Wskazówki dla piszących

Selena | 23.05.11, g. 13:14

Garść porad dla po­cząt­ku­ją­cych (i nie tylko!) au­to­rów*:

 

A) Praca nad tek­stem:

 

1) Pu­bli­ko­wa­nie na forum tek­stu, który wła­śnie skoń­czy­ło się pisać, nie jest do­brym po­my­słem. KAŻ­DE­MU tek­sto­wi do­brze zrobi, jeśli autor odło­ży go do szu­fla­dy (lub na dysk) na 2-3 ty­go­dnie, po tym ter­mi­nie prze­czy­ta jesz­cze raz i po­pra­wi błędy, które za­uwa­żył.

Naj­le­piej tę pro­ce­du­rę (od­kła­da­my, cze­ka­my, czy­ta­my, po­pra­wia­my) po­wtó­rzyć ja­kieś trzy razy i do­pie­ro wtedy po­ka­zy­wać tekst świa­tu.

 

2) Bez­cen­ne jest zna­le­zie­nie kogoś, kto au­to­ro­wi gło­śno i wy­raź­nie prze­czy­ta jego tekst od deski do deski.

 

3) Przy pi­sa­niu tek­stu na­le­ży uru­cha­miać wy­obraź­nię oraz zdro­wy roz­są­dek i sta­rać się wi­zu­ali­zo­wać sy­tu­acje, które przed­sta­wia­my w tek­ście. Czy można wal­czyć mie­czem wy­ko­na­nym ze złota prze­ciw­ko prze­ciw­ni­kom uzbro­jo­nym w broń sta­lo­wą? Jak prze­mo­cą wsa­dzić na konia kogoś rów­nie cięż­kie­go, jak ja? Co bę­dzie, je­że­li wdamy się w bójkę na rynku qu­asi-śre­dnio­wiecz­ne­go mia­sta? Jaką moż­li­wość wy­ko­pa­nia pod­ko­pu ma wię­zień w ba­ra­ku po­ło­żo­nym po­środ­ku ru­chli­wej dziel­ni­cy? I tak dalej.

 

4) DUŻO CZY­TAJ i to nie wę­dro­wy­czów czy "For­got­ten Re­alms", ale kla­sy­ki: Sien­kie­wicz, Prus, Kos­sak-Szczuc­ka, Bunsch, Buł­ha­kow, Do­sto­jew­ski, Cor­ta­zar... Z fan­ta­sty­ki: Lem, Grzę­do­wicz, Hu­be­rath, Brze­ziń­ska, Szo­stak.

 

5) Umiesz­cza­nie na po­cząt­ku po­wie­ści kil­ku­stro­ni­co­we­go opisu geo­gra­fii, po­li­ty­ki, dy­na­stii kró­lew­skich, pan­te­onu bogów oraz rol­nic­twa i prze­my­słu świa­ta, w któ­rym umiesz­cza się akcję, jest do­praw­dy zbęd­ne. Le­piej te in­for­ma­cje wpla­tać zgrab­nie w dia­lo­gi i opisy.

 

6) Nie po­wie­laj tego, co już było. Nie sta­niesz się lep­szym Tol­kie­nem.

 

7) Tytuł "dzie­ła" po­wi­nien na­wią­zy­wać do jego tre­ści, a już na pewno nie po­wi­nien brzmieć: "Nie chcia­ło mi się wy­my­ślać ty­tu­łu".

 

B) Pi­sow­nia i sty­li­sty­ka:

 

1) Zda­nia za­czy­na­my wiel­ką li­te­rą, a koń­czy­my krop­ką lub innym od­po­wied­nim do tego zna­kiem prze­stan­ko­wym.

 

2) Wie­lo­kro­pek ma za­wsze trzy krop­ki. Nie mniej i nie wię­cej. Nad­miar wie­lo­krop­ków szko­dzi tek­sto­wi.

 

3) Za­im­ki takie, jak "ci, cię, tobie, twój, cie­bie, tobą, wy, was, wasze" oraz słowa "pan" i "pani" pi­sze­my małą li­te­rą. Wy­jąt­kiem może być tylko i wy­łącz­nie cytat z listu pi­sa­ne­go przez któ­rąś z po­sta­ci.

 

4) Na­le­ży sta­ran­nie my­śleć nad każ­dym uży­ciem za­im­ka „swój, swoja, swoje". Nie pi­sze­my „opu­ścił swój miecz, pod­niósł swoje ręce i po­ma­cał się po swo­jej gło­wie", bo czę­ści ciała, odzie­ży itp. z za­ło­że­nia są „swoje" i nie na­le­ży się oba­wiać, że czy­tel­nik po­my­śli, iż bo­ha­ter zła­pał ręce innej osoby i je pod­niósł. Je­że­li bo­ha­ter się­gnie po miecz straż­ni­ka, po­dra­pie po gło­wie przy­ja­cie­la czy do­tknie ucha swo­je­go ru­ma­ka, bę­dzie to wy­raź­nie na­pi­sa­ne.

 

5) Rów­nie sta­ran­nie na­le­ży my­śleć nad każ­dym uży­ciem za­im­ków oso­bo­wych "on, ona, oni, jego, jej, ich, jemu, niej, nią, niemu" itp. – za­chwasz­cza­ją tekst i spra­wia­ją, że zda­nia brzmią ku­la­wo.

 

6) Spraw­dzaj zna­cze­nie słów, które uży­wasz. „Han­gar" to nie to samo, co „chata", „chata" to nie „gmach", „świe­ca" nie ma „lontu" lecz „knot", „lam­pion" może wi­sieć w chiń­skiej dziel­ni­cy lub na przy­ję­ciu w ogro­dzie, ale nie wię­zie­niu, i tak dalej.

 

7) Za­imek "oboje" do­ty­czy dwóch osób róż­nej płci. W przy­pad­ku dwóch osób płci mę­skiej pi­sze­my „obaj". „Obój" to też taki in­stru­ment...

 

8) Wy­strze­ga­my się ple­ona­zmów: „scho­dzi­li w dół po scho­dach", „masło ma­śla­ne", „uniósł do góry", „spadł w dół", „brzyd­ki nałóg", „go­to­wać we wrząt­ku" itd.

 

9) Nie ma po­trze­by sta­wia­nia krop­ki po ty­tu­le.

 

10) Uwaga na po­wtó­rze­nia, zwłasz­cza tak iry­tu­ją­cych słów, jak „jed­nak", „oraz", „się", „prze­cież", „mi­mo­wol­nie" itp.

 

11) Spraw­dze­nie pi­sow­ni przy po­mo­cy od­po­wied­niej funk­cji w Wor­dzie po­mo­że zmniej­szyć licz­bę li­te­ró­wek i błę­dów or­to­gra­ficz­nych, ale, UWAGA, nie za­po­bie­że wszyst­kim (a znasz róż­ni­cę po­mię­dzy "struż­ką" i "stróż­ką"?). Dla­te­go warto uczyć się or­to­gra­fii:)

 

12) Na­bądź dobry Słow­nik ję­zy­ka pol­skie­go i ko­rzy­staj z niego pod­czas pi­sa­nia (od­mia­na wy­ra­zów, ko­lo­ka­cje, zna­cze­nia).

 

C) Zapis dia­lo­gów:

 

1) Pod­sta­wo­wa wer­sja dia­lo­gu. Słowa po­sta­ci za­czy­na­my dużą li­te­rą i koń­czy­my myśl­ni­kiem (bez krop­ki na końcu zda­nia), zda­nie po myśl­ni­ku za­czy­na się małą li­te­rą tylko wtedy, gdy jest to „od­głos pasz­czą", np. po­wie­dział, rzekł, od­rzekł, krzyk­nął, za­wo­łał, wy­ją­kał, wy­stę­kał, roz­ka­zał i wszel­kie inne wa­ria­cje

UWAGA! Jeśli słowa po­sta­ci koń­czą się wy­krzyk­ni­kiem, py­taj­ni­kiem lub wie­lo­krop­kiem, po myśl­ni­ku nadal uży­wa­my małej li­te­ry.

– Witaj, Mści­wo­ju – po­wie­dział Pę­dzi­bimbr.

– Witaj, Mści­wo­ju! – za­wo­łał Pę­dzi­bimbr.

 

2) Jeśli po sło­wach po­sta­ci nie wy­stę­pu­je „od­głos pasz­czą", ale nor­mal­ne zda­nie, to słowa po­sta­ci koń­czy­my krop­ką, a nor­mal­ne zda­nie za­czy­na­my dużą li­te­rą.

UWAGA! Za­miast krop­ki po sło­wach po­sta­ci może wy­stą­pić wy­krzyk­nik, py­taj­nik lub wie­lo­kro­pek – w tych przy­pad­kach nor­mal­ne zda­nie rów­nież za­czy­na­my dużą li­te­rą.

– Witaj, Mści­wo­ju. – Pę­dzi­bimbr opu­ścił wzrok.

– Witaj,Mści­wo­ju! – Pę­dzi­bimbr opu­ścił wzrok.

 

3) Jeśli kwe­stia po­sta­ci jest jed­nym zda­niem, w środ­ku może zo­stać ono po­dzie­lo­ne przez „wtrą­ce­nie od­pasz­czo­we". Np.:

Nor­mal­ne zda­nie: – Za­mknij dźwie­rze, bo muchy do izby prą!

Zda­nie po­dzie­lo­ne wtrą­ce­niem od­pasz­czo­wym: – Za­mknij dźwie­rze – rze­kła babka – bo muchy do izby prą!

Jak widać, prze­cin­ka (który nor­mal­nie wy­stą­pił­by w miej­scu wtrą­ce­nia), już się nie sta­wia, jak rów­nież żad­nych kro­pek we wtrą­ce­niu.

 

4 ) Bar­dziej spo­ty­ka­ne niż wa­riant 3. Pierw­szą kwe­stię po­sta­ci za­pi­su­je­my jak w przy­kła­dzie 1. Potem sta­wia­my myśl­nik i za­czy­na­my drugą kwe­stię, od­no­szą­cą się za­zwy­czaj do pierw­szej. Np.:

Nor­mal­ne dwa zda­nia: – Za­mknij dźwie­rze. Muchy do izby prą!

Po­dzie­lo­ne: – Za­mknij dźwie­rze – rze­kła babka. – Muchy do izby prą!

 

5) Wa­ria­cje na temat wa­rian­tu nr 4 (ry­zy­kow­ne):

 

– Za­mknij dźwie­rze – rze­kła babka. – Muchy do izby prą. – Wró­ci­ła do obie­ra­nia ziem­nia­ków. – A cukra aby dość na­niósł? – spy­ta­ła.

 

D) Lista okle­pa­nych zwro­tów, któ­rych le­piej NIE sto­so­wać lub sto­so­wać z umia­rem:

 

• ...a ra­czej to, co z niego zo­sta­ło

• głu­cha cisza, głu­chy od­głos

• było cicho, jeśli nie li­czyć...

• niemy krzyk

• nie­prze­nik­nio­na ciem­ność, mru­ga­ją­ce gwiaz­dy

• włosy sta­ją­ce dęba

• gład­kie jak ak­sa­mit

• mar­twa cisza

• mor­der­cza seria

• ziało ze­wsząd pust­ką

• słoń­ce cho­wa­ją­ce się za ho­ry­zon­tem

• pa­skud­ny uśmiech

• czar­ny kap­tur

 

E) Przy­dat­ne linki:

Po­rad­nia ję­zy­ko­wa – wy­szu­kaj lub zadaj py­ta­nie

Po­rząd­ny słow­nik sy­no­ni­mów.

O in­ter­punk­cji

Po­rad­nikz przy­mru­że­niem oka:)

 

 

*Opra­co­wa­ne na pod­sta­wie po­rad­ni­ków Achi­ki, Mor­ty­cja­na (wręcz po­wkle­ja­ne), a.k.j, dys­ku­sji fo­ru­mo­wi­czów oraz książ­ki F.W. Kresa pt. „Ga­le­ria zła­ma­nych piór".