Osiągnięcia cywilizacyjne starożytności i ich obecność w życiu współczesnych

„ Cywilizacja , to poziom rozwoju społecznego osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej , ze szczególnym uwzględnieniem poziomu kultury materialnej będącej wskaźnikiem stopnia opanowania przez ludzi sił przyrody i wyzyskania jej bogactw dla swoich potrzeb” [Encyklopedia powszechna PWN ]. Należy zdać sobie sprawę z tego , że większość wynalazków i odkryć była wynikiem praktycznych potrzeb człowieka związanych z gospodarką i administracją miasta czy państwa . Najstarszymi cywilizacjami Dalekiego i Bliskiego Wschodu były ;

-Mezopotamia

-Egipt

- Indie i Chiny

- Izrael .

Ludy zamieszkujące Mezopotamię wniosły do kultury światowej wiele znaczących wynalazków , które są wykorzystywane do dzisiaj .

Pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. Sumerowie wynaleźli pismo . Wiązało się to z koniecznością tworzenia rozmaitych inwentarzy , rachunków , testamentów itp. Materiałem pisarskim była miękka glina i trzcinowy rylec , którym stawiano znaki o kształcie klinów –stąd nazwa „ pismo klinowe „ Pierwsze pismo składało się z piktogramów (obrazków ) , następnie pojawiło się pismo ideograficzne czyli pojęciowe . Osiągnięcie to , ma szczególne znaczenie we współczesnym świecie , ponieważ pismem posługujemy się na co dzień . Od Sumerów pismo przejęły inne ludy Mezopotamii i rozszerzyły jego zastosowanie . Zaczęto spisywać również dzieła literackie , religijne a także kodyfikacje prawa np. Kodeks Hammurabiego . Najstarszym zabytkiem utrwalonym za pomocą pisma klinowego jest Epos o Gilgameszu . Również słynnym jest Epos Enuma elisz .

Do pierwszych prób opracowania alfabet do pisma klinowego doszło na Bliskim Wschodzie w XIV w p.n.e. Jednakże dopiero alfabet opracowany przez Fenicjan i przekształcony przez Greków znalazł powszechne zastosowanie w kręgu śródziemnomorskim .

Sumerowie na przełomie IV i III tysiąclecia p.n.e. opracowali system miar i wag . Jednostką długości był łokieć a wagi –talent .Sumerowie są autorami systemu dziesiętnego i sześćdziesiętnego . Opracowali podstawy matematyki , geometrii i astronomii . Mezopotamczycy znali równania kwadratowe , stosowali tablice do obliczania pierwiastków kwadratowych i sześciennych Stworzyli kalendarz oparty na cyklu księżycowym , w którym rok podzielili na 354 dni i 12 miesięcy . Babilończycy wynaleźli zegar słoneczny i dokonali podziału doby na 24 godziny z których każda ma po 60 minut a ta z kolei po 60 sekund .

Kolejnym państwem , które w wielu dziedzinach osiągnęło bardzo znaczący postęp był Egipt . To tu dokonywano obliczeń objętości i pól powierzchni walca , prostopadłościanu , graniastosłupa i stożka a budzące swą dokładnością wyliczenia stosowano przy budowie piramid i świątyń . Znaczące osiągnięcia dotyczyły również medycyny .Dzięki zwyczajowi mumifikowania zwłok Egipcjanie poznali anatomię człowieka, co przyczyniło się do rozwoju chirurgii .Dokonywali udanych trepanacji czaszki , znali budowę ludzkiego serca i jego podstawowe funkcje ,leczyli zęby i złamania . Stosowali też leki uśmierzające ból .

Na bardzo wysokim poziomie stała obróbka kamienia i wyrób szkła oraz astronomia . Egipcjanie stworzyli trzy typy pisma;

*hieroglificzne (ok.300r. p.n.e. )- uznane jako święte pismo obrazkowe .

*hieratyczne – kapłańskie

*demotyczne –ludowe (I tysiąclecie p.n.e. )

Egipcjanie znali system dziesiętny ale nie znano wtedy mnożenia, stosowano głównie dodawanie i odejmowanie .

W dziedzinie literatury wprowadzono nowe gatunki- bajkę, opowiadanie historyczne, pieśń biesiadną i miłosną.

Egipcjanie opracowali zegar wodny w którym doba dzieli się na 24 godziny. Kalendarz słoneczny, który sporządzili oparty był na obserwacji Nilu .Był on podzielony na 365 dni i trzy pory roku , miał 12 trzydziestodniowych miesięcy .Ten kalendarz stał się podstawą do opracowania kalendarza rzymskiego, a następnie gregoriańskiego, używanego do dziś .

Wiele wspaniałych odkryć pozostawiły współczesności Indie i Chiny . od VI w. p.n.e. w Chinach używany był żelazny pług , który znacznie podnosił wydajność prac rolnych .Odkrycie to było możliwe dzięki udoskonaleniu technologii wyrobu metali . W VII w. p.n.e. Chińczycy wynaleźli porcelanę wyrabianą z glinki kaolinowej i skalenia . Do dnia dzisiejszego porcelana chińska uznana jest za najdoskonalszą .

W II w. p.n.e. Chińczycy wynaleźli papier , który początkowo używany był tylko do celów sanitarnych , odzieżowych i do pakowania . W VIII i IX w. p.n.e. wynaleziono druk , papierowe pieniądze, karty do gry . Znano także jedwab. W działaniach wojennych wykorzystywano gazy trujące i proch strzelniczy

W Indiach rozwinęła się medycyna oraz matematyka . Używane do dzisiaj cyfry arabskie powstały w Indiach. Ich nazwa wzięła się stąd, że do Europy dotarły ono za pośrednictwem Arabów . Prawdopodobnie Indiom świat zawdzięcza grę w szachy.

Judaizm został ukształtowany ok.2000r.p.n.e przez Hebrajczyków w starożytnej Palestynie . Była to religia bardzo oryginalna jak na swoje czasy, bo wyznawała wiarę w jednego boga , który stworzył świat i nim się opiekuje. Dzisiaj jest to religia narodowa Żydów, ma także wielu wyznawców na całym świecie. Jest jedną z trzech głównych religii świata. Z niej wywodzi się chrześcijaństwo . Biblia- to święta księga Żydów i chrześcijan. Obecnie jest najczęściej wydawaną księgą w Europie i Ameryce, wielu ludzi stosuje się do jej tłumaczeń i nauk o życiu i sensie świata.

Początki demokracji sięgają starożytnej Grecji, gdzie wcześniej władzę sprawowała wąska grupa arystokratów- panowała oligarchia .Niekiedy dochodziło do panowania jednej osoby-tyranii . Taki ustrój nie trwał długo, został obalony a władzę przejął lud. Ustrój demokratyczny został wprowadzony przez Klejstenesa , który przeprowadził szereg reform ułatwiających sprawowanie władzy i funkcjonowanie społeczeństwa.

Doskonałośc Greków w dziedzinie sztuki , kultury była podziwiana w świecie starożytnych . W rzeźbie i architekturze skupiono się na ideałach – idealnym uchwyceniu ciała ludzkiego w rzeźbie i idealnych proporcjach w architekturze. Rzeźby w antycznej Grecji charakteryzowały się idealizmem, naturalizmem i realizmem. Było w nich widać ruch i harmonię. Dlatego w dziedzinie rzeźby artyści, mistrzowie, przez wiele wieków byli i są wzorami dla innych twórców. Najwybitniejszym rzeźbiarzami tego okresu są m. in.

- Fidiasz – twórca posagów: Pallas Ateny, Zeusa Olimpijskiego – zaliczany do siedmiu cudów świata ; posąg Ateny Promachos (Walczącej w Pierwszym Szeregu ).

-Poliklet twórca Doryforsa

-Myron- autor rzeźby „Dyskobol „

Wspaniałość greckiej architektury nie polegała na wysokim poziomie techniki lecz na genialnym wyczuciu proporcji oraz wyostrzonej świadomej perspektywy.

Do najwybitniejszych budowli należą : Akropol z Panteonem i budowle u stóp wzgórza m.in. teatr Dionizosa oraz pozostałości rynku Agory .Architekturę grecką cechowały między innymi kolumny( trzy typy w różnych okresach ;dorycki , joński , koryncki ) i płaskie trójkątne dachy . Należy zaznaczyć , że Grecy jako pierwsi zbudowali częściowo kryte budowle do ćwiczeń fizycznych- gimnazjony . W gimnazjonach również nauczano i stąd współczesne szkoły ponadpodstawowe noszą nazwę gimnazjum.

Astronomia zawsze fascynowała Greków, poświęcali jej wiele czasu badając gwiazdy. Podzielili( wraz z Babilończykami)sferę Nieba na 12 części- zodiak. Nadawali imiona gwiazdą i określali gwiazdozbiory, którymi do dziś się posługujemy.

W Grecji narodziła się filozofia . Platon-jeden z filozofów napisał, że źródłem filozofii jest ludzkie zdziwienie wobec świata, człowieka i społeczeństwa. Filozofia – umiłowanie mądrości.

Jednym z pierwszych filozofów był Tales z Miletu ,a do wybitnych zaliczyć należy ; Anaksymandra, Anaksymenesa ,Heraklita, Demokryta, Pitagorasa, Sokratesa, Arystotelesa.

Około IX w. p.n.e. Grecy przyjęli od Fenicjan alfabet i przetworzyli go zgodnie z charakterem swojego języka. Dzięki temu zostały spisane poematy epickie wędrownego śpiewaka Homera. Iliada i Odyseja wcześniej były przekazywane ustnie. Drugim wielkim poetą był Hezjod. Jego najważniejsze dzieło to Teogonia.

Równolegle z epiką rozwijała się poezja liryczna, której przedstawicielką była Safona. Wybitnymi przedstawicielami liryki byli również ; Solon-ateński prawodawca i poeta, Ezop-bajkopisarz oraz Pindar z Teb- twórca pieśni żałobnych i hymnów na cześć bogów.

Około połowy VI w. p.n.e. wykształcił się trzeci rodzaj literacki - dramat, który dzieli się na tragedie i komedię. Przedstawicielami twórców tych gatunków literackich są; Ajschylos, Sofokles, Eurypides- tragicy. Największym komediopisarzem greckim był Arystofanes.

Dla starożytnych Greków sport związany był z religią. Co cztery lata w antycznej Grecji odbywały się igrzyska sportowe na cześć Zeusa w Olimpii. Na czas igrzysk ustawały w Grecji wojny i panował czas pokoju. Do dziś co cztery lata odbywają się igrzyska olimpijskie na wzór pierwotnych igrzysk. Choć nie ustają wszystkie, to sportowcy wciąż rywalizują o miano najlepszego. Do Greków należy też stworzenie pierwszego stadionu.

Jednym z najtrwalszych osiągnięć cywilizacyjnych Rzymu jest prawodawstwo. Początkowo funkcjonowało ono jako prawo zwyczajowe przyjęte od przodków, jednak z czasem Rzymianie stworzyli stały system prawny dający podwaliny prawa europejskiego. Pierwszą pisaną kodyfikacją prawa rzymskiego było Prawo XII tablic powstałe w pierwszej połowie V w. p.n.e. . Wiele zasad zawartych w prawach starożytnego Rzymu zostaje wykorzystywana przez prawników do dzisiaj.

Choć piśmiennictwo rzymskie zawsze było pod wpływem twórców greckich, Rzymianie stworzyli własne wspaniałe dzieła. Rozkwit poezji przypadł na czas pryncypatu. Tworzyli wówczas ; Wergiliusz, Horacy czy Owidiusz. Najbardziej znane i doceniane do dziś dzieła to między innymi ; patriotyczna epopeja Wergiliusza pt. Eneida, komentująca aktualności polityczne Epoda –Horacego czy poezja miłosna Owidiusza.

Filozofia – nauka o mądrości- również budziła duże zainteresowanie Rzymian. Do najwybitniejszych filozofów zaliczyć można ; Marka Aureliusza autora „Rozmyślań”, Senekę -„Declementia „ i Cycerona- autora wielu dzieł retorycznych i filozoficznych.

Obok kamienia w budownictwie, Rzymianie stosowali cegłę i zaprawę o właściwościach podobnych do betonu. Przyjmuję się , że to oni byli twórcami tej szeroko dzisiaj stosowanej substancji. Pozwalało to Rzymianom budować sklepienia nie tylko proste ale i półokrągłe i kopulaste. Dzięki temu mogli tworzyć budowle półokrągłe o dużych rozmiarach np. Panteon, amfiteatry i termy. Amfiteatry były odkrytymi arenami przeznaczonymi między innymi do walk gladiatorów – Koloseum. Termy to łaźnie, w których można było kąpać się, ćwiczyć czytać i dyskutować.

Rzymianie należeli do pierwszych ,którzy zbudowali sieć kamiennych , jasno wyznaczonych dróg. Stąd wywodzi się słynne powiedzenie ; „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu. „Do naszych czasów przetrwały akwedukty czyli specjalne mosty i rynny prowadzące wodę do miast ze znacznie oddalonych o szesnaście km terenów górskich. Najbardziej charakterystycznym elementem akweduktów były arkady, dzięki którym przerzucono wodociąg nad dolinami i innymi nierównościami terenu.

Inspiracji w sztuce rzeźbiarskiej i malarstwie dostarczały Rzymianom wzorce etruskie i hellenistyczne. Szczególnie dobrze rozwinęła się rzeźba portretowa. Rzeźbiono głównie w kamieniu, popularne były też odlewy w brązie. Rzymianie skopiowali też wiele greckich rzeźb na użytek własnych kolekcji. Dzięki temu znane są dziś zaginione lub zniszczone greckie dzieła. Stworzone zostały posągi zasłużonych rzymskich cesarzy, wodzów, kapłanów, męskie i kobiece akty, a także ogromną ilość rzeźb przedstawiających bóstwa i herosów. Reliefami upamiętniającymi zwycięskie kampanie i bitwy ozdabiano łuki tryumfalne i kolumny.

Niemal w każdym dokonaniu czy części kultury antycznej można stwierdzić, że mają one dużo wspólnego z czasami współczesnymi. Może to być tak proste odkrycie jak koło Sumerów albo coś wznioślejszego jak powstanie pierwszego ustroju demokratycznego w Atenach. Mimo upływu tysięcy lat, te cywilizacje i ich osiągnięcia nie odeszły w niepamięć , są one fundamentem wielu elementów naszego współczesnego świata. Postęp cywilizacji to efekt nie tylko własnej pomysłowości i inwencji, ale również umiejętności kontynuowania dokonań poprzedników.