Odczyn popromienny u chorych na raka regionu głowy i szyi.

Radioterapia obok zabiegu chirurgicznego jest jedną z zasadniczych metod skutecznej walki z nowotworami w obrębie głowy i szyi. Dość szybko pojawiają się negatywne skutki napromieniania związane obecnością objawów klinicznych w postaci odczynów popromiennych co prowadzi do uszkodzeń skóry, błony śluzowej, tkanki podskórnej, kości i gruczołów ślinowych, a także narządu wzroku.

Objawy popromienne są spowodowane śmiercią komórki lub procesami gojenia zaczynającymi się w obrębie napromienianych tkanek. Ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek wzrasta w przypadku kojarzenia radioterapii z chemioterapią. Organizm na poziomie komórkowym łatwiej toleruje dawkę rozłożoną na kilka frakcji, podawanych w odpowiednich odstępach czasu, niż jednorazową dawkę skumulowaną. Do oceny zmian obiektywnych i subiektywnych stosuje się szereg skal np. RTOG, CTCAE, RISRAS, VAS itp.

Ważne jest uświadomienie pacjentowi konieczności stosowaniu środków nawilżających po kolejnych dawkach napromieniania. Mogą one zawierać d-panthenol, kwas foliowy lub wyciąg z nagietka lekarskiego. W przypadku ryzyka rozwoju infekcji można zastosować preparaty zawierające chlorheksydynę, nystatyne. Pojawienie się owrzodzenia nie jest przeciwwskazaniem do mycia i osuszania zmienionej skóry. W trakcie radioterapii ważna jest dieta mająca na celu wykluczenie pokarmów potencjalnie podrażniających lub uszkadzających błonę śluzową przewodu pokarmowego. W przypadku wysokiego odczynu wg Dische’a konieczne może być żywienie za pomocą sondy lub żywienie pozajelitowe, silne leki przeciwbólowe z grup opioidów oraz glikokortykosteroidy.

Sprawując opiekę nad pacjentem w trakcie radioterapii regionu głowy i szyi zespół pielęgniarski napotyka się na szereg problemów pielęgnacyjnych spowodowanych obecnością odczynu popromiennego dlatego działania profilaktyczne oraz leczenie odczynu popromiennego należy rozpocząć już w trakcie napromieniania i kontynuować przez wiele miesięcy po jego zakończeniu. Takie postępowanie zmniejsza zazwyczaj nasilenie zmian popromiennych i skraca proces gojenia skóry, tym samym pozwala uniknąć późnych powikłań w postaci owrzodzeń, blizn, czy martwicy.

Słowa klucz: popromienne zapalenie skóry, radioterapia, odczyn popromienny, rak głowy i szyi