinand Tonnies (doktryny socjolog.) Leon XIII Hannah Arendt ordoliberalizm Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”) Michael Oakshott Russel Kirk (konserwatyzm) Irving Kristol (neokonserwatyzm) komunitaryzm

Koncepcja walki klas Zwolennicy Przeciwnicy
Karol Marks, Frydery Engels (socjalizm naukowy) Włodzimierz Lenin Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny) Kazimierz Kelles Krauz (socjalizm) Stalinizm	Leon Duguit (solidaryzm) Bolesław Limanowski (socjalizm) Leon XIII Socjaldemokracja

Model społeczeństwa korporacyjnego

Otto von Gierke (konserwatyzm) Charles Fourier (socjalizm utopijny; falasnstery) Michaił Bakunin (anarchizm gminny; luźna federacja stowarzyszeń pracy) Georges Sorel (anarchosyndykalizm) Pius XI (korporacjonizm) Faszyzm (Benito Mussolini – przymusowe korporacje faszystowskie, podporządkowane państwu)

Postulat upowszechnienia własności

Jan Jakub Rousseau Thomas Jefferson Maximilien Robespierre (ideolog jakobinów) Charles Fourier (socjalizm utopijny) Leon XIII Pius XI (korporacjonizm) T. Carver (kapitalizm ludowy)

Podkreślali rolę hierarchii Przeciwnicy hierarchii w społeczeństwie społecznej / podziałów stanowych

doktryny starożytne Platon Arystoteles św. Augustyn św. Tomasz z Akwinu Jean Bodin Thomas Morus fizjokraci konserwatyzm Joseph de Maistre (teokrata francuski) Louis de Bonald (teokrata francuski) romantyzm niemiecki (F. von Hardenberg, J. Gorres, A. Muller, F. Schlegel) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Johann Gotfried von Herder (nacjonalizm) Charles Maurras (nacjonalizm) Georg Wilhelm Friedrich Hegel Konstanty Leontiew (Bizantynizm – imperializm rosyjski) Alexis de Tocqueville (liberalizm) liberalizm konserwatywny Auguste Comte (pozytywizm) Vilfredo Pareto (doktryny socjolog.; teoria krążenia elit) Herbert Spencer (ewolucjonizm) Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny) Hannah Arendt ordoliberalizm Eric Vogelin (konserwatyzm) Russel Kirk (konserwatyzm) komunitaryzm

Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) Ferdinand Lasalle (socjalizm; umiarkowany nurt reformistyczny) Friedrich August von Hayek (liberalizm) komunitaryzm Jan XXIII (aggiornamento)

Społeczeństwo kształtuje się ewolucyjnie / aprobowanie jedynie ewolucyjnych, powolnych przemian

konserwatyzm Edmund Burke (konserwatyzm) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Robert Salisbury (konserwatyzm) liberalizm konserwatywny Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“)

Podkreślali rolę tradycji w życiu społecznym

Konfucjusz konserwatyzm Louis de Bonald (teokrata francuski) Romantyzm niemiecki Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Robert Salisbury (konserwatyzm) Stanisław Brzozowski (socjalizm) Roman Dmowski (konserwatyzm) Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“) Eric Vogelin (konserwatyzm) Russel Kirk (konserwatyzm)

Bóg, religia, Kościół

Bóg ustawodawcą, najwyższym autorytetem

Francisco Suarez (ideolog kontrreformacji) Joseph de Maistre (teokrata francuski) Louis de Bonald (teokrata francuski) romantyzm niemiecki (F. Schlegel) Donoso Cortes (konserwatyzm) John Emerich Acton (liberalizm katolicki)

Religia=spoiwo narodu/ wspólnoty Postawy antyreligijne, ateistyczne

Thomas Hobbes Maximilien Robespierre (ideolog jakobinów; religia obywatelska) konserwatyzm Francois Rene de Chateaibriand (romantyzm polityczny) romantyzm niemiecki (F. von Hardenberg) Edmund Burke (konserwatyzm) Donoso Cortes (konserwatyzm) Adam Jerzy Czartoryski (konserwatyzm) Paul de Legarde (imperializm niemiecki; narodowa religia germańska) Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki) Auguste Comte (pozytywizm; „kult wiedzy i człowieczeństwa”) Emile Durkheim (doktryny socjolog.) Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny; “nowe chrześcijaństwo:) Leon XIII Pius XI Irving Kristol (neokonserwatyzm)

Cynicy Epikureizm Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Charles Maurras (nacjonalizm) Huston Stewart Chamberlain (rasizm) Robert Owen (socjalizm utopijny) Auguste Blaqui (socjalizm; teoria spisku) Michaił Bakunin (anarchizm gminny) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Nazizm (Adolf Hitler) („religia germańska“) Stalinizm Ayn Rand (libertarianizm, obiektywizm) Jean Pierre Sartre (egzystencjalizm)

Ultramontanizm papieski Zwolennicy Przeciwnicy
Joseph de Maistre (teokrata francuski) Pius VI Pius VII Grzegorz XVI Pius IX	John Emerich Acton (liberalizm katolicki)

Podporządkowanie Kościoła państwu / uniezależnienie od władzy papieskiej/ rozdział Kościoła od państwa

cezaropapizm William Ockham Dante Alighieri (współpraca, niezawisłość władzy państwowej) Marsyliusz z Padwy Niccolo Michiavelli (odrzucenie chrześcijaństwa, religia obywatelska) Jean Bodin Martin Luter Jan Ostroróg (polskie odrodzenie) Polscy egzekucjoniści Armand Richelieu, Ludwik XIV Baruch Spinoza Thomas Hobbes Jan Jakub Rousseau (upaństwowienie religii) Thomas Jefferson (rozdział Kościoła od państwa) Adam Muller (romantyzm niemiecki) Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny; Kościół narodowy) gallikanizm febronianizm Benjamin Disraeli (konserwatyzm; kościół narodowy z królem jako głową kościoła) Charles Maurras (nacjonalizm; instutucja Kościoła – podpora m. absolutnej) Felicite de Lamennais (liberalizm katolicki; rozdział Kościoła od państwa) Charles de Montalbert (liberalizm katolicki; rozdział Kościoła od państwa)

Prymat Kościoła nad państwem

św. Augustyn (papieski uniwersalizm) św. Tomasz z Akwinu (prymat Kościoła – papieża) Jan Kalwin Francisco Suarez (ideolog kontrreformacji) Joseph de Maistre (teokrata francuski; ultramontanizm) Louis de Bonald (teokrata francuski; państwo oparte o religię) F. Schlegel (romantyzm niemiecki) Pius VI, Pius VII, Grzegorz XVI, Pius IX, Pius X (ultramontanizm) Donoso Cortes (konserwatyzm)

Koncepcja boskiego ładu, boskiego porządku świata

Joseph de Maistre (teokrata francuski) Louis de Bonald (teokrata francuski) Geor Friedrich Puchta (niemiecka szkoła historyczna) Giuseppe Mazzini (nacjonalizm) Cecil Rhodes (imperializm brytyjski Russel Kirk (konserwatyzm) Pius XII (personalizm) Odrzucali ją: Denis Diderot,

Władza pochodzi od Boga / występuje w bożym imieniu

Ireneusz (wczesne chrześcijaństwo) św. Augustyn cezaropapizm (cesarz bożym namiestnikiem) św. Tomasz z Akwinu Jan Kalwin Armand Richelieu, Ludwik XIV (Dei gratia) Joseph de Maistre (teokrata francuski; boska jest sama idea władzy) romantyzm niemiecki (F. Schlegel) Edmund Burke (konserwatyzm)

Kwestie narodowe

Suwerenność narodu

Thomas Jefferson Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789)

Naród ponad państwem
Johann Gottlieb Fichte (nacjonalizm)
Wyzwolenie narodowe / walka narodowowyzwoleńcza Zwolennicy Przeciwnicy
Giuseppe Mazzini (nacjonalizm) Bolesław Limanowski (socjalizm) Kazimierz Kelles Krauz (socjalizm) Stanisław Brzozowski (socjalizm) Ignacy Daszyński (socjalizm)	Róża Luksemburg (socjalizm)

Nacjonalizm

Adam Muller (romantyzm niemiecki) Roman Dmowski (konserwatyzm) Johann Gotfried von Herder (nacjonalizm) Giuseppe Mazzini (nacjonalizm) Johann Gottlieb von Fichte (nacjonalizm) Charles Maurras (nacjonalizm) Iwan Aksakow (imperializm rosyjski) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Paul de Legarde (imperializm niemiecki) Otto von Bismarck (imperializm niemiecki)

Wojna, przemoc, nienawiść rasowa

Rasizm

Artur de Gobineau (rasizm) Huston Stewart Chamberlain (rasizm)

Apologeci wojny

Adam Muller (romantyzm niemiecki) Johann Gottlieb von Fichte (nacjonalizm) Hegel (?) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Nazizm (Adolf Hitler)

Antysemityzm

Adam Muller (romantyzm niemiecki) Roman Dmowski (konserwatyzm) Charles Maurras (nacjonalizm) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Huston Stewart Chamberlain (rasizm) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Stalinizm

Odrzucenie przemocy, rozwiązań siłowych

Andrzej Frycz Modrzewski (postulat pokojowej współpracy państw) Monteskiusz (programowy pacyfizm) Claude Henri de Saint – Simon (socjalizm utopijny) Robert Owen (socjalizm utopijny) Eduard Bernstein (rewizjonizm) Louis Blanc (socjalizm; umiarkowany nurt reformistyczny) Ferdinand Lasalle (socjalizm; umiarkowany nurt reformistyczny) William Godwin (anarchizm) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm)

Koncepcje imperialistyczne

Imperializm Napoleona Bonaparte Iwan Aksakow (imperializm rosyjski) Mikołaj Danilewski (imperializm rosyjski) Konstanty Leontiew (Bizantynizm – imperializm rosyjski) Rudyard Kipling (imperializm brytyjski) John Ruskin (imperializm brytyjski) Cecil Rhodes (imperializm brytyjski) Włodzimierz Lenin (imperializm w doktrynie komunistycznej) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Paul de Legarde (imperializm niemiecki) Otto von Bismarck (imperializm niemiecki)

Koncepcje totalitarne

Kult siły

Imperializm Napoleona Bonaparte Otto von Bismarck (imperializm niemiecki) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Thomas Carlyle (kult bohatera) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler)

Przeciwnicy komunizmu, socjalizmu

Pius IX Józef Supiński (liberalizm) Leon XIII Pius XI Herbert Spencer (ewolucjonizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Faszyzm (Benito Mussolini) Nazizm (Adolf Hitler) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Hannah Arendt Erich Fromm Friedrich August von Hayek (liberalizm) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”) Norman Podhorentz (neokonserwatyzm) Irving i Bikk Kristol (neokonserwatyzm) Pius XII

Przeciwnicy faszyzmu

Stalinizm Jose Ortega y Gasset (bunt mas) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Hannah Arendt Erich Fromm Friedrich August von Hayek (liberalizm) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”)

Krytyka totalitaryzmu

Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Hannah Arendt Erich Fromm Friedrich August von Hayek Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”) Pius XII (personalizm)

Inne

Stan natury Zwolennicy jego istnienia Przeciwnicy jego istnienia Wrogi człowiekowi Przyjazny człowiekowi
Baruch Spinoza Thomas Hobbes Carl Schmitt (decyzjonizm)	John Locke Jan Jakub Rousseau William Godwin (anarchizm) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm)	konserwatyzm romantyzm niemiecki (A. Muller) Jeremy Bentham (liberalizm) Pozytywizm prawniczy

Pojęcie racji stanu

Niccolo Machiavelli Armand Richelieu Charles Maurras (nacjonalizm) Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny)

Rewolucja / rewolucyjne zmiany Zwolennicy Przeciwnicy

Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Emmanuel Sieyes (ideolog roku 1789) Maximilien Robespierre (ideolog jakobinów) romantyzm niemiecki (F. von Hardenberg, Herder) Karol Marks, Fryderyk Engels (socjalizm naukowy) Włodzimierz Lenin Antonio Gramsci (rewizjonizm) Grakchus Babeuf (socjalizm; nurt radykalny) Auguste Blaqui (socjalizm; teoria spisku) Lew Trocki (socjalizm) Róża Luksemburg (socjalizm) Aleksander Hercen (socjalizm rosyjski) Kazimierz Kelles Krauz (socjalizm) Michaił Bakunin (anarchizm gminny) Piotr Kropotkin (anarchokomunizm) Georges Sorel (anarchosyndykalizm) Stalinizm

konserwatyzm Joseph de Maistre (teokrata francuski) Louis de Bonald (teokrata francuski) Francois Rene de Chateaibriand (romantyzm polityczny) Donoso Cortes (konserwatyzm) Edmund Burke (konserwatyzm) Johan Gottlieb Fichte (nacjonalizm) Henri de Saint-Simon (socjalizm utopijny) Robert Owen (socjalizm utopijny) Eduard Bernstein (rewizjonizm) Louis Blanc (socjalizm; umiarkowany nurt reformistyczny) Ferdinand Lasalle (socjalizm; umiarkowany nurt reformistyczny) Fabianie (socjalizm; nurt ewolucyjny, reformistyczny) Karol Kautsky (socjalizm) Ignacy Daszyński (socjalizm) William Godwin (anarchizm) Pierre Joseph Proudhon (anarchoindywidualizm) Jose Ortego y Gasset (bunt mas) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”)

Utylitaryzm Zwolennicy Przeciwnicy
Baruch Spinoza John Locke fizjokraci (Francois Quesney) Thomas Jefferson Jeremy Bentham (liberalizm) John Stuart Mill (demoliberalizm) Rudolf Ihering (pozytywizm prawniczy) Robert Owen (socjalizm utopijny) William Godwin (anarchizm) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) Milton Friedman (kult wolnego rynku)	Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Irving Babbitt (konserwatyzm) Thomas Stearn Eliot (elitaryzm) Johann Gottlieb Fichte (nacjonalizm) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Emile Durkheim (doktryny socjolog.) Max Stirner (skrajny indywidualizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka) Thomas Carlyle (kult bohatera) Russel Kirk (konserwatyzm)

Racjonalizm Zwolennicy Przeciwnicy
stoicy Hugo Grotius Baruch Spinoza Thomas Hobbes Monteskiusz Wolter Georg Wilhelm Friedrich Hegel Max Weber (doktryny socjolog.) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Ludwig von Mises (kult wolnego rynku) John Rawls (teoria sprawiedliwości dystrybutywnej) Ayn Rand (libertarianizm, obiektywizm)	Samuel Tylor Coleridge (romantyzm polityczny) Pius IX Benjamin Disraeli (konserwatyzm) Donoso Cortes (konserwatyzm) Irving Babbitt (konserwatyzm) Heinrich von Treitschke (imperializm niemiecki) Pius XI Michael Oakshott (konserwatyzm, „koncepcja stowarzyszenia obywatelskiego“) komunitaryzm

Relatywizm moralny Zwolennicy Przeciwnicy
Max Stirner (skrajny indywidualizm) Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka)	Denis Diderot (liberalizm radykalny) Thomas Carlyle (kult bohatera) Karl Rajmund Popper (krytyk społ. zamkniętego) Isaiah Berlin (liberalizm) Irving Kristol (neokonserwatyzm) komunitaryzm (Alasdair MacIntyre)

Materializm Zwolennicy Przeciwnicy
Cynicy Epikureizm Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Karol Marks, Fryderyk Engels (socjalizm naukowy)	Platon Irving Babbitt (konserwatyzm) Pius XI Friedrich Nietzsche (teoria nadczłowieka)

Empiryzm Zwolennicy Przeciwnicy
św. Tomasz z Akwinu Niccolo Michiavelli Jean Bodin Auguste Comte (pozytywizm) John Austin (pozytywizm prawniczy)	Karl Rajmund Popper (krtytk społ. zamkniętego)

Postulat tolerancji (w tym religijnej) Przeciwnicy tolerancji
Marsyliusz z Padwy Thomas Morus Paweł Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza Baruch Spinoza John Locke Monteskiusz Wolter Jean Meslier (komunistyczny utopista, XVIII w.) Thomas Jefferson liberalizm Karl Wilhelm von Humboldt (liberalizm arystokratyczny) John Stuart Mill (demoliberalizm) Milton Friedman (kult wolnego rynku) Isaiah Berlin (liberalizm)	św. Augustyn św. Tomasz z Akwinu Piotr Skarga Stanisław Orzechowski (ideolog demokracji szlacheckiej) Francisco Suarez (ideolog kontrreformacji) Pius IX Pius X

Koncepcje mesjanistyczne

Johann Gottlieb von Fichte (nacjonalizm) Otto von Bismarck (imperializm niemiecki)

Teorie konwergencji

Erich Fromm James Burnham („rewolucja managerów“) Raymond Aron (teza “końca ery ideologii”) Pitrim Sorokin (teoria społeczeństwa integralnego) Walt Rostow

7