W wypracowaniu postaram się scharakteryzować sylwetki trzech prezydentów Polski w okresie międzywojennym. To różniące się postacie polskiej areny politycznej po odzyskaniu niepodległości, pionierzy rządów parlamentarnych jak i autorytarnych
Wybrany w 1919 r. Sejm Ustawodawczy po uchwaleniu konstytucji wykonał swoje główne zadanie, do jakiego było powołany. Partie polityczne przygotowywały się do nowych wyborów. Aby w nich zwyciężyć, prawica połączyła swoje siły. W wyniku porozumienia Narodowej Demokracji, Chrześcijańskiej Demokracji i Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego powstał blok polityczny pod nazwą Chrześcijański Związek Jedności Narodowej, zwany popularnie Chena. Inny blok przedwyborczy stworzyły mniejszości narodowe-Blok Mniejszości Narodowej. Wybory odbyły się w listopadzie 1922r. Prawica (Chjena) zebrała 29% głosów, centrum 24%, lewica 25% i mniejszość narodowa niecałe 22%. Ta równowaga polityczna znacznie utrudniała zmontowanie rządu, który miałby większość w parlamencie. Najpilniejszym zadaniem nowego parlamentu było dokonanie elekcji pierwszego prezydenta II RP
Według konstytucji marcowej prezydenta Rzeczpospolitej wybierało Zgromadzenie Narodowe, czyli Sejm i Senat. Po trzech turach głosowania pozostali trzej kandydaci: Stanisław Wojciechowski wspierany przez część lewicy, Gabriel Narutowicz - kandydat części lewicy i mniejszości narodowych oraz wystawiony przez prawicę Maurycy Zamoyski. W ostatecznej rozgrywce walka toczyła się między Narutowiczem a Zamoyskim. Na Narutowicza swoje głosy przerzucili posłowie z PSL "Piast" i Narodowej Partii Robotniczej. Narutowicz wygrał stosunkiem 289 do 227 głosów. Trzeba tu także podkreślić, że ponad jedna trzecia głosów oddanych na Narutowicza pochodziła od mniejszości narodowych, które były od lat już zaciekłym wrogiem endeków.
Gabriel Narutowicz urodził się 17 marca 1865r w Teleszach niz. Żmudzi w rodzinie drobnego szlachcica kresowego, uczestnika powstania styczniowego. Po ukończeniu gimnazjum w Lipawie, został studentem najpierw Uniwersytetu w Petersburgu, a następnie Politechniki w Zurychu, którą ukończył z wyróżnieniem w 1891 roku. Podejrzewany przez ochranę o związki z rewolucjonistami musiał pozostać w Szwajcarii, gdzie zasłynął, jako projektant elektrowni wodnych.. Wkrótce po wybuchu I wojny światowej stanął na czele Polskiego Komitetu Samopomocy w Zurychu, w 1915 roku został także przedstawicielem Komitetu Vaveyskiego (powołanego przez Sienkiewicza) w Zurychu. Związał się także ze stowarzyszeniem „Polska a Wojna”, które choć oficjalnie neutralne, jednak w rzeczywistości sprzyjało idei Legionów Polskich.
Gdy tylko Polska odzyskała niepodległość, Narutowicz podjął próbę powrotu do kraju. Zrezygnował z pracy akademickiej i przestał przyjmować zamówienia na nowe projekty. Szybki powrót do Ojczyzny uniemożliwiała choroba jego żony – Ewy Krzyżanowskiej. Do Polski wraca dopiero po jej śmierci, w 1920 roku. Wraca po 34 latach nieobecności.
Od czerwca 1919 roku był ekspertem rządu polskiego do spraw technicznych przy inwestycjach hydrologicznych Po śmierci w lutym 1920 ukochanej żony, Ewy, powziął ostateczne postanowienie o powrocie do Polski. W lipcu 1920 został ministrem robót publicznych w gabinecie Władysława Grabskiego, a potem w kolejnych rządach. „Przerzucony z kraju o wzorowej cywilizacji – napisał Władysław Baranowski – i to zwłaszcza w tej dziedzinie, w której mu w Polsce przyszło pracować, przy całej swej świadomości, jak tu jest wiele do zrobienia, ani narzekał, ani krytykował, lecz bystro oceniał zakres i teren swej działalności, którą rozłożył na całe lata”. W kraju przyjmuje – w gabinecie Władysława Grabskiego - tekę ministra ds. robót publicznych. Zostaje przewodniczącym Państwowej Rady Odbudowy oraz pierwszym prezesem Akademii Nauk Technicznych. Udziela się, jako inżynier, często podróżuje po południowych stronach kraju, planuje utworzyć tam wielką sieć elektrowni wodnych.
Pracował dla kraju, jako działacz polityczny, ale i dyplomata. Wiosną 1922 roku bierze udział w konferencji w Genui poświęconej nowemu układowi sił w Europie. W owym roku zostaje powołany na stanowisko ministra spraw zagranicznych. Aczkolwiek ministrem tym był tylko kilka miesięcy, zyskuje miano „ministra pokoju”. W krótkim czasie zdążył zdobyć szacunek i zaufanie, nawet wśród ludzi z przeciwnej strony sceny politycznej. W 1922 roku godzi się na kandydowanie i walkę o mandat posła do Sejmu RP. Mimo rozpoznawalnego nazwiska i niezależnej pozycji na scenie politycznej nie zdołał uzyskać wystarczającej ilości głosów: sejmowe ławy nie były mu pisane. Po wyborczym rozczarowaniu nie chciał kandydować do Senatu, choć parokrotnie proponowali mu to działacze PSL „Wyzwolenie”. Właśnie ta partia pod koniec 1922 roku zaproponowała Gabrielowi Narutowiczowi udział w pierwszych wyborach prezydenckich w II Rzeczpospolitej. Narutowicz początkowo nie chciał się na to zgodzić. Ostatecznie został jedną z pięciu osób ubiegających się o najwyższą godność państwową. 9 grudnia 1922 roku, głosami lewicy, politycznego centrum i mniejszości narodowych, wybrany został na stanowisko prezydenta RP. Nie był to wybór jednomyślny. Kandydatura Narutowicza była szczególnie zajadłym obiektem ataków ze strony endecji. 16 grudnia 1922 roku, w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, prezydent Gabriel Narutowicz ginie od kul nacjonalisty Eugeniusza Niewiadomskiego. Jest on bez wątpienia ofiarą wściekłej, bezprzykładnej w polskiej historii nagonki. Pierwszy prezydent II Rzeczpospolitej, zasłużony inżynier, umiarkowany polityk, nie zdoławszy nawet w pełni rozpocząć swego urzędowania, pochowany został ze wszystkimi honorami w katedrze św. Jana w Warszawie. Rokował bardzo dobrze, niedane mu było jednak reformowanie kraju, nie wpłynął na zmianę sceny politycznej w pierwszych latach odradzającej się Ojczyzny.
Stanisław
Wojciechowski był drugim prezydentem II Rzeczpospolitej. Urząd
sprawował od 22 grudnia 1922 do 14 maja 1926 roku.
Urodził się 15 marca 1869
roku w Kaliszu. Ojciec, Feliks, był strażnikiem więziennym. Jego
przodkowie walczyli w powstaniu styczniowym.
W 1888 roku
rozpoczął studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym Uniwersytetu
Warszawskiego. Na studiach rozpoczął działalność polityczną.
Był członkiem tajnych antyrosyjskich organizacji
niepodległościowych i aktywistą tworzącym związki zawodowe.
W
latach 90. XIX wieku związał się z ruchem robotniczym. Był
uczestnikiem zjazdu założycielskiego Polskiej Partii
Socjalistycznej w Paryżu w 1892 r. i zjazdu tej partii w Wilnie w
1893, podczas którego poznał Józefa Piłsudskiego.
Za swoją
działalność był represjonowany przez carskie władze. Dlatego
zdecydował się na emigrację: od 1892 do 1906 r. przebywał za
granicą, początkowo w Szwajcarii, następnie w Paryżu, skąd
został wydalony, jako niebezpieczny działacz polityczny.
Ostatecznie trafił do Wielkiej Brytanii.
W 1906 r. legalnie
wrócił do kraju. Tu zajął się tworzeniem polskiego ruchu
spółdzielczego spożywców. Po wybuchu I wojny światowej, w 1915
r. ewakuował się do Rosji. Podczas wojny prowadził działalność
w Komitecie Narodowym Polskim. W tym czasie starał się godzić
środowiska polskich narodowych demokratów i socjalistów.
Po
powrocie do kraju z powrotem zajął się działalnością w ruchu
spółdzielczym, zostając szefem Związku Spożywców. 15 Stycznia
1919 r. został mianowany przez Naczelnika Państwa ministrem spraw
wewnętrznych w gabinecie Ignacego Paderewskiego. Był nim do czerwca
1920.
Jego wyboru na prezydenta dokonało Zgromadzenie Narodowe
20 grudnia 1922 roku, po tragicznej śmierci z rąk zabójcy
pierwszego prezydenta II RP, Gabriela Narutowicza, po zaledwie pięciu
dniach urzędowania. W głosowaniu pokonał Kazimierza Morawskiego
stosunkiem głosów 298 do 221. Jego rządy przerwał przygotowany
przez Józefa Piłsudskiego przewrót majowy. 14 Maja 1926
zrezygnował ze stanowiska.
Był rozczarowany sytuacją w kraju
i wycofał się z życia politycznego. Poświęcił się działalności
w ruchu „Społem”, był także profesorem – do 1939 r. wykładał
w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i Wyższej Szkole
Handlowej w Warszawie. W czasie II wojny światowej Niemcy
aresztowali syna Wojciechowskiego. Oferowali jego uwolnienie, w
zamian za podpisanie przez byłego prezydenta deklaracji lojalności
wobec III Rzeszy. Wojciechowski odmówił, a jego syn został
zamordowany w obozie w Oświęcimiu. Zmarł 9 kwietnia 1953 w
Gołąbkach pod Warszawą.
Trzecim prezydentem, IIRP, którego rządy zostały przerwane przez najazd hitlerowców na polskie a jednocześnie zamknol epokę polskich prezydentów na długie lata-Moscicki.
Urodził się 1 grudnia, 1867 r. w Mierzanowie k. Ciechanowa w rodzinie ziemiańskiej. W latach 1887-91 studiował chemię na politechnice w Rydze. Działał wtedy w polskich organizacjach socjalistycznych, m.in. w II Proletariacie. Po krótkim pobycie w kraju, zagrożony aresztowaniem w związku z nielegalnym produkowaniem materiałów wybuchowych i przygotowywaniem zamachu na generał-gubernatora Hurkę, emigrował w 1892 r. przez Berlin do Londynu. W Londynie uczestniczył w pracach Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. Tam też, w 1896 r., po raz pierwszy zetknął się z Józefem Piłsudskim. W 1897 r. przeniósł się do Szwajcarii, gdzie otrzymał stanowisko asystenta na uniwersytecie we Fryburgu. W 1912 r. powołany został na Katedrę Chemii Fizycznej i Elektrochemii Technicznej Politechniki Lwowskiej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, obok pracy naukowej, zajął się organizowaniem polskiego przemysłu chemicznego. Od 1922 r. był dyrektorem naczelnym Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie. Ogłosił ponad 60 prac i patentów. Jego najważniejszym osiągnięciem naukowym było opracowanie przemysłowej metody otrzymywania kwasu azotowego z powietrza przez syntezę tlenków azotu w łuku elektrycznym. Rok 1926 stał się punktem zwrotnym w życiu Mościckiego. Jeszcze przed przewrotem majowym angażował się w działalność tzw. demokratycznej inteligencji. Po dokonaniu zbrojnego zamachu stanu w maju 1926 r. Piłsudski wysunął jego kandydaturę na prezydenta RP. Zgromadzenie Narodowe powierzyło mu ten urząd większością głosów 1 czerwca 1926 r., Jako prezydent realizował linię polityczną Piłsudskiego. W 1933 r. został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na drugą kadencję. Po śmierci Piłsudskiego w 1935 r. Mościcki stanął na czele grupy polityków zwanej zamkową, która rywalizowała o władzę z grupą popierającą Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego.
17 września 1939 r. wspólnie z rządem i Naczelnym Wodzem przekroczył granicę polsko-rumuńską i został internowany przez władze rumuńskie (początkowo w Bicaz, a następnie w Craiovej). Mając na celu zachowanie ciągłości istnienia i działania struktur państwowych prezydent Mościcki na podstawie art. 13 Konstytucji kwietniowej z 1935 r. zdecydował się na ustąpienie ze swego urzędu i wyznaczenie następcy w osobie Władysława Raczkiewicza. 25 grudnia 1939 r., będąc w świetle prawa już osobą prywatną, uzyskał zgodę na wyjazd do
Szwajcarii, gdzie spędził ostatnie lata swego życia. Zmarł 2 października 1946 r. w Versoix k. Genewy. W 1993 r. jego szczątki przewieziono do Polski i złożono w krypcie prezydenckiej katedry św. Jana w Warszawie. (PAP)
Mam nadzieje ze udało mi się, choć w małym stopniu przedstawić sylwetki trzech wybitnych polskich postaci sceny politycznej i naukowej. Wiele by można było dyskutować na temat ich polityki sprzeczać się o pozytywy i negatywy, ale nie możemy zapominać ze każdy z nich rządził w innych sytuacjach i nastrojach politycznych. Musimy tez pamiętać ze to byli pionierska droga do stworzenia nowej polityki w starym zmęczonym kraju.123 Lata nie podlegosci polski przysłużyła się do tego ze Polacy nie znali wolności ani samodzielnego myślenia, intigencja polska była bardzo małym gronem ludzi. I choć osobiście stwierdzam ze można było inaczej postąpić z niektórymi decyzjami głębiej nad nimi się zastanowić to trzeba pamiętać ze my myślimy jak wolni ludzie, a nieobarczeni prześladownictwem zaborców.