SOCJOLOGIA

1. SOCJOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO. TWIERDZENIE THOMASA.

WILLIAM IZAAK THOMAS - amerykański socjolog, autor dzieła „Chłop polski w Europie i Ameryce”- badanie listów, dokumentów, pamiętników – opartych na osobistych notatkach emigrantów

Metoda współczynnika humanistycznego – dyrektywa metodologiczna, przy analizie faktów społecznych należy zastosować perspektywę

TWIERDZENIE THOMASA, inaczej SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO, twierdzenie socjologiczne lub EFEKT PIGMALIONA

„Jeżeli ludzie definiują jakieś sytuacje jako rzeczywiste, to stają się one sytuacjami rzeczywistymi w swych społecznych konsekwencjach” frag. T.I. Thomas

Definicja sytuacji: o tym, jakie zjawiska zajdą (w grupach społecznych) zależy nastawienie psychiczne jednostki

Samospełniające się proroctwo: małe miasteczko w USA,czasy powolnego wychodzenia z kryzysu, bohaterowie: pracownicy huty. Robotnicy wracający ze zmiany zauważyli ożywienie w banku, nie do końca rozumiejąc sytuację, instynktownie wszyscy udali się do banku i zaczęli wyciągać z niego swoje pieniądze. Bank upadł.

Efekt Pigmaliona w wersji polskiej:

ELŻBIETA SJÓBLOM – tajemnicza inwestorka warszawskiej giełdy; w roku 2004 jej majatek szacowano na 200 000 zł, w 2008 już na 50 000 000, odnosiła spektakularne sukcesy na giełdzie, dopóki nie rozpoznano w niej ‘pani Eli z butiku’

TEMAT: POWSTANIE KAPITALIZMU

MAX WEBER – 1864-1920

- niemiecki filozof, ekonomista, socjolog

Kapitalizm to system etyczny.

Karol Marks i Fryderyk Engels w 1848 r. wydają MANIFEST KOMUNISTYCZNY . Można wyróżnić 1 kierunek zależności: pewien wynalazek technologiczny wpływa na reakcje społeczne -> determinizm społeczny

Marks i Engels: zastosowanie koła wodnego do młyna – formacja azjatycka: podporządkowanie sobie chłopów; ‘Proletariusze wszystkich krajów łączcie się’

1867 r. „Capitale’ Karol Marks

Pierwotna akumulacja kapitału: istnieje nadwyżka finansowa pochodząca z renty gruntowej, grabieżczych napadów czy też z podboju Ameryki i przywożenia do Europy złota i srebra

Max Weber zwraca uwagę na inne elementy niż Marks i Weber, które wpływają na rozwój kapitalizmu

Metoda M. Webera:

METODA TYPÓW IDEALNYCH – konstrukty, które są namysłem badacza, ale równocześnie mają podsatwę w wiedzy i historii Zabieramy z tego wszystko co najprostsze i najoczywistsze -> MODELE

TYPY KAPITALIZMU:

- k. racjonalny – specyficznie nowoczesny 2. Poł. XIX w. i początek XX

- k. irracjonalny – powszechny, występujący w różnych państwach

Racjonalny kapitalizm to przemysłowy. Irracjonalny to lichwiarczy, rabunkowy i polityczny.

Weber próbuje wyjaśnić, jak powstał kapitalizm racjonalny:

1. Etyka protestancka a duch kapitalizmu – 1904-1905

2. Kościoły i sekty w Ameryce – społeczno-praktyczne wyjaśnienie instytucjonalne za pomocą pojęć Kościół i Sekta

Zdzisław Krasnodębski w książce ‘Max Weber’ podaje, że wyjaśnienie z książki 1 to wyjaśnienie psychologiczne (Weber podaje w niej elementy osobowości występujące w w pewnych społeczeństwach i wspierające kapitalizm)

TEZY WEBERA

I

1. Podstawą duchową kapitalizmu jest praktyka protestancka. Max Weber nie twierdził, że protestantyzm był główną przyczyną powstania kapitalizmu.

2. Kapitalizm nowoczesny – powinowactwo z wyboru. Wg Webera etyka protestancka była czynnikiem ułatwiającym rozwój gospodarczy w pewnym okresie. Rozwój instytucjonalny może się odbywać bez niej.

(księgowość, weksle, giełda) – F lorencja

Weber głosi, że pojawiła się nowa postawa wobec świata: WEWNĄTRZŚWIATOWY ASCETYZM -czyli postawa, która głosi, że o zbawieniu decydowała, a dokładniej świadczyła, wytrwała codzienna systematyczna praca i odnoszony w niej sukces.

IDEA PROTESTYNACJI – człowiek wybrany przez Boga

Deus absendetus – znakiem wybrania jest praca, praca jako zwód i powołanie.

4 nurty protestantyzmu:

1. Kalwinizm

2. Ruch nowoodmieńców – sekty

3. Pietyzm

4. Metodyzm

Etyka protestancka była etyką rygorystyczną i uniwersalną.

Teoria teologiczna -> kazania -> etyka praktyczna -> duch kapitalizmu

II

Baptyści w Ameryce Pół. – emigranci niemieccy w Usa

Kościół protestancki rządził Ameryką. Sekty otaczały każdego i:

1. Kościół to wg Webera instytucja ustanowiona, by ratować duszę tych, którzy się w nim modlą

2. Sekta to wolne zrzeszenie jednostek wyróżniających się pod względem religijnym, przyjętych do wspólnoty w wyniku swobodnej decyzji obu stron

Cechy sekty:

- religijna etyka

- sprawdzanie członkostwa

- wymaga kwalifikacji religijnych

- rygoryzm religijny

- ocenia na podstawie wartości religijnych

- sekty cechuje religijny i polityczny radykalizm

Weber jest przekonany, że wspólnota o charakterze sekty w pewnym okresie wpływa na rozwój kapitalizmu. W swoich pismach ‘Socjologia religii’ zajął się opisem religii świata - co było przyczyną złego rozwoju kapitalizmu w innych krajach?

Biurokracja – termin XIX wieczny

Gospodarka i społeczeństwo – M. Weber

Biurokracja to dla Webera forma organizacji społecznej, występująca w społ. nowoczesnych, mająca realizować postulaty racjonalności i bezosobowości.

Typy racjonalności:

Materialna : związana z tym że inne normy pozaprawnej natury są stosowane w prawie

Formalna: tworzenie prawa przez stosowanie abstrakcyjnych reguł z których wyprowadza się decyzje w konkretnych przypadkach

Podstawą biurokracji jest zespół urzędników w czystej formie.

Cechy zespołu urzędników:

1. Hierarchia urzędów

2. Ścisły podział zakresu władzy

3. Oddzielenie sfery prywatnej od służbowej

4. Biurokracja wymaga fachowego przygotowania

5. Obowiązki urzędowe wykonuje się zgodnie z ogólnymi regułami

Ujemne cechy biurokracji:

- jest sztywna

- opór wobec zmian - reguły, przepisy

- wytępuję oligarchia – monopol we władzy

- bezosobowość

Hipoteza Webera: biurokracja będzie się rozwijała i opanowywała coraz więcej sfer życia

Cechy nowoczesnego państwa wg Webera:

1. Monopolizacja przemocy – państwo MA PRAWO wymusić coś na obywatelu – cecha najważniejsza

Weber wyróżnia panowanie i władzę.

Panowanie to pojęcie podstawowe, pierwotne.

3 typy panowania:

- tradycyjne

- charyzmatyczne

- legalne

Tradycyjne i charyzmatyczne są oparte na autorytecie władcy.

Panowanie tradycyjne: pan, poddani i służba

Charyzma to niecodzienna jakość człowieka. W tym rodzaju panowania panujący to przywódca, a słuchający to zwolennicy, sztab zarządzający/służba to zaś uczniowie.

Panowanie legalne to nowoczesny typ. Rozkazuje się nie w imieniu osobistego autorytetu, lecz w imieniu bezosobowej normy.

Rozwój kapitalizmu

George Ritzer – „Makdonaldyzacja społeczeństwa”

Pewne sposoby zarządzania zatosowane w restauracjach szybkiej obsługi przechodzą do wyższych sfer życia – polityki, nauki i służby zdrowia . Makdonaldyzacja się powiodła, gdyż proponuje klientom i personelowi efektywność, kalkulacyjność, przewidywalność oraz możliwość manipulacji.

Thomas i Weber to nurt humanistyczny w socjologii.

TEMAT: NURT POZYTYWISTYCZNY

1. Emile Durkheim – socjologizm

Socjologia i fakty społeczne, które bada, są ważniejsze od czynników psychologicznych.

W roku 1895 powstał PIERWSZY INSTYTU PSYCHOLOGII na Uniwersytecie Bordeaux – założony przez Durkheima.

Miejsce socjologii na akademiach:

Emil Durkheim pochodził z rodziny żydowskiej, żył w latach 1858-1917, miał wstąpił do duchowieństwa, co miało znaczący wpływ na jego poglądy.

Najsłynniejszymi działami tegoż naukowcą: ‘ZASADY METODY SOCJOLOGICZNE’, ‘SAMOBÓJSTWO’, ‘ELEMENTARNE FORMY ŻCIA RELIGIJNEGO’

Metoda Durkheima

Durkheim nakazuje socjologii, by analizowała fakty społeczne. One powinny być podstawą socjologii.

Fakt społeczny to zjawisko, które wpływa z zewnątrz na człowieka, pomimo jego woli. Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy.

Niezależnie od tego, jakie normy człowiek uznaje, a jakie nie, to i tak one istnieją (nawet jeśli w nie nie wierzy).

HOMO DUPLEX – człowiek rozdwojony

Człowiek żyje między dwoma biegunami: homo duplex

Dusza – ciało

Rozum – zmysły

Instynkt – świadomość

Altruizm – egoizm

Sacrum – profanum

Wszystko to sprowadza się do podziału: jednostkowe ------ społeczne. Jest to rozdwojenie podstawowe.

Durkheim zajmował się analizą więzi społecznych: ‘O społecznym podziale pracy’.

Więzi społeczne:

1. SOLIDARNOŚĆ MECHANICZNA – występuje w społeczeństwach w których zakres świadomości indywidualnej jest w zasadzie tożsamy z zakresem świadomości zbiorowej. Społeczeństwo nie jest wewnętrznie zróżnicowane, a tym samym związek z jednostką jest bezpośredni.

2. SOLIDARNOŚĆ ORGANICZNA – występuje w społeczeństwach, w których podstawą solidarności, czyli więzi nie jest podobieństwo między jednostkami, lecz społeczny podział pracy. Dzięki specjalizacji wykształca się osobowość, jednostki są solidarne, dlatego że są różne i wzajemnie siebie potrzebują.

W niemal wszystkich społeczeństwach występująoba te typy solidarności.

„SAMOBÓJSTWO” Durkheim

Socjologia to statystyka i procenty. Co jest przyczyną samobójstwa – tegoż aktu autodestrukcji? Od czego zależy współczynnik samobójstw? Były to pytania badawcze naukowca.

TYPY SAMOBÓJSTW wg Durkheima:

1. Egoistyczne

2. Altruistyczne

3. Anomiczne (anomia – względny zanik norm w społeczeństwie)

4. Fatalistyczne – choroba somatyczna

KSIĘGA I:

Stany psychopatyczne, objawy szaleństwa –FAŁSZ

Element dziedziczony – FAŁSZ

Wpływ klmatu? FAŁSZ

Naśladownictwo np. z literatury – FAŁSZ

KSIĘGA II - przyczyny społeczne

Różnice w spółczynniku samobójstw zależne od położenia geograficznego – np. północ Niemiec a południe Niemiec.

Wg Durkheima inna jest więź społ. U protestantów (północ) a inna u katolików (południe).

ELEMENTEM DECYDUJĄCYM O WSPÓŁCZYNNIKU SAMOBÓJSTW BYŁA WIĘŹ SPOŁECZNA.

Wnioski z książki ‘Samobójstwo’ Durkheima:

1. Samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji w społeczności religijnej.

2. Samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji społeczności domowej.

3. Samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji społeczności politycznej – państwo.

Współczynnik samobójstw zależy od stopnia integracji społecznej.

Typy samobójstwo

ANOMICZNE – gwałtowna pauperyzacja lub odwrotnie, wzbogacenie się, prowadzi do anomii, a to do samobójstwa

ALTRUISTYCZNE – jest popełniane wtedy, gdy jest silna więź w grupie i tak silna, że doprowadza do aktu samobójczego

EGOISTYCZNE – występuje wówczas, gdy wieź w grupie jest słaba i jeszcze maleje

Podtypy samobójstw:

1. Altruistyczne: żołnierze, którzy woleli śmierć od upokorzenia ; męczennicy chrześcijańscy

SAMOBÓJSTWEM NAZYWA SIĘ KAŻDY PRZYPADEK ŚMIERCI, BĘDĄCY BEZPOŚREDNIM LUB POŚREDNIM WYNIKIEM DZIAŁANIA LUB ZANIECHANIA PRZEJAWIONEGO PRZEZ OFIARĘ ZDAJĄCĄ SOBIE SPRAWĘ ZE SKUTKÓW SWEGO ZACHOWANIA.

2. Samobójstwo egoistyczne jest związane z nadmiernym ujednostkowieniem

3. Samobójstwo altruistyczne zaś wtedy, gdy ujednostkowienie jest niewystarczające.

Religia wg Durkheima

Religia to system powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk odnoszących się do rzeczy świętych tzn. rzeczy wyodrębnionych i zakazanych, wierzeń i praktyk łączące wszystkich wyznawców w jedną wspólnotę moralną zwaną Kościołem.

TEMAT: SAMOBÓJSTWA W POLSCE I NA ŚWIECIE.

DURKHEIM 100 LAT PÓŹNIEJ. Badania Marii Jarosz.

NURTY W SOCJOLOGII

1. POZYTYWISTYCZNA

1. EMILE DURKEHIM

2. Znak ilomiczny: ankieta, badania statystyczne, sondaże

3. Cechy

1. Dążono do uzyskania wiedzy, która będzie użyteczna w organizowaniu mądrego społeczeństwa (oświecenie)

AUGUST COMTE – 1838 r. jako pierwszy zastosował neologizm SOCJOLOGIA

2. Nauka zajmuje się wyłącznie tym, co ujawnia się doświadczeniu (nie wgłębia się w istotę rzeczy)

3. Przyrodoznawstwo jest traktowane jako nauka wzorcowa

4. Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy – coś, co wpływa z zewnątrz na zachowanie ludzi

5. Występuje praktyczna orientacja nauk, ma umożliwić przewidywanie, a ono kontrolę procesów społecznych, czyli SOCJOTECHNIKĘ

6. Nurt ten dominuje w powszechnej socjologii.

2. HUMANISTYCZNA.

1. MAX WEBER, WILIAM I. THOMAS

2. Brak znaku ilumicznego

3. Cechy:

1. Postulat rozumienia (verstehen), czyli interesujące są cele, jakie stawiają sobie jednostki oraz jak przedstawiają sobie daną sytuację

2. Należy skupić się na wzajemnym oddziaływaniu jednostek – INTERAKCJE

3. Oddziaływanie odbywa się w sferze znaczeń a nie instynktów i odruchów

4. Zjawiska społeczne nie są rzeczami, które można badać przy pomocy metod znanym z przyrodoznawstwa

5. Wiedza społeczna jest źródłem samowiedzy

GEORG SIMMEL. KONFLIKT.

1858 r. – data nardzenia, współczesny Weberwi badacz, kontrowersyjny; dzieła: „socjologia” 1905 r. i „Konflikt w kulturze współczesnej” – 1918 r.

Janusz Mucha, w socjologii występują 3 pojęcia konfliktu społecznego:

1. Ujęcie strukturalne – konflikt to tkwiąca w strukturze systemu niezgodność (obiektywnie istniejąca sprzeczność interesów) C. Wright Mills

2. Ujęcie behawioralne – konflikt to działania o znamionach walki społecznej lub współzawodnictwa. Konflikt to proces społeczny.

3. Ujęcie psychologiczne – konflikt to stan wrogości między grupami czy osobami, poszukuje się jego źródeł

Simmel traktuje zjawiska społecznej jako zachodzące między biegunami, np. konflikt --- pokój. Wszelkie zjawiska społeczne oscylują między tymi obiektami. Formy konfliktów wg Simmela:

Konflikt osobisty --------- konflikt zdepersonalizowany

W artykule „Spór” Simmel wymienia typy konfliktów:

- walka, przemoc cielesna

- spór prawny

- współzawodnictwo

- rywalizacja

Zakończenie konfliktu

TYPY ZAKOŃCZENIA KONFLIKTU:

- zwycięstwo

- porażka

- kompromis – największy wynalazek ludzkości

- pojednanie – czysto subiektywna forma zakończenia konfliktu

TEMAT: TERIE KONLIKTÓW SPOŁECZNYCH. KRYZYS KARAIBSKI Z PERSPEKTYWY TEORII KONFLIKTÓW.

L.A Coser – Funkcje konfliktu – amerykański badacz, twórczo nawiązuje do Simmela, tezy Simmelwskiego; funkcje konfliktu społecznego:

Typy wojen (np. M Founart) -> Powinniśmy zachować zdolność do samoobrony, by nie paść ofiarą zbójców

Ramonne ‘Wojna i pokój między narodami’

Rewolucja kubańska (Fidel Castro) obalił władzę Amerykanów 1959 r.

Kwiecień 1961 – inwazja w Zatoce Świń (Kubańczycy z Florydy, wykształceni i uzbrojeni prze Amerykę) – Ci kubańczycy zostali pojmani przez armię Castro, potem okup 65 mln

Coser zwraca uwagę na to, że konflikt:

1. Wzmacnia więzi w grupie

2. Można wyróżnić konflikt:

1. Rzeczywisty

2. Sztuczny – jeśli spór występuje, szukamy rozładowania gdzie indziej

3. Wyróżnia instytucje wentyli bezpieczeństwa – wzory zachowań (grupy i organizacje), które doprowadzają do tego, że konflikt zostaje skanalizowany, zyskuje inny przebieg, a napięcie między grupami zostaje rozładowana

Instytucje wentyli zapewniają przetrwanie w grupie.

4. Konflikt społeczny jednoczy/spaja grupy

Konflikt tworzy stowarzyszenia i koalicje

16 października 1962r. – samolot, niezidentyfikowany nad Ameryką, okazało się, że są to wyrzutnie rakiet

Kwiecień 1962 – żołnierze Armii Czerwonej zostali powołani, by zabrać całe zimowe umundurowanie – myśleli,że jadą na Kubę

JOHN KENNEDY - rozładowanie pocisków jądrowych na Kubie

Strategie regulacji konfliktu społecznego:

1. Utrzymanie wszystkiego w absolutnej tajemnicy (nie bagatelizował sprawy, lecz żył normalnie)