Walka patrycjuszy i plebejuszy trwały dwa i pół wieku i nastały dopiero na początek III w. p.n.e. Pierwszym sukcesem było ustanowienie urzędu trybuna ludowego, co datuje się na rok 494 p.n.e. w czasie pierwszej secesji plebejuszy. Plebejusze spotykali się u stóp Awentynu, gdzie dedykowano świątynię trójcy plebejskiej Ceres, Libera i Libery, opiekuńczych bóstw rolnictwa i patronów plebejskich. Awentyn był miejscem przechowywania archiwum plebejskiego, oraz miejsce gdzie rozdawano zboże najuboższym. Ziemię uprawną wokół góry w 456r. rozdano plebejuszom.
Trybuni ludowi
mieli chronić plebejuszy przed wyzyskiem patrycjatu
zwoływali i prowadzili zgromadzenia plebejskie odpowiedzialne za uchwały dotyczące plebejuszy i powoływanie przedstawicieli plebejskich
mógł stosować veto blokując każde postanowienie patrycjuszy
gwarantowano im osobistą nietykalność
ich władza ograniczała się tylko do miasta Rzymu
W programie walk plebejuszy znalazły się takie postulaty:
dostęp do bezpłatnych urzędów (homores)
dostęp do eksploatowania (ager publicus) ziemi państwowej
zniesienie długów a zwłaszcza zniesienie niewoli za długi
ograniczenie samowoli sądownictwa patrycjuszy
spisanie praw
Kodyfikacje praw wg tradycji sporządzono między 451- 449 p.n.e. Początkowo miała tego dokonać komisja złożona z patrycjuszy pod wodzą Appiusza Klaudiusza Krassusa, ale już Rom później dokooptowano pięciu przedstawicieli spośród warstwy niższej aby nadać kompromisowy charakter działań. Wobec braku porozumienia przy powołaniu komisji mającej spisywać prawa, plebejusze zdecydowali się na drugą secesję. Oblicze wojny domowej na tyle przeraziło patrycjuszy że komisja 10 decemwirów szybko sporządziła skodyfikowane na dwunastu tablicach prawa, które zostały niezwłocznie ogłoszone (449 r. p.n.e.).
Prawo XII tablic sankcjonowało własność prywatną surowo karząc wszelkie naruszenia prawa, ograniczało lichwę oraz wprowadzało emancypację jako formę własności. Polegała ona na obrzędzie dotykania ręką pewnego przedmiotu i wypowiadając określoną formułę nabywca stawał się właścicielem. Prawo XII tablic zakazywało zawierania małżeństw między patrycjuszami a plebejuszami. Po ostrych reakcjach na mocy zrewidowano ten przepis.
Od 449 r. p.n.e. najwyższą władzę sprawowali patrycjuszowscy konsulowie wraz z pretorami, którzy doradzali w sprawach sądowych. Nacisk plebejuszy doprowadził że od 444r. w miejsce konsulów wprowadzono urząd trybuna wojskowego z władzą konsularną, którym teoretycznie mógł zostać również plebejusz. Część obowiązków konsula przejął cenzor, który miał prawo przeprowadzania spisu ludności oraz mianowania senatorów.
Za rządów Licyniusza i Sekstiusza w 367r wprowadzono prawo że plebejusze mogą być dopuszczeni do konsulatu; w 320r. p.n.e. stało się zasadą że jeden konsul musi być plebejski. Wprowadzono także ustawę agrarna ograniczającą własność jednego obywatela do 500 jugerów, czyli 125 ha.
W dalszym toku zdobywania uprawnień przez plebejuszy nastąpiły dopuszczenia do urzędów:
edylatu kurialnego -364r
dyktatury – 356r.
cenzury – 351r.
pretury – 337r.
pontyfików i kolegium augurów – 300r.