KARA ŚMIERCI – ZA CZY PRZECIW

„Kara śmierci jest w ciele politycznym tym, czym rak w

Ciele pojedynczego człowieka, z tą jedynie różnicą, że nikt

do tej pory nie próbował uzasadniać konieczności istnienia

raka”.

1. Camus „Rozważania o gilotynie”

Kara śmierci – (kara główna, kara ostateczna, najwyższy wymiar kary)- kara polegająca na pozbawieniu życia sprawcy przestępstwa, stosowana od początków istnienia prawa, różnie w zależności od krajów, systemów prawnych i epok, najczęściej za czyny uniwersalnie pojmowane jako zbrodnie, takie jak zabójstwo lub zdrada stanu ale także za drobniejsze przestępstwa, w tym skierowana przeciw mieniu lub nawet drobne występki obyczajowe, jak cudzołóstwo. Była bądź jest też zapisana w prawach religijnych różnych wyznań.

Kara śmierci była zapoczątkowana przez Drakona, który to kilkaset lat przed naszą erą wprowadził - nawet za te najmniejsze wykroczenia najwyższy wymiar kary. W jego czasach jak i późniejszych kontrowersyjne, przeczące zasadom moralnym wyroki były wykonywane w rozmaity sposób: poprzez tortury, spalenie, krzesło elektryczne, ścięcie głowy na głównym placu w obecności społeczeństwa. Z dużą skutecznością zmniejszało to i zwalczało przestępczość przez setki lat na terenie całego świata. W Polsce jedne z ostatnich kar śmierci odbyły się na osobach skazanych na śmierć po roku 1945, natomiast ostatnia kara śmierci wykonana w Polsce była na skazanym za gwałt i zabójstwo w 1988 roku. Dziesięć lat później, w myśl Kodeksu Karnego kara śmierci została zamieniona na karę dożywotniego więzienia.

W rozumieniu prawnym pojęcie kary brzmi następująco: „Kara – środek przymusu państwowego stosowany przez sąd wobec sprawcy przestępstwa (kara kryminalna) polegający na wyrządzeniu sprawcy dolegliwości i wyrażający społeczne potępienie czynu. Ponadto karę śmierci określa się następująco : „Kara śmierci – najostrzejszy środek represji w systemie sankcji karnych, przewidziana za najcięższe zbrodnie; w Polskim Kodeksie Karnym z 1997r. , zastąpiona karą dożywotniego pozbawienia wolności.” Zgodnie z tymi definicjami, kara śmierci jest więc wynikiem osadzonych czynów, popełnionych przez jednostkę – jednocześnie jest ona jedną z najstarszych kar w historii ludzkości. Jej historia sięga praw rodowych (sakralnych) – czyli ofiarowywania zbrodniarzy, przestępców bogom. Jest ona obecna w Biblii – Stary Testament, oraz w jednym z najstarszych kodeksów świata, Kodeksie Hammurabiego. Na przestrzeni wieków, pojawia się ona m.in. w pismach Św. Augustyna, Seneki i Alberta Camusa.

 Kara w swoim najwyższym wymiarze jest obecnie realizowana w 69 krajach oraz dodatkowych 10 gdzie jest ona możliwa w szczególnych okolicznościach (np. podczas wojny). Szczególnie niepokojące są dane Amnesty International,  stwierdzające że ponad ¾ egzekucji wykonuje się w Chinach (63% egzekucji na świecie), Iranie, Arabii Saudyjskiej i USA. Ponadto Stany Zjednoczone są jedynym członkiem NATO ciągle wykonującym ten rodzaj kary . W roku 2005 wykonano  2148 wyroków, natomiast w 2006 już tylko niewiele ponad półtorej tysiąca. Najczęstszymi metodami jej wykonywania są obecnie – podanie śmiertelnego zastrzyku, egzekucja przez krzesło elektryczne, rozstrzelanie lub powieszenie. Kara śmierci jest obecnie rozstrzygana w odpowiedzi na szczególnie ciężkie przestępstwa – m.in. morderstwo ze szczególnym okrucieństwem. W dyskusji o karze śmierci należy jednak pamiętać, że zarówno metody jak i powody jej wykonywania są zależne od sytuacji politycznej oraz społecznej i nie zawsze spełniają wysokie wymagania ustanowione przez dokumenty międzynarodowe.

Kara śmierci, a demokracja

28 kwietnia 1983 w Strasburgu uchwalono protokół nr 6 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950, znoszący wśród sygnatariuszy karę śmierci w czasie pokoju. Dodatkowo, 3 maja 2002 r. uchwalono w Wilnie protokół nr 13 do tej konwencji, bezwzględnie znoszący karę śmierci, także podczas wojny (nie został on ratyfikowany przez kilku członków Rady Europy). Większość państw o rozwiniętym systemie demokratycznym , nie stosuje obecnie kary śmierci, w tym wszystkie państwa Unii Europejskiej. Wśród państw niedemokratycznych, w większości obowiązuje kara śmierci, są jednak wśród nich takie, które zniosły karę śmierci z przyczyn wizerunkowych (m.in. Serbia w 1995) Podobnie autorytarne reżimy, np. Turkmenbaszy w Turkmenistanie, który w 1999 oficjalnie zniósł karę śmierci, czy wojskowa junta w Birmie, gdzie od kilkunastu lat nie wykonuje się egzekucji. W Chile wykonywania kary śmierci zaprzestano w okresie wojskowej dyktatury Augusto Pinocheta (ostatnia egzekucja miała miejsce w 1985). Z drugiej strony są państwa uznawane za demokratyczne, przestrzegające praw człowieka takie jak Japonia , Indie czy Korea Południowa, stosujące karę śmierci. Ciekawy jest stosunek USA do kary śmierci, gdzie prawo federalne i większość stanów zezwala na stosowanie kary śmierci. Niemniej w 9 stanach nie stosuje się takiej kary, w trzech zawieszono jej wykonywanie w 1976, a w dwóch uznano ją za niekonstytucyjną, co skutkuje niemożnością wykonania tej kary na ich terenie, nawet w przypadku wydania wyroku federalnego. W pozostałych stanach kara śmierci jest orzekana, choć nie we wszystkich wykonywana. Ostatni w Polsce wyrok śmierci wykonano 21 kwietnia 1988 r. w krakowskim więzieniu na Montelupich. Skazanym był 29-letni Stanisław Czabański, któremu sąd wymierzył karę główną za brutalny gwałt i zabójstwo kobiety. Zgodnie z obowiązującą od 1956 r. procedurą wyrok na Czabańskiego został wykonany przez powieszenie. W obronie godności każdego człowieka, a zwłaszcza jego podstawowego prawa do życia stał Sługa Boży Jan Paweł II, który w encyklice Evangelium vitae zwracał uwagę nie tylko na dwa najbardziej rozpowszechnione elementy „kultury śmierci”, a więc problem aborcji i eutanazji, ale również na fakt wartości ludzkiego życia i jego nienaruszalności. Uwzględnił w niej także inny przejaw odrzucanej przez Kościół „kultury śmierci”, a mianowicie zagadnienie orzekania i wykonywania kary śmierci, co w swej istocie mieści się na antyhumanitarnej, a więc antychrześcijańskiej płaszczyźnie ingerencji zmierzającej do odebrania drugiemu człowiekowi życia.

Z Katechizmu Kościoła Katolickiego

Art. 2266. Wysiłek państwa, aby nie dopuścić do rozprzestrzeniania się zachowań, które łamią prawa człowieka i podstawowe zasady obywatelskiego życia wspólnego, odpowiada wymaganiu ochrony dobra wspólnego. Prawowita władza publiczna ma prawo i obowiązek wymierzania kar proporcjonalnych do wagi przestępstwa (…).
Art. 2267. Kiedy tożsamość i odpowiedzialność winowajcy są w pełni udowodnione, tradycyjne nauczanie Kościoła nie wyklucza zastosowania kary śmierci, jeśli jest ona jedynym dostępnym sposobem skutecznej ochrony ludzkiego życia przed niesprawiedliwym napastnikiem. Jeżeli jednak środki bezkrwawe wystarczą do obrony i zachowania bezpieczeństwa osób przed napastnikiem, władza powinna ograniczyć się do tych środków, ponieważ są bardziej zgodne z konkretnymi uwarunkowaniami dobra wspólnego i bardziej odpowiadają godności osoby ludzkiej. Istotnie dzisiaj, biorąc pod uwagę możliwości, jakimi dysponuje państwo, aby skutecznie ukarać zbrodnię i unieszkodliwić tego, kto ją popełnił, nie odbierając mu ostatecznie możliwości skruchy, przypadki absolutnej konieczności usunięcia winowajcy „są bardzo rzadkie, a być może nie zdarzają się wcale”. 

Powyżej przedstawiłam niezwykle istotny temat będący często źródłem sporu jak i przyczyną podziału wśród ludzi, wśród społeczeństwa , wśród polityków, jak i wśród przyjaciół, znajomych, niekiedy nawet wśród członków rodziny. Przedstawiłam czym w teorii jest kara śmierci, jak odnosi się do ustroju demokratycznego w państwie oraz stosunek Kościoła Katolickiego do prezentowanego tematu. Pytanie dotyczące wybranego przeze mnie tematu jest niemal podstawowym pytaniem, czy kara śmierci być powinna czy też nie?

Można przyjąć dwa założenia:

1. Kara śmierci powinna być stosowana

2. Stosowanie kary śmierci powinno pozostać zniesione

Są to dwa niezwykle trudne pytania biorąc pod uwagę czyny, których konsekwencją staje się kara śmierci jak i równie ważny aspekt, którym jest poszanowanie życia ludzkiego.

Zwolennicy kary śmierci odwołują się przede wszystkim do przesłanek rozumowych. Wychodząc od podstawowej przesłanki, że państwo ma obowiązek zapewnić swoim obywatelom spokój społeczny i bezpieczeństwo osobiste argumentują dalej : Na władzy publicznej spoczywa także obowiązek skutecznego uprzedzenia groźby naruszenia porządku sprawiedliwości w przypadku zamachu na ludzkie życie. Dlatego też w pewnych przypadkach prawowita władza ma prawo uciec się do kary śmierci. Podobnie, jak usprawiedliwia się zabójstwo napastnika w imię „uprawnionej społeczności” może skazać na śmierć szczególnie niebezpiecznych kryminalistów. Następnym argumentem, który przemawia za karą śmierci są tzw. działania prewencyjne. Tadeusz Dmochowski dzieli te działania na część szczególną - uniemożliwienie wyrządzenia kolejnych szkód przez konkretnego przestępcę, oraz generalną - polegającą na odstraszaniu innych ludzi od wyrządzania szkód tego rodzaju. Kolejnym argumentem zwolenników kary śmierci jest argument ekonomiczny – otóż państwo nie będzie musiało utrzymywać sprawcy przestępstwa, skazanego na śmierć. Ludzie popierający karę śmierci uważają często, że jest to jedyna słuszna odpłata za dopuszczenie się zbrodni.

Przeciwnicy kary śmierci podkreślają, że sądy nie są nieomylne, a co za tym idzie wykonaniu egzekucji może zostać poddana osoba niewinna, tak jak to zdarzało się już w USA. Kara śmierci uniemożliwia naprawienie błędu i wypuszczenie skazanego na wolność. Kolejnym argumentem przeciwko karze śmierci jest możliwość wykorzystania jej w celu popełnienia morderstwa lub celowy błąd sędziego – mord sądowy. Przeciwnicy podkreślają również znaczenie teorii etycznych, moralnych czy filozoficznych, jak również to, że wiele religii zakazuje odbierania życia. Kara śmierci jest uważana często za niehumanitarną, ponadto uniemożliwia sprawcy przestępstwa pracę nad sobą i poprawienia się w przyszłości. Wyrok dożywotniego pozbawienia wolności gwarantuje nam odizolowanie skazanego od społeczeństwa. Nie ma dowodów na to, że kara śmierci odstrasza potencjalnych sprawców przestępstw.

Pytanie, które postawiłam w powyższej pracy wciąż pozostaje pytaniem bez odpowiedzi, której prawdopodobnie trudno jest udzielić każdemu z nas.

Joanna Błaszczak

Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja

Studia niestacjonarne II stopnia

II rok

BIBLIOGRAFIA:

1. http://www.wiedza24h.pl/pojecie/286/kara_smierci.html

2. http://nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/numery/112010/10.html

3. http://wolnemedia.net/prawo/w-polsce-zniesiono-kare-smierci/

4. http://www.wiedza24h.pl/pojecie/286/kara_smierci.html

5. http://narodowcy.net/blogi/argumenty-za-kara-smierci

6. http://etyka.wyklady.org/wyklad/793_kara-smierci-historia-argumenty-za-i-przeciw-stosunek-polakow-do-kary-smierci-_strona-3.html

7. Wikipedia

8. S. Pławecki CSsR, „Ku nowej moralnej ocenie kary śmierci”