PARAZYTOLOGIA
ćw. 12
to co jest kursywą jest od profesora

GROMADA: Cestodea
RZĄD: Cyclophyllida
RODZINA: Taeniidae
GATUNEK: Taenia solium
Taenia saginata
Taenia pisiformis
Taenia hydatigena
Taenia (Hydatigera) taeniformis
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis

TAENIA SOLIUM (TASIEMIEC UZBROJONY)______________________________________________________

- tasiemiec kosmopolityczny

długość: 2-8m
szerokość: 5-6mm

- zbudowany z 800-100 członów

- skoleks zaopatrzony jest w ryjek z 2 wieńcami haków (22-32) oraz 4 przyssawki

- pierwsze człony są szerokie i krótkie, w pewnej odległości od główki prawie kwadratowe, a końcowe są
wąskie i długie

- w członach dojrzałych płciowo (hermafrodytycznych) jajnik trójpłatowy leży w tylnej części członu, tuż za
nim żółtnik, a pomiędzy nimi ootyp z gruczołem Mehlisa
- z ootypu biegnie do bocznej krawędzi członu pochwa, która kończy się w przedsionku płciowym atrium)
- macica ledwo widoczna, w postaci cewki ułożonej strzałkowo pośrodku członu
- pęcherzyki jądrowe rozsiane są po członie, głównie w przedniej części (jest ich o połowę mniej niż u T.
saginata)
- gruby nasieniowód biegnie w końcowym swoim odcinku równolegle do pochwy, kończąc się w przedsionku
płciowym
- otwory płciowe ułożone są nieregularnie i naprzemianlegle
- macica dobrze wykształcona, bocznych odgałęzień 7-12 z każdej strony, wypełniona jajami od 30 000-
50 000
- jajo prawie kuliste, średnicy 31-36µm, onkosfera otoczona grubą, poprzecznie prążkowaną błoną
embrionalną, skorupka bardzo delikatna i łatwo ulega uszkodzeniu

a. człowiek jako żywiciel ostateczny

żywiciel pośredni: świnia

żywiciel ostateczny: człowiek

umiejscowienie: - u świni wągry Cysticercus cellulosae umiejscawiają się w tkance łącznej śródmiąższowej
wszystkich mięśni poprzecznie prążkowanych (ale najczęściej w mięśniach: uda, łopatki,
lędźwiowych, międzyżebrowych, w przeponie, żuchwowych, języka oraz w mięśniu
sercowym
- u człowieka w jelicie cienkim

- wągier o średnicy 8-20 mm






CYKL ROZWOJOWY:

- człony tasiemca odrywają się od strobili i są wydalanie z kałem
- zarażenie świń, a także dzików następuje w czasie żerowania na terenach zanieczyszczonych kałem ludzkim
- świnie zarażają się zjadając jaja lub całe człony tasiemca wydalane z kałem człowieka

- po zjedzeniu przez świnię jaj Taenia solium uwalniają się z nich w przewodzie pokarmowym onkosfery,
które za pomocą haków embrionalnych penetrują ścianę jelita, dostając się do naczyń krwionośnych lub
chłonnych
- wraz z krwią lub chłonką larwy migrują do miejsc bytowania i przekształcają się w ciągu 2,5-4 miesięcy w
wągry (Cysticercus cellulosae)

- po wielu latach wągry obumierają i ulegają zwapnieniu

- człowiek zaraża się przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa wieprzowego zawierającego
postacie inwazyjne - wągry świńskie

- rozpoznanie przyżyciowe u świń praktycznie niemożliwe, pośmiertnie w czasie badania poubojowego lub
sekcyjnego stwierdza się na przekrojach mięśni wągry mające postać pęcherzyków


OBRAZ KLINICZNY

Wągrzyca świń (cysticercosis suum)

- przyczyną schorzenia jest Cysticercus cellulosae - postać larwalna tasiemca Taenia solium
- wągier świński jest mały, owalnym, białawej barwy pęcherzykiem o wymiarach 6-20 x 5-10mm

rozpoznanie: - rozpoznanie wągrzycy świń podczas obowiązującego badania poubojowego polega na
stwierdzeniu obecności wągrów w tuszy

zapobieganie: - wykrywanie, likwidowanie u ludzi tasiemczycy na tle T. solium
- ochrona zwierząt przed inwazją przez budowanie, odpowiednich urządzeń sanitarnych
(ustępów)
- ochrona terenów uprawnych i zbiorników wodnych przed ściekami kanalizacyjnymi przez
budowanie odpowiednich oczyszczalni ścieków
- przestrzeganie należytej poubojowej kontroli sanitarno-weterynaryjnej


b. człowiek jako żywiciel pośredni

umiejscowienie: - tkanka podskórna, mięsień sercowy, płuca, otrzewna, mięśnie i OUN

- z jaj tasiemca (pochodzącego ze środowiska lub autoinwazji!) uwalniają się onkosfery, które przedostają się
do naczyń krwionośnych jelita, a następnie z krwią są roznoszone do różnych organów, gdzie w ciągu 2
miesięcy przekształcają się w wągry (4 miesiące do dojrzałej)

rozpoznanie: - RTG mięśni i czaszki

TAENIA SAGINATA (TASIEMIEC BYDLĘCY)______________________________________________________

- tasiemiec nieuzbrojony

długość: 4-12m
szerokość: 5-7mm

- w skład strobili wchodzi do 2000 członów

- skoleks bez ryjka i haków, ale ma 4 przyssawki

- w członach macicznych od głównego pnia macicy odchodzi 15-35 odgałęzień bocznych
- dwupłatowy jajnik

- liczba jaj w członie waha się od 97000 do 124 000
- człony odrywają się pojedynczo

- jaja średnicy 30-40µm, zawierają onkosferę z 3 parami haków


CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: bydło
żywiciel ostateczny: człowiek

umiejscowienie: - u bydła wągry umiejscawiają się w tkance łącznej śródmięśniowej mięśni poprzecznie
prążkowanych (żuchwy, przełyku, języka, międzyżebrowych, przepony oraz lędźwiowych,
sporadycznie w mózgu, wątrobie, nerkach, płucach i węzłach chłonnych; u cieląt w
mięśniu sercowym
- u człowieka w jelicie cienkim

- zarażenie bydła następuje przez zjadanie jaj, z których uwolnione onkosfery wnikają do naczyń żylnych lub
chłonnych p. pok.
- krwioobiegiem, przez serce, wędrują po całym organizmie i osiedlają się w tkance łącznej mięśni porzecznie
prążkowanych i przekształcają się w postaci larwalne- wągry Cysticercus bovis (po ok. 4 miesiącach)
- zarażenie człowieka następuje przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa wołowego
zawierającego postacie inwazyjne - wągry bydlęce

- wągry zachowują zdolność do inwazji prze 2-2,5 roku








OBRAZ KLINICZNY

Wągrzyca bydła (cysticercosis bovum)

- choroba wywoływana przez formy larwalne

- przyczyną choroby jest Cysticercus bovis jest pęcherzykiem o wymiarach 7-9 x 4-6mm, z wpuklonym do
wnętrza skoleksem, charakterystycznym dla tasiemca dojrzałego, tj. nieuzbrojonego posiadającego 4
przyssawki (nie posiada ryjka i haków)

drogi zarażenia bydła: - per os
- istnieje również możliwość inwazji śródmacicznej
- człowiek zaraża się zjadając surowe, niedosmażone lub niedogotowane mięso
wołowe zawierające wągry
- taenia saginata dojrzewa w jelicie cienkim człowieka w ciągu 2-3 miesięcy


TAENIA PISIFORMIS = TAENIA SERRATA (TASIEMIEC KRÓLICZY)_____________________________________

długość: 0,5-2m

- skoleks uzbrojony w 4 przyssawki i podwójny wieniec haków (28-42)

- w członie płciowym pojedynczy komplet narządów rozrodczych męskich i żeńskich
- brzegi strobili przypominają ostrze piły
- w członach macicznych od pnia głównego macicy odchodzi 8-14 par odgałęzień bocznych
- jaja elipsowate, wielkości 31x40µm, zawierają onkosferę z 3 parami haków embrionalnych

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - króliki, zające, niekiedy szczury, myszy

żywiciel ostateczny: - pies, lis, rzadko kot

umiejscowienie: - żywiciele pośredni - pod torebką wątroby, na sieci i krezce oraz pod opłucną
- żywiciele ostateczni - jelito cienkie

- żywiciele pośredni, głównie króliki i zające, zjadają najczęściej całe człony wypełnione jajami, niekiedy
pojedyncze jaja
- uwolnione w przewodzie pokarmowym onkosfery migrują z krwi do wątroby, a następnie przez jej miąższ
na powierzchnię

- larwy osiedlają się pod torebką wątroby, na krezce, sieci, rzadziej na opłucnej, przyjmując postać wągrów
Cysticercus pisiformis - pęcherzyków wypełnionych płynem z wpuklonym do wnętrza skoleksem
- wągry mają postać winnego grona

- żywiciele ostateczni zarażają się zjadając całe króliki, zające lub ich narządy wewnętrzne z wągrami

okres prepatentny: 6-8 tygodni
okres patentny: ok. 2-5 lat

rozpoznanie: - badanie kału metodą flotacji (jaja) - u Car
- u La nie diagnozuje się przyżyciowo



TAENIA HYDATIGENA_______________________________________________________________________

długość: 75cm-5m

- skoleks uzbrojony w 4 przyssawki i 2 wieńce haków (30-40)

- w członie płciowym pojedynczy komplet narządów rozrodczych męskich i żeńskich
- w członach macicznych od pnia głównego macicy odchodzi 7-10 par odgałęzień bocznych
- jaja elipsowate, o wymiarach 39x34µm, zawierają onkosferę z 3 parami haków embrionalnych

żywiciel pośredni: - owce, bydło, świnie
żywiciel ostateczny: - pies, kot i lis

umiejscowienie: - w żywicielu pośrednim - pod torebką wątroby, na błonach surowiczych (sieć, krezka)
- w żywicielu ostatecznym - jelito cienkie

CYKL ROZWOJOWY

- onkosfery uwolnione w jelicie żywicieli pośrednich przebijają się przez jego ścianę i migrują układem
krwionośnym do wątroby
- po przejściu przez miąższ wątroby osiedlają się pod torebką wątroby lub na sieci, krezce i przekształcają się
wągry cienkoszyjne Cysticercus tenuicollis - pęcherze wielkości jaja kurzego, z wpuklonym skoleksem,
wypełnione płynem (mają do 5,6cm)

- we wnętrzu widoczny jest duży skoleks na długiej szyjce
- żywiciele ostateczni zarażają się zjadając narządy wewnętrzne z wągrami

okres prepatentny: 10-12 tygodni
okres patentny: 2-5 lat

- brak objawów u żywicieli pośrednich

rozpoznanie: - badanie kału metodą flotacji (jaja) - u Car
- u Su i Ru nie rozpoznaje się przyżyciowo; pośmiertnie - wątroba powiększona, marmurkowata
+ ślady wędrówki larw i występowanie wągrów





HYDATIGERA (TAENIA) TAENIFORMIS_________________________________________________________

długość: 15-60 cm

- skoleks z podwójnym wieńcem haków w liczbie 26-52

- bardzo liczne odgałęzienia macicy

- larwa - wągier (Strobilocercus - cysticercus - fasciolaris)
- ma kształt ziarna fasoli
- inwazyjna po około 2 miesiącach
- umiejscawia się u żywiciela pośredniego w wątrobie, w pęcherzykowatej cyście
- uwolniona z cysty ma długość 3-30cm, członowana, z wpukloną główką na przednim, zwężonym
końcu ciała
- tylny koniec ciała pęcherzykowato rozszerzony


CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - myszy, szczury, króliki, zające

żywiciel ostateczny: - kot, rzadko lis

umiejscowienie: - larwa Cysticercus fasciolaris lokalizuje się w wątrobie u pośrednich i w jelicie cienkim u
ostatecznych

- zwierzęta mięsożerne wydalają człony lub jaja tasiemców
- u żywicieli pośrednich onkosfery migrują do miejsca usadowienia i przekształcają się w inwazyjne, dla
żywicieli ostatecznych, stadium larwalne

- zarażenie następuje przez zjadanie jaj tasiemców wraz z karmą zanieczyszczoną kałem zwierząt
mięsożernych
- inwazje u żywicieli pośrednich przebiegają bezobjawowo, nie są diagnozowane przyżyciowo


okres prepatentny: - 36-42 dni












ECHINOCOCCUS GRANULOSUS = TAENIA ECHINOCOCCUS (TASIEMIEC BĄBLOWCOWY)_________________

- bardzo małe tasiemce

Echinococcus granulosus canadensis - żywiciel pośredni renifer, wapiti, karibu
- żywiciel ostateczny pies husky

Echinococcus granulosus bolearis - żywiciel pośredni łoś, wapiti
- żywiciel ostateczny psy posiągowe, wilki, lisy polarne

Echinococcus granulosus equinus - żywiciel pośredni koń, owca
- żywiciel ostateczny pies

Echinococcus granulosus, granulosus: - cykl pies-bydło
- cykl szakal-wielbłąd
- cykl pies-koza
- cykl pies-świnia
- cykl drapieżne-jeleniowate
- cykl lew-dzikie roślinożerne
- cykl pies-zajęczaki
- cykl pies dingo-kangur

długość: 2,1-5 mm

- na skoleksie 2 wieńce haków (28-50)
- strobila składa się z 3 członów


- jaja elipsowate, o średnicy 32-38 µm, zawierają onkosferę z 3 parami haków embrionalnych

- pień macicy z niewyraźnymi bocznymi uwypukleniami, workowata, zawiera 600-800 jaj

- jajnik płatowaty, słabo rozwinięty żółtnik, ootyp z gruczołem Mehlisa, macica cewkowata
- 44 pęcherze jądrowe
- w ostatnim członie macica budowy workowatej

- tasiemce te cechuje wielopostaciowość

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - przeżuwacze domowe i dzikie, świnie, konie, człowiek, królik, antylopa

żywiciel ostateczny: - pies, u kota nie dochodzi do dojrzałości płciowej, z trudem rozwija się u lisa

umiejscowienie: - u żywiciela pośredniego - wątroba, płuca, rzadziej inne narządy wewnętrzne (serce, nerki,
śledziona, mózg)
- u żywiciela ostatecznego - jelito cienkie

- jaja tasiemca wydalone przez żywicieli ostatecznych są zjadane przez żywicieli pośrednich
- w ich przewodach pokarmowych uwalniają się onkosfery, które po penetracji ściany jelita z krwią są
roznoszone po organizmie

larwa - echinococcus unilocularis s. hydatidosis
- bąblowiec jednojamowy
- w postaci pęcherza wielkości orzecha laskowego do jaja kurzego z pączkującymi do wnętrza
protoskoleksami i torebkami lęgowymi
- larwy tasiemca osiągają zwykle średnicę do kilku cm, ale niekiedy mogą mieć wielkość piłki
futbolowej
- pęcherze są wypełnione płynem, a ich ściana jest dwuwarstwowa i ma bardzo złożoną budowę
- gruba warstwa zewnętrzna (oskórkowa) złożona z wielu blaszek
- warstwa wewnętrzna (parenchymatyczna) jest miejscem, gdzie tworzą się protoskoleksy i komory
lęgowe

- larwy osiedlają się głównie w wątrobie lub płucach żywicieli pośrednich i powoli w ciągu kilku miesięcy
przekształcają się w pęcherz jednojamowy o bardzo specyficznej budowie, wypełiony płynem (echinococcus
unilocularis/hydatidosis)
- jedynie u części larw w płynie znajdują się protoskoleksy stanowiące tzw. piasek bąblowcowy (bąblowce
płodne, zakaźne dla żywicieli ostatecznych - echinococcus fertilis) ( u owiec prawie z reguły zawsze w
przypadku zarażenia)
- na zewnątrz lub do wnętrza pęcherzy mogą pączkować pęcherze wtórne (echinococcus multicysticus)
- pęcherze wypełnione tylko płynem - jałowe, płonne, acefalocysty (echinococcus sterilis)

- jeżeli pęcherze pączkują do wnętrza = E. endogenes
- jeżeli pęcherze pączkują na zewnątrz = E. exogenes

okres prepatentny: 5-8 tygodni
okres patentny: pół roku


OBRAZ KLINICZNY

- rozwijające się bąblowce powodują ucisk tkanek (konsekwencją jest np. zanik miąższu wątroby
- żywiciel oddziela larwę od swoich tkanek torebką łącznotkankową
- człowiek zaraża się zjadając jaja tasiemca wydalane z kałem psów, a bąblowce w tkankach Ru/Ru/Eq nie
stanowią zagrożenia!
- człowiek zaraża się jajami znajdującymi się w środowisku lub na skórze psa

- u świń w 80% rozwijają się bąblowce płodne
- u bydła tylko w 20%
- u tych zwierząt zwykle rozwijają się bąblowce jałowe - echinococcus sterilis, nie zawierające protoskoleksów

rozpoznanie: - żywiciel pośredni - przyżyciowo nieopracowane; pośmiertnie w miąższu narządów znajduje
się pojedyncze lub liczne pęcherze bąblowcowe
- żywiciel ostateczny - badanie kału metodą flotacji (jaja) + testy wykrywające Ag


leczenie ludzi: - polega zwykle na chirurgicznym usunięciu bąblowców, po uprzedniej chemioterapii
- uszkodzenie pęcherza w czasie operacji grosi rozsianiem protoskoleksów i możliwością
rozwoju kolejnych larw
- w przypadkach nieoperacyjnych zalecana jest długotrwała terapia albendazolem
- dlatego należy regularnie odrobaczać psy!


ECHINOCOCCUS MULTILOCULARIS (BĄBLOWIEC WIELOJAMOWY)__________________________________

BĄBLOWICA WIELOJAMOWA

- w Ameryce Północnej zidentyfikowano dwa inne gatunki bąblowca

Echinococcus vogeli - żywiciel pośredni Cuniculus paca
- żywiciel ostateczny podrodzina psowatych Simocyaninae
- zarażenie człowieka występuje przy ściąganiu skóry z drapieżnych

Echinococcus oligarthrus - żywiciel pośredni - aguti (?)
- żywiciel ostateczny - dzikie kotowate


ECHINOCOCCUS MULTILOCULARIS

MORFOLOGIA

- bardzo małe

długość: 2,13mm !

- na skoleksie 2 wieńce haków
- strobila składa się z 3-5 członów (najczęściej 4)
- macica workowata bez bocznych uwypukleń

- 22 pęcherze jądrowe

- jaja kuliste, o średnicy 32-38µm, zawierają onkosferę z 3 parami haków embrionalnych

larwa - echinococcus multilocularis (s. alveolaris)
- rośnie naciekowo, tworzy wypustki, infiltruje
- wygląda jak pumeks
- rozrastając się w wątrobie żywiciela pośredniego w postaci małych pęcherzyków wielkości od łebka
szpilki do ziarna soczewicy, przypomina swym wyglądem zmiany nowotworowe
- podobnie również może dawać przerzuty drogą naczyń chłonnych lub krwionośnych

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - drobne ssaki, głównie gryzonie, króliki, człowiek
żywiciel ostateczny: - dzikie mięsożerne, pies, kot, głównie lis

umiejscowienie: - żywiciel pośredni - wątroba
- żywiciel ostateczny - jelito cienkie

- jaja są zjadane przez drobne ssaki
- uwolniona onkosfera układem krwionośnym dostaje się do wątroby, gdzie przybiera postać naciekowo
rozrastającego się tworu o konsystencji chrząstki z pęcherzami wypełnionymi płynem i skoleksami
- larwy drogą naczyń krwionośnych lub chłonnych mogą dawać przerzuty podobnie jak nowotwory
- zwierzęta mięsożerne zarażają się zjadając żywicieli pośrednich wraz z larwami
- u człowieka przyjmuje on postać plasmodium, które rozrasta się wytwarzając wypustki infiltrujące wzdłuż
naczyń miąższu wątroby

OBRAZ KLINICZNY

okres prepatentny: 4-5 tygodni
okres patentny: - ok. pół roku

- bąblowica wielojamowa jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, rozrastająca się bowiem larwa, nie
będąc otoczona torebką łącznotkankową, infiltruje szybko miąższ wątrobowy (co utrudnia w dużym stopniu
zabieg chirurgiczny), prowadząc z reguły do śmierci

- człowiek zaraża się jajami znajdującymi się w środowisku

rozpoznanie: - Car - badanie kału metodą flotacji (jaja) + testy wykrywające Ag w kale
- Ho - trudne, USG, RTG, tomografia i rezonans + odczyny serologiczne, biopsja cienkoigłowa i
badanie histopatologiczne (leczenie j.w.)

- ze względu na możliwość zarażenia człowieka jajami echinococcus spp. badanie należy wykonywać
zachowując środki ostrożności, np. stosując rękawiczki!

Jana Bąkowska