ODWOŁUJĄC SIĘ DO PODANEGO FRAGMENTU POWIEŚCI Z. NAŁKOWSKIEJ GRANICA I DO CAŁEGO UTWORU, WYJAŚNIJ, W JAKI SPOSÓB MOŻNA INTERPRETOWAĆ POJĘCIE GRANICY.

Granica to powieść autorstwa Zofii Nałkowskiej, wydana po raz pierwszy w 1935 roku. Opowiada o losach Zenona Ziembiewicza, jego karierze i miłosnych problemach. Łączy w sobie cechy wielu gatunków: powieści psychologicznej, realistycznej, sensacyjnej
i kryminału.

Początkowo tytuł powieści miał brzmieć Schematy, autorka odeszła jednak od tego pomysłu na rzecz Granicy. Dwukrotnie została przeniesiona na ekran w latach 1938 oraz 1977 [1].

Tytułowa granica może być rozumiana w sensie metaforycznym na kilka sposobów. Po pierwsze, jest to metafora granicy społecznej, po drugie zaś metafora granicy moralnej.
Tytuł powieści jest wieloznaczny i zróżnicowany, można jednak wyodrębnić kilka jego najważniejszych przesłanek jakie miała na myśli autorka. Tytuł może być interpretowany jako granice moralne, obyczajowe, społeczno-polityczne, psychologiczne oraz określające tożsamość. Zofia Nałkowska swoją powieścią porusza kwestię natury ludzkiej, nadziei jak również przegraną człowieka. Przedstawia także, jakie konsekwencje może ponieść człowiek, który odrzucił to, co powszechnie uważane jest za dobre i moralne.

Główny bohaterem powieści jest Zenon Ziembiewicz,

Akcja powieści skupia się wokół wydarzeń głównego bohatera, Zenona Ziembiewicza, młody inteligent pochodzenia ziemiańskiego, który rozpoczyna karierę polityczną prowadzącą go na szczyt... Lecz za nim podąża cień minionych wydarzeń oraz sumienie ciągle przekraczanych norm moralnych... Po raz kolejny możemy się przekonać, że decyzje i czyny nigdy nie pozostają bez konsekwencji... Wcześniej czy później one nas doganiają i uderzają w najmniej oczekiwanym momencie... Tak właśnie było z Zenonem, którego konsekwencje wcześniejszych czynów strąciły go z piedestału...

Już na samym początku powieści poznajemy finał dziejów Zenona, który poprzez swoje życiowe wybory moralne doprowadził do zrujnowania życia swojej żony Elżbiety, swojego syna Waleriana. Jego życiowe decyzje miały również bezpośredni wpływ na utratę zdrowia psychicznego przez młodą kobietę Justynę Bogutówną. Wszystkie błędy, jakie popełnił doprowadziły go w końcu do granicy wytrzymałości i nie widząc innej drogi wyjścia postanawia targnąć się na swoje życie, popełnia samobójstwo. Zenon jako młody człowiek pełen wzniosłych ideałów pragnął żyć uczciwie w zgodzie z sobą samym, jednak świat w jakim przystało mu żyć okazał się odmienny od jego ideałów. Jego przekonania i wzorce zmieniły się. Zaczął być człowiekiem coraz bardziej uległym, stał się narzędziem w rękach innych, którzy bez sprzeciwu bez zastanowienia wykonują czyjeś polecenia. Stawiając karierę na pierwszym planie swojego życia odstawia na bok ideały, które towarzyszyły mu od młodzieńczych lat. Zaprzedaje własną dusze, osobowość, a wszystko to tylko dla korzyści finansowych i pozycji społeczne, po raz pierwszy przekracza granice, która określała jego tożsamość.

Wplątany w miłosny trójkąt nie potrafi podjąć stanowczej decyzji, co do zakończenia romansu z Justyną, krzywdząc nie tylko samego siebie ale także zakochane w nim kobiety Justynę i Elżbietę. Zaślepiony nie widzi jak jego nieetyczne zachowanie odbija się na obu kobietach, na ich psychice i zdrowiu. Polega zawsze na innych nie na sobie, nie mogąc poradzić sobie z wyrzutami sumienia- odpowiedzialność za los Justyny zrzuca na barki żony. Sam ciągle usprawiedliwia się w oczach swoich i żony. Przekracza granice dobrego smaku. Granica moralna także zostaje przez Zenona przekroczona wielokrotnie. W chwili, gdy odnowił romans z Justyna a potem zostawił jej decyzje o usunięciu ciąży pozbywa się odpowiedzialności za los dziewczyny i ich nie narodzonego dziecka, oraz gdy akceptuje decyzje o strzelaniu do strajkujących robotników. W obu przypadkach w imię własnych interesów godzi się na zło, lekceważy granice odpowiedzialności moralnej.

Tytuł GRANICA odnosi się również do granicy odporności psychicznej człowieka. Jej przekroczenie oznacza, że człowiek zatraca własną tożsamość i przestaje być sobą, jak główny bohater powieści.

Tytuł powieści Zofii Nałkowskiej ma charakter symboliczny i odzwierciedla istnienie różnych granic, które determinują życie człowieka, jego przynależności do danej grupy społecznej, wartości, jakimi się kieruje podczas podejmowania decyzji i normy postępowania, które mają znaczący wpływ na jego działanie.

Myślę, że powieść Nałkowskiej godna jest polecenia. Porusza ona tematy ważne niezależnie od czasu, mówi o kompromisach moralnych i deprawującej siłe władzy. O takich rzeczach naprawdę warto czytać, aby wiedzieć, "gdzie przebiega dopuszczalna granica błędu w naszym postępowaniu, poza którą nieuchronnie zmierzamy ku klęsce”[2].

Przypis

1, 2. Zofia Nałkowska, Granica, Wyd. Zielona Sowa, 1993