RYNKI FINANSOWE

Dr. Dorota Kowalczyk, kons. Piątek – str. Katedry Bankowości

Egzamin (n.p. notatek z wykładów) : zerówka(pytania zamknięte- test wielokrotnego wyboru z punktami ujemnymi-bez kryzysu i globalizacji, do rynków walutowych) i pierwszy termin (zadania otwarte- z całości).
Zerówka – 14 stycznia,
Pierwszy termin – 4 luty,

08.10.2013r

WYKŁAD I

Pojęcie i podział rynku finansowego

Podmioty występujące na rynku (udział podmiotów w rynku zależny jest od typu rynku):

• Państwo – najpewniejszy podmiot na rynkach finansowych (najmniejsze ryzyko).

• Banki – operują najszerzej na rynkach pieniężnych i depozytowo-kredytowym.

• Przedsiębiorstwa – najszerzej funkcjonują na rynku kapitałowym.

• Gospodarstwa domowe – osoby fizyczne – skupiona najszerzej na rynku depozytowo-kredytowym. Cechuje je częściej brak środków niż nadwyżka.

Rynek finansowy- miejsce, na którym zawiera się różnego rodzaju transakcje kupna bądź sprzedaży instrumentów finansowych, mające na celu rozwój działalności gospodarczej.
*Cele poboczne na rynkach finansowych w różnych państwach także są różne.

Funkcje rynku finansowego

• Alokacja kapitała – na rynku finansowym można przemieszczać kapitał między podmiotami, najważniejszym czynnikiem są stopy procentowe.

• Mobilizacja kapitału – skupinie się kapitału u określonych uczestników rynku finansowego; głównym wyznacznikiem mobilizacji jest cena pieniądza.

• Transformacja kapitału – zmiana formy kapitału; w zależności od rynku tempo zmiany jest szybsze lub wolniejsze, najszybsze tempo transformacji wystepuje na rynku pienięznym.

Podział rynku finansowego:

• Kryterium terminu (czasowe)

• Rynek pienięzny – krótkoterminowy, okres do jednego roku

• Rynek kapitałowy – długoterminowy, okres zapadalności powyżej 1 roku

• Podział ze wzg. Na rodzaj kontrahenta

• Rynek pierwotny – rynek emisji papierów wartościowych(instrumentów fin.)

• Rynek wtórny – rynek obroty papierami wartościowymi

• Podział terytorialny

• Rynek lokalny

• Rynek regionalny

• Rynek krajowy

• Rynek międzynarodowy

• Podzial ze wzg na organizacje

• Rynek giełdowy (sformalizowany, wymagający określonych procedur prawnych)

• Rynek pozagiełdowy (dużo niższy stopień formalizacji)

• Podzaił ze wzg na występujące instrumenty:

• rynek pieniężny – bony skarbowe, bony pienięzne NBP, certyfikaty depozytowe, akcepty bankierskie, lokaty i pozyczki międzybankowe, weksle i czeki, bony komercyjne – obligacje komercyjne (commercial papers).

• rynek kapitałowy – akcje, obligacje, hipoteczne listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, długoterminowe kwity depozytowe, jednostki uczestnictwa w fund. Inwestycyjnych i powierniczych.

• rynek instrumentów pochodnych – operacje typu forward, opcje, swapy, operacje futures,

• rynek walutowy – waluty, operacje: kasowe(natychmiastowe, termin do 2 dni roboczych), terminowe. Na rynku walutowym funkcjonują szeroko rozwinięte instrumenty pochodne.

• rynek depozytowo-kredytowy – środki na rachunkach bieżących, środki na rach terminowych, kredyty obrotowe, kredyty inwestycyjne, linie kredytowe, kredyty sezonowe, kredyty konsupcyjne, kredyty hipoteczne, kredyty konsolidacyjne, kredyty kasowe, kredyty na sfinansowanie projektów inwestycyjnych, kredyty studenckie (subwencjonowany – uprzywilejowany)

• rynek ubezpieczeniowo-emerytalny

Zapadalność- wpływ pienięzny do banku z powodu raty kredytu.
Wymagalność

Podział instrumentów finansowych ze wzg na kryterium własnościowe:

• o charakterze udziałowym – dają jego posiadaczowi prawo własności do części majątku emitenta; dają prawo do części zysku wypracowanego przez emitenta (wypłaty dywidendy); dają prawo poboru (możliwość zakupu akcji kolejnych emisji)

• o charakterze wierzycielskim (dłużnym) – są wyemitowane w celu zaciągnięcia zobowiązania przez emitenta u nabywcy

Podział ze wzglądu na kryterium dochodowe:

• o stałym dochodzie – np. weksle, certyfikaty depozytowe, niektóre obligacji

• o zmiennym dochodzie – uzależnione od określonych czynników np. stopa inflacji, wysokość PKB, wysokość deficytu budżetowego np. obligacja indeksowana, lokaty, kredyty

Podział ze wzg na czas wykupu (termin zapadalności):

• Pośrednie – emitentem jest jednostka lub instytucja niefinansowa

• Bezpośrednie – emitentem są instytucje finansowe

Podział ze względu na czas wykupu (termin zapadalności):

• Krótkoterminowe – do 1 roku

• Średnioterminowe – od 1 roku do 3 lat

• Długoterminowe – powyżej 3 lat

Podział ze wzg na czas wykupu:

• Krótkoterminowe – okres wykupu do 1 roku

• Długoterminowe – okres wykupu powyżej 1 roku

WYKŁAD II

15.10.2013

Rynek pienieżny - rynek zdominowany przez posrednikow finansowych; to instrumenty o okresie zapadalnosci do 1 roku, rynek najbardziej płynnych aktywów.
Funkcjonuja na nim takze gospodarstwa domowe, które korzystaja na nich z krótkoterminowych kredyto i krótkoterminowych depozytów.

Emitenci na rynku pienięznym.
Na rynku pienieznych mamy emitentów publicznych: skarb państwa (bony skarbowe), NBP (bony pienieżne NBP).

Mamy również podmioty prywatne: baki komercyjne (bony komercyjne, akcepty bankierskie i certyfikaty depozytowe).

Przedsiebiorstwa na rynku pienieznym emitują tylko bony komercyjne.

Gospodarstwa po stronie emisyjnej nie istnieją. Istnieją tylko po stronie popytowej.

Funkcje rynku pieniężnego (okres do 1 roku):

• alokacja kapitału

• mobilizacja kapitału

• transformacja kapitału

Na rynku pieniężnym odbywa się przepływ środków pieniężnych w krótkim okresie czasu.

Podział rynku pieniężnego:

• hurtowy (inaczej: centralny)- wszystkie operacje maja charakter pakietowy, na rynku hurtowym funkcjonują wyłącznie pośrednicy finansowi

• detaliczny - funkcjonują wszystkie podmioty uczestniczące w rynku pieniężnym; na tym rynku zawierane są transakcje papierami wartościowymi, na niewielkie wartości

Instrumenty na rynku pieniężnym:

Lokaty międzybankowe - to nadwyżki jednego banku lokowane w innym banku.
Wskażniki:

• Wibor - oprocentowanie, po którym bank jest w stanie udzielić pożyczki innemu bankowi.

• Wibid - oprocentowanie lokaty międzybankowej.

Rodzaje lokat międzybankowych:

• ON - over night, lokata zakładana w dniu dzisiajszym, która kończy się w dniu nastepnym przed godziną 11

• TN - to(tomorrow) next, lokta zakładana w dniu jutrzejszym, która kończy się pojutrze

• SN - spot next, lokata zakładana w dniu jutrzejszym, rozwiazywana po dwóch kolejnych dnia

Bony skarbowe - okresy wykupu określone od 1 do 52 tygodni[1, 4,8,13,26,39,52], wartość emisyjna pojedyńczego bonu to wielokrotność 10.000 zł. Jest to papier wartościowy nabywany z dyskontem(czyli nabywany jest poniżej wartości nominalnej, a w momencie wykupu otrzymujemy wartość nominalną). Nabywane są przez inwestorów instytucjonalnych. Występują zarówno na rynku pierwotnym, jak i na wtórnym. Używane są do regulacji ilości pieniądza w obiegu, czyli są instrumentem polityki pienięznej(monetarnej). Emisja bonów skarbowych zaczyna się od listu emisyjnego wydanego przez ministerstwo finansów.

Bony pieniężne NBP - są to instrumenty, których emitentem jest NBP. Terminy emisji określone w dniach (364dni). Wartość bonu jest ściśle określona - 10 tyś. złotych. Instrument skierowany wyłącznie do pośredników finansowych. NBP wykorzystuje bony pieniężne do ograniczania nadpłynności na rynku pieniężnych.

Bony komercyjne (Commercial Papers) - emitowane przez przedsiebiorstwo, które poszukują kapitału krótkoterminowego, funkcjonują w obrocie elektornicznym. Mamy dwa typy bonów komercyjnych:

• Bony kuponowe - sprzedawane sa po cenie nominalnej, a nabywca otrzymuje kupon odstekowy

• Bony dyskontowe - sprzedawane są ponizej ceny nominalnej

Weksel (własny) - najstarszy intrument finansowy rynku pienięznego, pod wzglądem prawnym jest najlepiej doprecyzowany. JEST PAPIEREM WARTOŚCIOWYM POSIADAJĄCYM FORMĘ MATERIALNĄ - DOKUMENTU PAPIEROWEGO. WYSTAWCA WEKSLA SAMODZIELNIE lub przez wskazaną osobę zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w określonym czasie i miejscu określonej kwoty.

Podział weksli ze względu na sposób zapłaty; osobę dłużnika:

• samodzielnie - weksle własne (sola, prosty, suchy)

• przez osobę trzecią - weksel trasowany (ciągniony, trata), wskazanie innej osoby jako płatnik niż wystawca weksla

Podział ze względu na remitenta (pożyczkodawcę) - osobę, która otrzyma zapłatę:

• weksel imienny (podaje się daną osobę)

• weksel na okaziciela (nie podaje się danych, trudny do zaksiągowania)

• weksel na zlecenie (wystawca weksla zgadza się na zmianę pożyczkodawcy)

• weksel własny in blanco - rodzaj weksla własnego, który ma pewne elementy niewypełnione tzn. nie zawiera sumy wekslowej i terminu płatności. Musi zawierać bezwarunkowo słowo weksel w nazwie oraz podpis wystawcy. Na wekslu wlasnym in blanco mogą się znajdować następujące elementy: nazwa wierzyciela, data wystawienia, miejsce wystawienia, miejsce płatności, klauzule wekslowe, dane wystawcy

Obowiazkowe elementy weksla:

• umieszczenie słowa weksel w języku, w jakim bedzie cały weksel

• przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty

• data wystawienia i zapłaty weksla

• miejsce wystawienia

• jeśli jest to weksel imienny lub na zlecenie muszą się pojawić dane remitenta

• imie, nazwisko i podpis emitenta

Na wekslu własnym in blanco może zaistnieć również awal.
Awal- poręczenie. Błąd na wekslu powoduje nieważność awalu.
Charakter akcesoryjny oznacza, że dłużnik odpowiada tak samo jak awalista za dług.

Na mocy prawa wekslowego do weksla własnego in blanco moze być dołączona tzw. deklaracja wekslowa. Deklaracja wekslowa jest umową pisemną określającą prawa i obowiazki stron zobowiazania wekslowego

Funkcje weksla:

• funkcja kredytowa - wystawca weksla może rozłożyc zobowiązanie w czasie

• funkcja płatnicza - weksel jest substytutem gotówki

• funkcja gwarancyjna - podanie dodatkowej gwarancji zobowiazania finansowego

• funkcja obiegowa - odnosi sie do weksla trasowanego lub na zlecenie, można dokonać indosu, czyli przeniesienie praw z weksla na różne podmioty

• funkcja refinansowa - weksel może być wykorzystany do uzyskania kredytu dyskontowego w banku komercyjnym

WYKLAD III

22.10.2013

Akcept bankierski - weksel, na którym bank umieścił swój podpis gwarantujący spłatę wierzytelności w okreslonym czasie, miejscu i kwocie.

Certyfikat depozytowy - zbywalny papier wartościowy wystawiony przez bank w zamian za załozenie lokaty (wkład). Papier emitowany na okaziciela, termin wykupu określony w dniach.

Czeki - instrument rynku pieniężnego wystawiany na rótki termin. Rodzaje czeków:

Ze wzg. na osobe posiadacza

• czek imienny

• czek na okaziciela

ze wzg. na rachunkowość:

• czeki rozrachunkowe - nie ma gwarancji na pokrycie

• czeki gotówkowe

• czeki bankierskie - czek potwierdzony, potwierdzony do okreslonej wysokosci w określonym terminie

Polityka pieniężna w Polsce:

RPP jest odpowiedzialna za ustalanie stóp procentowych. Jest jednym z trzech organów polityki pienieżnej.

Instrumenty polityki pieniężnej:

1. Bezpośrednie (instrumenty obowiazkowe, banki komercyjne muszą z nich korzystać)

• stopa minimalnej rezerwy obowiązkowej (banki sa zobowiązane do odprowadzania pewnej części procentowo określonej od wszystkich przyjętych depozytów; odprowadzają tą kwote na rachunek w NBP; banki tworzą rezerwe depozytową od depozytów bieżących, terminowych, złotowych i walutowych, z wyłączeniem depozytów międzybankowych i depozytów przyjędych z zagranicy na okres dłuższy niż 2 lata, aktualna wartość stopy rezerw obowiązkowych wynosi 3,5%, ta stopa obowiazuje od grudnia 2010; od 1 maja 2004 roku(wejscie do UE) środki z tyt. rezerwy odprowadzano do NBP są oprocentowane- ta wys. oprocentowania zmienia się= 0,9x"aktualna stopa redyskonta weksli" [aktualnie 2,475]; rezerwą obowiązkową banki muszą też tworzyć od wyemitowanych dłużnych papierów wartosciowych; rezerwę obowiązkową banki muszą też tworzyć od operacji repo i rewers-repo)

2. Pośrednie (banki wykorzystują je w sytuacjach zachwiania płynności)

• stopa kredytu redyskontowego (2,75% obowiązuje od 4 lipca 2013) - jest to krótkoterinowy kredyt udzielony przez NBP bankom komercyjnym na poprawę ich płynności pod zastaw wcześniej zdyskontowanych weksli handlowych

• stopa kredytu lombardowego (aktualnie 4%) - kredyt krótkoterminowy najczęściej 1-dniowy, czyli udzielany przez NBP bankom komercyjnym na poprawe ich płynności pod zastaw publicznych papierów wartościowych

• stopa depozytowa (aktualnie 1%)- określa wysokosć oprocentowania depozytów banków komercyjnych złożonych w NBP

• stopa referencyjna (aktualnie 2,5%)- okresla nam rentowność 7-dniowych bonów pienięznych NBP

• operacje otwartego rynku(bony skarbowe i bony nbp, ewentualnie obligacje roczne:

1. operacje bezwarunkowe - kupno lub sprzedaż papierów wartościowych przez NBP od/dla banków komercyjnych; słuzy regulacji ilości pieniądza w obiegu

2, operacje warunkowe - operacje repo, rewers-repo i sell-buy-back (warunkowa odsprzedaż lub warunkowe odkupienie od strony NBP

operacja repo - zakup bonow skarbowych przez bank centralny od banków komercyjnych z przyżeczeniem ich odsprzedania w określonym terminie po ustalonej cenie

operacja rewers-repo - sprzedaż bonów skarbowych przez bank centralny bankom komercyjnym z przyzeczeniem ich odkupienia określonym terminie po ustalonej cenie

operacje sell-buy-back - operacje typu warunkowego, ale wykonywane w dwóch odrębnych umowach;

RYNEK KAPITAŁOWY

Rynek kapitałowy to rynek na którym okres zapadalności przekracza jeden rok, to rynek instrumentów długoterminowych. Dzieli się na 3 segmenty:

• rynek papierów wartościowych

• rynek pożyczek hipotecznych

• rynek długoterminowych pożyczek bankowych

Cechy rynku kapitałowego:

• uczestnicy to osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, pośrednicy finansowi, państwo; wszyscy poszukują możliwości długoterminowych inwestycji z oczekiwaniem dużego zysku

• występują liczne grupy inwestorów o charakterze spekulacyjnym - chcą zarobic na różnicach wartości między instrumentami finansowymi

• duże zróżnicowanie oferowanych papierów pod względem ryzyka i wartości

• przedsiębiorstwo moze występować tu w 2 obszarach - może być inwestorem i emitentem (pozyczkobiorca)

• zawierane jest o wiele wiecej transakcji, ale o niższej wartości niż na rynku pieniężnym

• stopy zwrotu podlegają wahaniom

• występuje ryzyko inwestycji, znacznie większe niż na rynku pieniężnym

• na rynku kapitałowym następuje tylko bardzo pośrednie powiązanie wykonywanych operacji z bankiem centralnym

• na rynku kapitałowym powinna wystepować jawność i kompletność informacji jednakowa dla wszystkich inwestorów

WYKŁAD IV

29.10.2013

Funkcje rynku kapitałowego

• Funkcja wyceny kapitału - ustalenie realnej rynkowej wartości kapitału wyemitowanego przez dany podmiot

• Funkcja mobilizacji kapitału - polega na tym, że następuje przepływ kapitału między podmiotami posiadajacymi nadwyżkę

Informacja na rynku kapitałowym, formy:

• słaba - powierzchowna identyfikacja zmiennych ekonomicznych oraz zależności między instrumentami finansowymi i uczestnikami rynku kapitałowego

• półmocna - istnieje możliwość zaprognozowania zmiennych ekonomicznych dot. sytuacji finansowej podmiotów występujących na rynku kapitałowym

• mocna - występuje na takim rynku, który nie jest wrażliwy na determinanty(czynnniki) polityczne i społeczne oraz posiada mechanizmy zabezpieczające przed spekulacjami

Ogólny podział rynku kapitałowego:

• Podział ze wzg. na kontrahenta:
  pierwotny - emisja nowych instrumentów finansowych
  wtórny - sprzedaż/zakup już wyemitowanych papierów wart.

• Podział ze wzg na rodzaj rynku
  rynek publiczny - transakcje zawierają wszystkie podmioty gospodarcze posiadajace środki pieniężne
  rynek niepubliczny - propozycja zakupu papierów wartościowych skierowana do wybranej grupy osób

• Podział ze wzg na występujące podmioty:
  rynek giełdowy
  rynek pozagiełdowy
  rynek prywatny

Instytucje rynku kapitałowego

Krajowy depozyt Papierów Wartościowych SA powołany został w 1991 roku. Był wtedy elementem GPW w Warszawie. W 1994 roku przekształcono go w spółkę akcyjną, po to aby wzmocnić samodzieność kontrolną tej jednostki (udziały po 1/3 skarb państwa, NBP i GPW). Jest jednostką nadzorczą kontrolującą obrót papierów wartościowych w Polsce poprzez tzw system depozytowo-rozliczeniowo. Pełni funkcję źródła informacji.

Zadania KDPW:

• zadanie rozliczenia transakcji na publicznym rynku kapitałowym

• przechowywanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu

• regulowanie zobowiązań pomiędzy właścicielami papierów wartościowych a emitentami tych papierów.

• nadzór nad wielkością emisji papierów wartościowych znajdujących się na rynku

• zarządzanie funduszem rozliczeniowym

Fundusz rozliczeniowy wykorzystywany jest do zabezpieczania transakcji w przypadku jeżeli na koncie któregoś klienta zabraknie środków, ale z przyczyn od niego nie zaleznych

Komisja nadzoru finansowego powstała w 2006 roku (wrzesień) na podstawie ustawy o nadzorze finansowym. Przyjęła uprawnienia trzech instytujci: Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Funduszy Emerytalnych i Ubezpieczeń społecznych oraz Komisji Nadzoru Bankowego (od 1 I 2008r). Sprawuje nadzór nad rynkiem kapitałowym, bankowym oraz ubezpieczeniowym.

Funkcje KNF:

• funkcja licencyjna

• funkcja regulacyjna

• funkcja kontrolna

• funkcja analityczna

• funkcja informacyjna

• funkcja edukacyjna

W Polsce mamy nadzór zintegrowany, czyli jedna instytucja nadzoruja kilka segmentów rynku finansowego.

Zadania KNF na rynku kapitałowym:

• administrowanie obrotem papierów wartościowych

• weryfikacja podmiotów które występują lub mają zamiar zaistnieć na rynku kapitałowym

• pośredni nadzór nad GPW, a bezpośredni nad giełdami towarowymi np rolnymi,

• źródło informacji

MTS-CETO SA (od 2009 r funkcjonuje pod nazwą BOND SPOT SA) - centralna tabela ofert, powstała w 1996 roku jako instytucja niezależna od jednostek publicznych. Powołało ją 20 największych domów maklerskich przy współudziale banków komercyjnych.

Zadania:

• utworzenie elektronicznej platformy danych - źródło informacji z zakresu rynków publicznych i niepublicznych

• prowadzenie pozagiełdowego regulowanego obrotu papierami wartościowymi

W 2004 roku CETO wykupione zostało przez włoski koncer finansowy MTS. MTS uzyskał 75% akcji.

Instytucje unijne na rynku kapitałowym:

• CESR - KOMITET EUROPEJSKICH REGULATORÓW PAPIERÓW WWARTOŚCIOWYCH (instytucja unijna projektująca przepisy).

• ESC - EUROPEJSKI KOMITET PAPIERÓW WARTOSCIOWYCH (instytucja wykonawcza administracyjna)

• DOMY/BIURA MAKLERSKIE są instytucjami pośredników finansowych, które prowadzą działalność pośredniczącą pomiędzy uczestnikami rynku kapitałowego, zarówno publicznego jak i niepublicznego (muszą to być rynki regulowane).

W ramach rynku kapitałowego funkcjonują dwa rodzaje maklerów:

• maklerzy giełdowi

• maklerzy wykonujące zlecenia klientów

Giełda i rynek giełdowy

Giełda w teorii nauk ekonomicznych uważana jest za najbardziej rozwinięty element rynku kapitałowego. Giełda dokonuje wyceny papierów wartościowych.

Cechy giełdy:

• instytucja, która jest uporzadkowana pod względem formalnym

• określone miejsce i czas dokonywania transakcji

• bardzo duza ilość róznych instrumentów finansowych

Trzy elementy, które musi posiadać giełda na mocy prawa międzynarodowego:

• regulamin zawierania transakcji - jasny i kompletny

• posiadanie zarządu i agend nadzoru

• kapitał - odpowiednie wyposażenie materialne

Sposoby powoływania giełd:

• powołanie instytucji giełdowej n.p. zatwierdzenia przepisów określonego aktu normatywnego; jest zawsze uzależniona w pewnym sensie od państwa

• powołanie giełd przez grupy niezależnych instytucji i podmiotów najczęściej biura maklerskie lub różnego rodzaju fundusze.Podstawa prawna: prawo cywilne i prawo handlowe

Prawne podstawy funkcjonowania giełdy w Polsce:

• ustawa o publicznym obrocie papierani wartościowymi

• ustawa o obrocie instrumentami finansowymi

• ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym

• ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym z 2005 roku

• ustawa o ofercie publicznej i wprowadzaniu instrumentów finansowych do zorganizowanego obrotu

Władze GPW:

• walne zgromadzenie akcjonariuszy

• zarząd giełdy

• rade giełdy

Zadnia giełdy w Polsce wskazane przez ustawę:

• koncentracja popytu i podaży papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu

• nadzór nad bezpiecznym przeprowadzaniem transakcji

• zapewnienie jednakowego dostępu do informacji o papierach wartościowych

• Zapewnienie poprawności rozliczeń zawieranych transakcji

• Rola dydaktyczne- przekazywanie informacji o rynku kapitałowym

Główne segmenty obroty w ramach GPW:

• Rynek główny – obrót instrumentami udziałowymi (przede wszystkim akcjami) oraz instrumentami pochodnymi

• Rynek New connect – instrumenty udziałowe małych i średnich spółek

• Rynek catalyst – obrót obligacjami komercyjnymi, obrót obligacjami komunalnymi, spółdzielczymi, obligacjami skarbowymi, listami zastawnymi,

• Treasury Bond Spot Poland – firma prowadzi obrót obligacjami skarbowymi

• Rynek PGE – rynek energi, praw majątkowy i uprawnien do emisji CO2

Architektura giełdy:

• Zarząd giełdy – organizacja rynku giełdowego, zapewnienie infrastruktury technicznej, pelni rolę dydaktyczną, odpowiada za bieżące zarządzanie podmiotami w obszarze organizacyjnym giełdy

• Komisja dopuszczeniowa – weryfikuje i wyraża zgodę na podstawie dokumentacji oraz zgód KNF i KDPW na emisję papierów wartościowych

• Izba maklerów – zrzesza maklerów, którzy mają prawo do zawierania transakcji na GPW. Nadaje certyfikaty, przeprowadza egzaminy na maklera.

• Sąd rozjemczy i polubowny – zadaniem jest rozstrzyganie sporów pomiędzy inwestorami

• Izba rozrachunkowa – dokonuje rozliczeń zawieranych transakcji kupna / sprzedazy. Ściśle działa KDPW.

Dwustopniowy system notowania na giełdzie

• Ciągłe – na bieżąco zmieniane są wartości poszczególnych instrumentów finansowych

• Jednolite – notowania dwukrotnie w ciągu dnnia

Zlecenie maklerskie – oferta kupna lub sprzedaży danego papieru wartościowego sporządzona przez maklera giełdowego w ściśle określonej formie.

Elementy formalne treści zlecenia:

• Nazwa pełna lub kodowa danego papieru wartościowego

• Sprecyzowanie czy jest to oferta kupna czy sprzedaży

• Limit ceny (może być ale nie musi

• Określenie liczby papierów wartościowych

• Termin ważności zlecenia – datowanie

• Data wystawienia zlecenia

• Oznaczenie zleceniodawcy

Kryteria rozróżniania zleceń maklerskich:

• Kryterium czasu – zlecenia z terminem ważności albo zlecenie do końca sesji

• Kryterium ceny – limit określony konkretną kwotą: na otwarcie,

• Kryterium ilości – określamy wartość wolumenu papierów wartościowych

• Rodzaj transakcji - określenie rodzaju transakcji co do kupna lub sprzedazy

Treść formalna obligacji:

• Podstawa prawna do jej emisji

• Identyfikacja emitenta

• Cel emisji nazwa emitenta

• Nazwa obligacji

• Identyfikacja wielkości finansowej ustalana na podstawie daty (od kiedy do kiedy) – np. wysokość oprocentowania lub informacja o przeliczeniu na akcje

• Forma zbezpieczenia obligacji (niobowiązkowe)

Podział obligacji:

• Ze względu na emitenta

• Obligacje skarbowe – emitowane i gwarantowane przez skarb Państwa

• Obligacje korporacyjne (przedsiębiorstw)

• Obligacje komunalne oraz municypalne

• Ze względu na oprocentowanie:

• Obligacje o stałym oprocentowaniu – dochód nie zmienia się przez cały okres zapadalności papieru wartościowego,

• Obligacje o zmiennym oprocentowaniu – dochód ustala się w oparciu o inne wskaźniki ekonomiczne np. inflacja

• Ze względu na okres zapadalności (czas wykupu):

• Krótkoterminowe (do 5 lat)

• Średnioterminowe (5-10lat)

• Długoterminowe (powyżej 10 lat)

• Ze względu na czas i formę zobowiązania:

• Obligacje indeksowane – rzeczywista wartość zmienia się w trakcie okresu zapadalności (jest zmienna)

• Obligacje zero kuponowe – nabywamy je po cenie niższej niż cena emisyjna

• Ze względu na właściciela:

• Obligacje imienne – komercyjne i samorządowe

• Obligacje na okaziciela – skarbowe

• Ze względu na wartość niefinansową:

• Obligacje zamienne (możliwość zamiany np. na akcje)

• Obligacje opcyjne – można otrzymać zwrot w postaci pieniężnej lub prawo pierwszeństwa do zakupu akcji emitenta obligacji

• Ze względu na rodzaj rozliczenia:

• Obligacje na żądanie wykupu przez emitenta (call)

• Obligacje na żądanie wykupu przez właściciela (put)

WYKŁAD VI

12.11.2013

Akcja – instrument finansowy, który reprezentuje udział w majątku emitenta, daje prawo własności do części kapitału przedsiębiorstwa, również obowiązki o charakterze organizacyjnym (udział w walnym zgromadzeniu)

Podział akcji:

Ze wzg na kryterium własnościowe:

• Imienne (nie mogą występować na rynku giełdowym)

• Na okaziciela (na rynku publicznym giełdowym)

Ze wzg na uprawnienia:

• Zwykłe

• Uprzywilejowane (większa liczba głosów niż dla posiadacza akcji zwykłych, pierwszeństwo w uzyskaniu dywidendy przedsiębiorstwa, pierwszeństwo do majątku upadłościowego spółki w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa, dotyczy także możliwości do pierwokupu akcji kolejnych emisji przed posiadaczem akcji zwykłych (prawo poboru))

Ze wzg na formę:

• Fizyczne

• Niematerialne

Korzyści wynikające z funkcjonowania na rynku giełdowym:

• Dostęp kapitału

• Dotarcie do szerokiej grupy inwestorów

• Zwiększenie wiarygodności przedsiębiorstwa,

• Efekt marketingowy

• Poprawa wskaźnika płynności finansowej firmy

• Rzeczywista wycena firmy

Sposoby zaistnienia firmy na rynku giełdowym:

• Decyzja właścicieli spółki o wejściu na giełdę

• Przekształcenie spółki w spółkę akcyjnej

• Wystawienie upoważnienia zarządowi spółki przez WZA o decyzji wejścia na giełdę (musi nastąpić określenie terminu emisji, określenie ceny emisyjnej przez radę nadzorczą, określenie struktury oferty akcyjnej oraz określenie charakteru akcji)

• Przygotowanie prospektu emisyjnego spółki (w Polsce spółki mogą wybrać z dwóch sposobów sporządzania prospektu emisyjnego: oparty o ustawę o publicznym obrocie papierami wartościowymi i polega na sporządzeniu prospektu emisyjnego w postaci jednolitego tekstu, Sposób oparty na dyrektywie unijnej występujący w trzech częściach)

Prospekt emisyjny jest dokumentem prawnym, który w sposób rzetelny, prawdziwy i kompletny ma odzwierciedlać sytuację finansową przedsiębiorstwa oraz określić precyzyjnie charakter emisji.

Prospekt emisyjny według dyrektywy unijnej: część rejestrowa, część ofertowa, część podsumowująca.

Część rejestrowa zawiera ogólne informacje o spółce, czyli określa nazwę spółki, formę prawną, posiadane kapitały i majątek, posiadane i uzyskane koncesje, licencje itp. Zawiera dokumenty rejestracyjne i numery identyfikacyjne, skład rady nadzorczej, skład zarządu wraz ze zdjęciami, krótką historię przedsiębiorstwa, uproszczony bilans i rachunek wyników oraz krótką strategię dotyczącą przyszłości firmy.

Część ofertowa określa parametry emisji akcji tzn. termin emisji, strukture emisji, docelowy rynek giełdowy, na którym akcje mają się znaleźć, sposób sprzedaży akcji, wskazanie agenta emisji.

Część podsumowująca jest streszczeniem dwóch poprzednich części, ograniczona objętościowo do 2500 wyrazów, musi: zawierac charakterystykę emitenta i parametry emisji, być napisana w języku zrozumiałym dla przeciętneo inwestora, zawierać informacje o ryzyku.

Spółka ma do wyboru trzy formy upublicznienia prospektu emisyjnego: informacja na stronie GPW SA, informacja na stronie internetowej spółki i na stronie agenta emisji, zamieszczenie prospektu emisyjnego w gazecie ogólnopolskiej w formie dodatku bezpłatnego.

Okres ważności prospektu emisyjnego trzyczęściowego jest liczony odrębnie dla każdej części i wynosi 12 miesięcy.

Ważność prospektu emisyjnego sporządzonego w jednej części wynosi dla całości 12 miesięcy.

• Dokonanie rynkowej wyceny przedsiębiorstwa – polega na zbadaniu przewidywanego popytu na akcje i w oparciu o to określenia ceny emisyjnej i wielkości emisji

• Zatwierdzenie przez KNF prospektu emisyjnego

• Rejestracja akcji spółki w KDPW SA, który wystawia tzw. Kartę informacyjną danego papieru wartościowego, w którym określa parametry akcji

• Publiczna oferta akcji spółki według trzech zasad: wg stałej ceny emisyjnej, wg stałej ceny z kolejnością zapisów, wg ceny minimalnej

• Działalność promocyjna spółki wchodzącej an giełdy(działalność promocyjna trwa od podjęcia decyzji przez WZA o wejściu na giełdę)

• Wprowadzenie akcji spółki na giełdę po zamknięciu zapisów (spółka może używać nazwy spółka giełdowa lub spółka publiczna)

Obowiązki firmy notowanej na giełdzie:

• Obowiązek w zakresie dobrych relacji z inwestorami

• Obowiązki w zakresie informacyjnym – podawanie najbardziej istotnych informacji o bieżącej sytuacji firmy, ustawa narzuca podawanie informacji zarówno korzystnych i niekorzystnych.

• Przestrzeganie ładu korporacyjnego – wskazanie zasad, których spółka ma przestrzegać po debiucie giełdowym

• Zapewnienie praw nowym akcjonariuszom wynikających z kodeksu spółek prawa handlowego

Przyczyny kolejnych emisji po debiucie giełdowym

• Dalsze dofinansowanie działalności spółki

• Łatwiejsza procedura i mniejsza formalizacja kolejnych emisji

• Dostęp i możliwość emisji na rynku instrumentów pochodnych

• Sytuacja finansowa spółki poprawia się na tyle wysoko, że walne zgromadzenie akcjonariuszy szybko podejmuje decyzję o kolejnej emisji na GPW

• Chęć dostępu do rynku głównego akcji po wcześniejszej emisji na rynku New connect

New Connect – platforma finansowa założona przez Warszawską GPW. Działa od 30. Sierpnia 2007 roku. Przeznaczona jest dla mniejszych spółek. New Connect nie jest rynkiem regulowanym. Cechy szczegółowe:

• Znajdują się na nim firmy poszukujące dokapitalizowania od kilku tysięcy do kilku milionów złotych

• Przeznaczone dla firm innowacyjnych, dynamicznie się rozwijających (hi-tech, IT, branża ochrony środowiska, alternatywne źródła energii)

• Firmy mogą traktować New Connect jako pierwszy krok do wejści na rynek tradycyjny

• Debiut jest tańszy

• Mniejsze wymagania formalne

• Wejście na New Connect pozwala podnieść prestiż przedsiębiorstwa

• Możliwość rzeczywistej oceny majątku przedsiębiorstwa

Wymogi dla przedsiębiorstw, które mają być notowane na rynku New Connect:

• Spółka musi być spółką akcyjną( w przeciwieństwie do rynku tradycyjnego na New Connect dopuszcza się również spółki komandytowo-akcyjne).

• Spółka nigdy nie była i nie może być w stanie upadłości

• Spółka musi nawiązać współpracę z autoryzowanym doradcą lub animatorem rynku

• Sporządzanie dokumentu dopuszczeniowego.

WYKŁAD VII

19.11.2013

Dwie możliwości debiutu:

• Emisja prywatna – przeznaczona do ograniczonej liczby osób

• Emisja publiczna

System notowań na New Connect

• System kierowany zleceniami – cena akcji ustalana jest na podstawie popytu i podaży zgłaszanego na akcje

• System kierowany cenami – ceny zgłaszane przez potencjalnych inwestorów

Etapy wejścia spółki na rynek New Connect

1. Decyzja spółki (WZA) o wejściu spółki na rynek New Connect

2. Zawarcie umowy z agentem emisji i autoryzowanym doradcą (musi być zawarta na okres minimum jednego roku)

3. Decyzja WZA o emisji prywatnej

4. Dematerializacja akcji posiadanych przez akcjonariuszy (wniosek składa się do KDPW SA) oraz rejestracja akcji w KDPW

5. Złożenie dokumentu dopuszczeniowego na GPW

6. Pierwsze notowanie spółki na New Connect

Etapy wejscia na new connect w emisji publicznej

1. Emisja publiczna – skierowana do wszystkich zainteresowanych inwestorów

• Decyzja WZA o wejściu na rynek New Connect

• Podjęcie decyzji o charakterze emisji

2. Asd

3. Wybór autoryzowanego doradcy i agenta emisji

4. Sporządzenie dokumentu dopuszczeniowego

5. Wniosek do KDPW SA o dematerializacje akcji i Rejestracja akcji przez KDPW

6. Pierwsze notowanie spółki na rynku New connect

Obowiązki spółki notowanej na New connect

• Nie ma kwartalnego obowiązku sporządzania informacji o sytuacji firmy

• Raport półroczny spółka musi sporządzic i upublicznić

• Nie ma obowiązku przeprowadzania audytu raportu półrocznego

• Istnieje obowiązek sporządzania raportów rocznych, który musi zostać upubliczniony i poddany audytowi

• Na rynku New connect spółki samodzielnie dokonują wyboru czy sprawozdania finansowe sporządzają w oparciu o Polską ustawę o rachunkowości czy w oparciu o MSR (międzynarodowe standardy rachunkowości)

• Obowiązek sporządzania tzw. Raportów bieżących w przypadku dokonywania przez firmę dużych inwestycji

Rynek instrumentów pochodnych (derywatów).

Instrument pochodny to taki papier wartościowy, którego wartość nominalna (cena) zależy od wartości innego papieru wartościowego (instrumentu bazowego).

Podstawowe cele wprowadzenia instrumentów pochodnych:

• Ograniczenie ryzyka

• Możliwość przesunięcia ryzyka na innego kontrahenta

• Możliwość pozyskiwania wysokich dochodów w krótkim okresie

• Zabezpieczenie inwestorów przed spadkiem ceny instrumentu bazowego

Podział instrumentów pochodnych:

Z punktu widzenia sposobu notowania:

• Instrumenty rynku giełdowego

• Instrumenty w obrocie pozagiełdowym

Podział rodzajowy:

• Opcje

• Kontrakty terminowe

• Swapy

• Warranty

• Pochodne kredytowe

• Opcje na stopy procentowe

Opcje – to papier wartościowy, którego posiadacz ma prawo do kupna bądź sprzedaży instrumentu podstawowego po określonej cenie w okreslonym czasie (do określonego czasu). Jest to zobowiązanie gwarantowane przez emitenta papieru podstawowego.

Cechy opcji:

• Mogą być instrumentami giełdowymi i pozagiełdowymi

• Czas kupna/sprzedaży może trwać do momenu wygaśnięcia opcji

• Zobowiązanie gwarantowane przez emitenta

• Zobowiązanie – prawo

• Cena zwykle niższa od ceny instrumentu podstawowego

Podział opcji:

Ze względu na rodzaj transakcji

• Opcja kupna (call)

• Opcje sprzedazy (put)

Ze względu na czas wazności opcji:

• Opcja amerykańska – można zrealizować w dowolnym momencie do czasu jej wygasnięcia

• Opcja europejska – może zrealizować wyłącznie w momencie wygasnięcia opcji

• Opcja egzotyczna – szczególnie w Ameryce południowej – wykonana w ściśle określonych warunkach i czasie

Ze względu na instrument podstawowy, na którym opcja jest wystawiona:

• Opcja akcyjna – akcja

• Opcje walutowe – waluta

• Opcej procentowe – obligacje, bon skarbowy

• Opcje indeksowe – indeks giełdowy

Ze względu na miejsce notowania:

• Rynek giełdowy (regulowany) – opcje na kacje, na towary

• Rynek pozagiełdowy – opcje na waluty

Treść i cechy opcji:

• Może być papierowa lub wirtualna

• Informacja czy jest to opcja kupna/sprzedazy

• Czas wygaśnięcia opcji

• Cena wykonania opcji

• Przy opcjach giełdowych – informacja o tzw. Kwotowaniu

Ustalanie ceny opcji

• Cena opcji powinna być niższa niż cena instrumentu podstawowego

• Na rynku giełdowym cena ustalana jest wobec obowiązującego algorytmu

• Na rynku pozagiełdowym cena opcji ustalana jest w sposób umowny

Na cene opcji wpływają nastepujące czynniki

• Wartość poprzedniej emisji

• Aktualne trendy gospodarcze

• Analiza notowań na danym rynku opcji

• Cena opcji na rynku finansowym to PREMIA

Kontrakty terminowe – instrument pochodny, w którym emitent i inwestor zobowiązują się do zawarcia jakiejś transakcji w określonym czasie, określonej cenie. Zawarcie kontraktu następuje bezgotówkowo, zapłata w momencie realizacji. Występuje izba rozliczeniowa.

Kryterium rodzajowe:

• Kontrakty futur es – zawierne pomiędzy inwestorem, który chce kupić papier wartościowy podstawowy, a drugą stroną jaką jest giełda

• Kontrakty forward – charakter kontraktów pozagiełdowych, przede wszystkim wystepują na giełdach towarowych. Wykonanie kontraktu nastepuje poprzez dostarczenie produktu do nabywcy. Brak izby rozliczeniowej

Kryterium instrumentu bazowego:

• Na waluty

• Na indeksy giełdowe

• Na instrumenty z oprocentowaniem

Swapy – nie są umową pomiędzy dwoma stronami, gdyż występuje wielostronność stron, które zobowiązują się do wymiany między sobą płatnościami w określonym kontrakcie swapowym. Jest to najmłodszy instrument pochodny.

Rodzaje swapów na rynku finansowym:

• Swap walutowy – zobowiązanie uczestników transakcji swapowej do wymiany określonej ilości danej waluty w koreślonej cenie i ustalonym czasie; wykorzystywany jest w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym

• Swap kredytowy – ma zabezpieczać uczestników operacji przed ryzykiem kredytowym, a przede wszystkim przed jego wzrostem

• Swap procentowy –dotyczy operacji w których inwestorzy tworzą grupy kapitałowe a zyski z operacji dzielą proporcjonalnie do poniesionych wkładów

• Swap walutowo-procentowy – dotyczy dokonywania operacji swapowych przez grupy kapitałowe w walucie obcej

• Swap kwiatowy – zawierany jest na oprocentowanie które musi osiągnąć określony poziom aby można było zrealizować płatność transakcji

• Swap towarowy – zabezpieczający nabywców przed zmianami cen podstawowych surowców energetycznych tj. energi, ropa, gaz itd

WYKŁAD VIII

26.11.2013

Warranty – instrumenty pochodne przede wszystkm powiązane z akcją. W Polsce – warranty subskrypcyjne. Emitują je przedsiębiorstwa będące na rynku giełdowym, które przygotowują się do kolejnej emisji. Warrant subskrypcyjny jest imienny, nie może być zbywalny; na świecie traktowany jako tożsamy z obligacją komercyjną wymienną na akcje.

Instrumenty notowane na GPW SA (instrumenty bazowe i pochodne:

1. Akcje: -5 (akcje spółek których kapitalizacja nie przekracza 5 mln euro), 5+(kapitalizacja miesci się w przedziale 5-50 mln euro), 50+(kapitalizacja mieści się 50-250mln euro), 250+ (kapitalizacja przekracza 250mln euro).

Kapitalizacja brana pod uwage jest srednia arytmetyczną z 3 ostatnich miesięcy.
Na giełdzie publikowana jest także lista alertów, gdzie umieszczane są spółki, które maja akcje groszowe, są w stanie upadłości lub mają duze wahania kursowe.

Prawo poboru jest to instrument dający możliwość nabycia akcji spółki z jej nowej emisji.

2. PDA(Prawo do Akcji) – przyśpieszają one proces dostępu do akcji danej spółki.

Mogą być przedmiotem obrotu już w kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed zarejestrowaniem akcji w sądzie.

Zalety:

• Uzyskanie informacji przez emitenta o wartości przyszłej emisji akcji oraz możliwość odsprzedaży akcji przed jej pierwszym notowaniem

Wady:

• Możliwość przejęcia większej części akcji w sposób pośredni

3. ETF – forma otwartego funduszu inwestycyjnego notowany na giełdzie, który ma odzwierciedlać zachowania poszczególnych indeksów giełdowych. Dają możliwość bieżącej (codziennej) kreacji i umarzania jednostek funduszu.

• ETF na indeks WIG20

• ETF na index DAX

Zalety:

• Możliwość łatwego konstruowania portfela inwestycyjnego

• Przejrzystość strategii inwestycyjnych (oddziaływają na zmiany indeksu)

• Płynność instrumentu finansowego

• Możliwość korzystania z dywidend wypłacanych przez spółki notowane w ramach danego indeksu

• Niskie opłaty za zarządzanie jednostkami funduszu

4. Produkty strukturyzowane ETP – instrument pochodny ustalany na instrumencie bazowym tj: indeksy giełdowe, kursy akcji, podstawowych surowcach, produkty rolne, kursy walut, stopy procentowe

5. Kontrakty terminowe – na indeksy giełdowe (WIG20, Mwig40), na walutach obcych (dolary, euro, franki szwajcarskie), na akcjach (22spółki), na WIBOR-ze, na obligacjach skarbowych

6. Kontrakty futures – ustanawiane na WIBOR-ze (np.: 1m, 3m, 6m), na obligacjach (krótko, srednio i długoterminowych)

7. Opcje – na indeks WIG 20

8. Warranty opcyjnie - instrumenty emitowane przez banki i inne instytucje finansowe np. biura i domy maklerskie. Mogą być emitowane na instrumenty bazowe: akcje, indeksy giełdowe.

9. Certyfikaty inwestycyjne – papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne, mają formę papieru na okaziciela i można nimi dokonywac transakcji na wszystkich codziennych sesjach giełdowych.

10. Obligacje – obraca się nimi na rynku catalyst, są to obligacje: skarbowe, komunalne, korporacyjne.

Rynek depozytowo-kredytowy

Podstawy prawne funkcjonowania rynku depozytowo-kredytowego w Polsce:

• Prawo bankowe

• Ustawa o kredycie konsumenckim

• Ustawa o SKOK-ach

• Ustawa o bankach spółdzielczych i banku zrzeszającym

• Ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym

BFG:

• Fundusz pomocowy

• Fundusz wypłaty środków gwarantowanych

Bank gwarancyjny gwarantuje kwotę do 100 000 euro. Dla małżonków ta kwota dotyczy zarówno jednej jak i drugiej osoby. Gwarancji podlegają banki które mają siedzibę w Polsce. W razie większych środków w banko przy jego upadłości, majatek dzieli syndyk masy upadłościowej. Spod gwarancji wyłączone są depozyty osób zarządzających bankiem w terenie, bądź w centrali. Wypłata powinna nastapić do 3 miesięcy od ogłoszenia upadłości.

Instrumenty na rynku depozytowo-kredytowym :

1. Kredyty bankowe

Podział według terminu

• Krótkoterminowe do 1 roku

• Średnioterminowe – od rok do 3 lat

• Długoterminowe powyżej 3 lat

Podział według waluty kredytowania:

• Złotowe – udzielane i spłacane w złotówkach

• Walutowe – udzielane w walucie obcej i spłacane w walucie obcej lub złotówkach

Podział według przedmiotu kredytowanie (celu):

• Konsumpcyjne

• Mieszkaniowe

• Inwestycyjne – finansują długoterminową działalność przedsiębiorstwa

• Obrotowe – finansują biezącą krótkoterminowa działalność przedsiębiorstwa

Podział według zabezpieczenia:

• Hipoteczny

• Dyskontowe – zabezpieczone wekslem

• Lombardowy

• Akceptacyjne – zabezpieczone wekslami

Podział według liczby banków kredytujących:

• Kredyty finansowane przez jeden bank

• Kredyty konsorcjalne – duży kredyt, zależny od kapitałów własnych

2. Pożyczki bankowe

3. Kredyty konsumenckie

4. Pożyczki cywilnoprawne

5. Depozyty bankowe

6. Depozyty i kredyty SKOK

Podział prawny zabezpieczeń spłaty kredytu:

1. Osobiste – osoba zabezpieczająca gwarantuje całym swoim majątkiem za spłate kredytu

• Weksel własny In blanco – dokument w postaci weksla bez wpisanej sumy wekslowej i terminu płatności; weksel własny In blanco jest zabezpieczeniem kredytu.

• Awal – poręczenie wekslowe; polega na dopisaniu do weksla formułki „poręczam za wystawce” i podpis awalisty; bank nie ma obowiązku powiadamiania awalisty o zaprzestaniu spłaty kredytu przez kredytobiorce; może być ustanowiony co do całości lub części sumy wekslowej; ma charakter solidarny(awalista odpowiada razem z dłużnikiem), akcesoryjny(w takim samym stopniu odpowiada za zobowiązanie wekslowe co dłużnik), samoistny (awal ma swoją ważność nawet wtedy kiedy nieważna jest umowa kredytowa); do awalu i weksla własnego inblanco dołącza się standardowo na mocy prawa cywilnego deklaracje wekslową, która jest umowa cywilno-prawną, pomiędzy awalistą, wierzycielem i dłużnikiem

• Poręczenie na zasadach prawa cywilnego (żyrowanie) – pisemna umowa pomiędzy bankiem, kredytobiorca, a poręczycielem określajaca nazwę wierzytelności, rodzaj umowy kredytowej której dotyczy, ewentualny termin poreczenia; poręczycielem cywilnym może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna; bank ma obowiązek powiadamiania poręczyciela o zaprzestaniu spłaty, bądź o opóźnieniach w spłacie kredytobiorcy; jest wazne tylko wtedy gdy wazna jest umowa kredytowa;

• Gwarancja bankowa – rodzj poręczenie, w którym poręczycielem może być wyłącznie bank; jest umowa pisemna pomiedzy bankiem kredytującym, bankiem gwarantem i kredytobiorcą; składa się z 3 części: preambuła(wstęp), zdanie gwarancyjne, streszczenie gwarancji;

• Pełnomocnictwo – umowa pisemna oparta o przepisy kodeksu cywilnego, najczęściej wystepuje w formie pełnomocnictwa udzielonego przez kredytobiorce bankowi do dysponowania jego rachunkiem bankowym

• Cesja wierzytelności – inaczej przelew wierzytelności; zabezpieczenie oparte o przepisy kodeksu cywilnego; najczęściej wykorzystywane zabezpieczenie do przeniesienia na rzecz banku praw z polisy ubezpieczeniowej

• Przejecie długu i przystapienie do długu – zabezpieczenia oparte o przepisy kodeksu cywilnego, polegające na przystapieniu do zobowiązania kredytowego osoby trzeciej

2. Rzeczowe – oznacza, że zabezpieczamy kredyt ściśle określoną co do gatunku, rodzaju i tożsamości częścią majątku. Występują

Zabezpieczenia na ruchomościach

• Zastaw ogólny na rzeczach ruchomych – jest standardowym zabezpieczeniem dla kredytu lombardowego, przedmiot zabezpieczenia nadal jest własnością kredytobiorcy, ale nie może być przez niego uzytkowany ani posiadaniu; przedmiot zabezpieczenia musi być przechowywany w banku, bądź innym miejscu wskazanym przez bank

• Zastaw rejestrowy – wymaga wpisania przedmiotu zabezpieczenia do tzw centralnego rejestru zastawów; najczęściej rodzajem zabezpieczenia SA pojazdy mechaniczne; użytkowanie, posiadanie i własność jest w rękach kredytobiorcy

• Zastaw ustawowy – powstaje na mocy prawa nawet wtedy gdy nie było żadnego zabezpieczenia rzeczowego, a kredytobiorca wystawił jakieś zabezpieczenie osobiste

• Zastaw na prawach – ustanawiane jest najczęściej na niematerialnych papierach wartościowych bądź udziałach w spółkach

• Przewłaszczenie (przeniesienie prawa własności) – rodzaj zabezpieczenia, w którym nastepuje przeniesienie prawa własności z kredytobiorcy na bank, natamiost użytkowanie i posiadanie pozostaje w rekach kredytobiorcy;

Zabezpieczenia pieniężne

• Kaucja – zabezpieczenie wniesione w postaci gotówkowej, ewentualnie materialnych bonów oszczędnościowych

• Blokada środków na rachunku bankowym – polega na zablokowaniu określonej kwoty, na określony termin w celu

Zabezpieczenia na nieruchomości

• Hipoteka umowna – zwykła; ustanawiana na nieruchomości przy kredytach hipotecznych;

• Hipoteka przymusowa – narzucana na kredytobiorce wtedy, jeśli nie było zabezpieczenia hipotecznego, ale kredytobiorca wystawił zabezpieczenie osobiste

• Hipoteka morska – ustanawiana na statkach morskich wpisanych do rejestru;

Hipotekę można ustanowić na: budynkach i budowlach, na działkach i gruntach, na części ułamkowej nieruchomości (pod warunkiem, że jest ona zbywalna), na domach jednorodzinnych, na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu użytkowego lub spółdzielczego, na wierzytelnościach hipotecznych, na statkach morskich wpisanych do rejestru statków morskich.

WYKŁAD IX

10.12.2013

Rynek walutowy

Pod pojęciem rynku walutowego rozumie się ogół transakcji wymiany walut wraz z instytucjami, regułami prawnymi i czynnościami prowadzącymi do ich zawierania. Rynek walutowy to największy rynek finansowy na świecie. Według Banku Rozliczeń Międzynarodowych wielkości dziennych obrotów przekrocza 1,4 bln USD.

Wśród uczestników rynków walutowych można wymienić:

• Banki krajowe i międzynarodowe

• Banki centralne, które interweniując staraja się wpłynąć na zmiany kursów walut lub utrzymać zamierzony poziom rezer walutowych

• Klienci banków(klienci korporacyjni), którzy nabywają walutę w celu dokonania płatności wynikających z międzynarodowych transakcji handlowych, inwestycyjnych jak również w celu zmniejszania ryzyka walutowego

• Prywatni inwestorzy, którzy kupując i sprzedając walute zamierzają osiągnąć zysk na zmianach kursowych

• Pośrednicy pomiędzy kupującymi a sprzedającymi walutę (brokerzy), którzy bezpośrednio nie otwieraja pozycji, a opłaty prowizyjne stanowią dla nich zysk

• Dealerzy, którzy są nazywani kreatorami rynku- wyznaczają kursy walut, według, których są realizowane zlecenia pomiędzy biernymi uczestnikami rynku

Dwa główne segmenty rynku walutowego:

• Natychmiastowy rynek walutowy (spot)

• Terminowy rynek walutowy

Instrumenty rynku walutowego

• Transakcje walutowe

• Natychmiastowe transakcje walutowe (spot) – wymiana jednej waluty na drugą po określonym kursie, którego rozliczenia odbywa się zazwyczaj co dwa dni robocze

• Bezwarunkowe transakcje walutowe – dwie strony transakcji umawiaja się co do wymiany waluty po określonym kursie w dniu zawarcia transakcji z dostawą waluty w ściśle określonym terminie w przyszłości. Kurs terminowy różni się zazwyczaj od kursu natychmiastowego i jest wypadkową różnic stóp procentowych między dwoma walutami.

• Swapy kursowe – kontrakt walutowy, który polega na kombinacji operacji kasowej i terminowej; w ramach transkacji swapowej kurs, po jakim nastepuje wymiana waluty obecnie i wymiana zwrotna w przyszłości, ustala się z góry.

• Instrumenty pochodne

• Syntetyczne umowy wymiany walutowej – obejmują umowy wymiany walutowej (FXA) i umowy kursów wymiany (FRA)

• Walutowe kontrakty futures – stwarzają podobnie jak walutowe rynki terminowe możliwość handlu dewizami na termin; główną różnicą jest to, że walutowe kontrakty futures na dostarczanie dewiz w przyszłości są przedmiotem obrotu na giełdzie;

• Swapy walutowe jest umową pozagiełdową na mocy której przez okres jej obowiązywania jedna strona dokonuje płatności odsetek w jednej walucie zaś druga strona dokonuje płatności odsetek w innej walucie, w ustalonych terminach w przyszłości

• Opcje walutowe – zapewniają posiadaczowi opcji prawo zakupu lub sprzedazy walut na określoną sumę po z góry uzgodnionej cenie bazowej do ustalonego terminu upływy ważności

WYKŁAD X

17.12.2013

Podział rynku walutowego:

• Lokalny – narodowy rynek walutowy obowiązujący w danym kraju; przeprowadzane są transakcje zarówno pomiędzy sektorem finansowym jak i sektorem niefinansowym

• Międzynarodowy - transakcji mogą dokonywać wszystkie podmioty bez względu na swoja siedzibę czy miejsce zamieszkania;

Od czego zależy typ danego rynku walutowego:

• Od polityki władz monetarnych

• Od zakresu wymienialności waluty krajowej

Podział rynku lokalnego:

• Wolny rynek walutowy – podmioty mogą dokonywac wymiany walut z pełną swobodą bez ograniczeń władz monetarnych; sytuacje na rynku reguluje popyt i podaż na waluty obce; występuje w krajach o walutach w pełni wymienialnych; można bez żadnych ograniczeń przeprowadzac transakcje walutowe

• Reglamentowany rynek walutowy – nie ma swobody wymiany walut; funkcjonuje państwowy monopol walutowy; waluta kraju jest walutą niewymienialną; cechą charakterystyczną jest występowanie czarnego rynku walutowego; w pełni kontrolowany, cechuje go wymienialność wewnętrzna; państwo podejmuje wszystkie decyzje co do zasad przeprowadzania operacji walutowych;

• Pośredni rynek walutowy – wystepuje, gdy w danym kraju wystepuje częściowa reglamentacja dewizowa;

Podział rynku lokalnego (narodowego, z odniesieniem do międzynarodowego):

• Rynek detaliczny – bardzo duża liczba transakcji niskokwotowych; podmioty występujące na rynku detalicznym to przede wszystkim osoby fizyczne oraz przedsiębiorstwa dokonujące wymiany handlowej na rynku zagranicznym; głównym celem na rynku detalicznym jest rozliczanie transakcji handlowych oraz zabezpieczanie się podmiotów przed ryzykiem walutowym;

• Rynek hurtowy – rynek, na którym wyznacza się cenę waluty, z założenia powinien to być rynek w pełni swobodny, regulowany tylko przez popyt i podaż, ale w niektórych krajach władze monetarne wprowadzają ograniczenia w postaci tzw. Korytarza wahań kursowych; w większości rynek spekulacyjny zdominowany przez podmioty bankowe; transakcje są wysokokwotowe i oscylują w ok wartości miliona dolarów bądź wielokrotności tej kwoty;

Podzial rynku walutowego:

• Rynek giełdowy – dominują transakcje opcyjnie i transakcje futures

• Rynek pozagiełdowy – wystepuje brak standaryzacji, a przeprowadzane transakcje wynikają z zapotrzebowania klientów

Pojęcia związane z rynkiem walutowym:

1. Kurs walutowy – cena jednej waluty wyrazona w drugiej walucie; kursy walutowe w Polsce podajemy do 4 cyfr po przecinku

2. Waluta bazowa – waluta, której ilość w danym kursie jest stała i wynosi 1 bądź 100 jednostek; w notowaniach waluta bazowa zazwyczaj podawana jest jako pierwsza

3. Waluta kwotowana – waluta, której ilość zmienia się w kolejnych kwotowaniach

4. Kurs kupna BID – cena, po której diler walutowy jest gotowy kupić jednostkę, bądź 100 jednostek danej waluty

5. Kurs sprzedaży ASK (lub OFFER) – cena, po której diller walutowy jest gotowy sprzedać jednostkę lub 100 jednostek danej waluty

6. Duża figura – część ceny, której dilerzy walutowi nie kwotują; w odróżnieniu do

7. Pestek (punkty) - są to dwie ostatnie cyfry w zapisie kursu walutowego, które podlegają kwotowaniu przez dilerów rynku walutowego

8. Prowizja – opłata kwotowa lub procentowa uzyskiwana przez dilera walutowego za zawarcie transakcji

9. Spread walutowy – różnica między kursem kupna BID, a kursem sprzedazy OFFER;

10. Marża walutowa – wielkość określona kwotowo, jaką bank dodaje do kursu sprzedaży i odejmuje od kursu kupna waluty

Podstawowe funkcje kursow walutowych:

• Funkcja cenotwórcza – polega na przeniesieniu zagranicznego układu cen na układ krajowy wraz ze wszystkimi z tego wynikającymi konsekwencjami; wystepuje w gospodarce rynkowej; jest ograniczona przez podatki cła i opłaty występujące w danym kraju;

• Funkcja informacyjna – polega na uzyskaniu przez osoby fizyczne i podmioty gospodarcze w danym kraju informacji na temat ceny walut obcych

Czynniki oddziaływujące na kursy walutowe:

• Ekonomiczne

• Podaż walut obcych oraz popyt na te waluty

• Stan bilansu handlowego i płatniczego danego kraju

• Wysokość inflacji oraz wysokość stóp procentowych w danym kraju

• Ceny obowiązujące w danym kraju w porównaniu z zagranicą

• Swoboda w przepływie kapitałów i ewentualna reglamentacja walutowa

• Rodzaj polityki monetarnej i walutowej danego kraju (ekspansywna czy restrykcyjna)

• Stan gospodarki i koniunktura gospodarcza danego kraju oraz krajów dokonujących z danym krajem wymiany handlowej

• Polityczne

• Uwidaczniają się w szczególności w sytuacji napięć politycznych w danym kraju, w czasie: konfliktów międzynarodowych, wyborów, występowania konfliktów regionalnych.

• Psychologiczne

• Przewidywania oraz prognozy dotyczące stanu gospodarki danego kraju, prognozy optymistyczne i pesymistyczne

• Spekulacyjne

• Czynniki o charakterze ekonomicznym i dotyczą obniżenia bądź podwyższenia ceny waluty obcej

• Czynniki spekulacyjne wystepują najczęściej w okresie silnych napięć na rynkach walutowych

Pojęcia związane z kursami walutowymi (urzędowe):

Dewaluacja – obniżenie kursu waluty krajowej wobec walut obcych;

Rewaluacja – podwyższenie kursu waluty krajowej wobec walut obcych

Deprecjacja – spadek kursu waluty na rynkach walutowych;

Aprecjacja - wzrost kursu waluty na rynkach walutowych;

Rewaluacja i dewaluacja są zależne od władz monetarnych. Natomiast deprecjacja i aprecjacja zależy od kształtowania się kursu waluty na rynku walutowym.

Od czego zależy i jak powinien się kształtować kurs walutowy

1. Zależy od prowadzonej polityki monetarnej w danym kraju

2. Prawidłowy kurs walutowy podnosi efektywność całej gospodarki narodowej

3. Prawidłowy kurs walutowy jest odzwierciedleniem dynamiki i rozwoju danego kraju wobec innych państw

4. Prawidłowy kurs walutowy spełnia wymogi dotyczące utrzymania równowagi bilansu płatniczego w dłuższym okresie.

Rodzaje kursów walutowych

1. Z punktu widzenia czasu funkcjonowania

• Kurs wolnorynkowy – kształtowany wyłącznie przez popyt i podaż na waluty obce

• Kurs czarnorynkowy – kształtowany jest przez nielegalne transakcje kupna i sprzedaży walut; wystepuje, gdy kurs oficjalny nie jest zgodny z popytem i podażą na waluty obce;

• Płynny elastyczny kurs walutowy – ustalany jest przez popyt i podaż na waluty obce, czasami korygowany przez władze monetarne, które dokonują interwencji na rynku walutowym;

• Kurs stały krótkookresowy – wystepuje gdy w danym kraju jest wyższe tempo inflacji niż w krajach sąsiednich;

• Kurs stały o szerokiej marży wahań wokół parytetu centralnego – szeroki zakres wahań wokół parytetu centralnego pozwala na eliminację krótkookresowych zakłóceń w bilansie płatniczym; wystepuje najczęściej w krajach o niskiej inflacji

• Sztywny kurs walutowy – nie zmienia się on w długim okresie czasu, nawet w sytuacji , gdy byłoby to korzystne dla stanu bilansu płatniczego

2. Z punktu widzenia czasu trwania

• Kursy stałe – większy wpływ państwa

• Krótkookresowe

• O szerokiej marży wahań wokół parytetu centralnego

• sztywne

• kursy zmienne – większy wpływ rynku

• płynne

• wolnorynkowe

• kursy zmienne

• parytetowe – miały ustalony parytet w stosunku do złota, dolara lub waluty krajów kolonialnych

• nieparytetowe – nie wystepuje parytet w złocie lub w innej walucie

3. Z punktu widzenia liczebności

• Kurs jednolity – cały obrót płatniczy zagranicą odbywa się po jednolitym kursie walutowym

• Kurs dualny – stosowany sporadycznie w obrotach handlowych i na rynkach kapitałowych; najprostsza forma kursu zróżnicowanego; wystepuje gdy władze monetarne chcą mieć kontrole nad międzynarodowymi przepływami kapitału;

• Kurs zróżnicowany – polega na ustaleniu odmiennych poziomów kursu walutowego dla transakcji eksportowych i importowych; liczebność i wielkość tych kursów zależy od politykki danego kraju (proeksportowa czy proimportowa); w ramach kursów zróżnicowanych występują zarówno kursy stałe jak i kursy zmienne;

4. Z punktu widzenia stopnia ingerencji państwa w kształtowanie kursu walutowego

• Kurs wolnorynkowy

• Kursy walutowe wymagające ograniczonej ingerencji państwa

• Pełzające

• O szerokiej marży wahań wokół parytetu centralnego

• płynne

• kursy walutowe które wymagają silnej ingerencji państwa na rynkach walutowych oraz zastosowania innych środków gospodarczych w celu utrzymania danego kursu

• sztywne

• dualne

• zróżnicowane

Na teście definicje danych kursów, ale bez poszeregowania.

WYKŁAD XI

07.01.2014

Kryzysy na rynkach finansowych

Kryzys finansowy – ekstremalny przypadek niestabilności

- sytuacja w której mają miejsce istotne zaburzenia na rynkach finansowych cechujących się nagłym obniżeniem cen aktywów oraz upadłością licznych instytucji finansowych

- zakłócenia powstające na rynku finansowym powodujące wzrost hazardu moralnego na tym rynku oraz utrudniające rynkom finansowym efektywny transfer funduszy do podmiotów o najwyższych możliwościach inwestycyjnych (Mishkin)

- zakłócenie na rynkach finansowych kojarzone z obniżeniem cen aktywów, a także z niewypłacalnością dłużników i pośredników rozprzestrzeniające się w całym systemie finansowym

Przyczyny kryzysów finansowych (Owsiak)

• wadliwe rozwiązania regulacyjno-nadzorcze w systemie finansowym

• niedoszacowanie ryzyka podejmowanego przez instytucje finansowe

• przesadny optymizm podmiotów funkcjonujących w systemie finansowym co do kształtowania się cykli koniunkturalnych w gospodarce

• dążenie podmiotów funkcjonujących w systemie finansowym do szybkiego uzyskania zwrotu na zainwestowanym kapitale

• podejmowanie decyzji przez analityków finansowych na podstawie instynktu stadnego

Przyczyny kryzysu według orłowskiego

• nagły i szybki rozwój rynków finansowych

• szybki rozwój rynku derywatów

• zmiany demograficzne

• zmiany w układzie sił w gospodarce światowej oraz zwiazana z tym nierównowaga gospodarcza

• niedoszacowane zabezpieczenia kredytu

• nieumiejętne metody szacowania ryzyka na rynku derywatów

• procesy globalizacyjne które miały wpływ na zmiany w alokacji produkcji pomiedzy różnymi krajami i kontynentami

• błędy w polityce gospodarczej krajów obiętych kryzysem

Cechy kryzysu finansowego:

1. zakłócenia i zaburzenia na rynkach finansowych

2. spadek cen aktywów

3. niewypłacalność pośredników oraz instytucji finansowych

4. wycofywanie depozytów przez deponentów z banków (gwałtowne)

5. utrata zdolności efektywnej alokacji środków

6. upadłość instytucji finansowych

7. interwencje rządowe