OGÓLNA UPRAWA ROLI I ROŚLIN 2

Wykład1

1.Ogólna uprawa roli i roślin- nauka rolnicza o charakterze interdyscyplinarnym, będąca ogniwem scalającym przedmioty podstawowe ( agrometeorologia, gleboznawstwo, fizjologia roślin, botanika, biochemia, fizyka, mikrobiologia) ze specjalistycznymi z zakresu produkcji roślinnej (ekologia, fitopatologia, entomologia, chemia rolna i inżynieria rolnicza), na której bazują inna nauki takie jak: szczegółowa uprawa roślin, ogrodnictwo, łąkarstwo, ekonomika rolnictwa, agroturystyka. Jej celem jest uzyskanie wysokich, pełnowartościowych plonów dobrej jakości przy ekonomicznie uzasadnionych nakładach.

2. Ogólna uprawa roli i roślin obejmuje: siedlisko znawstwo, teorię uprawy roli, technologię uprawy roli, siewy i sadzenie roślin, herbologię, pielęgnowanie roślin, zbiór, naukę o płodozmianach, systemy rolnicze

3.System rolniczy- sposób zagospodarowania przestrzeni rolniczej w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ich przetwarzania wyceniany kryteriami ekologicznymi i ekonomicznymi. Podstawą wyróżnienia systemów jest stopień uzależnienia rolnictwa od przemysłowych środków produkcji głównej nawozów mineralnych i pestycydów oraz jego oddziaływanie na środowisko przyrodnicze. We współczesnym rolnictwie wyróżnia się następujące systemy rolnicze:

a) rolnictwo konwencjonalne- sposób gospodarowania ukierunkowany na maksymalizację zysku, osiąganego dzięki dużej wydajności roślin i zwierząt. Wydajność tę uzyskuje się w wyspecjalizowanych gospodarstwach stosujących technologie produkcji oparte na dużym zużyciu przemysłowych środków produkcji i bardzo małych nakładach robocizny

b) rolnictwo ekologiczne- sposób gospodarowania, który aktywizując przyrodnicze mechanizmy produkcyjne poprzez stosowanie środków naturalnych nieprzetworzonych technologicznie, zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość biologiczna produktów rolniczych.

c) rolnictwo integrowane- sposób gospodarowania, który umożliwia realizację celów ekonomicznych i ekologicznych poprzez świadome wykorzystanie nowoczesnych technik wytwarzania, systematyczne usprawnianie zarządzania oraz wdrażanie różnych form postępu biologicznego w sposób sprzyjający realizacji tych celów.

d) rolnictwo precyzyjne- system rolniczy wykorzystujący wysoko rozwinięte technologie nawigacyjne i informatyczne- satelitarne systemy lokalizacyjne (GPS- Global Positioning) oraz metody pozyskiwania i przetwarzania danych o charakterze przestrzennym (GIS- Geographic Information System).

4. Rośliny autotroficzne (samożywne) budują swój organizm przetwarzając materię nieorganiczną w organiczna biomas z wykorzystaniem energii słonecznej w procesie fotosyntezy. Produkcja roślinna polega na pozyskiwaniu określonych organów użytecznych gatunków uprawianych dla różnych celów lub ze stanowisk naturalnych, jak lasy, łąki. Wzrost i rozwój rośliny wspomagany jest przez człowieka.

5.Charakterystyka polowej produkcji roślinnej. Rodzaje produkcji roślinnej:

- polowa produkcja roślinna na gruntach ornych

- produkcja pasz na łąkach i pastwiskach czyli użytkach zielonych

- produkcja ogrodnicza: sadownictwo, warzywnictwo, kwiaciarstwo, uprawa roślin leczniczych

- produkcja roślin wodnych w naturalnych lub sztucznych zbiornikach

- produkcja leśna na użytkach leśnych oraz na zadrzewianych najsłabiej glebach nieprzydatnych dla rolnictwa. W Polsce produkcja polowa jest najbardziej rozpowszechniona i stanowi główne źródło produktów roślinnych.

6. Polowa produkcja roślinna:

- polega na uprawie roślin, których podziemne i nadziemne organy stanowią pokarm dla ludzi, paszę dla zwierząt albo są surowcem dla różnych gałęzi przemysłu. Nie zebrane z pola pozostałości roślin, przetworzone przez drobnoustroje staja się źródłem próchnicy albo ulegają mineralizacji- wzbogacają glebę w składniki pokarmowe dla następnych roślin.

Produkcja polowa obejmuje grupę gatunków nazywanych roślinami uprawy polowej albo rolniczymi roślinami uprawnymi. W polowej produkcji dominują gatunki jednoroczne jare mniej jest roślin ozimych i tylko kilka gatunków wieloletnich.

7. Grupy użytkowe roślin wg sposobu ich wykorzystania i o podobnej technologii uprawy:

a) zboża- grupa roślin i mączystych nasionach użytkowanych po przemiale (mąka, kasza, śruta, płatki). Rośliny jednoroczne z rodziny traw (zboża, proso), rdestowatych (gryka). Większość z nich uprawia się dla zbioru zielonej masy przeznaczonej na paszę w postaci kiszonki lub zielonki.

b) okopowe- uprawia się dla zbioru podziemnych organów (korzenie spichrzowe roślin dwuletnich, roślin jednorocznych bulwy ziemniaka, roślin wieloletnich topinamburu)

c) motylkowe grubonasienne (strączkowe)- rośliny jednoroczne z rodziny motylkowatych, o dużej wysokobiałkowych nasionach przeznaczonych na konsumpcję (groch) lub paszę (bobik). Uprawiane są dla zbioru zielonej masy spasanej w postaci zielonki, kiszonki, albo na przyoranie jako zielony nawóz. Wszystkie rośliny strączkowe są roślinami jarymi oprócz wyki.

d) motylkowe drobnonasienne (motylkowe pastewne)- rośliny z rodziny motylkowatych, uprawiane dla zbioru zielonej masy na paszę: byliny (lucerna mieszańcowa, koniczyna czerwona), rośliny dwuletnie (nostrzyk biały), rośliny jednoroczne (seradela, koniczyna krwistoczerwona).

e) pastewne niemotylkowe- rośliny użytkowane na paszę, rośliny jednoroczne, wieloletnie należące do różnych rodzin: trawy pastewne uprawiane na gruntach ornych, komponenty mieszanek poplonowych, słonecznik, dynia pastewna, kapusta pastewna.

f) przemysłowe- stanowią surowiec dla różnych gałęzi przemysłu. Obejmują grupę roślin których nasiona zawierają duży % tłuszczu, włóknistych- o łodygach zawierających mało zdrewniałe włókno łykowe, specjalnych- o różnym przeznaczeniu (tytoń, chmiel, wiklina). Przeważają rośliny jednoroczne jare, ozime, mniej jest roślin wieloletnich. Przemysłowe należą do różnych rodzin.

g) roślinność nie uprawiana przez człowieka- chwasty. Chwasty polne właściwe (segetalne). Chwasty ruderalne ( na polu występują sporadycznie). Łąkowe- nie zjadane przez zwierzęta pasące się na łąkach i pastwiskach (np.: pokrzywa, ostrożeń), trudno trawione lub trujące (wilczomlecz) oraz rośliny pasożytnicze (szelężnik), chwasty gatunki obce. Chwasty segetalne- największa grupa roślin. Najwięcej jest chwastów jednorocznych, mniej dwuletnich i bylin. Chwasty są konkurentami roślin uprawnych, stanowią zagrożenie dla plonów oraz rzutują na technikę uprawy roli i roślin.

8. Terminologia związana z polowa produkcją roślinną.

a) gleba- podłoże dla roślin uprawnych. Rola- wierzchnia warstwa gruntów ornych.

b) uprawa roli- całokształt zabiegów wykonywanych narzędziami i maszynami uprawowymi w celu stworzenia uprawianym roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju oraz podniesienia kultury roli. Rozpoczyna proces produkcji roślinnej, jest łączona z nawożeniem przedsiewnym nawozami mineralnymi, organicznymi, doglebowym stosowaniem środków ochrony roślin. Podstawowym celem uprawy roli jest stworzenie optymalnych warunków w środowisku glebowym do umieszczenia materiału siewnego, jego kiełkowania, wzrostu i rozwoju roślin dla wytworzenia maksymalnego plonu o pożądanej jakości.

*cel ten osiągany na glebach charakteryzujących się: dobra strukturą (gruzełkowatą), korzystnymi właściwościami wodnymi, powietrznymi, cieplnymi, biologicznymi, dobrą zasobnością w składniki pokarmowe.

*właściwości te uzyskuje się przez wykonywanie różnych zabiegów agrotechnicznyh, których zadaniem jest: utrzymanie lub wzrost produkcyjności gleby, utworzenie łoża siewnego, uzyskanie i utrzymanie struktury gruzełkowatej, regulowanie stosunków wodno-powietrznych i cieplnych, zagospodarowanie resztek pożniwnych i słomy po zbiorze, niszczenie agrofagów (chwastów, szkodników, patogenów, chorób), zapobieganie tworzeniu się i likwidowanie chorób gleby (skorupa glebowa, podeszwa płużna, nadmierne zagęszczenie warstw podornych), uruchamianie składników pokarmowych, przykrycie nawozów i doglebowych środków ochrony roślin, poprawa bilansu próchnicznego gleby, walka z erozją, równanie powierzchni gleby i usuwanie kamieni.

c)uprawa roślin- całokształt zabiegów stosowanych w produkcji roślinnej, obejmujących uprawę roli, nawożenie, siew i sadzenie roślin, pielęgnację, zbiór i przechowywanie plonów. Zabiegi te maja na celu utrzymanie jak najwyższych plonów.

d) materiał siewny- części roślin, służące do rozmnażania. Są to części generatywne (nasiona, owoce, części owoców), zwane potocznie nasionami, oraz wegetatywne (bulwy, cebule, korzenie spichrzowe, kłącza, rozłogi). Materiał siewny musi odpowiadać określonym normom jakościowym np.: dobre ziarno siewne zbóż powinno być: wiadomej odmiany, wolne od nasion chwastów, chorób, szkodników i innych zanieczyszczeń, wysoka zdolność i energię kiełkowania, mieć odpowiednią masę, barwę i zapach- typowe dla danego gatunku . Wartość materiału siewnego zależy w dużym stopniu od warunków pogodowych podczas zbioru oraz warunków przechowywania.

e) siew nasion- umieszczanie materiału siewnego w łożu siewnym na zalecanej głębokości i w odpowiednich odstępach z jednoczesnym przykrywaniem go warstwą ziemi.

f) sadzenie- umieszczanie organów wegetatywnych roślin w glebie

g) łoże siewne- wierzchnia kilkucentymetrowa warstwa roli przygotowana do siewu. Wschodzące siewki są bardzo wrażliwe na stan wierzchniej warstwy roli przygotowanej do siewu. Celem uprawy przedsiewnej jest doprowadzenie roli do stanu sprawności. Wysoką polową zdolność wschodów i szybki rozwój młodych roślin uzyskuje się, gdy zapewniony jest dostęp wody do nasion z głębszych warstw gleby, dostęp ciepła i powietrza z góry przez spulchnioną warstwę roli.

h) pielęgnacja roślin- zwalczanie chwastów, chorób i szkodników, zasilanie roślin nawozami w określonych fazach rozwojowych- nawożenie pogłówne (nawozy sypkie), nawożenie (dokarmianie) dolistne (nawozy w formie płynnej), podlewanie.

i) zbiór- poprzedzany jest zabiegami przygotowawawczymi (desykacja)

Zbiór = żniwa, wykopki, koszenie, wyrywanie

*małe żniwa- rośliny ozime (jęczmień, rzepak)

* duże żniwa- rośliny jare, strączkowe i inne

j) plon- miara wydajności roślin uprawnych, czyli ilość użytecznej masy roślinnej (ziarna, korzeni, bulw, słomy) zebranej z jednostki powierzchni . Plon określa się w tonach z hektara (t z 1 ha).

k) plon biologiczny i plon rzeczywisty czyli pomniejszony o straty, jakie zaszły podczas zbioru.

l) plon brutto- plon uzyskany z pola

m) plon netto- plon pomniejszony o ilość materiału siewnego zużytego na dana powierzchnię przeliczeniu na 1 ha. Odnosi się to do ziemniaków, u których materiałem siewnym są bulwy o dużej masie, których zużywa się 2,0-2,5 t na obsadzie 1 ha.

n) jakość plonu- oznaczenie procentowej zawartości składników pokarmowych, wartości energetycznej, strawności szkodliwych składników np: azotanów, azotynów, pozostałości środków ochrony roślin, metali ciężkich, wartości wypiekowej.

o) obsada roślin- to ich liczba na jednostce powierzchni wyrażona w sztukach na 1m2 albo tysiąca lub milionach sztuk na 1 ha.

p) następstwo roślin- kolejność zasiewów na danym polu

r) płodozmian- system zagospodarowanie ziemi uprawnej, oparty na zaplanowanym z góry na wiele lat następstwie roślin po sobie, na wyznaczonym do tego celu obszarze podzielonym na pola, jednocześnie dostosowany do specyficznych warunków rolniczo-ekonomicznych gospodarstwa.

s) zmianowanie roślin- następstwo uprawianych roślin na danym polu uwarunkowane czynnikami przyrodniczymi (wymagania glebowe i pokarmowe, długość okresu wegetacyjnego) i agrotechnicznymi (nawożenie naturalne organiczne i mineralne oraz wapniowanie i uprawa roli).

t) przedprzedpion, przedplon, roślina następcza- uszeregowanie trzech kolejnych roślin

u) przedplon- roślina poprzedzająca roślinę uprawianą po niej na tym samym polu (roślinę następczą). Rośliny przedplonowe, zostawiają stanowisko o różnej wartości: dobrej- okopowe na oborniku, motylkowe drobnonasienne, strączkowe i przemysłowe oraz gorszej- zboża i len. Dobra roślina przedplonowa uprawiana na złym stanowisku może być złym przedplonem dla rośliny następczej. Np: okopowe nienawożone obornikiem i właściwymi dawkami nawozów mineralnych, uprawiane po dwóch roślinach zbożowych, przy niewłaściwym zespole uprawek mogą być złym przedplonem.

v) plon główny- są to zasiewy zajmujące pole przez większa część okresu wegetacyjnego, co najmniej od wiosny np.: zbierane latem zboża jare, zbierane jesienią okopowe, oziminy rosnące od jesienie do następnego lata, byliny pozostające dłużej niż jeden okres wegetacyjny.

z) międzyplon, dawniej poplon- roślina uprawiana między dwoma polami głównymi na zbiór zielonej masy, na zielonkę, siano, kiszonkę lub na przyoranie jako zielony nawóz. Ich uprawa ma duże znaczenie nie tylko dla produkcji paszy, ale i ze względu na zwiększanie biologicznej aktywności i żyzności gleby, działanie strukturotwórcze roślin i wzbogacanie gleby w azot (przez rośliny motylkowe).

*wyróżnia się trzy rodzaje międzyplonów:

- ścierniskowe- wysiewanie w drugiej połowie lata po zbiorze wczesnego plonu głównego, a użytkowane jesienią tego samego roku na paszę np.: rzepa ścierniskowa lub przyorane na zielony nawóz np.: facelia, gorczyca biała.

- wsiewki międzyplonowe- siane wiosną jednocześnie z plonem główmy lub w czasie jego wegetacji i pozostające po jego zbiorze do jesieni tego samego roku, np: seradela wsiana w żyto; powinny być to rośliny dobrze znoszące zacienienie w pierwszym okresie wzrostu po wschodach i szybko rosnące po odsłonięciu.

- ozime- wysiewane jesienią po zbiorze plonu głównego, a zbierane wiosną następnego roku,

np.: rzepak ozimy, żyto; rośliną następczą jest plon wtóry; stanowią źródło wczesnej paszy zielonej.

A) plon wtórny- są to rośliny uprawiane bezpośrednio po poplonach ozimych, a więc siane lub sadzone późną wiosną i zbierane późną jesienią jako drugo plon z tego samego pola. Stanowią one odmianę plonu głównego, różniąc się od niego tym, że wchodzą na pole w opóźnionym terminie po skróconej przedsiewnej uprawie roli. Są to rośliny reagującym małym obniżeniem plonu na obniżenie terminu siewu- kukurydza pastewna

B)- stanowisko- pole przeznaczone pod uprawę jakiejkolwiek rośliny. Wartość stanowiska jest kształtowana przez przedplon, przedprzedplon, czynniki agrotechniczne oraz przebieg pogody. Najlepsze stanowiska są po zbiorze roślin motylkowych wieloletnich.

C)- siedlisko- zespół czynników abiotycznych (klimatyczno- glebowych) niezależnych od biocenozy, które panują w określonym miejscu, działających na rozwój poszczególnych organizmów, ich populację lub całą biocenozę. Siedlisko określa warunki istnienia zajmujących je typów zbiorowisk roślinnych i związanych z nimi zgrupowań zwierzęcych. Siedlisko danego gatunku to przestrzeń, w której ten gatunek występuje

D)- ekologia(dom -stosunki życiowe + nauka- nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem. Ekologia zajmuje się badaniem powiązań (zależności) między organizmami żywymi a środowiskiem abiotycznym opartych na różnego rodzaju interakcjach.

E)- agroekologia, ekologia rolnicza-nauka badająca współzależności między żywymi organizmami pół uprawnych oraz wpływ na te współzależności zmian siedliska wskutek zabiegów melioracyjnych, agrotechnicznych, emisji przemysłowych i skażeń komunalnych. Agroekologia ułatwia racjonalny dobór metod nawożenia i ochrony roślin, wskazuje na organizmy pożyteczne dla agroekosystemów

F)- ekosystem- stanowi funkcjonalną całość , której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery. Przykłady ekosystemów: staw, las, dżungla, łąka, pola. Ekosystem ma zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową to:

a)środowisko abiotyczne- materia nieożywiona w środowisku

b) producenci- organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część ekosystemu (rośliny uprawne)

c) konsumenci- organizmy cudzożywne, zwierzęta roślinożerne (konsumenci I rzędu), i mięsożerne (II rzędu)

d) reducenci- destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii organicznej

*biocenoza- czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedna całość różnymi zależnościami.

*biotop- czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc podłoże , woda, powietrze (środowisko zewnętrzne)

G)Agroekosystem- układ ekologiczny poddany stałemu działaniu agrotechnicznemu człowieka. Różni się on od ekosystemów naturalnych tym, że wśród producentów główną rolą spełniają rośliny uprawne, głównymi konsumentami są człowiek i zwierzęta gospodarskie, inni zaś naturalni makrokonsumenci są w miarę możliwości eliminowani. Czynniki abiotyczne podlegają w agrosystemie silnej ingerencji człowieka (nawożenie, stosowanie pestycydów, nawadnianie itp.) w konsekwencji czego zachodzą też zmiany w składzie i liczebności destruentów.

H) wzajemne dostosowanie roślin uprawnych i środowiska w celu uzyskania możliwie największego i najbardziej wartościowego plonu, można osiągnąć przez: zharmonizowanie okresów krytycznych w życiu roślin z taką porą roku, w której niekorzystne czynniki siedliska działają najsłabiej lub jest ich najmniej, modyfikację roślin w celu zwiększenia ich wytrzymałości na niesprzyjające czynniki siedliska, modyfikację siedliska w celu dostosowania go do wymagań rośliny.

I) czynniki kształtujące warunki siedliska:

-klimatyczne, do których zalicza się światło, temperaturę, opady i osady, powietrze i jego ruchy (wiatry)

- glebowe- obejmujące fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby (oda, tlen, CO2, sole mineralne światło ciepło, czynniki niezbędne dla życia rośliny.

- topograficzne, rzeźba terenu (skłony i wystawy), wysokość nad poziome morza

- biotyczne, charakteryzujące obecność i wpływ zwierząt i roślin

- antropogeniczne, charakteryzujące wpływ człowieka na rośliny i na inne czynniki siedliska.

j) oddziaływanie czynników siedliskowych podlega następującym prawom:

-między czynnikami siedliska zachodzą współzależności. Zmiana któregokolwiek czynnika powoduje zmianę innych, np: obniżenie poziomu zwierciadła wody gruntowej zmienia stosunki wilgotnościowe, powietrzne i cieplne w glebie co pociąga za sobą zmiany fito i zoocenozy,

- poszczególne czynniki czy ich zespoły mają znaczenie dla roślin w różnych okresach ich życia

np.: zimotrwałość ozimin

- rośliny tego samego gatunku mogą odmiennie reagować na działanie tych samych czynników w skutek zmienności osobniczej.

- wzajemne oddziaływanie na siebie siedliska i roślin jest nieodwracalne, a zmiany wywołane przez daną roślinność powodują naturalną sukcesję roślin (proces zastępowania w danym miejscu jednych zbiorowisk roślinnych przez inne).

- czynniki siedliskowe niezbędne dla życia roślin nie mogą się wzajemnie zastępować lub tylko w niewielkich granicach jedyne mogą rekompensować niedostatek innego czynnika np.: wzrost temperatury zwiększa intensywność fotosyntezy przy średnim stężeniu CO2 w powietrzu i odpowiednik oświetleniu, niedostatek światła nie zrekompensuje ani wyższa temperatura, ani wzrost stężenia CO2.

K) czynniki siedliska wpływają bezpośrednio na wzrost i rozwój roślin

* wzrost roślin- zwiększenie masy organizmu rośliny wynikające z wytworzenia nowych komórek lub powiększenia się istniejących

*rozwój roślin- obejmuje cykl kolejnych nieodwracalnych zmian zachodzących w roślinie, powodujących przechodzenie jej od okresu embrionalnego, poprzez wegetatywny do generatywnego, jak tez procesy starzenia się i obumierania.

L) wzrost i rozwój są od siebie niezależne pewnym stopniu : mogą mieć miejsce następujące przypadki:

- szybki wzrost i powolny rozwój, dzięki czemu roślina wytwarza obfitą masę organów wegetatywnych zanim wyda owoce.

- powolny wzrost i szybki rozwój, czyli wczesne owocowanie słabo wyrośniętej rośliny, co powoduje niskie plony organów wegetatywnych i nasion

- szybki wzrost i szybki rozwój charakterystyczne dla odmian wczesnych

- powolny wzrost i powolny rozwój charakterystyczne dla odmian późnych

Rozbieżność między tempem wzrostu i rozwoju wynika z niewłaściwego dla danej rośliny układu warunków zewnętrznych. Ta sama odmiana daje różnie wykształcone rośliny. Mała prędkość rozwoju, zapewniająca dużą masę i wielokomórkową budowę świadczy o dobrym wykorzystaniu przez rośliną wszystkich możliwości jakie stwarza środowisko dla jej rozwoju. Duża prędkość rozwoju, mała masa i drobnokomórkowa budowa, wskazują, że roślina przystosowała się do nie sprzyjających warunków zewnętrznych.

M)Rolnik znając wymagania roślin, reguluje poszczególne czynniki siedliska czynnie lub biernie.

*regulowanie czynne- polega na dostosowaniu czynnika do potrzeb rośliny np: spulchniania gleby przez uprawę, wzbogacanie w składniki pokarmowe, zmiana odczynu gleby

*regulowanie bierne- sprowadza się do umiejętnego wykorzystywania istniejących warunków siedliskowych, poczynając od doboru gatunków i odmian roślin odpowiednich na dane gleby.

Np.: regulowanie warunków termicznych roślinie i w okresie kiełkowania i wschodów jest właściwy termin siewu, a warunków świetlnych- mniejsze lub większe zagęszczenie roślin na jednostce powierzchni.

Wykład2 1.Cel i zadania uprawy roli

Zabieg uprawowy (uprawka) każda czynność wykonana narzędziem lub maszyną uprawową.

Rola (warstwa uprawna) uprawiana wierzchnia warstwy gleby.

Warstwa orna warstwa o miąższości nie większej niż maksymalny zasięg pługa poddawana corocznej systematycznej uprawie.

Warstwa podorna warstwa gleby znajdująca się pod warstwą orną, która może być uprawiana raz na kilka lat.

Sprawność roli to stan roli charakteryzujący się optymalnym dla roślin układem właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych.

Kultura roli to zdolność do szybkiego nabywania sprawności i utrzymywania jej przez dłuższy czas.

Główny cel uprawy to kształtowanie korzystnych cech środowiska glebowego, które można osiągnąć przez realizację nast.zadań:

2.Uprawa roli składa się z szeregu czynności wykonywanych różnymi narzędziami lub maszynami uprawowymi, które rozmaicie działają na glebę.

Działanie to polega na:

Sposób wykonywania uprawek zależy od:

3.Zespół uprawek – szereg uprawek wykonywanych w określonej porze roku dla uzyskania zamierzonych celów.

W technologii uprawy roli wyróżnia się pięć zespołów uprawek:

Do wykonywania uprawek służą: narzędzia, maszyny, agregaty uprawowe

4.Narzędzia bierne – działają na glebę w wyniku ruchu postępowego uzyskanego przez zastosowanie siły pociągowej żywej lub mechanicznej.

Sposób działania narzędzi na glebę zależy od kształtu i wielkości elementów roboczych, ich zagłębienia w roli, od prędkości poruszania się na polu.

Maszyny uprawowe czynne (aktywne)

Różnią się od narzędzi biernych tym, że ich elementy robocze oprócz ruchu postępowego wykonują ruchy obrotowe, wahadłowe, wibracyjne, niezgodne pod względem kierunku i prędkości z ruchem całej maszyny.

Maszyny aktywne wymagają uciągu i napędu elementów roboczych – są produkowane wyłącznie jako maszyny ciągnikowe.

Działanie maszyny czynnej na glebę zależy od:

Najstarszym reprezentantem tego sprzętu jest glebogryzarka.

Zaletą glebogryzarek jest możliwość przygotowania gleby do siewu w jednym przejściu, bez potrzeby dodatkowych upraw koniecznych przy uprawie narzędziami biernymi.

Jednym z wariantów maszyn czynnych są maszyny uprawowe kombinowane – łączą w nierozdzielną części bierne i aktywne elementy robocze za pośrednictwem wałka odbioru mocy (pługofrezarka). Urządzenie zawieszane przeznaczone do zaorywania rabatowałków, na powierzchniach trudnych i terenach podmokłych przygotowywanych pod nasadzenia.

5.Agregaty uprawowe – posiada z reguły dwa rodzaje elementów roboczych wzajemnie się uzupełniających. Najczęściej jest ona połączeniem takich maszyn jak: kultywator, brona i glebogryzarka. Wykorzystując zalety i funkcje tych maszyn, jest w ten sposób maszyną uniwersalną, służącą do kompleksowego rozdrabniania i spulchniania roli.

Rodzaje agregatów uprawowych:

6.Rodzaje uprawek:

1.uprawki odwracające, wykonywane pługami lemieszowymi i talerzowymi, bronami talerzowymi przy skośnym kierunku ruchu ustawienia talerzy, kultywatorami uprawowymi.

Są to: wszystkie orki, talerzowanie odwracające, głębokie kultywatorowanie

2.uprawki spulchniające i wyrównujące, wykonane tradycyjnymi kultywatorami, bronami biernymi talerzowymi (z talerzami ustawionymi równolegle do kierunku ruchu), włókami kultywatorowanie, bronowanie, talerzowanie, włókowanie

3.uprawki ugniatające i kruszące, wykonywane różnymi wałami, działającymi powierzchniowo lub wgłębnie. -wałowanie

4. uprawki specjalne, wykonywane sporadycznie, w określonych warunkach i z ograniczoną częstotliwością tj. raz na kilka lat.

-orki melioracyjne gleb lekkich połączone z nawożeniem wgłębnym

-głęboszowanie

-kretowanie (zabieg przewietrzający i odwadniający glebę: polega na drążeniu w zwięzłych glebach małych kanalików, głęb. 30-100cm)

Głębokość uprawek jest czynnikiem wyraźnie różnicującym ich efekt agrotechniczny.

Szerokość robocza narzędzi i maszyn uprawowych nie wpływa bezpośrednio na efekt działania, ale jest istotna – większa szerokość robocza zwiększa wydajność pracy i obniża koszt uprawy.

Większa wydajność narzędzi lub maszyn pozwala na:

-wykonanie uprawki w krótszym czasie

-zmniejsza się liczba przejazdów po polu ciągnika i niepożądane ugniatanie gleby

7.Orka jest zabiegiem uprawowym odwracającym rolę i najsilniej oddziaływującym na glebę

-zabieg agrotechniczny uprawowy odwracający wykonywany pługami lemieszowymi lub talerzowymi, mający na celu odwrócenie i pokruszenie uprawianej warstwy roli.

Zadania orki (praca pługa)

Przykrycie i wymieszanie z glebą resztek pożniwnych chwastów, nawozów organicznych i mineralnych. Silne spulchnienie oraz przewietrzenie gleby pobudzające jej aktywność mikrobiologiczną. Wydobycie z głębszych warstw ku powierzchni wymytych koloidów i składników pokarmowych oraz równomierne rozmieszczenie w glebie tych składników i próchnicy. Ułatwienie gromadzenia wody i oddziaływania mrozu na strukturę gleby.

Obrót skiby uniemożliwia dalszy rozwój darni.

Prawidłowe wykonanie orki zależy od:

8.Pług – narzędzie uprawowe do wykonywania orki.

Najstarszy rysunek pługa (sprzed 5500 lat) znaleziono w starożytnym mieście Ur (obecnie Irak).

Budowa pługa

Pług składa się z jednego lub kilki korpusów płużnych. Każdy korpus płużny posiada lemiesz, który odcina pas roli (skibę) od calizny, odkładnicę odwracającą i wrzucającą odciętą skibę w bruzdę wykonaną przez poprzedni korpus płużny.

Korpus płużny – składa się z części bezpośrednio oddziałujących na glebę w procesie orki, do których należą lemiesz i odkładnica oraz części i elementów stabilizujących pracę, łączących je wzajemnie i stanowiących wyposażenie dodatkowe, do których zalicza się:

Budowa korpusu płużnego – rysunek pługa (lemiesz, odkładnica, słupica, płóz, piętka, listwa usztywniająca, ostrze lemiesza, dziób lemiesza, grzbiet lemiesza, pierś odkładnicy, skrzydło odkładnicy, listwa dokładająca, osłona bruzdy przed zasypaniem.

Lemiesz i odkładnica korpusu lemieszowego tworzą jedną ciągłą powierzchnię roboczą i razem z płozem przymocowane są śrubami do dolnej części słupicy (obsady).

Płóz opiera się o dno i ściane bruzdy. Górna część słupicy (głowica) służy do przymocowania korpusu do grzędziela lub ramy pługa.

Grządziel – część jednoskibowego pługa konnego, do którego przymocowany jest korpus pługa. Na grządzieli umieszczony jest regulator głębokości i szerokości skiby. Zakończony jest zaczepem.

Lemiesz – robocza dolna część korpusu pługa – klin podcinający skibę od spodu i jednocześnie unoszący ją ku górze. Odcięta skiba przesuwa się po lemieszu na odkładnice.

Lemiesz kuty lub odlewany ze stali odpornej na ścieranie jest najszybciej zużywającą się częścią roboczą pługa. Lemiesz składa się z ostrza, grzbietu i dzioba.

Rodzaje lemieszy – foto

Odkładnica – jest przedłużeniem lemiesza. Razem z lemieszem tworzy jedną całość. Przesuwająca się po odkładnicy skiba kruszy się i odkłada na bok.+ rys (słupica, krój nożowy, dłuto, lemiesz, odkładnica

Odkładnica składa się z piersi i skrzydła.

Powierzchnia odkładnicy może być jednolita lub ażurowa (rusztowa) w całości lub podzielona na oddzielne elementy które mogą być wymienne. Pokruszenie, przemieszczenie i odwrócenie skiby zależy od typu odkładnicy. Rodzaje + foto

Słupica jest to część korpusu płużnego, która łączy lemiesz i odkładnicę a od strony ściany bruzdy łączy się z płozem. Słupica może być jednolita lub dzielona.

Słupica składa się z 3 części:

-Dolnej zwanej obsadą, która łączy lemiesz, odkładnicę i płóz

Środkowej zwanej trzonem łączącą górną część odkładnicy oraz listwę usztywniającą skrzydła

-Górnej zwanej głowicą do połączenia z ramą pługa.

Pomocnicze elem,pługa – foto krój nożowy, krój tarczowy, krój płożony, przedpłużek,

9.Parametry orki:

Głębokość orki

-Zależy od celu orki i od uprawianej gleby

Ze względu na głębokość orkę dzieli się na:

- orka z pogłębiaczem, wykonywaną sporadycznie w celu spulchniania warstwy podornej, zwłaszcza gdy wytworzy się podeszwa płużna; podczas tej orki pług wyposaża się w pogłębiacz.

- orka agromelioracyjna- orka bardzo głęboka (45-60 cm) wykonywana specjalnym pługiem w celu poprawienia co najmniej na kilka lat niekorzystnych właściwości profilu glebowego.

Regulowanie głębokości orki możliwe jest przez ustawienie ramy pługa pozwalające na płytsze lub głębsze zanurzenie się korpusu w glebę. U pługów zawieszanych i półzawieszanych jest to regulacja „siłowa” (podnośnik hydrauliczny), u przyczepianych- „mechaniczna” (ustawianie koła podporowego).

Szerokość skiby a właściwy stosunek jej szerokości do głębokości orki, wpływa w decydujący sposób na odwrócenie skiby.

Im jest on większy tym bardziej skiba jest odwracalna, im mniejszy tym bardziej rola jest wyskibiona (wysztorcowana).

Regulacja szerokości skiby jest możliwa tylko w pługach jednoskibowych, szerokość przy wieloskibowych jest stała, a stopień odwracania skiby można regulować głębokością orki.

Prędkość orki

Pługi lemieszowe dają prawidłowy efekt orki przy prędkości roboczej od ok.4 do ok.8 km/h, przy czym prędkość dobierana jest do celu orki.

Najniższa prędkość orki zapewnia maksymalne wysztorcowanie orki, pożądane wyłącznie w uprawach przedzimowych wykonanych na maksymalną głębokość.

Pośrednia prędkość ok.6km/h stosowana jest dla uzyskania lepszego kruszenia i „dołożenia” skiby, pożądanego przy orkach siewnych średniej głębokości.

Największa prędkość orki w tym przedziale jest możliwa wyłącznie dla pługów ciągnikowych, jest to najczęściej płytka podorywka dobrze odwracająca skiby.

Wymagania wilgotnościowe gleby

Na glebie ciężkiej opory (gleby dla pługa) są bardzo duże;

-orka wykonywana na „siłę” nie powoduje dobrego kruszenia skiby na gruzełki lecz jej łamanie na duże bryły

-w miejscu w miejscu nacisku lemiesza i odkładnicy rola ulega rozpyleniu;

*brak wody w glebie uniemożliwia kruszenie i gruźlenie roli, która się rozpyla;

*najmniejsze szkody wyrządza orka przesuszonej gleby lekkiej

Wymagania wilgotnościowe cd

*najgorsze są skutki orki gleby zbyt wilgotnej

-mokra skiba przesuwając się po odkładnicy zagęszcza się i zamazuje, tworzy się lśniąca warstwa, która zasycha – zaskorupienie

-wysychają też głębsze warstwy, rola twardnieje, tworząc kamienne bryły – nie dają się pokruszyć broną, innymi narzędziami

-zamazuje się też dno bruzdy i to przyspiesza tworzenie się podeszwy płuznej.

Sposoby wykonania orki

Orka: w składy – w terenie równinnym na polach o kształcie prostokątnym lub do niego zbliżonym

-figurowa – na polach nieforemnych i małych

-jednostronna – wykonywana na polach niezależnie od jego kształtu

Orka w składy (zagonowa) Polega na kolejnym zaorywaniu wzdłuż boku składów czyli sąsiednich zagonów, na które pole zostało podzielone. Ma to na celu ograniczenie jałowych przejazdów które występują na początku i końcu pola. Jest ich tym mniej, im więcej składów jednak przy wąskich składach wzrasta liczba niepożądanych bruzd.

Jeżeli ciągnik z pługiem nie może zawracać na drodze, należy przed rozpoczęciem orki wydzielić na końcach pola pasy zawracana-uwrocia-poprzeczniaki.

Wykonuje się je przez wyoranie jednej skiby odłożonej na pas uwroci. Bruzda stanowi granicę do której należy doprowadzić orkę. Zaorywanie składów: w zgon, rozgon

Orka w zgon- rozpoczyna się od wyorania grzbietu na środku składu

Wyorywanie grzbietu w 3 skiby: pierwszą skibę wyoruje się płycej i odkłada na caliznę. Po dojechaniu do uwrocia (końca pola) zawraca się w prawo i zapuszczając pług głębiej odkłada druga skibę wraz z pierwszą do bruzdy. Następnie znów zawraca się na pasie uwroci w miejscu na prawo i wyoruje trzecią skibę, już na właściwą głębokość, dokładając ją do dwóch poprzednich. W ten sposób 3 skiby są umieszczone w jednej bruździe.

Orka w zgon- podczas kilku pierwszych przejazdów orząc środkową część składu wykonuje się nawroty pętlowe, później bezpętlowe. Bruzdy powstają po orce i oddzielające składy powinny być płytkie i proste.

Orka w rozgon ( w rozorywkę)- rozpoczyna się od brzegów pola składu, skręcając ciągle w lewo a kończy na środku składu. Nawroty pętlowe wykonuje się pod koniec orki a bezpętlowe na jej początku. Przy tak wykonywanej orce na środku pasa pozostaje bruzda. Na granicy pola nie wyoruje się grzbietów, lecz pierwszą skibę odkłada do środka pola, z następna skibą zostaje ona umieszczona w bruździe a nie na caliźnie.

Orka kombinowana- pozwala na dwukrotne zmniejszenie liczby grzbietów i bruzd porównaniu z orka wykonywana tylko w zgon czy rozgon

Orka pętlowa- polega na zaorywaniu składów nieparzystych 1,2,3- w zgon a parzystych 2,4,6- w rozgon. Pozwala to na dwukrotnie zmniejszenie liczny grzbietów i bruzd, mankamentem orki pętlowej jest konieczność dokonywanie części nawrotów w miejscu co wymaga szerokości uwroci.

Orka bezpętlowa- stosuje się w celu wyeliminowania nawrotów pętlowych powstających przy orce w zgon i rozgon. Pole dzieli się na składy (parzysta ilość) a na ich granicy wyorywuje się grzbiety. Orkę rozpoczyna się od rozorywania pierwszego składu i prowadzi tak długo dopóki możliwe będzie wykonywanie nawrotów bezpętlowych. Jeśli wykonanie nawrotów stanie się możliwe przejeżdża się na drugi skład i też rozorywuje. Następnie nie zaorana część składu pierwszego i drugiego orze się razem w zgon.

Orka bezpętlowa ciągła- po wykonaniu grzbietów na granicy składów orkę rozpoczyna się od rozorywania pierwszego zagonu i prowadzi tak długo aż pozostanie nie zaorany pas o szerokości różnej ¼ pełnego zagonu. Zawraca się w prawo i zaoruje w zgon (wokół grzbietu) ¼ części składu drugiego z nie zaoraną ¼ składu pierwszego. Pozostała część (3/4 drugiego zagonu) znowu orze się w rozgon. W ten sposób zaoruje się całe pole.

Uzyskanie równej powierzchni pola po orce w składy jest trudne. Nierówna powierzchnia pola po orce zagonowej, utrudnia siew, pielęgnowanie roślin i zbiór. W środku skład, gdzie orka jest płytsza, uprawiane rośliny mają gorsze warunki rozwoju. Na wąskich polach płycej zaorany pas składu może zmniejszy ogólna powierzchnie pola do 10% również bruzdy pomiędzy składami mogą zmniejszyć powierzchnię uprawną o kilka % całego areału. Tych wad nie ma orka jednostronna.

Orka jednostronna (bezzagonowa)- zaczyna się od jednego skraju pola i prowadzi systemem czółenkowym aż do drugiego skraju. Po każdym nawrocie w czasie którego następuje zmiana korpusów pługa obracalnego lub wahadłowego pług wprowadza się w role obok wyoranej poprzednio bruzdy. Każdy nawrót jest jednakowy.

Orki figurowe- stosuje się je na polach o nieregularnym kształcie.

Orka w ściółkę- stosuje się przy wykonywaniu podorywki, nie należy jej wykonywać na terenie falistym, zaoruje się pole od skraju ku środkowi.

Orka w okółkę- Rozpoczyna się od brzegu pola i prowadzi wzdłuż jego granic skręcając ciągle w lewo. Nie zaorany w środku pola wielobok zaoruje się w rozgon, wskutek czego na środku pola pozostaje bruzda.

Orka w figurę- jest odwrotnością orki w okółkę, wyznacza się w środku pola figurę, którą zaoruje się w zgon, boki figury powinny być równoległe do boków pola, po zaoraniu wieloboku wykonuje się orkę całego pola przez dokładanie skib do poszczególnych boków figury, orkę prowadzi się okrężnie ciągle skręcając w prawo.

Orka na stokach- musi być wykonywana pługami obracalnymi w kierunku poprzecznym do stoku i z odkładaniem skiby pod górę.

Rodzaje orek: w zależności od zadań- orki podzielić można: zasadnicze (służą do uprawy podstawowej polegającej na przykryciu resztek pożniwnych oraz zaoraniu roli pod siew roślin ozimych i jarych- podorywka, orka siewna, orka przedzimowa.)

Uzupełniająca- wykonywane dodatkowo poza orkami zasadniczymi –odwrotka, orka wiosenna specjalne- wykonywane są nietypowymi dla gruntów ornych pługami: na trwałych użytkach zielonych-> pług łąkowy, na użytkach leśnych-> pług leśny, orka agromelioracyjna.

Orki zasadnicze- Podorywka (pierwsza orka po zbiorze rośliny schodzących z pola latem, orka płytka 6-8cm, Zadania: przytycie ścierni i przyspieszenie jej rozkładu, zahamowanie strat wody a przez to poprawienie wilgotności głębszych warstw (przerwanie kapilar), zapoczątkowanie zwalczania chwastów i ich nasion, zniszczenie szkodników i chorób, ułatwienie wykonywania następnej orki. Najwłaściwsza jest podorywka wykonywana specjalnymi wieloskibowymi pługami o małych korpusach z krótkimi cylindrycznymi odkładnicami. Na glebach lekkich i nie zaperzonych zamiast pługów odkładnicowych z dobrym skutkiem można stosować brony talerzowe. Do zwalczanie perzu lub innych chwastów rozłogowych podorywkę wykonuje się głębiej- nieco poniżej zalegania rozłogów, a skiby wskazane jest sztorcować (niecałkowicie odwracać). Po podorywce gleby się nie bronuje lecz pozostawia przez Powsin okres czasu bez wyrównywania, co przyspiesza przeschnięcie spulchnionej warstwy i ułatwia wydobycie rozłogów chwastów.

Orka siewna- pod rośliny ozime wykonuje się na głębokość średnią 15-22cm, na 2-4 tygodnie przed planowanym terminem siewu. Jeśli orka wykonywana jest zbyt późno do siewu- przyspiesza się jej osiadanie stosując wał Cambella

Powierzchnia pola po orce siewnej powinna być wyrównana a skiby – dobrze pokruszone

Małe wyskibienie i dobre rozkruszenie skib uzyskuje się przez zwiększenie prędkości orki, użycie pługa o odkładnicy kulturalnej (z dołączoną broną zębową lub wałek kruszącym) i wykonanie orki przy optymalnej wilgotności gleby (60-80% polowej pojemności wodnej).

Razówka- orka średnia lub płytka łącząca funkcje podorywki i orki siewnej; jest praktykowana w przygotowaniu pola dla roślin ozimych uprawianych po późno zbieranych przedplonach np.: po bobiku i okopowych pod pszenica ozimą.

Pod rośliny ozime i plony wtóre wykonywana najczęściej z przedłużnikiem jako średnia. Pod międzyplon ścierniskowe- jako płytka

Orka przedzimowa, ziębła- wykonywana pod rośliny jare, najgłębsza orka która pozostawia rolę na zimę w ostrej skibie taki sposób uprawy roli powoduje jej dobre przemarznięcie i pokruszenie skib oraz powoduje nagromadzenie większej ilości wody z roztopów,

Służy do: przykrywania obornika i wapna, nawozów fosforowo-potasowych, na polach uprzednio nie podoranych przykrywa resztki pożniwne.

Głębokość ziębli należy dostosować do gatunku uprawianej rośliny

Najgłębszą orkę 25-30cm wykonuje się pod buraki cukrowe

Płytszą 20-22cm pod rośliny jare

W przypadku uprawy zbóż po okopowych do 10-15cm

Gleby ciężkie należy orać wcześniej

Gleby lekkie, łatwiejsze w uprawie późną jesienią przy większej wilgotności gleby

Orki uzupełniające

Odwrotka:

Służy do przykrycia obornika lub gnojowicy

Wykonana jest na średnią głębokość między podorywką a ziębią/??

Wykonywana jest wyłącznie na glebach bardzo ciężkich, na których przykrycie obornika ziębią powoduje że nie ulega on rozkładowi

Aby ograniczyć zapychanie się pługa, odkładnica i słupica powinny mieć opływowe kształty

Orka siewna

należy unikać - powoduje ona silne przesuszenie roli oraz przyczynia się do wydobycia na powierzchnię nasion chwastów

stosuje się ją w wyjątkowych przypadkach – gdy nie było czasu wykonać orki przedzimowej, gdy po łagodnej zimie rola na wiosnę jest zbita i ma zniszczoną strukturę, gdy wiosną stosuje się obornik, przy uprawie roślin późnego siewu (pod kukurydzę, prosowate), gdy kultywatorowanie nie zapewni dobrego przygotowania roli do siewu, na glebach bardzo wilgotnych

Orki specjalne

Orka agromelioracyjna Zadania:

Przeobrażenie budowy profilu glebowego na głębokość ponad 35cm

Całkowite przykrycie dotychczasowej roślinności podmokłych stanowisk po ich zmeliorowaniu

Orkę wykonuje się pługiem wielowarstwowym lub pługiem z zapłużkiem, umożliwiającym umieszczenie na dnie bruzdy wkładki substancji organicznej.

Orkę przeprowadza się na piaskach luźnych i na glebach bardzo ciężkich.

Głęboszowanie

Zabieg agromelioracyjny uprawowy, wykonywany głęboszami (bardzo ciężkimi kultywatorami) o głębokości 0,4-0,6m

Zabieg wykonuje się w celu spulchnienia nadmiernie ugnieconych głębszych warstw gleby (koła ciągnika, coroczna orka na tą samą głębokość)

Korzyści głęboszowania:

Zwiększenie infiltracji

Poprawa podsiąkania

Poprawa retencyjności gleby

Zapewnienie lepszego rozwoju korzeni

Mechanizmy te wpływają na wzrost plonów.

Uzupełniające (doprawiające) zabiegi uprawowe

Uzupełniające zabiegi uprawowe stosowane są po uprawie podstawowej czyli po orce w celu nadania roli sprawności na okres wschodów roślin.

Wyróżnia się następujące zabiegi doprawiające:

Spulchniające i wyrównujące rolę

Ugniatające i kruszące rolę

Uprawki zastępujące orkę – wykonywane są narzędziami lub maszynami uprawowymi które działają na glebę inaczej niż pług lemieszowy, powodują odwracanie i kruszenie uprawianej warstwy.

Pług talerzowy – rzadko używany w Polsce.

Pługi talerzowe stosuje się przede wszystkim przy uprawie mocno zadarnionych nowin, odłogów i karczowisk oraz na glebach kamienistych

Zamiast korpusów płużnych ma stalowe wklęsłe talerze o średnicy 56-61cm swobodnie obracające się, umocowane do ramy pługa ukośnie w stosunku do kierunku narzędzia

Ustawienie talerzy jest regulowane przez zmianę kąta w kierunku poprzecznym i kąta przyłożenia w płaszczyźnie pionowej – pozwala na zmianę intensywności kruszenia

Pług talerzowy

Przeznaczony jest do odwracania gleby, przykrywania resztek roślinnych bez naruszania struktury gleby

Spełnia podobną rolę jak brona talerzowa tylko że jego praca odbywa się na większych głębokościach

Może być użytkowany do mieszania resztek pożniwnych z glebą, przygotowania gleby do uprawy podstawowej oraz do siewu poplonów

Umożliwia uprawę roli nawet do głębokości 30cm

Brony talerzowe (talerzówki)

Zespół wklęsłych tarcz podobnych do talerza (stąd nazwa) osadzonych na wspólnej osi wsparty dodatkowe na prostym podwoziu

Działanie podobne do działania pługa – obracające się tarcze kroją glebę i odwracają ją, zabieg nazywany jest talerzowaniem

Stosowane tylko jako brony ciągnikowe

Brony talerzowe (talerzówki)

Talerzowanie wykonuje się częśto podorywaniu roli pługami lemieszowymi

Na glebach lżejszych, przerośniętych korzeniami, talerzowanie daje dobre efekty(krusząc wierzchnią warstwę roli i niszcząc resztki)

Nie stosować na glebach zachwaszczonych perzem

Stosuje się je do podorywek ściernisk, do krajania skib po orce, do zwalczania chwastów na zaoranych i odleżanych glebach ( z wyjątkiem gleb zaperzonych)oraz do podstawowej uprawy po orce zimowej gleb zwięzłych i

Glebogryzarki

Najstarsze maszyny uprawowe

Zespołem roboczym są łukowe lub hakowate noże osadzone na obrotowym wale wycinające kęsy gleby, które mogą obracać się współbieżnie lub przeciwbieżnie

Intensywność spulchnienia, kruszenia i mieszania roli reguluje się dobierając odpowiednia do wymaganej głębokości uprawy prędkość obrotową wału i prędkość ruchu postępowego

Zbyt szybkie obroty wału powodują niszczenie struktury gruzełkowatej gleby.

Na wydajność wpływa szerokość robocza, głębokość pracy, prędkość jazdy, liczba elementów roboczych, rodzaj, stan, wilgotność i pokrycie gleby.

Zabieg uprawowy to gryzowanie.

Na glebach lekkich umożliwiają całkowite przygotowanie roli do siewu, bez narzędzi doprawiających

Zastosowanie:

Do gryzowania ścierniska, nawozów zielonych, międzyplonów, liści buraczanych, użytków zielonych, słomy z kukurydzy

Do uprawy roli pod międzyplony ścierniskowe, mieszania słomy lub obornika z rolą

Do uprawy wiosennej pod rośliny jare.

Wady:

Zbyt intensywne rozdrabnianie roli podczas dużych prędkości

Mała wydajność przy dużej enerochłonności

Nieduży stopień odwracania roli

Zaszlamowanie i zaskorupienie roli na glebach … przy niekorzystnej pogodzie

Kultywator uprawowy o łapach sztywnych

Narzędzie bierne do wykonywania uprawy podstawowej

Różni się od kultywatorów tradycyjnych, służących do doprawiania zaoranej roli:

-Mocniejszą konstrukcją

-Większą głębokością działania na glebę (30-40cm)

-Szerokością i kształtem redlic

Pługofrezarki (pługi kombinowane) należą do najnowocześniejszych maszyn uprawowych.

Różnią się od zwykłych pługów tym, że poza biernymi zespołami roboczymi maja czynne zespoły robocze.

Dzięki temu zastępują one pracę pługów zwykłych oraz zespołu narzędzi doprawiających.

Pługofrezarki przeznaczone są:

-do przedsiewnej uprawy gleb średniozwięzłych i zwięzłych

przygotowują glebę bezpośrednio do siewu lub sadzenia

-po jednorazowym przejeździe agregatu.

Nie nadają się do pracy na glebach lekkich ze względu na nadmierne ich rozpylanie oraz nie mogą pracować na glebach zakamienionych z uwagi na częste awarie czynnych zespołów roboczych

Korpusy pługofrezarki mają szerokość roboczą 25cm i odkładnice z obciętymi skrzydłami

W miejscu gdzie skiba schodzi z odkładnicy zamontowane są obrotowe spulchniacze nożowe.

Uprawki spulchniające i wyrównujące rolę

Zabiegi wykonywane narzędziami biernymi i aktywnymi o różnej konstrukcji.

Wspólną ich cechą jest zastosowanie do czynności uzupełniających działanie poprzednie wykonanej uprawki. Stąd ich nazwa – narzędzia (uprawki) doprawiające.

Kultywatorowanie

Bronowanie

Włókowanie

Kultywatorowanie

Zabieg wykonywany w celu spulchnienia zleżałej roli oraz zniszczenia chwastów

Uprawka – spulchnia, kruszy i miesza rolę bez jej odwracania

Wykonuje się ją kultywatorem o zębach sztywnych, półsztywnych, sprężystych

Maksymalna głębokość pracy kultywatorów wynosi 45cm

Drobne pokruszenie brył uzyskuje się, gdy rola ma optymalną wilgotność

Przesuszone bryły są trudne do rozdrobnienia

Zadania kultywatorowania

Spulchnianie nadmiernie zagęszczonej roli po dawno wykonanej orce np.wiosną

Niszczenie chwastów i skorupy glebowej

Wyciąganie z roli rozłogów perzu

Rozrywanie skib po orce, zwłaszcza na glebach zwięzłych w celu przyspieszenia wydobrzenia roli

Głębsze wymieszanie z rolą nawozów mineralnych

Zastąpienie orki siewnej np.pod rośliny ozime uprawiane po okopowych

Niszczenie ścierniska na glebach lżejszych (zamiast podorywki)

Podczas kultywatorowania aktualna wilgotność gleby ma mniejsze znaczenie niż podczas orki:

Na glebie zwięzłej uprawka prowadzi do zbrylenia roli

Na glebie przesuszonej praca kultywatora jest utrudniona ze względu na duże opory

Kultywatory – budowa

Elementami roboczymi są zęby umieszczone na 3-4 poprzecznych belkach ramy, tak by zęby każdej belki poruszały się własnym śladem.

Efekt pracy zależy od konstrukcji zębów i ich sprężystości.

Budowa „zębów” kultywatora

Częściami roboczymi kultywatorów są sprężyste, półsztywne lub sztywne zęby

Zęby sprężyste pod wpływem zmiennych oporów gleby ciągle drgają, co wpływa na dobre kruszenie i mieszanie gleby, ale nie sprzyja utrzymaniu jednakowej głębokości pracy

Zęby takie szczególnie nadają się na gleby zaperzone, gdyż ich drgania ułatwiają wytrząsanie i wydobywanie na wierzch rozłogów perzu.

Na końcu każdego zęba zamocowana jest gęsiostopka lub dwustronnie zaostrzona redliczka, którą po stępieniu jednego końca można odwrócić.

Wadą zębów sprężystych jest to, że na glebach zwięzłych wydobywają na wierzch zlepieńce, które wysychają i twardnieją.

Zęby półsztywne mogą być zakończone redliczkami różnego kształtu. Znacznie lepiej utrzymują one głębokość pracy i mniej rozpylają glebę niż zęby sprężyste.

Nadają się szczególnie do wiosennego doprawiania roli przed siewem.

Zęby sztywne nadają się szczególnie do pracy na glebach zlewnych i zwięzłych.

Łapu kultywatorów –budowa:

Dłuto, radełko, radełko dwustronne, gęsiostopki.

Bronowanie – zabieg uprawowy (uprawka) wykonywany broną w celu:

Płytkiego spulchnienia roli

Pokruszenia brył i skorupy glebowej

Zniszczenia chwastów (siewki)

Ograniczenia parowania wody z gleby (po orce)

Wyrównania powierzchni pola

Przykrycia materiału siewnego, nawozów mineralnych lub środków ochrony roślin.

Bronowanie wykonywane jest:

Przed siewem (wiosną) – w celu ograniczenia parowania wody z gleby i przygotowania pola do siewu

W uprawie pożniwnej – w celu zniszczenia wschodzących chwastów

Po orce siewnej i podorywce – w celu pokruszenia brył i zabezpieczenia gleby przed nadmiernym parowaniem, zasypania bruzdek redlicznych, wymieszania nawozów mineralnych, herbicydów z glebą.

Budowa bron:

Składają się z żelaznej ramy w postaci kraty o kształcie osowatym, zegzakowatym, trapezowatym, prostokątnym

Do ramy przykręcone są części robocze zęby (różny kształt, grubość, długość)

Głębokość i skuteczność działania brony zależy od jej masy i liczby, gęstości ustawienia zębów:

-gdy jest ich mało i są rzadko ustawione -brona pracuje głębiej i równo

-gdy są gęsto ustawione – brona pracuje ze zmienną głebokością i płycej.

Głębokośc bronowania 2-15cm.

Pojedyncze ramy brony nie powinny być zbyt duże – nie dostosują się do nierównomierności pola i będą pracować na różną głębokość.

Łączy się brony łańcuchami, otrzymując jedno narzędzie o dużej szerokości roboczej i dobrze pracujące na nierównościach roli.

Brony konne i ciągnikowe.

Budowa bron konnych nie różni się w istotny sposób od budowy bron ciągnikowych, a działanie ich jest jednakowe.

Wydajność bron ciągnikowych jest o wiele większa niż bron konnych (większa prędkość, większa szerokość bron ciągnikowych)

Brony zębowe - zadania:

Wyrównać i spulchnić powierzchnie roli przed siewem lub sadzeniem, mechanicznie niszczyć chwasty

Wydobywać na powierzchnię rozłogi perzu

Przerzedzać zbyt gęste wschody roślin

Wymieszać nawozy mineralne z glebą

Przykryć nasiona po siewie i niszczyć zadarnienia.

Brony zębowe drewniane – kratownica z listew drewnianych z nabijanymi stalowymi zębami. Stosowana jako brona ciągniona przez konie lub woły, pojedynczo lub z zespołach po dwie.

Brony zębowe zygzakowe – rodzaj kratownicy o wymiarach ok. 1x1m, z płaskowników stalowych.

Na każdym skrzyżowaniu płaskowników umieszczony jest ząb z zaostrzonego pręta.

Stosowane jako konne (pojedyncze lub w zespołach po dwie) lub ciągnikowe (w większych zespołach).

Brony zębowe kolczaste :

Nie zapychają się resztkami roślin

Zespół zębatych, gwiaździstych tarcz , osadzonych na wspólnej osi

Dobrze kruszą bryły, zastosowanie ich zwłaszcza na glebach zwięzłych i zlewnych, ułatwia przygotowanie tych gleb do siewu. Na glebach o dużej wilgotności gwiazdy tej brony oblepiają się ziemią, co pogarsza efekty jej pracy.

Brony zębowe sprężynowe:

Zespół sprężyn płaskich, wygiętych łukowato, zakończonych małymi radełkami, umieszczonych na dwukołowym podwoziu lub na metalowych sankach.

Spulchnienie i przemieszanie roli na głębokości 5-8cm.

Wyciągają rozłogi perzu bez ich rozrywania

Elementy robocze – żeby wykonane z zagiętych sprężystych płaskowników.

Brona zgrzebło (chwastownik)

Zwalcza wcześnie wschodzące chwasty

Niszczy skorupę tworzącą się po siewie na glebach zwięzłych

Składa się z drucianej siatki i prostopadle zamocowanych do niej zębów

Zawiasowa budowa poszczególnych segmentów siatki pozwala na dostosowanie się jej powierzchni do nierówności terenu

Brony talerzowe

Stosuje się do podorywek ściernisk, do krajania skib po orce łąk, do zwalczania chwatów na zaoranych i odleżanych glebach ( z wyjątkiem gleb zaperzonych) oraz przedsiewnej uprawy po orce zimowej gleb zwięzłych i zlewnych

Zespół wklęsłych tarcz podobnych do talerza (stąd nazwa) osadzonych na wspólnej osi, wsparty dodatkowo na prostym podwoziu

Działanie podobne do działania pługa

Obracające się tarcze kroją glebę i odwracają ją, zabieg nazywany jest talerzowaniem

Stosowane tylko jako brony ciągnikowe

Brony ciężkie

120kg i więcej

mają rzadko rozstawione, długie, o kwadratowym przekroju zęby pracujące na gł.10cm

Brony średnie

Do 80kg

Gł.pracy zębów 4-6cm (żeby czworokątne)

Nacisk 15N

Brony lekkie (posiewne)

Waga do 30-50kg

Zęby okrągłe zagłębiają się na 2-5cm

Nacisk nie przekracza 10N

Skuteczność bronowania zależy od prędkości, kierunku ruchu i doboru narzędzi, wilgotności roli, zawartości resztek pożniwnych. Im szybciej się bronuje, tym energiczniejsze jest działanie narzędzi. Duża prędkość - rozpylanie agregatów.

Brony aktywne:

Brona wahadłowa - zadania:

Rozbijanie brył

Wyrównywanie powierzchni roli

Niszczenie chwastów – wyciąganie rozłogów perzu

Budowa: dwie równoległe belki zębowe, które poruszają się ruchem postępowo-zwrotnym (wahadłowym) w kierunku poprzecznym do kierunku ruchu agregatu – wahają się na przemian w lewo i prawo. Jest ona narzędziem zawieszanym na ciągniku i napędzanym od wału odbioru mocy ciągnika.

Brona laruzelowa (wirnikowa)

Ma kilka znajdujących się obok siebie wirników o pionowej osi obrotu

Osadzone na wirnikach pary zębów wykonują przeciwbieżne względem siebie obroty

Intensywnie kruszą rolę (gleby zwięzłe, średnie, ciężkie)

Niszczą chwasty dobrze ukorzenione

Włókowanie

To prymitywny sposób uprawy roli i rzadko stosowany obecnie jako samodzielna uprawa

Bywa stosowana w agregatach uprawowych, w których wyrównuje powierzchnię pola

Zadania:

Wyrównuje powierzchnię gleby, kruszy powstające zimą zaskorupienie, ugniata glebę, niszczy drobne kiełkujące chwasty

Nie rozbija brył, tylko wciska je w powierzchnię gleby

Działanie włóki jest bardzo płytkie i krótkotrwałe

Zalety włókowania:

Przyspiesza ogrzewanie się roli wczesną wiosną i po ustąpieniu pokrywy śnieżnej

Pobudza nasiona chwastów do kiełkowania co powoduje że można je wcześniej zniszczyć

Zmniejsza szybkość parowania wody z gleby

Wady włókowania:

Powoduje wtórne zaskorupianie się roli

Brak skuteczności na glebach piaszczystych

Krótkotrwały efekt – ok. kilku do kilkunastu dni

Budowa włóki:

Składa się z kilku metalowych lub drewnianych belek

Może być wykonana ze starych obręczy kół wozu, połączonych łańcuchami

Włókowanie może być z powodzeniem zastąpione przez dające znacznie więcej korzyści bronowanie.

Włókowanie bywa stosowane wiosną na pastwiskach i łąkach, jako uprawa przyspieszająca wzrost traw i powodująca wyrównanie powierzchni poprzez likwidację kretowisk i innych nierówności.

1.Wały pierścieniowe- złożone z pierścieni żeliwnych, kruszą bryły znacznie intensywniej niż wały gładkie ale w mniejszym stopniu niż inne wały kruszące,

2. wały typu Cambridge- bardzo intensywnie kruszą bryły gleby, składają się z 2 typów elementów: gładkiego pierwotnego z kołnierzem tnącym i luźno osadzonym na jego tarczy zębatej o większej średnicy niż pierścień komercyjny.

3. wał typu Crosskill- brak Połączenie tarczy zębatej wału Cambridge i tarczy wału Crosskill mocowanych na wale przemiennie daje wał Cambridge. Crosskill intensywnie kruszący i ugniatający glebę z równoczesnym spulchnianiem jej powierzchni.

4. wały kolczatki: przeznaczone do niszczenia skorupy glebowej lub lodowej

5. spulchniacz obrotowy- narzędzie podobnie pracujące jak brona talerzowa, nożowe elementy robocze w kształcie litery X są umocowane ukośnie do kierunku jazdy, spulchniacz rozdrabnia świeże skiby i przykrywa rozdrobnioną słomę.

6. zespół uprawek- szereg uprawek wykorzystywanych w określonej porze roku w celu uzyskania zamierzonych celów. Celem zabiegów uprawek jest: gleby do sprawności, zniszczenie chwastów, zapewnienie warunków wilgotnościowych dla wzrostu nasion,

W technologii uprawy roli wyróżnia się 5 zespołów uprawek: pożniwnych wykonywanych po przedplonie dość wcześnie zebranym np.: po zbożach strączkowych, przedsiewnych- wykonywane późnym latem pod rośliny ozime, przedzimowych- wykonywanych jesienią pod rośliny jare, wiosennych- wykonywanych wiosną pod rośliny jare, pielęgnacyjne- … Cecha zespołu uprawek jest występowanie różnych rodzajów orek zapoczątkowujących dany zespół. Przygotowanie roli do siewu roślin wymaga wykonania na ogół więcej niż jednego zespołu. Przy rozpatrywaniu zespołów uprawek uwzględnia się parametry: daty agrotechniczne początku i końca wykonania zespołu uprawek a więc okresu jaki on zajmuje w czasie roku technologicznego. Stan roślin jej wilgotność w chwili przystąpienia do rozpoczęcia uprawek, stan pogody w okresie poprzedzonym wykonanie uprawek.

7. zespół uprawek pożniwnych: rozpoczyna całokształt uprawy pod roślinę ozimą czy jarą w wypadku, gdy przedplon dość wcześnie schodzi z pola, to jest od połowy do końca lata np.: po zbiorze zbóż ozimych i jarych po strączkowych, po roślinach oleistych i włóknistych, po wczesnych ziemniakach po roślinach pastewnych. Celem uprawek pożniwnych jest: wymieszanie resztek pożniwnych ważne przy kombajnowym zbiorze przedplonu, pobudzenie nasion chwastów do kiełkowania których nasiona rozsiewane są po kombajnowym zbiorze, częściowe zwalczanie uciążliwych chwastów, ograniczenie strat wody z gleby, ograniczenia nasilenia chorób i szkodników przeznaczonych za pośrednictwem gleby i resztek pożniwnych na rośliny następcze.

Aby spełnić te warunki należy wykonać uprawki: podorywania ścierniska, bronowanie roli, kultywatorowanie roli, niekiedy druga orka. Gdy jest mało czasu na wykonanie zespołu uprawek wykonuje się skrócony zespół uprawy pożniwnej- stosuje się kultywator ścierniskowy lub bronę talerzową. Kolejność i liczba uprawek po podorywce jest różna zależna od: stanu pola, rodzaju zachwaszczenia, czasem jakim dysponujemy.

Zwalczanie perzu- wymaga odmiennego zespołu uprawek pożniwnych Perz- chwast groźny i uporczywy. Metody zwalczania perzu: a) usuwanie rozłogów: orka na głębokości większa niż sięgają rozłogi perzu (10-12cm) pozostawiającą role silnie wyskibioną, uprawa kultywatorem sprężynowym 2-krotnie na krzyż po przeschnięciu skib, bronowanie po przeschnięciu rozłogów, grabienie i wywózka perzu, zwalczanie chwastów nasiennych b) głęboka orka wykonana pługiem z przedpłużkiem- polega na przemieszczeniu znajdujących się na powierzchni roli porozrywanych krótkich odcinków rozłogów perzu na dno bruzdy (perz zgnije z braku tlenu) metoda skuteczna na glebach lżejszych, jej wada duża pracochłonność destrukcja i przesuszenie roli. c) metoda Wilimsa- orka głębsza przemieszczająca rozłogi bliżej powierzchni roli i spulchniająca powierzchną warstwę, talerzowanie dwukrotnie na krzyż, po ukazaniu się pędów perzu orka głęboka na 25-30cm z przedłużnikiem zaczynający kolejny zespół uprawek (przedsiewnych lub przedzimowych) d) metoda „zmęczenia” rozłogów- polega na kilkukrotnej orce zachwaszczonego pola, metoda została zaniechana ze względu na wysoka energochłonność orek e) metoda chemiczna- herbicydy

8. zespół uprawek przedsiewnych: wykonuje się latem pod rośliny ozime 2-3tyg przed siewem ozimym. Cele zespołu jest przygotowanie roli do siewu. Zaczyna się orka siewna jeśli był poprzedzony uprawą pożniwną albo razówką a kończy siewem ozimym. Zadania zespołu uprawek: doprowadzenie roli do stanu sprawności tj. nadanie jej struktury gruzełkowatej oraz odpowiedniej tekstury przez naturalne osiadanie trwające 3-5 tygodni, przygotowanie wierzchniej warstwy rok do przyjęcia nasion, wymieszanie nawozów mineralnych z rolą. Uprawki przedsiewne pod rośliny późnego siewu obejmują: zastosowanie fosforu i potasu+ obornik, orka siewna + bronowanie (gdy jest wykonana 3 tygodnie przed siewem ozimym) lub orka siewka+ wałowanie (gdy jest wykonana krótko przed siewem), wysiew azotu mineralnego, agregat uprawowy (kultywator + wał strunowy) na glebach ciężkich i średnich lub tylko bromowanie na glebach lekkich, siew i bromowanie posiewne.

Po zbyt długim okresie osiadania lub obfitych deszczach: orka siewna bronowanie, siew, bronowanie. W przypadku opóźnienia orki należy zastosować wał Camgbella- w celu przyspieszenia procesu :odleżenia się”. Doprawianie po orce gleb średnich może ograniczyć się do 1 lub 2krótkiego zastosowania agregatu złożonego brony lub kultywatora z wałem strunowym. Na glebach ciężkich (z większą tendencją do zasychania) może się zdarzyć że orka niedostatecznie skruszy glebę. Wówczas przed zastosowaniem agregatu należy zastosować wał kruszący lub talerzowy. W przypadku przedplonów z pola (ziemniak) uprawa roli z zasady sprowadza się do zabiegów przedsiewnych. Ziemniak jest rośliną która po zbiorze pozostawia glebę już spulchnioną. Jeżeli w dodatku będzie ona wolna od chwastów to z orki można zrezygnować. W takim przypadku wystarczy zastosować bronę talerzową lub kultywator i bronę. Na glebach lekkich można ograniczyć się jedynie do bromowania. W sytuacji gdy pole po ziemniakach jest zachwaszczone wskazane jest wykonanie płytkiej orki na około 10cm a następnie doprowadzenie jej do siewu.

Uproszczona uprawa przedsiewna- Wariant A- orka siewna+ wał Cambella, brona lub zestaw bierny do przedsiewnej uprawy, wysiew nasion+ bronowanie posiewne Wariant B- kultywator o sztywnych zębach, zestaw uprawowy (brona aktywna +wał strunowy zębaty), wysiew nasion + bronowanie posiewne Wariant C- kultywator o sztywnych zębach, zestaw uprawowo siewny np.: brona wirnikowa + wał zębaty+ siewnik

9. zespół uprawek przedzimowych- wykonuje się pod wszystkie rośliny wiosennego siewu. Orka głęboka (25-30cm) stosowana przed zimą jako zakończenie uprawek jesiennych pod rośliny jare.

Cele uprawek przedzimowych- zwiększenie pojemności wodnej gleby (magazynowanie wody), głębokie spulchnianie roli (ułatwienie strukturotwórczego działania mrozu), wydobycie na powierzchnię gleby części spławianych i składników pokarmowych wypłukiwanych w głąb gleby, niszczenie chwastów szkodników i chorób, zwiększenie miąższości warstwy uprawnej oraz marszczenie podeszwy płużnej (zastosowanie pogłębiaczy lub orki pogłębionej), doprowadzenie gleby do stanu który ułatwia i przyspiesza wykonanie uprawy wiosennej, przyoranie obornika lub resztek pożniwnych. Zabiegi: nawożenie fosforem i potasem mineralnym+ obornik, orka przedzimowa pozostawiona w ostrej skibie (wyszorowanie). Jeżeli zadaniem orki przedzimowej jest przykrycie obornika to należy ta orka spłycić.

10. zespół uprawek wiosennych- jest poprzedzony zespołem uprawek przedzimowych, rozpoczyna się jak najwcześniej. Zadania: wyrównanie powierzchni pola i ograniczenie strat wody, przyspieszenie ogrzewania roli, wymieszanie z gleba nawozów mineralnych azotowych i preparatów doglebowych, nadanie roli sprawności na okres kiełkowania i wschodów roślin, niszczenie wschodzących chwastów.

Zabiegi: włókowanie (tyko na glebach ciężkich), bronowanie, siew nawozów mineralnych azotowych, agregat uprawowy (kultywator + wał strunowy) na oborniku, średnich i ciężkich na glebach lekkich bromowanie, siew nasion połączony z bromowaniem posiewnym. Wiosenne przygotowanie gleby do siewu powinno być: jak najszybsze, uzyskane przy minimalnej liczbie zabiegów uprawowych i ograniczonej liczbie przejazdów maszyn roboczych (każdy przebieg zostawia dodatkowe koleiny oraz powoduje ugniatanie gleby naruszenie struktury gleby. efekt nierówne warunki wschodów.

Właściwy wybór narzędzi i odpowiednie ich agregowanie: ogranicza nierówne wschody roślin, skraca czas wykonywania uprawek, daje lepsze wykorzystanie mocy ciągnika i oszczędność zużycia paliwa, obniż koszty robocizny, wpływa na lepsza prędkość jakość uprawy

Schemat zespołu uprawek wiosennych- rośliny wczesnego siewu: Gleby lekkie: siew nawozów, bronowanie, siew nasion+ bronowanie posiewne Gleby ciężkie- włókowanie lub bronowanie, siew nawozów, bronowanie lub zestaw do uprawy przedsiewnej, siew nasion+ bronowanie posiewne

Schemat zespołu uprawek wiosennych- rośliny późnego siewu/sadzenia: np.: buraki cukrowe: włókowanie lub bronowanie, bronowanie, siew nawozów, zestaw uprawowy, wałowanie wałem gładkim lub kruszącym, siew nasion np.: ziemniaki: włókowanie lub bromowanie, bromowanie, siew nawozów, wywożenie obornika, orka wiosenna+ wałowanie wałem kolczatką, sadzenie

11.Zespół uprawek pielęgnacyjnych- po wschodach (zasiewach), Zadania: zwalczanie chwastów, podtrzymywanie stanu sprawności roli, niszczenie skorupy i ograniczenie parowania wody, uaktywnienie życia biologicznego gleby, pobudzenie wzrostu systemu korzeniowego i krzewienia, wykonanie specjalnych zabiegów związanych z uprawą poszczególnych roślin.

Międzyprawowe- uprawki działające na międzyrzędziach spulchnienia roli, niszczenia chwastów, obredlanie, obsypywanie roślin uprawowych.

12. całokształt uprawy roli pod roślinę uprawną: zespołu uprawek wykonywane od zbioru plonu do zbioru danej rośliny, dobór zespołów, sposób ich wykonywania zależy od stanowiska rośliny w płodozmianie. W systemie uprawy: płużnej: wykonywane są wszystkie zespoły uprawek odwracalnie i spulchnianie gleby, bezorkowej- mamy do czynienia ze spulchnianiem i mieszaniem gleby bez jej odwracania siewu bezpośredniego- przed siewem nie wykonujemy żadnej uprawy.

13.W ostatnich altach wprowadza się wiele uproszczeń roli w celu: zmniejszenia pracochłonności, zmniejszenia czasochłonności zabiegów, zmniejszenia zużycia paliwa, przyspieszenia terminu agrotechnicznego, zmniejszenie ugniatania gleby, oszczędności finansowych, ochrony żyzności gleby,

14.Rodzaje uproszczeń: w systemie uprawy płużnej- stosuje się uprawę uproszczoną lub zminimalizowaną. Uprawa uproszczona- uprawa o ograniczonej liczbie zabiegów wykonana maszynami uprawowymi zestawami uprawowymi o niezmiennej intensywności oddziaływania na rolę uprawa ta polega na scalaniu pojedynczych zabiegów w jeden uprawa zminimalizowana- uprawa o ograniczonej intensywności oddziaływania na rolę przez zastąpienie zabiegów głębszych płytkimi lub wyeliminowanie niektórych zabiegów z poszczególnych zespołów uprawek pod określoną roślinę najczęściej uzupełniona nasileniem zabiegów agrotechnicznych np.: spłycanie orek, zastępowanie orek innymi wprowadzenie systemu uprawy bezorkowego- spulchnianie roli bez jej odwracania pług jest zastąpiony przez narzędzia spulchniające np.: kultywatory o sztywnych łapach połączony z wałem strunowym wprowadzenie siewu bezpośredniego- siew specjalnymi siewnikami w role występujące na polu rośliny są niszczone środkami chemicznymi. Zabiegów uprawowych powinno się stosować tak dużo jak to jest konieczne dla rośliny a jednocześnie tak mało jak jest to możliwe.

15. gleby lekkie- mała zawartość części spławianych i niewielki udział trakcji koloidalnej sprawia, że mają rozdzielno ziarnistą strukturę, przeważają przestwory aeracyjne nadające dobrą przewietrzność i przepuszczalność gleb ale utrudniają podsiąkanie i utrzymywanie wody, pojemność wodna gleb lekkich jest mała- gleby suche, są ubogie w składniki pokarmowe, duża ilość przestworów niekapilarnych sprzyja szybkiemu utlenianiu masy organicznej a z buraku koloidów mineralnych nie łączy się we trwałe związki organiczno-mineralne, gleby lekkie szybko się ogrzewają w dzień szybko ochładzają w nocy, pod względem przydatności rolniczej należą do kompleksów: żytniego dobrego (uprawa Zyta pszenica ziemniaków owsa gryki marchwi pastewnej kukurydzy peluszki koniczyny białej wyki kosmatej, seradeli słonecznika pastewnego buraków pastewnych),

żytniego słabego: upraw pszenżyta owsa gryki ziemniaków łubinu żółtego seradeli facelii wyki kosmatej żytniego bardzo słabego- żytnio- łubinowy- gleby te powinno się zalesiać

zabiegi agrotechniczne na glebach lekkich (właściwe gospodarowanie) – nawożenie obornikiem kompostami i nawozami zielonymi, wapniowanie, odpowiedni dobór roślin. Gleby lekkie łatwo się zakwaszają pod względem stosowania dużych dawek nawozów mineralnych bez wapniowania. Niedobór Ca i Mg- nawożenie NPK nie wykazuje właściwego działania. Obornik- stosować często raz na 4 lata w niewielkich dawkach (26-30t/ha) i przeorywać ziębłą jak najgłębiej aby zwolnić tempo jego rozkładu. Wszystkie pozostałe orki przedzimowe wykonuje się płycej zwłaszcza gdy jest sucho

Przeorywanie słomy- jest uzasadnione w gospodarstwach gdzie brakuje obornika, szybko rozkłada się słoma jęczmienia i owsa zbóż jarych. Zabezpieczanie nie podoranego pola przed wyschnięciem a słomy przed szybkim rozkładem: słomę można pozostawić na powierzchni jako ściółkę do późnej jesieni i przyorać ziębłą na średnią głębokość a dodatkowe nawożenie azotem zastosować wiosną, natychmiastowe przykrycie słomy płytka podorywka lub glebogryzowaniem i siew seradeli lub lucerny chmielowej jako poplonu co pozwala wyłączyć dodatkowe nawożenia azotowe

Gnojownica- zastosowana na glebach lekkich nie zwiększa znacznie plonu rośliny uprawnej.

Uprawa gleb lekkich powinna chronić glebę przed wysychaniem a masę organiczna przed szybka mineralizacją stąd wykonywanie najkonieczniejszych uprawek : wykonywanie uprawek pożniwnych (ułatwiają orki siewna przedsiewna) podorywka (przykrycie słomy zbóż rzepaku)- nawożenie korzystny wpływ na właściwości fizyczne gleb ciężkich. Zwalczanie chwastów- wykonywać tylko w okresie pożniwnym (płytkie bronowanie stosowanie herbicydów), dobór roślin uprawnych- duży udział roślin ozimych (ich wegetacja przypada na okres o lepszych warunkach wilgotnościowych w glebie i nie jest przesuszona uprawkami wiosennymi), rośliny jare i strączkowe (uprawki jedno lub dwukrotnie bromowanie, przykrywające też nawozy mineralne), rośliny późnego siewu (uprawki wczesne bromowanie i uzupełnić przed siewem drapaczowaniem wyłącznie kultywatorem o zębach sztywnych z jednoczesnym bronowaniem), agromelioracja gleb lekkich- matowanie wgłębne- metoda polega na wprowadzeniu na głębokość 60cm warstwowo rozmieszczonej dużej dawki obornika (60t/ha) po 3latach ponownie przeorać na około 30t/ha obornika na głębokość 45cm, metoda zapewnia poprawę właściwości wodnych gleby, sprzyja powstawaniu próchnicy i podnoszeniu plonów. Pług (przedpłużek właściwy korpus płużny zapłużek): iłowanie- wprowadzanie materiałów ilastych do warstwy gleby (po wymieszaniu poprawiają skład granulometryczny roli), deszczowanie pól narzędzia do uprawy roli na glebach lekkich: pług, kultywator (do drapaczowania), brony talerzowe (zastępujące pług na płytszych orkach), brony polowe lżejszej konstrukcji, opryskiwacz zasady uprawy gleb lekkich- gleby łatwe do uprawy, stosowanie nawożenia organicznego do minimum, nie wolno wykonywać kultywatorowania, jak najczęściej zaczynać uprawna wiosnę

16. gleby ciężkie- gliny średnie i ciężkie, iły. Klasy bonitacyjne od II (gleby bardzo dobre) do V (gleby orna najsłabsze). Przydatność rolnicza od kompleksu pszennego dobrego do żytniego słabego, wysoka zawartość części spławianych koloidalnych składników pokarmowych w formie przyswajalnej dla roślin, mokre- pęcznieją (maleje w nich porowatość niekapilarna i wzrasta kapilarna), przesiąkanie i podsiąkanie wody bardzo powolne, zbyt mała porowatość niekapilarna powoduje w glebie powstawanie związków odtlenowych szkodliwych dla roślin. Brak opadów- głęboko i szybko wysychają, tworzą się szczeliny, rozrywają się korzenie roślin zasady uprawy gleb ciężkich- gleby „minutowe” trudne do uprawy, wprowadzenie nawozów organicznych i naturalnych, stosowanie orek agromelioracyjnych, stosowanie jak najwięcej zabiegów mechanicznych

17. zespół uprawek przedzimowych- pod burak cukrowe: odwrotka (wcześniejszy rozkład obornika)

Pod rośliny ozime- następstwo roślin (przedplony ozimin wcześnie schodzące z pola), staranne wykonanie orki siewnej i doprawienie roli do siewu bez rozpylania – zespoły uprawek pożniwnych np.: dwukrotne talerzowanie dwukrotne bromowanie brona ciężką dwukrotne użycie wału kruszącego Crosskill z brona ciężką lub pługofrezarka z wałem Crosskill jeden przejazd roboczy

18. zespół uprawek wiosennych- włókowanie, brony ciężkie (dla roślin wczesnego i płytkiego siewu) lub brony aktywne (dla roślin głębokiego siewu), zaskorupienie roli: brony polowe lub kolczatka w kierunku skośnym do rzędów: ułatwienie wschodów roślin, odchwaszczanie roślin, ułatwienie oddychania gleby Agromelioracje- głębokie spulchnianie co kilka lat, kretowanie- drążenie naturalnych drenów poniżej warstwy ornej

19.zmodyfikowane technologie uprawy roli: uproszczenie uprawy- zastąpienie 2-3 uprawek jedną która spełnia funkcje np.: zastosowanie brony aktywnej zamiast kultywatora i brony polowej a zamiast pługa i narzędzi doprawiających tylko pługofrezarki, używanie maszyn lub agregatów uprawowo-siewnych np.: brona talerzowa z siewnikiem do poplonów, minimalizacja uprawy- uprawa zredukowana zmniejszenie intensywności działania narzędzi i maszyn rolniczych na glebę, system uprawy roślin bez uprawy roli (uprawa zerowa siew bezpośredni)

Wykład3

1.Rośliny jednoroczne :zboża, strączkowe, włókniste, oleiste, okopowe- ziemniak, przemysłowe- tytoń, machorka, pastewne: słonecznik i inne, Rośliny dwuletnie: okopowe, korzeniowe- buraki, marchew i inne, motylkowe, pastewne- nostrzyk biały Rośliny wieloletnie: wielokośne pastewnie: lucerna siewna i mieszańcowa, koniczyny (wyjątek inkarnatka), przemysłowe wieloletnie: chmiel, wikl

2. materiałem siewnym roślin uprawnych są organy generatywne lub wegetatywne służące do reprodukcji. Materiał siewny generatywny: nasiona, jednonasienne owoce, jednonasienne części owoców, wielonasienne owocostany materiał siewny wegetatywny: bulwy, korzenie spichrzowe używane jako sadzonki nasienne (wysadki), karpy korzeniowe (chmiel), pędy (wiklina)

3. nasiona: łatwiejsze w posługiwaniu: małe rozmiary, niewielka masa, niska zawartość wody. Dobrze wykształcona łupica, wysiew na 1 ha od 2 do 500 kg, niższe koszty transportu siewu przechowywania, długi okres przechowywania organów generatywnych do kilku lat (nie tracą wartości siewnej), materiał genetyczny jest identyczny z roślina macierzystą-> wyklucza to ewentualność zmian genotypu zapewnia czystość odmianową wierne odtwarzanie cech w kolejnych pokoleniach, (rośliny obcopylne-> genotyp ulega zmianom-> właściwe krzyżowanie pozwala na uzyskanie nowych odmian), materiał siewny nie ulega wyradzaniu się, po odkażeniu zapewnieniu chronią roślinę potomna przed chorobami, materiał siewny-> zanieczyszczenia organami rozmnażania chwastów, krótszy okres przechowywania organów wegetatywnych do kilku miesięcy, niewykorzystany materiał przeznacza się na paszę lub surowiec do przemysłu, materiał wegetatywny jest różnorodny, wrażliwy na uszkodzenia jest więc poddany przed sadzeniem selekcji, organy wegetatywne-> przenoszenie chorób na roślinę potomną.

4. organy wegetatywne- wysoka zawartość wody, duże rozmiary, duża masa, wrażliwe na warunki zewnętrzne podczas przechowywania, wysiew na 1 ha od 1500 do 3000 kg, wyższe koszty transportu siewu przede wszystkim przechowywania (większe pomieszczenia, właściwe warunki termiczne i wilgotnościowe. Wzrost temperatury- intensywne oddychanie, uaktywnienie enzymów-> zmiany składu chemicznego bulw i korzenia-> podatność organów na porażenie przez grzyby, przedwczesne wypuszczanie kiełków niska temperatura- przemarzanie bul i korzenia ->organy zamierają nadmierna wilgotność powietrza- gnicie organów wegetatywnych niska wilgotność powietrza- ubytek masy organów-> wysychanie

5. materiał siewny generatywny- masa tysiąca ziaren (MTZ) MTZ tej samej odmiany może być różna jest zależna od warunków agrotechnicznych, przebiegu pogody, zachwaszczenia plantacji i stanu zdrowotności roślin.

6. materiał siewny sypki (nasiona, ziarniaki, orzeszki, niełupki) łatwy do wysiewu każdym siewnikiem. Rozłupki marchwi i kłębki buraków trudny do siewu. Preparowanie mechaniczne- to obcieranie rozłupek marchwi w celu usunięcia szczecinek powodujących ich sczepiane się utrudniające wysiew.

Segmentowanie (szlifowanie)- dawny zabieg wykonywany w celu uzyskania kłębków jednokiełkowych buraka z wielokiełkowych. Oczkowanie- jednokiełkowe kłębki buraka poddawane są chemicznemu preparowaniu, powlekane są warstwą (powłoką) która nadaje kulisty kształt i zawiera zaprawę nasienna przeciw chorobą. Kalibracja nasion- wybieranie nasion do siewu z określona średnicą, co stanowi warunek dobrej pracy siewnika punktowego z mechanicznym systemem wysiewu (buraki, ziarniaki kukurydzy)

7. kształt nasion: jest charakterystyczny dla poszczególnych gatunków roślin, może być zmienny dla nasion jednej nawet wielu partii materiału

8. wielkość nasion: określa się długością, szerokością, grubością lub tez średnicą jeśli nasiona są kuliste, wielkość nasion jest bardziej zmienna od ich kształtu (maja na nią wpływ warunki siedliska w okresie wegetacji- poziom wilgotności gleby i powietrza temperatura w czasie dojrzewania i formowania nasion- im wilgotność jest niższa a temp wyższa tym większe prawdopodobieństwo zmniejszania i zniekształcenia nasion, nasiona ze źdźbłem i łodyg głównych są większe niż z bocznych (ziarno zbóż ze środka kłoska jest większe niż z dolnej i górnej części

9. barwa nasion- jest cechą odmianową i zależna od przebiegu pogody, nasiona nie w pełni dojrzałe maja barwę nieco jaśniejszą od typowej lub zielonkawą (koniczyna) przejrzałe ciemniejszą, pogoda deszczowa poprzedzające zbiór lub w czasie zbioru powoduje zmianę zabarwienia nasion na szarą, brunatną lub czarną (zależnie od gatunku rośliny) zmiany te charakteryzują się plamistością występowania (np.: ciemnieje zarodek pszenicy, wierzchołek, żyta), nasiona stare źle przechowywane (warunki wilgotne) brunatnieją równomiernie na całej powierzchni, należy pamiętać że u niektórych nasion plamiste zabarwienie jest cecha charakterystyczną dla odmiany (łubiny)

10. połysk nasion- jest cecha gatunkową ale zależy od stopnia dojrzałości gładkości okrywy nasiennej czy owocowej oraz od pogody w czasie zbioru, połysk tracą nasiona o niepełnej dojrzałości występowania opadów w czasie zbioru, dłużej przechowywane (brak połysku nie musi świadczyć o ich gorszej jakości czy starości), niektóre gatunki roślin posiadają nasiona matowe.

11. stopka- znajduje się u podstawy ziarniaka, bardziej lub mniej zaostrzona, w niej znajduje się wyraźnie odznaczający się zarodek.

12. bródka- znajduje się w części wierzchołkowej jest w różnym stopniu owłosiona. Bródka najprawdopodobniej odgrywa istotna rolę podczas regulacji wilgotności w procesie dojrzewania, największa bródkę posiada pszenica, mniejsza żyto, owies i jęczmień nie posiada bródki, cała ich powierzchnia pokryta jest woskami, ten element budowy ziarna jest usuwany w procesie przemiału podczas czyszczenia gdyż stanowi siedlisko drobnoustrojów i brudu.

13. bruzdka- przez stronę brzuszną ziarna przebiega wgłębienie. Jest to pozostałość po wiązce naczyniowej przez która młode ziarno zaopatrywane było w substancje odżywcze przez roślinę macierzystą. Głębokość bruzdki jest cecha jakościową według której sądzi się o wartości młynarskiej ziarna. Ziarno o głębokiej bruzdce jest uważane za materiał o gorszej jakości. W przypadku pszenicy bruzdka jest szersza i bardziej rozwarta natomiast żyto posiada bruzdkę głębszą i węższą może w niej zalęgać brud i pył i także zarodniki bakterii i pleśni

14. zarodek- wśród roślin nasiennych charakterystycznym etapem rozmnażania generatywnego są nasiona. Jest to forma przetrwalnikowa zarodka. Zasuszony ze zgromadzonym w różnej formie materiałem zapasowym i otoczony łupiną nasienna, u niektórych gatunków może nawet latami czekać na bodziec (najczęściej woda i światło wcześniejsze przemrożenie itp.) pobudzający go do rozwoju. Wyjście z łupiny nasiennej oznacza koniec etapu zarodkowego.

15. plewka dolna (lemma)- obejmuje około ¾ ziarniaka od strony grzbietowej, u owsa jest gładka, u jęczmienia posiada 5 żeberek zbiegających się u nasady ości która zakończona jest plewką.

16. plewka górna (palea)- przykrywa ok. ¼ ziarniaka od strony brzusznej, mniejsza od plewki dolnej, po przekwitnięciu kwiatu plewki zwykle twardnieją. U owsa plewki podczas dojrzewania zrastają się z ziarniakiem tworząc jego dodatkowa okrywę (powstaje tzw. Ziarniak oplewiony), u pszenicy czy żyta są związane z ziarniakiem bardzo luźno i łatwo odpadają podczas omłotu zboża lub samorzutnie

17. osadka kłosowa- znajduje się po stronie brzusznej u podstawy ziarniaków oplewionych: trzonek u owsa gładka, szczoteczka u jęczmienia owłosiona

18. znaczek(hilum)- powstaje po odpadnięciu sznureczka przytwierdzającego nasienie do owocni (u poszczególnych gatunków roślin jest różnej wielkości i kształtu), różni się zabarwieniem od pozostałej części nasienia, może być wklęsły lub wypukły Znajduje się: u podstawy nasiona (zboża, rdestowate), na jego wierzchołku (krzyżowe), po stronie brzusznej (motylkowate)

18. okienko (micropyle)- miejsce odpowiadające otworowi między osłonkami zalążka którędy przedostaje się do woreczka zalążkowego łagiewka pyłkowa, może się uwidocznić jako niewielka nabrzmiałość lub otworek o średnicy igły, w czasie kiełkowania wydostaje się przez okienko korzonek zarodkowy

19. szew nasiona- ślad po przyrośniętym do nasienia sznureczku w postaci wgłębienia, wypukłości lub zabarwienia, występuje u gatunków posiadających zalążki odwrócone lub zgięte.

20. owoce suche- okrywa owocowa (owocnia) może być: błoniasta (ziarniak), pergaminowa (strąk), skórzasta (niełupka), owoce dzielimy na: niepękające i pękające, owoce niepękające zawierają z reguły jedno nasienie.

21. ziarniak- suchy, twardy jednonasienny owoc roślin z rodziny traw. Jego błoniasta okrywa owocowa zrośnięta jest z łupina nasienną. Może on być nagi albo oplewiony otaczające ziarniak plewki ściśle przylegają do owocni. Głównym materiałem zapasowym jest skrobia stanowiąca 50-70% całej masy ziarniaka.

22. niełupka- suchy, niepękający, jednonasienny owoc z rodziny astrowatych. Skórzasta okrywa owocowa nie jest zrośnięta z łupiną nasienną, na ogół luźno otacza nasienie. Niełupka może być opatrzona puchem puchowym np.: u mniszka

23. orzech, orzeszek- jednonasienny owoc roślin z rodziny rdestowatych, konopiowatych. Często dla owoców o niewielkich rozmiarach używa się równoważnej nazwy orzeszek. Posiada cienką zdrewniała owocnię (np.: okrywa owocowa orzecha laskowego jest gruba)

24. kłębek- jest owocostanem buraków, który powstaje ze zrośnięcia 2-4 jednozalążkowych owocolistków z resztkami okwiatu. Owoce typu torebki. Po dojrzeniu cały owocostan odpada od rośliny macierzystej. Kłębki posiadają kształt kulistokanciaty, zabarwienie szarobrunatne lub zielonkawo brunatne. Znajdujące się w torebce nasionko jest spłaszczone o zabarwieniu ciemnobrunatnym, błyszczące.

25. rozłupnia- pojedynczy, suchy, zamknięty wielonasienny owoc roślin z rodziny baldaszkowatych. Po dojrzeniu rozpada się na jednonasienne zamknięte i niepękające rozłupki. Owocnia skórzasta niezróżnicowana morfologicznie marchew, pietruszka, kminek

26. owoce pękające lub rozpadające się na jednonasienne człony. Najczęściej owoce pękające są wielonasienne. Po dojrzeniu pękają w miejscach zrośnięcia owocolistka lub owocolistków, które oddzielają się od siebie całkowicie lub częściowo. Mogą też w owocu powstawać otworki przez które nasiona wydostają się na zewnątrz. Owoce rozpadają się na jednonasienne człony (seradela) są tylko częścią owocolistka.

27. strąk- jest owocem roślin motylkowatych, powstaje ze słupka jednokrotnego , jednokomorowego i jest wielonasienny, po dojrzeniu pękający wzdłuż na dwie klapy, na brzegach których przytwierdzone są nasiona (groch, łubin). U niektórych roślin strąki są jednonasienne pękające (inkarnatka) lub niepękające (esparceta)

28. łuszczyna- owoc roślin z rodziny krzyżowych, dwukomorowy, wielonasienny. Rodzaj suchego, pękającego owocu. Owoc długi, suchy podzielony błoniastą przegrodą na dwie komory. Każda z komór powstaje z odrębnego owocolistka. Owoc pęka wzdłuż przegrody. Przyjmuje się , że długość łuszczyny przekracza przynajmniej dwukrotnie jej szerokość.

29. łuszczynka- suchy, pękający owoc. Charakterystyczny dla rodziny krzyżowych. Przyjmuje się, że jest to łuszczyna, której długość jest nie większa od dwukrotności szerokości. Są to owoce dwukomorowe, z wewnętrzną przegroda rozpiętą między dwoma łożyskami, na których umocowane są nasiona.

30. owoce soczyste- mogą być jedno- lub wielonasienne

31.pestkowiec- owoc zbudowany z jednego lub wielu owocolistków, jednokomorowy z jednym (śliwa) lub wieloma (bez czarny) nasionami. Ze środkowej warstwy owocni tworzy się soczysta tkanka miękiszowa, a z wewnętrznej- zdrewniała część pestka.

32. owoce złożone posiadają wiele jednonasiennych owoców suchych, osadzonych w mięsistym rozrośniętym dnie kwiatowym (poziomka, malina)

33. u roślin okrytozalążkowych kwiatostany są osadzone na szpułce kwiatostanowej (nieulistniona część pędu, na której wyrasta kwiat, a następnie owoc)

34. kwiatostany proste: kłos- w przeciwieństwie do grona, pojedyncze kwiaty są bezszypułkowe, osadzone siedząco bezpośrednio na osi (babka, rdest)

35. kotka- (bazia) o zwisającej, wiotkiej osi (wierzba, leszczyna)

36. kolba- silnie zgrubiałej osi (kwiat ziarniaki kukurydzy)

37. wiecha- oś główna wykształca odgałęzienia dalszych rzędów zakończone pojedynczymi kwiatami (bez lilak, wiele gatunków traw)

Wiecha złożona- rozgałęzienia zakończone są nie pojedynczymi kwiatami a kłosami (owies, kwiaty męskie kukurydzy)

38. kwiatostany o silnie skróconej osi głównej: baldach- osie boczne I rzędu wyrastają z osi głównej na tej samej wysokości dorastając prawie na taka sama długość. Każda z nich zakończona jest pojedynczym kwiatem (czosnek, bluszcz)

39. baldach złożony- osie boczne zakończone są małymi baldachami tzw. Baldaszkami (koper)

Kwiatostany o skróconej, rozszerzonej i często spłaszczonej osi głównej- główka- posiada oś silnie zgrubiałą często wypukłą. Kwiaty na niej osadzone są siedzące lub też krótkoszypułkowe (koniczyna)

Koszyczek- oś jest rozszerzana i spłaszczana. Na niej znajdują się gęsto rozłożone kwiaty bezszypułkowe. U niektórych gatunków wszystkie kwiaty koszyczka są jednakowe, ale u wielu pojawia się zróżnicowanie na kwiaty języczkowe występujące na brzegu oraz kwiaty rurkowe umieszczone wewnątrz (stokrotka, słonecznik)

40. kwiatostany wierzchołkowe dzieli się na:

- wierzchotka jednoramienna(monasachium): sierpik- pojedyncze odgałęzienia boczne z kwiatem, który zwrócony jest w jedna stronę (niezapominajka, żywokost) dwurzędka- pojedyncze kwiaty wyrastają naprzemiennie po obydwu stronach (niektóre gatunki kosaćca)

Wachlarzyk- ma kwiat na szczycie pędu. od osi tego pędu wyrasta (zazwyczaj z kąta liścia) odgałęzienie drugiego rzędu, które znowu kończy się kwiatem. Kolejne odgałęzienia wyrastają naprzemiennie po obu stronach.

- wierzchotka dwuramienna- pod każdym kwiatem szczytowym znajduje się rozgałęzienia po dwa naprzeciwległe kwiaty boczne (rogownica) uproszczona forma- wykształcony na szczycie łodygi jeden kwiat (tulipan)

Uproszczona forma- wykształcony na szczycie łodygi jeden kwiat (tulipan)

Wiecha z wykształconym kwiatem szczytowym który kończy wzrost (winorośl, lilak)

41. wymagania kiełkujących nasion- wilgotność umożliwiające pęcznienie nasion, spulchnianie zapewniające dostęp powietrza zasobnego w tlen, a za razem umożliwiające wzrost korzeni zarodkowych w głąb i przebicie się kiełka na powierzchnię przez warstwę gleby, temperatura co najmniej na poziomie minimalnej temperatury kiełkowania danej rośliny (2-3%), zasobność gleby w składniki pokarmowe nie ma w tym okresie znaczenia- rozwijający się zarodek korzysta z materiałów zapasowych nasienia. Duże stężenie nawozów i pH gleby jest czynnikiem hamującym kiełkowanie.

-Skład granulometryczny i właściwości fizyczne gleby (minimalna wilgotność umożliwia kiełkowanie) nadmiar wody ->uduszenie roślin , zmiana wilgotności -> na przemian nasiąkające i wysychające nasiona trąca żywotność, zaskorupienie powierzchni roli (gleby zlewne, po deszczu silne nasłonecznienie)

42. termin siewu- optymalny termin siewów poszczególnych gatunków i odmian roślin ustala się dla różnych rejonów kraju. Termin siewu zależy od: wymagań rośliny (cieplnych, świetlnych, wodnych), warunków klimatycznych, glebowych, agrotechnicznych. Rosiny ozime- latem i jesienią sieje się oziminy w kolejności: rzepak, wyka kosmata, jęczmień, żyto, pszenżyto, pszenicę. Termin siewu rozciąga się od połowy sierpnia do końca i dekady października.

43. rośliny jare- kolejność siewu zależy od ich wymagań termicznych i wodnych w okresie kiełkowania oraz od odporności siewek na nawroty ujemnych temperatur. Najczęściej sieje się: owies, rośliny strączkowe, pszenica jara, marchew- mało wrażliwe na przymrozki, wymagają dużo wody). Rośliny średnio wczesnego siewu- jęczmień jary, motylkowe drobnonasienne, buraki

Rośliny późnego siewu- kukurydza, proso, konopie, słonecznik, (wymagają dobrze ogrzanej gleby, wrażliwe na przymrozki)

44. głębokość siewu zależy: wielkość i biologiczne właściwości materiału siewnego, termin siewu, warunki środowiska (wilgotność, temperatura, spulchnianie gleby, żerowania ptactwa).

Głębokość siewu powinna być dostosowana do: wielkości nasion, ilości nagromadzonych w nich substancji pokarmowych, sposobu kiełkowania, zapotrzebowania na wodę i tlen w okresie pęcznienia. Głębokość siewu decyduje o szybkości i równomierności wschodów.

45. rośliny płytkiego siewu: mak, len, motylkowe drobnonasienne, proso (1-2cm), trawy (0 cm)

Rośliny średniego głębokiego siewu: zboża, konopie, łubiny, buraki cukrowe (jednonasienne kłębki, głębiej siane nasiona otoczkowane) i inne wysiewane na głębokość 2-4 cm i 3-5 cm

Rośliny głębokiego siewu: 5-6 cm wyki, 6-8 cm groch, kukurydza, bobik (na glebie suchej, lekkiej wymagana głębokość 8-10 cm)

46. zbyt głęboki siew roślin: przedłuża wschody, osłabia rośliny, ogranicza rozwój systemu korzeniowego, pogarsza krzewienie (u zbóż) zbyt płytki siew roślin: nierównomierne wschody, przepadanie roślin, słabe krzewienie ( u zbóż), złe przezimowanie roślin

głębokość siewu wpływa na zdolność przezimowanie roślin ozimych. Zboża wysiane na odpowiednia głębokość wytwarzają węzeł krzewienia przy pierwszym kolanku, odległym od ziarniaka o parę milimetrów. Zbyt głęboki siew- węzeł krzewienia tuz pod powierzchnią zbyt głęboki siew- węzeł krzewienia przy drugi kolanku powoduje to w obu przypadkach niebezpieczeństwo wysmolenia, przemarznięcia

47. płytki siew- rośliny kiełkują epigeicznie (dyniowate, motylkowate, krzyżowe, fasola, cebula)

Głęboki siew- rośliny kiełkują hypogeicznie (groch, bobik, bób, trawy, zboża)

48. gęstość siewu- to liczba roślin na jednostce powierzchni czyli obsada jest istotnym czynnikiem wysokości plonu. Optymalna obsada danej rośliny zależy od: wysiania nasion, ich polowej zdolności wschodów, sposobu użytkowania ( na nasiona, zielona masę), pokroju rośliny (dynia oleista – 28-30 tys. Sz/ha, kukurydza), intensywności krzewienia lub rozgałęziania się, wylegania: zboża, groch, wyka, lucerna (zbyt gęsty siew) rzepak, len (nadmierne zagęszczenie lub zbyt małe), właściwości odmiany, sposobu użytkowania na nasiona uprawia się rośliny w mniejszej obsadzie niż na zielona masę

np: żyto chlebowe (na ziarno)- 100-160 kg/ha żyto poplonowe (na zielonkę) 180-200 kg/ha, zewnętrznych czynników klimatycznych (w korzystnych warunkach siedliskowych roślina wytwarza maksymalną masę, a w mniej korzystnych- odpowiednio mniejsza, w mniej korzystnych warunkach roślina powinna mieć zapewniona większą przestrzeń życiową niż w warunkach korzystnych aby wytworzyć maksymalna masę).

49. ilość siewu – aby uzyskać zamierzona obsadę roślin należy wysiać odpowiednia masę materiału siewnego na jednostkę powierzchni, określoną w (kg/ha) jest to ilość wysiewu (norma)

Liczba nasion wysianych na 1 ha musi być większa od zamierzonej obsady roślin powody: właściwości materiału siewnego, wpływ warunków zewnętrznych, względy agrotechniczne. Materiał siewny zawiera też nasiona niezdolne do kiełkowania i zanieczyszczenia.

50. wartość użytkowa (Wu)- wyraża w procentach udział masy nasion zdolnych do kiełkowania w ogólnej masie materiału siewnego Wu= czystość % x zdolność kiełkowania% / 100

Np.: czystość wynosi 98%, zdolność kiełkowania 95% to Wu= 93,1%

51. ilość wysiewu ( /w kg .ha)- jaką trzeba zastosować dla uzyskania zamierzonej obsady roślin

Ilość wysiewu(kg/ha)= MTN(g) x ilość nasion na metr kwadratowy/ zdolność kiełkowania (%)

Obliczając ilość wysiewu poza odmiana trzeba uwzględnić przed wszystkim termin siewu i warunki wschodów (odpowiednie gleby i jej wilgotność). Teoretyczna liczba siewek odpowiadająca liczbie kiełkujących nasion zawsze odbiega w mniejszym lub większym stopniu od rzeczywistej. Obliczona ilość wysiewu powinna być odpowiednio zwiększona.

52. metody siewu siew powinien być tak wykonany, aby każda roślina miała zbliżone warunki wzrostu, rozwoju i dojrzewania. Sposób siewu rzutuje przede wszystkim na kształt powierzchni żywieniowej i możliwość jej wykorzystania przez roślinę. Metoda siewu decyduje o rozmieszczeniu nasion na jednostce powierzchni oraz o wprowadzeniu nasion do gleby na określoną głębokość. Przestrzenne rozmieszczenie istotnie wpływa na wzrost i plonowanie roślin.

Dobór metod uzależnia się od: rodzaju rośliny, materiału siewnego, zamierzonego sposobu pielęgnowania łanu, posiadanego sprzętu.

53. siew wąskorzędowy- zapewnia każdej roślinie najbardziej jednolite warunki życiowe, gdyż powierzchnia bytowania jest zbliżona do kwadratu. Zależnie od gatunku i ilości wysiewu szerokość międzyrzędzi waha się od 5 do 14 cm. W miarę zmniejszania szerokości międzyrzędzi zwiększa się odległość roślin w rzędach. Pozwala na szybkie zwarcie łanu, ograniczenie rozwoju chwastów i zmniejszenie jałowego parowania gleby. W ten sposób powinna się wysiewać większość roślin zbożowych, niektóre rośliny pastewne, len- zwłaszcza włókniste i inne.

54.siew szeroko rzędowy- w rzędy odległe o 20-100 cm pozwala na wykonanie niektórych zabiegów pielęgnacyjnych w międzyrzędziach. Taki sposób siewu powoduje jednak nadmierne zagęszczenie roślin w rzędach, co przyczynia się do nierównomiernego i nieprawidłowego rozwoju systemu korzeniowego i części nadziemnych.

55. siew zwykły (normalno rzędowy)- stosowany jest przy uprawie roślin których zagęszczenie na jednostce powierzchni jest niewielkie. Powierzchni życiowe poszczególnych roślin maja kształt wydłużonego prostokąta. Polega on na wysiewie nasion w rzędy odległe 0 15-18 cm. W takiej rozstawie rzędów wysiewa się niekiedy rośliny strączkowe na nasiona.

56. siew pasowy- polega na umieszczaniu roślin w kilku (2-4) rzędach odległych od siebie o 10-15 cm- potem, zatykając otwory wysiewające, występuje jedno międzyrzędzie szersze (45-50cm). Siew taki umożliwia przeprowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych tylko w szerszych międzyrzędziach. Siewy pasowe nie rozpowszechniły się w produkcji- nie wpływały na wzrost plonów, a mechaniczna walka z chwastami była mało skuteczna.

57. siew rzutowy- rozrzucanie materiału siewnego na powierzchni pola, a następnie przykrywanie go bronowaniem (np.: zboża) lub dociskanie wałowaniem (trawy). Wykonywany jest obecnie za pomocą samolotów i śmigłowców, siewnika ze szczotkowym przyrządem wysiewającym. Nierównomierność wysiewu rzutuje na równomierność zagęszczenia roślin. Wady aerosiewu są rekompensowane dużą wydajnością i terminowością wykonywania oraz całkowitym uniezależnieniem się od wilgotności gleb

58. siew taśmowy (rzędowo-rzutowy)- odmiana siewu rzędowego, polegająca na tym że szerokość rzędu w którym umieszcza się materiał siewny jest zwiększona do kilku centymetrów. Ma to na celu lepsze wykorzystanie powierzchni życiowej roślin.

59. siew punktowy (jednonasienny) – równomierne rozmieszczenie pojedynczych nasion w rzędzie. Dokładne zaplanowanie, umieszczenie nasion w rzędach pozwala na zmieszenie nakładu pracy np.: eliminując przerywkę buraków, zaoszczędzenie materiału siewnego i stworzenie jednakowych warunków wszystkim roślinom. Stosuje się dla roślin wymagających dużej przestrzeni życiowej np.: buraków, kukurydzy

60. siew krzyżowy- polega na rzędowym wysiewie połowy nasion wzdłuż, a reszty- w poprzek pola, w celu równomiernego pokrycia powierzchni i zmniejszenia zagęszczenia roślin w rzędach. Ten sposób siewu stosowany na terenach erodowanych i w uprawach o bardzo wysokim zagęszczeniu roślin (trawy, len) Wady: zwiększ nakłady pracy, przyczynia się do silnego ugniecenia gleby, powoduje nadmierne zagęszczenie roślin w miejscach krzyżowania się rzędów.

61. siew gniazdowy- różni się od punktowego- w rzędach w dowolnie regulowanej odległości umieszcza się nie jedno. lecz kilka nasion. Ten sposób siewu daje: lepsze wykorzystanie powierzchni życiowej, zaoszczędza materiał siewny, ułatwia wykonywanie przerywki. Odmianą tego siewu jest siew kwadratowo-gniazdowy, umożliwiający uprawę międzyrzędową na krzyż. Gniazdkowo sieje się kukurydzę, słonecznik i dynię.

62. siew bezpośredni- siew stosowany przy uprawie zerowej i uprawie konserwującej polegający na umieszczaniu materiału siewnego specjalnym siewnikiem w roli nieuprawionej. Redlice talerzowe siewnika bądź uzbrojone w aktywnie działające urządzenia nacinają wąskie pasemka roli przygotowując ja do przyjęcia nasion. Siew bezpośredni stosuje się (nie za często) po spełnieniu następujących warunków: użycia specjalnych siewników, odpowiedni przedplon, zastosowanie herbicydów niszczących resztki przedplonu i chwasty, dostateczne uwilgotnienie gleby, dobór właściwego gatunku rośliny uprawnej. Zalety: mniejszy nakład energii, brak ostrego przejścia między warstwa orną a podskibiem (nie tworzenie się podeszwy płużnej), ograniczenie erozji, większa nośność gleby, większa aktywność edafonu Wady: duża zbitość gleby, zwiększona koncentracja składników pokarmowych w wierzchniej warstwie roli, zwiększone nakłady na herbicydy, zwiększone nawożenie azotowe (mniejsza mineralizacja zw. azotowych w glebie), mniejsza miąższość warstwy ornej ze słaba buforowością gleby w okresach zbyt wilgotnej lub zbyt suchej pogody.

Ta metodą można uprawiać kukurydzę, rzepak, zboża ozime, strączkowe a nawet burak cukrowy. Siew bezpośredni łatwiej jest wykonać na glebach lżejszych i dobrej strukturze. Najlepsze wyniki uzyskuje się po przedplonach pozostawiających glebę zgruźloną i wolna od chwastów np.: po okopowych, rzepaku, strączkowych i kukurydzy.

63. siew rzędowy- wysiew materiału siewnego siewnikiem rzędowym w rozstawie 8-35 cm

Siew docelowy (na gotowo) siew punktowy buraków cukrowych w odstępach niewymagających przecinki.

64. ocena siewu- Siew- nasiona dojrzałe i prawidłowo przechowane, które w odpowiednich warunkach siedliska: temperatura otoczenia wyższa od minimalnej temperatury kiełkowania, woda potrzebna do pęcznienia nasion, tlen do oddychania, światło dla gatunków np.: trawy, tytoń, mogą wydać wysoki plon. Dobry stan przygotowania roli do siewu to: doprawienie roli, wilgotność gleby, wyznaczenie poprzeczniaków.

Przystępując do siewu należy ustalić: wartość użytkową materiału siewnego, masę 1000 sztuk, ilość wysiewu w kg/ha, rozstawę rzędów, technikę siewu, metodę siewu.

Podczas przejazdów siewnika po polu kontroluje się: prostoliniowość przejazdów, głębokość umieszczania nasion i ich przykrycie, drożność redlic, dokładność włączania i wyłączania aparatów wysiewających siewnika na wyznaczonej linii uwroci.

65. ocena wschodów- rodzaje wschodów: prawidłowe (liczba siewek zgodna z zamierzoną obsadą, rozmieszczenie siewek zgodnie z przyjętą rozstawą, jednakowa faza rozwojowa siewek (równoczesny początek wschodów) nieprawidłowe- a) wschody zbyt gęste na całym polu (zbyt duża ilość wysiewu, nieodpowiednie ustawienie aparatu wysiewającego siewnika. B) wschody zbyt rzadkie na całym polu: (zbyt mała ilość wysiewu, niska wartość użytkowa materiału siewnego, nieodpowiednie ustawienie aparatu wysiewającego siewnika, niedostateczna lub nadmierna wilgotność gleby, zaskorupienie powierzchni roli po siewie, zbyt płytki lub głęboki siew) c) wschody mozaikowe *przerzedzenie siewek: (ziemność glebowa i mikrorelief- miejsca podmokłe lub przesuszone), złe przedsiewne przygotowanie roli- zbyt głęboki siew na wygrzbieceniach lub zbyt płytki na w zagłębieniach, choroby i szkodniki (ptaki, gryzonie), zatkana redlica podczas pracy (luka w rzędzie) lub brak nasion w skrzyni zasypowej (luka w kilku rzędach), omijani wskutek złego prowadzenia siewnika.

* zatrzymanie siewek: zatrzymanie siewnika w trakcie pracy na polu bez wyłączenia aparatów wysiewających, nierówne prowadzenie siewnika- zbliżanie lub nakładanie się rzędów, dwukrotny obsiew wskutek nie wyłączonych aparatów wysiewających na uwrociach lub przy jałowych przejazdach.

66. liczbowe ustalenie nieprawidłowości wschodów siewek na jednostce powierzchni pola.

Do kreślenia liczby siewek na 1m2 należy oznaczyć liczbę roślin na 1mb oraz rozstawę międzyrzędzi. Określa się to przez policzenie roślin na wybranych losowo odcinkach rzędów. Porównanie wyników obliczeń z kilku odcinków rzędów pozwala określić równomierność zagęszczenia roślin w rzędzie. Uzyskane wyniki odnosi się do obsady teoretycznej ustalonej na podstawie ilości wysiewu, wartości użytkowej materiału siewnego i MTS. Jeśli brak jest danych do tego obliczenia- uzyskaną obsadę rzeczywistą porównuje się z obsada optymalną zalecaną dla danego gatunku rośliny uprawnej.

67. pielęgnowanie roślin uprawnych- zabiegi które eliminują niekorzystne czynniki lub co najmniej ograniczają szkodliwy wpływ na rośliny. Zabiegi te dotyczą gleby, patogenów, szkodników i chwastów oraz każdej rośliny uprawnej. Pielęgnowanie zmierza do zapewnienia roślinom możliwie dobrych warunków do życia i rozwoju.

68. cele pielęgnowania- a) ułatwienie ukazywania się wschodów roślin (stosowanie odpowiednich narzędzi do łamania tworzącej się skorupy: brony, kolczatki małe powierzchnie uprawy- przykrywanie roli izolacyjna warstwą np: torfu, słomy, zraszanie wodą b)doprowadzenie do optymalnej liczby roślin na jednostce powierzchni (przerywka- przerzedzanie roślin- im wcześniej tym stwarza się roślinom lepsze warunki rozwoju, zbyt późno- wyrośnięcie roślin, obniżka plonu)

c) nawożenie pogłówne – zasilanie roślin uprawnych jest w Weilu przypadkach konieczne, azot- ilość i termin stosowania zależą od potrzeb i fazy rozwojowej rośliny P, K- rzadko stosuje się pogłównie pod rośliny jednoroczne często w uprawie roślin wieloletnich np.: lucerny, esparcety Ca- małe dawki stosowane pogłównie korzystnie wpływają na wysokość bulw ziemniaka

Obecność w glebie N P K – niedobór N- niski wzrost roślin, liście żółkną, zasychają

nadmiar N- opóźnia dojrzewanie roślin, zwiększa podatność roślin na przymrozki i choroby grzybowe np.: rdze, mączniaki niedobór K- zwiększa wrażliwość roślin na choroby grzybowe i suszę prowadzi do zmniejszenia liczby kłosów i ziarniaków u zbóż nadmiar K- może ograniczyć rozwój mozaiki na pomidorze niedobór P- wrażliwość roślin na grzyby z rodzaju Fusarium spp. Na liściach kukurydzy ujawnia się fioletowym przebarwieniem nadmiar P- rzadko spotykany niedobór Ca- rzadko spotykany nadmiar Ca- może objawiać się chloroza u drzew owocowych, parkowych lub buraków

d) zwalczanie szkodników i chwastów

69.Metody i środki pielęgnowania: metody ochrony roślin: metoda profilaktyczna- kwarantanna,

metoda zapobiegawcza- agrotechnika, higiena, hodowla, metoda bezpośrednia- biologiczna, fizyczna, mechaniczna, chemiczna metoda integrowana,

70.środki ochrony roślin- grupy: 1) zoocydy- środki do zwalczania szkodników zwierzęcych (działanie: żołądkowo, kontaktowo) a)insektycydy- środki owadobójcze b) rodentycydy- środki gryzoniobójcze

c) moluskocydy- środki mięczakobójcze d) nematocydy- środki nicieniobójcze e)larwicydy-środki larwobójcze f) aficydy-środki mszycobójcze g) akarcydy- środki roztoczobójcze h)owicydy-środki do niszczenia jaj owadów i roztoczy i) bakteriocydy- środki zwalczające bakterie

2) fungicydy- środki grzybobójcze są tu substancje stosowane w celu zapobiegania i zwalczania chorób roślin wywołanych przez grzyby pasożytnicze. Działanie fungicydów wiąże się z patogeneza choroby obejmuje 4 etapy: działanie przedinfekcyjne, działanie w czasie infekcji i bezpośrednio po infekcji, działanie w czasie inkubacji choroby, działanie po wystąpieniu objawów choroby

3) herbicydy- są to substancje chemiczne stosowane do selektywnego lub całkowitego zniszczenia roślin występujących tam, gdzie są niepożądane lub hamowanie rozwoju roślin (defolianty, desykanty) a) dzielimy ze względu na termin stosowania- stosowanie przedsiewne, stosowanie posiewne- przedwschodowo, stosowanie pogłównie b) ze względu na spektrum niszczonych chwastów: herbicydy selektywne, herbicydy totalne c) ze względu na miejsce stosowania- stosowanie nalistnie, stosowanie doglebowo, stosowanie nalistnie i doglebowo

d)regulatory wzrostu- środki stymulujące lub hamujące procesy życiowe roślin: defolianty- środki do odlistniania roślin, desykanty- środki do wysuszania roślin, defloranty- środki do usuwania nadmiernej ilości kwiatów e) atraktanty- środki zwabiające f) repelenty- środki odstraszające

71.skuteczność działania środków ochrony roślin: właściwy wybór preparatu i dawki do zwalczania czynnika szkodliwego, dokładne rozpuszczenie i zmieszanie z wodą ś.o.r ,

przebieg pogody (kiedy sucho bez deszczu, odpowiednia wilgotność gleby i temperatura powietrza 12-20 C, brak wiatru, pora dnia próg szkodliwości

72. zastosowanie sprzętu agrolotniczego do zabiegów pielęgnacyjnych: gospodarstwa wielkoobszarowe, zabiegi pielęgnacyjne a) nawożenie pogłówne roślin nawozami azotowymi

b) opryskiwanie roślin środkami ochrony roślin: duża wydajność metody (krótki czas wykonywania zabiegu), 1 samolot w ciągu 5 godzin pracy zastępuje 8 godzinną pracę 20 ciągników, brak uszkodzenia roślin, nie ma ograniczeń wynikających z nieodpowiedniej wilgotności gleby.

Warunkiem efektywności zabiegów agrolotniczych jest uwzględnienie pogody (opady deszczu, wiatr)

73. indywidualne pielęgnowanie roślin: a) usuwanie pędów bocznych (pasynkowanie)- stosowanie w uprawach roślin, które silnie się rozgałęziają, a to wpływa na zmniejszenie, pogorszenie jakości produktu (uprawa tytoniu) b) kastrowanie- czyszczenie podziemnej części karpy chmielu- wycinanie wiosną zbytecznych pędów na karpie, zanim ułożą się one nad ziemią c) ogławianie- usuwanie głównego stożka wzrostu (pomidory, dyniowate) d) usuwanie liści roślin- obłamywanie liści buraka, aby uzyskać pasze. Nie jest to jednak czynność pielęgnująca lecz złe użytkowanie (obłamywanie liści obniża plon korzeniu które są głównym celem uprawy e) stosowanie podpór- rusztowania, tyczki, druty stosowane do uprawy roślin wieloletnich np.: tytoń Rośliny uprawowe podporowe o sztywnej łodydze: żyto uprawiane z wyka ozimą, bobik z grochem lub wyka jara, gorczyca biała z pelu

74. kompleksowość czynności pielęgnacyjnych: a) pielęgnowanie roślin w uprawie wąskorzędowej

W uprawie roślin stosuje się zróżnicowane pielęgnowanie. Rośliny które nie potrzebują pielęgnacji: pastewne, motylkowe, pastewne które wymagają pielęgnacji- zespół zabiegów pielęgnacyjnych: okopowe, zboża Uprawa wąskorzędowa ogranicza, wyklucza możliwość stosowania uprawek międzyrzędowych. Konieczność doboru i stosowania środków ochrony roślin: herbicydy, fungicydy, In

75.Rośliny zbożowe- pielęgnowanie polega na: zasilaniu azotem, niszczeniu skorupy glebowej, zwalczaniu chwastów chorób szkodników, zapobieganiu wyleganiu roślin,

Oziminy- pielęgnacja na wiosnę: nawożenie pogłówne (korzystnie wpływa na wzrost roślin),

Bronowanie (regulują stosunki powietrzno-wode, chwasty), zastosowanie herbicydów (herbicyd+mocznik antywylegaczem, fungicydem)

Rośliny pastewne- zabiegów się nie wykonuje ze względu na: gęsty siew roślin ,szybkie ukazywanie się wschodów, bujny wzrost Brak czasu na spulchnianie roli. Brak walki chemicznej z chwastami (szybkie zacienienie pola, krótki okres wegetacji i związane z tym niebezpieczeństwo zatrucia zwierząt) Motylkowe pastewne (lucerna)- coroczne główne nawożenie na wiosnę, bronowanie, kultywowanie Marchew- nie wykonuje się przerywki i nie bronuje, skorupę gleby i chwasty eliminuje się pielnikiem, nawożenie pogłówne nawozami azotowymi, stosowanie herbicydów

Ziemniaki- jeśli nie używa się herbicydów liczba zabiegów pielęgnacyjnych jest duża: częste stosowanie herbicydów, po ukazaniu się wschodów- 2-3 krotne pielenie z jednoczesnym bronowaniem chwastów, po wschodach 2-3 krotnie obsypywanie (gleba wilgotna) użycie pielnika przy dużym zachwaszczeniu, stosowanie fungicydów insektycydów

76. pielęgnowanie roślin po nie sprzyjających warunkach zimowania ocena stanu przezimowania

a) wymarzanie- uszkodzenie pąków kwiatowych, młodych pędów lub zniszczenie całych roślin,

np.: ozimych wskutek działania niskich temperatur zimą lub na przedwiośniu.

b)wysmalanie roślin- zjawisko występowania w zimie, kiedy rośliny nie są okryte śniegiem, a ponadto wieją silne wiatry i jest słoneczna pogoda. W takich warunkach rośliny transpirują wodę i jednocześnie nie mogą jej uzupełnić, ponieważ gleba jest zamarznięta- więdną, zasychają i giną

c) wysadzanie czyli korzenie na wierzch- na przedwiośniu gdy temperatura jest na tyle zmienna że rola taje w ciągu dnia, a zamarza w nocy, może dojść do rozrywania korzeni i wysadzania roślin.

d) wyprzenie roślin- następuje wówczas gdy obfite opady śnieżne pokrywają niedostatecznie zamarznięta glebę. Pod taka okrywą utrzymuje się przez dłuższy czas, nawet w czasie mrozów, temperatura bliska zera, wskutek czego rośliny silniej oddychają niż wtedy gdy ziemia jest całkowicie zamarznięta. Jaka decyzja?- średni stopień przezimowania ozimin- intensywne, staranne pielęgnowania pozostałych roślin, silne przemarznięcie roślin- uzupełnienie buraków ozimin innym gatunkiem rośliny., bardzo silne przerzedzenie roślin- lub ich całkowite wyginięcie- likwidacja pozostałych roślin i obsianie pola roślina jarą.

77. pielęgnowanie roślin a) zapobieganie szkodom przez przymrozki

Stopień uszkodzenia roślin przez przymrozki zależy od: wrażliwości danego gatunku na obniżenie temperatury, fazy rozwojowej rośliny, warunki siedliska w jakich rośnie,

Zabiegi pielęgnacyjne chroniące rośliny przed przymrozkiem: utrzymywanie powierzchniowej warstwy w stanie spulchnionym, na małych powierzchniach podlewać rano glebę kiedy temperatura zbliża się do minimalnej, budować osłony przed wiatrem, okrywać rośliny, stosować osłony dymne, dobierać odpowiednio odmiany, opóźniać siew np.: soi, kukurydzy aby wschody rozpoczęły się po przymrozkach (po połowie maja)

b) pielęgnowanie w nie sprzyjających warunkach wodnych:

*Nadmiar wody w glebie: pielęgnowanie roślin przy nadmiarze wody w glebie jest trudne, czasem niemożliwe (dot. Pielęgnowania przy użyciu pielników, środków ochrony roślin), wodę należy odprowadzać bruzdami przegrodami, ważne jest utrzymywanie sprawności cieków wodnych sieci drenarskiej.

* niedobór wody w glebie- dotyczy gleb lekkich w miarę możliwości sztucznie doprowadzać wodę, na glebach piaszczystych ograniczyć obredlanie roślin i ograniczyć pielęgnowanie do minimum (brony, pielniki, herbicydy)

*nawadnianie- jeśli rozkład opadów jest niekorzystny dla roślin uprawnych, występują posuchy- ujemnie wpływają na wysokość polonów Stopień oddziaływania posuchy na plon zależy od: aktualnego zapasu wody w glebie, aktualnego zapotrzebowania roślin na wodę- zwiane jest z fazą wzrostu roślin i warunkami siedliska, od pory roku i czasu trwania posuchy

wady nawadniania: wpływa na destrukcje gleby, zwiększa niebezpieczeństwo wystąpienia chorób, powoduje wykształcenie płytkiego systemu korzeniowego u roślin, zwiększa zachwaszczenie, zachodzi konieczność zwiększenia dawek nawozów mineralnych

c)wyleganie roślin- położenie roślin poziome lub prawie poziome. Następstwem wylegania jest pogorszenie warunków wegetacji roślin: brak dostatecznego dostępu powietrza utrudnia procesy oddychania, niedostatek światła uniemożliwia asymilację CO2, brak wykształcenia ziarna, korzystne warunki dla rozwoju patogenów, utrudniony maszynowy zbiór roślin.

Przyczyny wywołujące skłonność roślin do wylegania: niekorzystny dostęp światła (wypłonienie roślin, wybiegnięcie roślin), niekorzystne stosunki powietrzno-wodne (słaby rozwój systemu korzeniowego, nie dotyczy on silnej podstawy dla części nadziemnej) zachwianie proporcji między składnikami pokarmowymi (zakłócenia w budowie tkanek i organizmów nadmiar N pobudza tkanki twórcze i miękiszowe do nadmiernego wzrostu, tkanki mechaniczne się nieproporcjonalnie wolniej)

Zapobieganie wyleganiu: uprawa odmian nie wylegających, uprawa roślin na glebach o dobrej kulturze uregulowanych stosunkach wodnych, przestrzegać zalecanych norm wysiewu, nawożenie- zachowanie właściwych proporcji NPK, antywylegacze

d) uszkodzenia roślin przez grad: rozmiary szkód wyrządzonych przez grad zależą od: czynników kliamttycznych, gatunku rośliny, fazy rozwoju rośliny grad: lekkie uderzenia -powodują niewidoczne uszkodzenia, silniejsze powodują- tzw. Ocętkowania – białe plamy spowodowane zniszczeniem tkanki miękiszowej, po wyschnięciu wypełnia się powietrzem, silny grad- może przebić łodygę rośliny, wybić kwiaty z kwiatostanu, strząsnąć owoce, całkowicie zniszczyć roślinę

Skośne uderzenie gradzin są bardziej szkodliwe niż pionowe , powodują złamania łodyg i kwiatostanów roślin. Wielkość uszkodzeń zależy od budowy gradzin: grudki podobne do śniegu- przy uderzeniu o roślinę rozpłaszcza się i słabiej ją uszkadzają, grudki zlodowaciałe przeźroczyste- uszkodzenia są najniebezpieczniejsze. Grad padający z deszczem- uszkodzenia mniejsze. Im niższa temperatura tym rośliny szybciej cierpią wskutek gradobicia. Zabliźnianie ran i regeneracja- tylko przy dostatecznej wilgotności gleby i powietrza (susza i słońce utrudniają gojenie się ran)

Zboża- początkowy rozwój roślin: zboża – małe szkody, rozwój roślin się opóźnia o kilka dni, strączkowe- tytoń- znaczne uszkodzenia faza pierwszych „kolanek” u zbóż: źdźbła i kłosy są dobrze zabezpieczone, ocętkowanie liści i pochew nie wyrządza większej szkody, uszkodzenie języczka liściowego- kłoszenie jest utrudnione lub niemożliwe tzw. Krzywe kłosy

Faza kłoszenia przed kwitnieniem i czas kwitnienia- zboża- najbardziej wrażliwe na uszkodzenia są kłosy i młode źdźbła faza dojrzałości pełnej- grad powoduje wymłócenie lub ścięcie kłosów, najwrażliwsze są owies i pszenica jara (odmiany ościsłe) Groch faza kwitnienia: obfite ulistnienie chroni kwiaty roślin przed uderzeniami gradu faza od wykształcenia nasion do dojrzałości mlecznej: może nastąpić złamanie górnych i dolnych części rośliny, uszkodzenia w strąk powodują uszkodzenia szwu ( w czasie dojrzewania strąk się otwiera, a dostająca się woda powoduje pleśnienie i hamuje wytwarzanie się nasion) rzepak: faza wykształcenia łuszczyn i nasion: czas bardzo wrażliwy dla roślin (uderzenia gradu powodują pękanie łuszczyn) Zdolność regeneracji rzepaku zależy od: fazy rozwoju, od odmiany, warunków w jakich roślina się rozwija

78. uszkodzenia pochodzenia niegrodowego: szkodniki, czynniki klimatyczne

1) przepusty (szczerby) kłosa: a) przepusty w pośrodku kłosa: pryszczarek helski, grad

b)w kłosach brak ziaren u podstawy: warunki klimatyczne, przylżeńce c) szczerby różne rozmieszczenie w kłosie żyta: wciornastki, mszyca zbożowa, łokaś garbatek, sówki

2) bielenie kłosów a) przymrozki, ploniarka zbożówka, woda stojąca na polu

3) powstanie krzywych kłosów a) niezmiarka paskowana, wciornastek zbożowy, mączniak prawdziwy

4) złomy (pęknięcia) a) zerowanie pryszczarka helskiego, ździeblarza pszenicznego, pchełki zbożowej,

b) choroby: zgorzel podstawy źdźbła, podsuszka

79. zbiór roślin uprawnych – produkcja ma na celu zysk czyli nadwyżkę przychody za sprzedany produkt finalny nad kosztem jego wytworzenia. Łączmy dochód zależy od ilości wyprodukowanego towaru- jego ceny rynkowej. W produkcji roślinnej o ilości wyprodukowanych ziemiopłodów rolnik dowiaduje się po zebraniu ich z pola, po obliczeniu wielkości plonu. Wysokość plonu jest zmienna. Zależy od: przebiegu pogody podczas wegetacji roślin, nasilenia chorób i szkodników, skuteczności ich zwalczania a w dużej mierze od prawidłowego przeprowadzonego zbioru. Zbiór ziemiopłodów jest jedna z najważniejszych czynności w gospodarstwie, wykonana jak najstaranniej.

* ogólne zasady racjonalnego zbioru- a) przeprowadzenie zbioru we właściwym terminie- to jest gdy roślina osiąga fazę rozwojową odpowiadająca celowi ich uprawy czyli dojrzałość do zbioru. Dojrzałość żniwna roślin uprawnych na zbiór nasion. Dojrzałość zielonkowa i kiszonkowa roślin uprawnych na paszę, techniczna- roślin przemysłowych. Dojrzałość do przechowywania np.: bulw ziemniaka . Termin rozpoczęcia zbioru zależy też od technologii zbioru. B) przeprowadzenie zbioru w możliwie krótkim czasie- u wielu gatunków mogą nastąpić niekorzystne, nie odpowiadające celowi produkcji zmiany jakościowe i ilościowe straty plonu. Opóźnienie plonu: osypywanie się nasion najwcześniej dojrzałych najwartościowszych- obniża plon rzeczywisty i jego wartość, porastanie- kiełkowanie ziarniaków zbóż na roślinie, przed skoszeniem czy podczas suszenia c) dobra organizacja pracy- pełne wykorzystanie posiada danego sprzętu, a na większych areałach łączenie różnych technologii

np.: zastąpienie zbioru jednoetapowego dwuetapowym.

*Zbiór roślin uprawnych na nasiona- zbiór jednoetapowy kombajnem zbożowym obejmuje w jednym przejeździe wszystkie czynności związane z pozyskaniem nasion: koszenie, omłot, wstępne czyszczenie z plew i drobniejszych nasion chwastów oraz rozładunek – na przyczepy, samochody.

Skoszona słoma pozostawiona na ściernisku zbierana jest w odrębnym cyklu lub przeorywana jest po uprzednim rozdrobnieniu. Warunki dobrej pracy kombajnu- łatwość wymłacania nasion zależna od: fazy dojrzałości zbieranej rośliny, zawartość wody w roślinie i nasionach, wilgotność łanu, łan suchy, powierzchnia pola równa bez kamieni i innych przeszkód niewidocznych dla kombajnu.

*zbiór dwuetapowy- pozwala na wcześniejsze rozpoczęcie żniw, polega na skoszeniu niezupełnie wyschniętych roślin- I etap, po dosuszeniu roślin na pokosach- omłot 2 etap

Skoszenie łanu- kosiarka listwowa o szerokości roboczej 4-6m i wysokości cięcia regulowanej do 37,5 Wysokie ściernisko zapewnia cyrkulację powietrza i sprzyja szybkiemu przysychaniu ściętej masy.

Po 2-4 dniach słonecznych i ciepłych-omłot kombajnem zbożowym zbiór przyoranie słomy

*Zbiór wieloetapowy- bardziej czasochłonny i pracochłonny, pozwala ograniczyć nakład na sztuczne duszenie zebranych płodów. Liczba etapów zależna od: stopnia zmechanizowania poszczególnych etapów związanych ze skoszeniem roślin, przygotowanie roślin ich do naturalnego wyschnięcia na polu lub odpowiednich pomieszczeniach , organizacji omłotu

80. zbiór zbóż- przeprowadzamy w okresie letnim, terminy są zmienne w zależności od długości okresu wegetacji uprawianych odmian, przebiegu pogody, warunków glebowych, technologii zbioru

Małe żniwa- zbiór początek lipca- jęczmień dojrzewa najwcześniej duże żniwa- zbiór w II lub III dekadzie lipca- żyto, pszenica ozima, pszenżyto, jęczmień jary, pszenica jara, owies

II połowa sierpnia- proso, gryka początek jesieni- kukurydza

81. Fazy dojrzałości zbóż (Zyto, pszenica, jęczmień, owies) a) dojrzałość mleczna- zielona rozpoczyna się gdy wodniste bielmo, dzięki odkładaniu się w nim skrobi, nabiera konsystencji przypominającej mleko. Np.: źdźbła, liście i kłosy są zielone, z czasem dolne liście żółkną i zasychają, ziemniaki w tej fazie maja przejściowo barwę zieloną lub zachowują białą, plewki górnych kłosów żółkną, plew i dolna część kłosa pozostają nadal zielone. B)dojrzałość woskowa- żółta ziarniaki maja konsystencję przypominającą wosk, dają się złamać na paznokciu, przekrój ziarniaków jest szklisty, łan jest żółto zabarwiony dolne liście obumierają, okrywa owocowo-nasienna żółknie najpierw w górnym końcu i na grzbiecie ziarniaka, potem z boku i następnie na bruzdce i w dolnym końcu

c) dojrzałość pełna- przy dobrej pogodzie występuje już po 3-4 dniach od uzyskania dojrzałości woskowej, ziarniaki twardnieją można je złamać na paznokciu, przekrój ziarniaków jest mączysty, ziarniaki zmieniają swoją objętość wskutek ubytku zawartości wody do 20-25%, osadka kłosowa staje się łamliwa, ziarno zaczyna by ć łatwo wymłacane d) dojrzałość martwa- ziarniaki są twarde z trudem można je przełamać, w momencie deszczu słoma i kłosy tracą żółtą barwę szarzeją pokrywają się ciemnymi cętkami lub plamami rdzy i innych grzybów, łan wygląda jak martwy, ziarno się łatwo osypuje i łatwo porasta. Wybór właściwej fazy do rozpoczęcia żniw zależy od gatunku rośliny i technologii zbioru żniwa czterech zbóż: zbiór jedno lub wieloetapowy w praktyce, zbiór dwuetapowy- sporadycznie ze względu na ryzyko jego zakłócenia przez zmiany pogody, umożliwia rozpoczęcie żniw o 6-8 dni wcześniej, kosi się rośliny w fazie dojrzałości woskowej, po 2-3 dniach dosychania na pokosach- zbiór kombajnem wyposażonym w podbieracz pokosów.

Po zbiorze jedno i dwuetapowym: zbiór słomy: -prasy o niskim lub wysokim stopniu zgniotu (formowanie prostokątne bel) bele ładowane są na przyczepie ręcznie lub za pomocą wyrzutnika zamocowanego na prasie. -Prasy zwijające (słoma prasowana w okrągłe bele 200-400kg)ładowanie przy użyciu nośnika widłowego -Sieczkarnia zbierająca (przyczepiana lub samojezdna) tnie słomę na kawałki o dł. 0,5-5,7cm i przerzuca kanałem wyrzutowym na dołączona z tyłu przyczepę. Zbiór wieloetapowy- stosowany na mniejszych areałach Ścinanie zbóż może być wykonywane ręcznie- kosa, skoszenie zbóż w fazie dojrzałości woskowej, powiązanie w snopy i pozostawienie na polu na okres wysychania ziarna i słomy, załadunek i zwózka do miejsc składowania lub omłotu, młocka i czyszczenie ziarna

* proso- wymaga koszenia, ziarniaki w górnej części wiechy są w dojrzałości pełnej a reszta ziarniaków w dojrzałości woskowej, po podeschnięciu wiązane w snopy, omłot- ziarno z reguły wymaga dosuszenia, słoma dopuszczona lub zużyta na kiszonkę.

Gryka- roślina trudna do zbioru ze względu na łatwość osypywania się orzeszków, na mniejszych powierzchniach –koszenie, większe plantacje- zbiór dwuetapowy- kombajn wyposażony w podbieracz pokosów, po omłocie- owoce dosusza się (do wartości 15% zawartości wody w suchej masie), słomę wykorzystuje się na paszę.

82. zbiór kukurydzy na ziarno- fazy dojrzewania: dojrzałość mleczna szklista (odpowiednik woskowej), dojrzałość pełna, Zbiór- w fazie dojrzałości pełnej (zbielenie liści okrywowych otaczających kolby, stwardnienie ziarniaków w dolnej części kolb), Zbiór jedno etapowy- skoszenie roślin i wymłócenie ziarna na polu (kombajn zbożowy z przystawką (adapter czołowy 4- lub 6- rzędowy) zbiór- obłamywanie kolb z nie skoszonych roślin z jednoczesnym odkoszulkowywaniem (kombajn 1- lub 2-rzędowe agregatowane z ciągnikiem), omłot po osuszeniu, koszenie i rozdrabnianie pozostałych na polu roślin- sieczkarnia polową

83. zbiór roślin oleistych- zbiór przypada na okres letni: w czerwcu dojrzewa rzepik ozimy, w lipcu rzepak ozimy, koniec lipca: rzodkiew oleista, gorczyca biała, czarna, seradela Nasiona łodyg krzyżowych znajdują się w łatwo pękających łuszczynach, łuszczynkach co wymaga delikatnego zbioru. Łodygi roślin oleistych nie przedstawiają na ogół większej wartości.

* fazy dojrzewania nasion oleistych- dojrzałość zielona ( nasiona są zielone i łatwo dają się rozdzielić na połówki, cała roślina jest intensywnie zielona) dojrzałość techniczna (nasiona zmieniają barwę: u rzepaku, rzepiku, gorczycy czarnej – zaczynają brunatnieć, u gorczycy białej- żółkną zachowując częściowo barwę zieloną, nasiona dobrze są umocowane w łuszczynie i nie dają się łatwo podzielić na połówki, nasiona zawierają 30-40% wody, roślina- liście żółkną i opadają łodygi jaśnieją i pochylają się łuszczyny żółkną są miękkie. Dojrzałość pełna- nasiona uzyskują właściwą dla siebie barwę, są twarde, zawierają znacznie poniżej 30% wody, rośliny są zeschnięte, łuszczyny wysuszone sztywne i łatwo pękają, nasiona w łuszczynach grzechoczą przy potrąceniu.

83. rzepak ozimy- zbiór jednoetapowy- kombajn zbożowy- dojrzałość pełna, nasiona wymagają dosuszenia, metoda szybka ale nie najlepsza- dojrzałość pełna następuje po 7-14 dniach od dojrzałości technicznej to późnią zbiór i zmusza do szybkiego zbioru aby nie dopuścić do pękania łuszczyn i osypywania nasion, termin zbioru rzepaku ozimego może zbiec się z początkiem dużych żniw- spiętrzenie robót w gospodarstwie, przeoranie „rzepaczarki” (mała przydatność do celów gospodarczych) po uprzednim pocięciu rozdrabniaczem. Zbiór dwuetapowy- korzystny dla rzepaku uprawianego szerokorzedowo żniwiarka pokosowa (wysokość cięcia 30cm)- faza dojrzałości technicznej, zcięte rośliny pozostają w pokosach przez 3-6 dni- wysychanie przyspieszyć można desykantami, młócenie w polu kombajnem zbożowym wyposażonym w podbieracz pokosów

(młócenie „pod włos” od strony łuszczyn) zbiór wieloetapowy innych roślin oleistych- praktykowany na mniejszych plantacjach, faza dojrzałości technicznej nasion roślin. Zbiór: skoszenie łanu, suszenie roślin w polu i omłot. Ze względu na łatwość usypywania się nasion po doschnięciu snopki dostawia się w kręgi warstwami, pierwsza warstwa łuszczynami do góry, druga warstwa odwrotnie.

Przy ładowaniu snopków do zwózki i omłotu należy podkładać płachtę pozwalającą zebrać osypane nasiona.

Inne rośliny oleiste- uprawiane na małych powierzchniach, zbiera się wielostopniowo,

Słonecznik oleisty- odcina się kwiatostany, dosusza się w dobrze wietrzonym pomieszczeniu, omłot młockarnią, duże plantacje, zbiór po desykacji, zbiór kombajnem zbożowym zaopatrzonym w urządzenie prowadzające rośliny do kombajnu, po zbiorze jednoetapowym konieczność dosuszenia niełupek. Dynia oleista- zbiór ręczny (owoc z szypułką) wydobywanie nasion (ręcznie)

Len oleisty- wyrywanie całych roślin ręcznie lub przy użyciu specjalistycznego sprzętu.

84. zbiór roślin strączkowych- groch siewny, groch polny (peluszka)- dojrzewają w Ii połowie lipca i na początku sierpnia wyka siewna (jara)- II i III dekada sierpnia Łubiny- od II dekady sierpnia do drugiej dekady września bobik, soja- I lub Ii dekada września

* zbiór roślin strączkowych jest rudny ze względu na: nierównomierność dojrzewania strąków, wiotkość łodyg ( w fazie dojrzewania nasion rośliny wylegają), długie dosychanie łodyg roślin strączkowych po dojrzeniu nasion (co utrudnia przeprowadzenie omłotu). Zbiór roślin strączkowych prowadzi się przy dojrzałości żniwnej: 75% dojrzałych strąków, strąki bobiku czernieją, grochu żółkną, wyki brunatnieją. Zbiór jednoetapowy-desykacja- przeprowadza się gdy strąki wiotczeją a nasiona tracą zieloną barwę. Kombajn zbożowy- bobik i łubiny o sztywnej łodydze, groch wysiany z rośliną podporową np.: owsem zbiór dwuetapowy- łubiny żółty biały wąskolistny, koszenie żniwiarką pokosową. Omłot kombajnem po doschnięciu roślin. Groch o wiotkich łodygach- kosiarka zgarniająca ścięte rośliny w wałki (rośliny dosychają na polu), kombajn zbierający i młócący wałki.

Zbiór omłóconych łodyg grochu przeprowadza się jak zbiór słomy zbóż.

Zbiór wieloetapowy- ręcznie-na małych powierzchniach, żniwiarka listwowa lub pokosowa- duże powierzchnie uprawy, skoszenie, zgarnięcie na wałki skoszonej masy, zwózka do omłotu wyschniętych roślin.

85.zbiór ziemniaków- najbardziej pracochłonnym elementem w produkcji ziemniaków jest jego zbiór. Pochłania on w zależności od zastosowanych maszyn od 30 do 120 rbh/ha. Od sposobu zbioru zależy jakość ziemniaków jadalnych do bezpośredniej konsumpcji i do przetwórstwa, wartość nasienna sadzeniaków a także trwałość przechowalnicza. Dojrzałość do zbioru: żółknięcie liści, zasychanie łodyg, łatwe odrywanie bulw od stolonów, zmienianie się skórki na korkowinę

Kopaczka przenośnikowa półzawieszana – używana na większych plantacjach ziemniaków.

Kopaczka konna- wykopuje ziemniaki z redlin wyrzuca na bok. Ciągnikowa kopaczka zawieszana- przydatna na małych polach, bulwy w miejscu wykopanego rzędu, skąd zbierane są ręcznie.

86. zbiór roślin okopowych korzeniowych- buraki zbiór ręczny- na małych powierzchniach, wyrywanie za pomocą wideł całych roślin, zrzucanie na pryzmę, ogławianie nożem

Zbiór jednoetapowy-kombajn jedno lub dwurzędowy, ogławia buraki, zbiera liście, wyoruje i zbiera korzenie czyszcząc je z ziemi. Zbiór dwuetapowy- ogławiacz ciągnikowy- ścina główki buraka i z pośrednictwem zespołu przenośników przerzuca je na przyczepę, wyorywacze- do wydobycie korzeni z ziemi, wyorane korzenie oczyszczane są w bębnie czyszczącym i przeładowywanie na jadącą obok przyczepę.

87. zbiór na kiszonkę- polega na skoszeniu lub na rozdrobnieni części nadziemnej roślin, małe powierzchnie- kosa kosiarka konna, duże powierzchnie- sieczkarnia polowa, transport do silosów (hermetycznie zamykanych) lub silosowanie na polu tworząc pryzmę lub silosy betonowe przejezdne, ugniatanie kołami ciągnika, przykrycie folią lub grubą warstwą piew.

Wykład4 Chwasty rośliny które więcej szkodzą niż przynoszą korzyści rośliny które rosną w złym miejscu. Wszystkie obce gatunki występujące w ładnie prawianych roślin są roślinami zachwaszczającymi. Chwasty właściwe chwasty obce uprawne.

CHWASTY SEGETALNE rośliny synantropijne (rośliny dzikie pojawiające się w siedlisku w wyniku działalności człowieka) które przystosowały się pod względem ekologicznym i biologicznym do stosowanej agrotechniki. Utrzymują się na polu mimo że jej człowiek zwalcza i wpływają ujemnie na wysokość oraz jakość plonu.

Do chwastów segetalnych należą np. chaber bławatek, kąkol polny, ostrożeczka polna, mak polny, mask piaskowy, kurzyślad polny.

CHWASTY RUDERALNE występują na terenach nie użytkowanych rolniczo przy drogach budynkach płotach nasypach kolejowych, są to rośliny wieloletnie które jeśli dostaną się na grunty orne nie utrzymują się tam dłuże nie są przystosowane do prowadzonej agrotechniki tworzą własne zbiorowiska roślinne. Należą do nich np. łopian pokrzywa

CHWASTY ŁĄK I PASTWISK chwasty względne rośliny dziko rosnące które jeśli występują nie obniżają plonu rośliny uprawnej a poprawiają smakowitość paszy- zioła mniszek pospolity, kminek zwyczajny. Jeśli występują w dużej ilości obniżają plon rośliny uprawnej i nazywane są chwastami. Chwasty bezwzględne rośliny trujące zimowit jesienny, pasożytnicze- kanianki, rośliny nie nadające się do skarmiania oset zwisły.

ŻRÓDŁA ZACHWASZCZENIA gleba zawiera dużo nasion i wegetatywnych organów rozmnażania chwastów 1ha setki milionów nasion chwastów rozmieszczone w rozmaitych warstwach gleby, łatwo się odnawiają. Materiał siewny niewielkie zanieczyszczenie materiału siewnego prowadzi do znacznego zachwaszczenia pola chwasty szybko się rozmnażają niewłaściwy płodozmian zmianowanie- uproszczenie płodozmianów mniejszenie liczby uprawianych gatunków wpływa na wzrost zachwaszczenia pól. Powierzchnie nie uprawiane miejsca przy budynkach płotach ruderach podwórza przydroża są stałymi rozsadnikami chwastów. Obornik i komposty wiele nasion chwastów nie jest trawiona przez zwierzęta i w stanie nienaruszonym z obornikiem wraca na pole

POCHODZENIE CHWASTÓW archeolity gatunek roślin obcego pochodzenia (antropofit) który przybył do nas z innych rejonów geograficznych w czasach wczesnohistorycznych lub przedhistorycznych i występuje wyłącznie w siedliskach synantropijnych perz właściwy, owies głuchy, chaber bławatek, mak polny, gorczyca polna, rdest powojowy.

Epektofity gatunek roślin obcego pochodzenia z grup tzw kenofitów (obcego pochodzenia) który przybył do nas z innych rejonów geograficznych w ostatnich czasach i występuje zwykle w siedliskach ruderalnych i segetalnych. Zółtlica drobnokwiatowa, włośnica zielona, przymiotno kanadyjskie

Apofizy chwasty krajowe które zbiegły z naturalnych zbiorowisk roślinnych (lasy łąki zarośla) i usiłują szadomowić się na polach Nie zawsze znajdują dla siebie korzystne warunki jak zacienienie ilość wody odczyn gleby np. skrzyp polny, podbiał pospolity, stokłosa bezostna, pokrzywa zwyczajna

Ergazjofity rośliny które człowiek wyodrębnił z naturalnego zbiorowiska ale na drodze hodowli nie zdążył przystosować do własnych potrzeb. Niektóre z nich nazywa się zbiegami z upraw chrzan. Gryka tatarka

Efemero fit gatunek roślin obcego pochodzenia który przypadkowo został zwalczony i zwykle przejściowo występuje we florze danego kraju lub obszaru.

Efemero fity pojawiają się wokół miejsc przeładunku towarów np. wokół portów dworców kolejowych lub innych stacji przeładunkowych a także wokół skół ogrodniczych i ogródków botanicznych w których uprawia się gatunki obce.

Efemero fity zwykle nie mają szans a przejście całego cyklu rozwojowego w klimacie w jakim są znalazły się i w krótkim czasie zanikają np. rzepień kolczasty, dziewanna, facelia błękitna

SPOSOBY ROZSIWANIA SIĘ CHWASTÓW wiatr anemochorycznie mak kanianka żółtlica chaber oset mlecz. Woda hydrochorycznie rdest szczaw nawłoć. Zwierzęta zoochorycznie ptaki ornitochorycznie (pokrzywa szarlat) mrówki mymekochorycznie. Człowiek antropochorycznie samorzutnie autochorycznie specjalna budowa owoców iglica pospolita wyka bodziszek mak

CECHY CHWASTÓW duża zmienność form i typów, zdolność do szerokiego rozsiewania, małe wymagania ekologiczne, nierównomierność kiełkowania, duża zdolność do stosowania się do rośliny uprawnej.

CECHY UŁATWIAJACE ROZMNAŻANIE SIĘ I OPANOWANIE TERENU wytwarzanie olbrzymich ilości nasion, zachowanie zdolności kiełkowania przez wiele lat, kiełkowanie seriami, kiełkowanie i rozwój w niekorzystnych warunkach klimatycznych , rozmnażanie się przy pomocy podziemnych organów rozłogi.

SZKODLIWOŚĆ CHWASTÓW konkurują z roślinami uprawnymi o światło wódę składniki pokarmowe, mogą się krzyżować z rośliną uprawną, powodują obniżenie jakości produktów rolnych zebranych wraz z roślinami uprawnymi, np. nasiona tobołków nadają mące gorzki smak. Uczestniczą w rozprzestrzenianiu się chorób i szkodników roślin, powodują wyleganie roślin np. wyka oset utrudnia zbiór zbóż oraz utrudniają zbiór, podnoszenie kosztów produkcji zabiegi odchwaszczające, bardzo szybki i bujny rozwój, obniżają temperaturę gleby, przerastają glebę organami podziemnymi, są trujące dla ludzi i zwierząt np. nasiona kąkolu, lulek czarny blekot pospolity sporysz, twarde łodygi szarłatu Palmera mogą uszkodzić kombajn.

UKŁAD PRZESTRZENNY CHWASTÓW chwasty piętra przyziemnego najczęściej są to rośliny mało szkodliwe płożące się po ziemi, dziu, dziurawiec rozesłany, kurzyślad polny, lnica zgiętoostrogowa, połonicznik kosmaty, sporek polny, wiechlina roczna

Chwasty piętra dolnego zazwyczaj nie zanieczyszczają plonu często żyją i rozmnażają się na ściernisku fiołek polny, niezapominajka polna, rolnica pospolita, tasznik pospolity

Chwasty piętra środkowego często dojrzewają razem z uprawianą rośliną i zanieczyszczają zebrany materiał siewny. Chaber bławatek, gorczyca polna, kąkol polny, ostróżka wyniosła, przymiotno kanadyjskie, stokłosa żytnia, życica roczna

Chwasty piętra górnego przerastają łan uprawianej rośliny niekiedy powodują jej wyleganie utrudniają zbiór i zanieczyszczają plony

Chwasty piętra górnego przerastają łan uprawnej rośliny niekiedy powodują jej wyleganie utrudniają zbiór i zanieczyszczają plony kwitnące w łanie uprawnej rośliny rdest powojowy kwitnące nad łanem mlecz, miotła zbożowa ostrożeń , oset

Agrupy biologiczne chwastów chwasty gat samożywne, gat monokarpiczne jednoroczne ozime efemerydy zimujące jare wcześnie wschodzące i jare późno wschodzące i dwuletnie. Gat polikarpiczne rozłogowe cebulowa korzeniowo odrostowe i korzeniowe 2 gat cudzożywne

CHWASTY SAMOŻYWNE jednoroczne – żyją nie dłużej niż 1rok, rozmnażają się generatywnie , owocują 1 raz potem giną w zależności od rytmu rozwojowego i długości życia wyróżnia się gr efemerydy chwasty krótkotrwałe jare krótki okres wegetacji 6-8tygodni, wydają od 2-3 pokoleń, gwiezdnica pospolita żółtlica drobnokwiatowa i owłosiona 2 jare wschodzą wiosną w tym samym roku owocują i zamierają jesienne siewki giną podczas przymrozków ze względu na ich zróżnicowanie wymagania termiczne wyróżnia się jare wcześnie wschodzące ukazują się na początku wiosny temp dobowa nieco powyżej 0 zachwaszczają zboża jare i oziminy np. gorczyca polna owies głuchy. Jare późno wschodzące do skiełkowania potrzebuje kilku dni z średnią dobową temp powietrza ok. 10 pojawiają się w kwietniu o maju zachwaszczają okopowe kukurydzę chwastnica jednostronna szarłat szorstki włośnice. 3 zimujące które zależnie od terminu wschodu mogą zachowywać się jak rośliny jare i ozime jeśli wzejdą wiosną w tym samym sezonie wegetacyjnym dają owoce i gniją wschodzące jesienią tworzą rozetę przed zimą zimują i dopiero od wiosny przechodzą dalszy cykl rozwojowy.chwasty zimujące zachwaszczają zboża ozime i jare strączkowe rzepak. Chaber bławate mak polny przytulia czepna miotła zbożowa 4. Ozime u których warunkiem owocowania jest przejście stadium jarowizacji w okresie zimy zachwaszczają zboża ozime i rzepak

CHWASTY DWULETNIE wymagają do rozwoju dwóch pełnych okresów wegetacyjnych w pierwszym roku tworzą zwykle zgrubiały wrzecionowaty korzeń oraz rozetę liściową. Przez lato gromadzą w korzeniu zapasy pokarmowe zimują a w następnym roku rozwijają pęd kwiatowy owocują i zamierają. Pełny rozwój osiągają na miedzach przydrożach w uprawach wieloletnich kończyna lucerna trawy. Bniec biały osty.

CHWASTY WIELOLETNIE po pierwszym owocowaniu nie giną ale przedłużają życie za pomocą pączków przybyszowych wytwarzanych na organach zimujących korzenie kłącza rozłogi podziemne i naziemne cebule, rozmnażają się generatywnie wydają duże ilości nasion, ze względu na budowę organów rozmnażania wegetatywnego są trudne w zwalczaniu zwłaszcza metodami mechanicznymi dopiero wielokrotne niszczenie części naziemnej poprawia skuteczność walki z chwastami 1 rozłogowe podziemne rozłogi są różnej dł i występują w glebie na różnej głębokości płytko rozłogowe do 20cm głębokie 20-40cm rozmnażają się za pomocą organów podziemnych a tylko w niewielkim stopniu przez nasiona są trudne do zwalczania prze właściwy podbiał pospolity skrzyp polny 2 cebulowe mają silnie skrócony pęd podziemny na którym gęsto osadzone są mięsiste liście tworzące razem cebulę służy ona do magazynowania składników pokarmowych i stanowi jednocześnie organ rozmnażania wegetatywnego czosnej winnic owy złoć polna 3 korzeniowe gat o korzeniu palowym mięsistym wrastają głęboko w glebę rozmnażanie generatywne, korzeń stanowi magazyn zapasów pokarmowych babka lancetowata i zwyczajna mniszek pospolity. 4 korzeniowo odrostowe mają zdolność rozmnażania wegetatywnego za pomocą pąków wegetatywnych występujących nna korzeniu głównym np. wilczomlecz sosenka lub na całym rozbudowanym systemie korzeniowym mlecz polny szczaw polny, rozmnażanie również generatywne, są bardzo uciążliwe i trudne do zwalczania

CHWASTY CUDZOŻYWNE pobierają bezpośrednio z rośliny żywicielskiej bądź tylko wodę i sole mineralne pasożyty zielone posiadają chloeoril i są zdolne do asymilacji lub wszystkie potrzebne im składniki pokarmowe potrzebne do życia pasożyt bezzieleniowe niezdolne do samodzielnej asymilacji. Pasożyty zielone półpasożyty- wyglądem zewnętrznym przypominają roślinę samożywną ale posiadają ssawki na korzeniach, ssawkami pobierają z korzeni rośliny żywicielskiej wodę składniki mineralne substancje organiczne produkujące same są to rośliny jednoroczne, rozmnażają się generatywnie pszeniec różowy, szelężnik. Pasożyty bezzieleniowe mają zredukowane korzenie i liście wskutek czego nie pobierają wody i składników mineralnych pozbawione chlorofilu nie mogą asymilować posiadają ssawki wrastają do wiązek sitowo naczyniowych części nadziemnych lub korzeni rośliny żywicielskiej rozmnażanie generatywne i wegetatywne poprzez fragmenty łodygi lub system korzeniowy.

ZALETY CHWASTÓW niektóre posiadają właściwości lecznicze dla ludzi i zwierząt cenym dodatkiem do paszy, odgrywają one pozytywną rolę gdy występują e małej ilości nie obniżają plonu uprawy oraz poprawiają smakowitość paszy są pozytywnym składnikiem runi i noszą nazwę ziół np. krwiściąg lekarski mniszek pospolity kminek zwyczajny. Udział korzeni chwastów w procesach strukturotwórczych butwiejące resztki korzeni bocznych oraz grużlące mechaniczne działanie korzeni na poszczególne partie gleby przy odpowiedniej wilgotności i obecności różnych składników przyczyniają się do powstania mikroagregatów. Porowatość i strukturalność gleb stale zadarnionych łąki pastwiska nieużytki jest lepsza niż gruntów ornych. Ochraniają wierzchnią warstwę gleby przed zaskorupieniem wysuszeniem i erozją. Uczestniczą w tworzeniu mikroklimatu wraz z zadrzewieniami śródpolnymi lasami i torfowiskami obieg wody w siedlisku. Stwarzają korzystne warunki dla rozwoju organizmów pożytecznych łańcuch pokarmowy schronienie dla zwierząt mikroorganizmy uszkadzaja i rozkładają ich nasiona w glebie. Zatrzymują składniki pokarmowe w glebie składniki pobrane przez chwasty nie są dla obiegu stracone jeśli chwastów nie usuwa się z pola. Niektóre chwsty działają pozytywnie na rośliny uprawne np. komosa biała i pokrzywa na ziemniaki, krwawnik pospolity na trawy, rumianowate na przenicę perz na żyto oczywiście oddziaływanie to objawia się gdy nie występuje w niewielkiej ilości.

CHWASTY JAKOŚ ROŚLINY WSKAŹNIKOWE NA RÓŻNE GLEBY gleby ciękie gliniaste komosa biała korzyślad polny mlecz kolczasty. Gleby bogate w próchnicę bodziszek dorbny dymica pospolita maruna bezwonna szczaw żółty. Gleby piaszczyste ubogie w próchnicę babka wąskolistna, chłodek drobny, chroszcz magołodygowy. Kończyna polna. Gleby podmokłe bobrek trójlistny, czerniec Gronkowy, czyściec błotny, jaskier rozłogowy, skrzy polny. Gleby piaszczyste i słabo gliniaste czerwiec roczny, gęsiówka piaskowa, mak piaskowy. Gleby wilgotne rdest kolankowy, rdest gruczołowaty, jaskier rozłogowy. Gleby ubogie w wapń czerwiec roczny fiołek trójbarwny rzodkiew świrzepa, szczaw polny. Gleby torfowe wrzosowiska szachownica kostkowana rosiczka okrągłolistna. Gleby leśne czosnek niedźwiedzi dzięgiel leśny narecznica samcza, paprotka zwyczajna, skrzyp olbrzymi. Chwasty kosmopolityczne mlecz polny mniszek pospolity, rdest ptasi, tasznik pospolity

CHWSTY W ROLI DOBREGO SĄSIADA każdy gat roślin ma nieco inne wymagania pobiera różne składniki mineralne a także wydziela różne substancje lotne do atmosfery oraz produkty swojego metabolizmu do gleby. Wydzielane substancje mogą oddziaływać na sąsiednie rośliny iraz na organizmy żyjące w glebie i na roślinach. To właśnie dlatego niektóre gat dobrze się czują w swoim towarzystwie podczas gdy inne mogą być złymi sąsiadami zatruwając sobie życie

Dobrze dobrane sąsiadujące rośliny powinny spełniać następujące wymagania poprawić jakość roślin lub zwiększyć ich plon, odstraszyć szkodniki zmniejszyć porażenie chorobami, umożliwić lepsze wykorzystanie składników pokarmowych obecnych w glebie

TOŚLINY DZIKO ROSNĄCE krwawnik pospolity, kozłek lekarski, pokrzywa zwyczajna, bylica piołun, mniszek lekarski, naparstnica

HERBICYDY rodzaj pestycydów służących do selektywnego zwalczania chwastów w uprawach, ich stosowanie stanowi uzupełnienie mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych pierwszy herbicyd olej mineralny

HERBICYDY największą grupę stanowią substancje do zwalczania nieporządanych roślin czyli herbicydy. Zastępują prace ręczną i mechaniczną przy zwalczaniu chwastów, zapewniają wyższą skuteczność chwastobójczą w porównaniu z innymi metodami walki z chwastami, skracają czas odchwaszczania, umożliwiają utrzymanie pola wolnego od chwastów przez dłuższy czas, są zabiegami tańszymi w porównaniu do pielenia ręcznego.

SUBSTANCJE ZALICZANE DO HERBICYDÓW DZIELĄ SIĘ WEDŁUG NASTĘPUJĄCYCH KRYTERIÓW sposobu pobierania przez rośliny doglebowo dolistnie, sposobu przemieszczania w roślinie kontaktowe i systemiczne, terminu zabiegu przedsiewnie przedwschodowe i powschodowe, budowy chemicznej substancji aktywnej, dominującego mechanizmu działania substancji aktywnych

PREPARATY DOGLEBOWE stosowane przed lub posiewnie są pobierane wyłącznie przez korzenie roślin i odznaczają się na ogół długim okresem zalegania w glebach a ich działanie jest uzależnione od czynników glebowych i meteorologicznych.

HERBICYDY DOLISTNE są w mniejszym stopniu uzależnione od czynników środowiskowych a ich dodatkową zaletą jest możliwość precyzyjnego doboru preparatu i jego dawki w zależności od struktury stopnia zachwaszczenia rośliny uprawnej

Działanie herbicydów może być selektywne lub nieselektywne

Herbicydy selektywne stosuje się do zwalczania chwastów i nie wpływają one na roślinę uprawną.

Nieselektywne niszczą wszystkie rośliny

DAWKA HERBICYDU zastosowanie herbicydów w zbyt dużej dawce w nieodpowiedniej fazie rozwoju rośliny niewłaściwych warunkach atmosferycznych może uszkodzić roślinę uprawną wywołując poparzenia lub różne nieprawidłowości w rozwoju rośliny zwane uszkodzeniem herbicydowym.

NIEINFEKCYJNA CHOROBA wywołana poprzez spowodowanymi przez herbicydy. Objawy najczęściej obserwujemy na liściach położonych najniżej gleby.

PODZIAŁ HERBICYDÓW ZE WZGLĘDU NA MECHANIZM DZIAŁANIA W ROŚLINIE herbicydy kontaktowe- uszkadzają roślinie w miejscu gdzie z nią zetkną się warunkiem dobrego zadziałania tego herbicydów jest dokładne pokrycie chwastów preparatem, efekt widać już następnego dnia po zabiegu roślina stopniowo usycha a po 3 dniach usycha zupełnie

Herbicydy układowe herbicydy wchłaniany przez roślinę zakłóca jej procesy życiowe , pierwsze efekty widać po 2 tygodniach rośliny całkowicie zamierają o 2 miesiącach

Herbicydy nalistne kontaktowe nie selektywne niszczą nadziemną część rośliny w bardzo małym stopniu przemieszczając się do części podziemnych chwastów.

Herbicydy nalistne kontaktowe selektywne niszczą chwasty w miejscu kontaktu.

Herbicydy nalistne układowe selektywne wnikają do rośliny i przemieszczane są w całej roślinie

Herbicydy doglebowe krótkodziałające nieselektywnie Herbicydy doglebowe długo działające nieselektywnie

Herbicydy doglebowe krótkodziałające selektywnie przed lub krótko po siewie Herbicydy doglebowe długodziałające selektywnie stosuje się nalistnie na chwasty w roślinach uprawnych o głębokim systemie korzeniowym































Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
OGÓLNA UPRAWA ROLI I ROŚLIN wydanie VIdocx
WYKŁADY ogólna uprawa roslin i rolimm, Ogólna uprawa roli i roślin
WYKŁADY ogólna uprawa roslin i rolimm, Ogólna uprawa roli i roślin
ogolna uprawa - II kolos zestaw 1, SGGW, Ogólna uprawa roli i roślin
ogolna uprawa- II kolos, SGGW, Ogólna uprawa roli i roślin
MIĘDZYPLONY I ZMIANOWANIE, SGGW, Ogólna uprawa roli i roślin
Ogólna uprawa roli i roślin
uprawa-tabelki, SGGW, Ogólna uprawa roli i roślin
terminy siewu, SGGW, Ogólna uprawa roli i roślin
OGÓLNA UPRAWA ROLI I ROŚLIN antastic pl
OGÓLNA UPRAWA ROLI I ROŚLIN
Ogólna uprawa roli i roślin Ł Kurdybacha CD
tabela ogólna uprawa roli i roślin str256
uprawa roli i roślinn. 5fantastic.pl , Ćwiczenia(2)
UPRAWA ROLI I ROŚLIN, rolnictwo
UPRAWA ROLI I ROŚLIN - ROŚLINY OLEISTE, Ogrody, szkółkarstwo
UPRAWA ROLI I ROŚLIN - ROŚLINY MOTYLKOWE. 5fantastic.pl , Ćwiczenia(2)
Czynniki kształtujące produktywność roślin, niezbędnik rolnika 2 lepszy, ogólna uprawa
Wyniki kolokwium Ogr(1), Uprawa roli i nawożenie roślin ogrodniczych

więcej podobnych podstron