ZA - wskazówki dla rodziców i nauczycieli
DLA NAUCZYCIELA
Stosuj zindywidualizowany sposób nauczania dziecka z ZA: weź pod uwagę jego mocne strony (takie jak świetna pamięć, precyzja, często encyklopedyczna wiedza, wytrwałość) i słabości (brak zrozumienia „drugiego dna”, podwójnych znaczeń, brak myślenia metaforycznego, deficyty w rozumieniu świata społecznego).
Należy unikać dwuznaczności, których dziecko z ZA nie rozumie, np. związków frazeologicznych, ironii, żartów, żartobliwych przezwisk.
Nauczaj od konkretu do ogółu, a nie na odwrót. Zacznij od kilku konkretnych przykładów, bo dopiero później przejść do ogólnej idei.
Dzieci z zespołem Aspergera bardzo często cierpią na dysgrafię. Jeśli jest to dla nich uciążliwe, powinny mieć możliwość posługiwania się na lekcji notebookiem.
Stwarzaj sytuacje, kiedy dziecko musi zapytać Cię o informację lub poprosić o pomoc - to pozwala mu ćwiczyć umiejętności społeczne.
Jeśli chłopiec zadaje uporczywe pytania, wyznacz na nie specjalny czas (np. pierwsze lub ostatnie 5 minut lekcji, lub przerwa) i pochwal je, jeśli powstrzyma się w pozostałym czasie.
Poświęć jedną z lekcji wychowawczych na psychoedukację klasy na temat zespołu Aspergera. Potrzebne materiały możesz znaleźć w Internecie, np. na stronie www.niegrzecznedzieci.prv.pl. Polecam również książki: Matt Winter Zespół Aspergera - co nauczyciel wiedzieć powinien oraz Agnieszka Rynkiewicz Zespół Aspergera. Inny mózg. Inny umysł.
Uświadom klasę, że każdy z nas ma jakieś deficyty, jedni noszą okulary, inni mają ADHD lub dysleksję. Szkoła to „strefa, gdzie panuje zero tolerancji” dla wyśmiewania i szyderstw.
Należy wykorzystać mocne strony X do tego, by był on pożyteczny w grupie rówieśniczej i zyskał w niej uznanie, np. poprzez pomaganie innym w lekcjach czy pełnienie ważnej funkcji w grupowym projekcie.
Dobrze jest wybrać w klasie spośród bardziej empatycznych i dojrzałych uczniów „mentorów” dla dziecka z ZA, którzy będą mu pomagać i stanowić pośrednictwo pomiędzy nim a innymi dziećmi. Nikt nie powinien być jednak zmuszany do takiej roli.
Jeśli dziecko nie radzi sobie na przerwach, na stołówce, należy mu je zorganizować, powiedzieć, co ma podczas nich robić.
Kieruj do dziecka jasne i proste komunikaty, pozbawione aluzji, metafor czy wyrażeń abstrakcyjnych - może mieć ono kłopot ze zrozumieniem głównego problemu i wyłapaniem najważniejszych informacji. Staraj się nie używać ogólnikowych zwrotów typu: „Dlaczego to zrobiłeś?”. Unikaj pytań wymagających opisowych odpowiedzi. W wypowiedziach do osoby z ZA bądź tak precyzyjna/y jak to tylko możliwe.
Dziecko z ZA powinno uczyć się w małej grupie, ponieważ wymaga dużo indywidualnej uwagi.
Otoczenie powinno być w maksymalnym stopniu przewidywalne, z jak najmniejszą ilością zmian. Jeśli już są one konieczne, należy dziecko przygotować poprzez rozmowę i wizualne wskazówki (w kalendarzu, na tablicy).
Otoczenie powinno być uporządkowane, należy unikać zaśmieconych i przepełnionych klas i gazetek ściennych, ponieważ rozpraszają one dziecko z ZA.
Dziecko z ZA powinno siedzieć z przodu klasy, z dala od tych kolegów, którzy go irytują.
Cały personel szkoły (woźne, sprzątaczki, personel kuchenny itd.) powinien wiedzieć, czym jest ZA i stosować podobne strategie, co nauczyciele.
Dziecko z ZA łatwo się rozprasza i denerwuje: należy to wziąć pod uwagę, kiedy udziela odpowiedzi i pisze sprawdziany.
Dziecko z ZA ma świetną pamięć i wykorzystaj to, bierz jednak pod uwagę, że często nie rozumie tego, co tak pięknie recytuje.
Dziecko z ZA często ma problemy z pisaniem - powinno mieć możliwość posługiwania się komputerem.
Dziecko z ZA ma często problemy z organizacją i koncentracją: zapomina o sprawdzianach, nie wie, od czego zacząć pracę domową czy pisanie wypracowania, gubi książki, zeszyty, karteczki i informacje dla rodziców. Należy pomóc mu w samoorganizowaniu się: stosować listy zadań do wykonania, wizualne „przypominacze” (obrazki, karteczki), kalendarze, plany lekcji.
Komunikacja pomiędzy nauczycielami a rodzicami nigdy nie powinna opierać się na dziecku, o wiele bardziej niezawodną formą jest e-mail.
Dziecko z ZA ma trudności z zorganizowaniem sobie materiału, nauczyciel powinien tworzyć lub zachęcać dzieci do tworzenia graficznych „map” opanowanego materiału, wykazów, list kluczowych słów i pojęć, zaznaczania w książce/zeszycie kolorowym markerem tego, co najważniejsze.
Ze względu na zaburzenia integracji sensorycznej (nadwrażliwość lub niedowrażliwość poszczególnych układów) dziecko z ZA jest rozpraszane praktycznie przez wszystko: plamy słońca, buczenie różnych urządzeń, muchę na suficie. Należy używać umówionego sygnału o tym, że nie skupia się (np. dotknięcie ramienia), a w razie paniki czy złości umożliwić mu zajęcie się czymś uspokajającym (dotykanie korali, robienie origami z papieru).
Należy wykorzystać mocne strony dziecka z ZA, np. dużą wiedzę o dinozaurach, bycie dobrym w matematyce, komputerach, szybkie czytanie.
Jeśli dziecko nie radzi sobie na przerwach, na stołówce, należy mu je zorganizować, powiedzieć, co ma podczas nich robić.
Problemy w koncentracji uwagi wymagają większego ustrukturyzowania materiału przez nauczyciela, podzielenia go na małe kawałeczki oraz dawania częstej informacji zwrotnej.
Jeśli dziecko ma szczególnie słabą koncentrację, wolne tempo pisania i brak samoorganizacji, to konieczne jest obniżenie wymagań, zmniejszenie liczby zadań w pracach domowych i klasówkach.
Dzieci z ZA bardzo często mają problemy w koordynacji ruchowej. Nie powinny one brać udziału w sportach wymagających rywalizacji, a jedynie w gimnastyce dla zdrowia lub sportach indywidualnych takich jak jazda konna, pływanie, jazda na łyżwach, lekkoatletyka. Czasami konieczna jest praca z fizjoterapeutą.
Trudności w pisaniu są czasami tak nasilone, że konieczna jest terapia pedagogiczna (taka, jak dla dzieci z dysgrafią).
Staraj się rozpoznać, jakie sytuacje są najbardziej stresujące, co wywołuje frustracje - i próbuj ich unikać. Narastanie problemów z zachowaniem może wskazywać na narastanie stresu i poczucia utraty kontroli i bezpieczeństwa. W wielu przypadkach jedynym sposobem zlikwidowania stresu u ucznia jest fizyczne opuszczenie miejsca lub sytuacji wywołującej stres.
Zalecenia:
DLA RODZICA
Nie obawiaj się angażować i prosić o wsparcie najbliższych i znajomych. Wyjaśnij im, na czym polega zespół Aspergera. Masz prawo oczekiwać wyrozumiałości wobec Twojego dziecka.
Dziecko z zespołem Aspergera niezmiernie rzadko samo nawiązuje relacje z rówieśnikami. Dlatego rodzice mogą aranżować sytuacje, które takim spotkaniom sprzyjają. Najlepiej, by były to sytuacje jak najbardziej dla osoby z ZA przewidywalne (takie jak gra komputerowa w dwie osoby) i by rówieśnik był dojrzały, odpowiedzialny i empatyczny.
Jest ważne, by pamiętać, że dzieci z ZA rozwijają zachowania społeczne najpierw wokół zainteresowań, a dopiero potem samych relacji. Oznacza to, że dziecko z ZA jest bardziej skłonne nawiązać przyjaźń, jeśli inne dziecko ma te same zainteresowania, niż jeśli jest po prostu miłe, sympatyczne, przyjazne.
Dzieci z ZA bardzo często mają problemy w koordynacji ruchowej. Nie powinny one brać udziału w sportach wymagających rywalizacji, a jedynie w gimnastyce dla zdrowia lub sportach indywidualnych takich jak jazda konna, pływanie, jazda na łyżwach, lekkoatletyka. Czasami konieczna jest praca z fizjoterapeutą.
DLA PACJENTA - NASTOLATKA
Polecam książki i filmy na temat zespołu Aspergera u nastolatków, takie jak
Luke Jackson Świry, dziwadła i zespół Aspergera - przewodnik użytkownika dojrzewania - książka napisana przez 13-latka z zespołem Aspergera
Liane Holliday Willey Zespół Aspergera w okresie dojrzewania: wzloty, upadki i cała reszta
Mark Haddon Dziwny przypadek psa nocną porą - książka napisana przez 15-latka z ZA
Istnieją również fora internetowe dla osób z zespołem Aspergera.