Józef Szymanowski „Listy o guście”

- rokoko

- pierwszy tekst fundujący temat gustu; gust, czyli smak; jest kategorią przyrodzoną,

- przymioty gustu:

• Czułość – wrodzona właściwość wszystkich ludzi, dająca im wrażliwość na piękno i pozwalająca na doznanie przeżycia estetycznego. Właściwość tę posiadają nawet ludzie prymitywni, nie poddani działaniu kultury. Lektura dzieł literackich pozwala osłabić i opanować prymitywne, bezkrytyczne reakcje emocjonalne i nadać im słodycz oraz tkliwość.

• Delikatność – rodzi się w człowieku dzięki znajomości doskonałych dzieł, która sprawia, że w umyśle zarysowuje się idealny wzorzec piękna, z którym zestawiane są wszystkie kolejne dzieła. Pozwala dostrzegać ukryte walory estetyczne i wciąż poszukuje nowości.

• Trafność – jest najważniejszym elementem gustu i ma podłoże całkowicie intelektualne. Pozwala na selekcjonowanie oraz ocenę myśli i obrazów, podsuwanych przez czułość i delikatność. Trafność nie wymaga zastanowienia, działa odruchowo.

Według Szymanowskiego, gust podlegał rozwojowi w trakcie dziejów, dlatego nie należy niewolniczo ulegać twórczości dawnej, zawierającej wiele skaz. Jako niedoskonały krytykuje więc antyk oraz pisarzy zbyt silnie do niego nawiązujących. Doskonałe jest to, co nowe i współczesne, szczególnie, jeśli swoje źródło ma w wykwintnej kulturze salonów. Są one według niego idealnym miejscem kształcenia gustu, szczególnie dzięki obecności kobiet, które wyposażone są we wrodzoną delikatność i urodę. Najważniejsze dla twórczości literackiej nie są skodyfikowane przepisy, ale piękno i słodycz.

- podstawy gustu są empiryczne

- teoria elitarystyczna