HISTORIA POLSKIEJ DYPLOMACJI

I POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Dyplomacja zaczynała sie tworzyc w czasach nowo_ytnych, w czasach gdy

powstawała nowoczesna słu_ba dyplomatyczna. W czasach nowo_ytnych takim panstwem,

które tworzyło słu_be dyplomatyczna w obecnym tego słowa rozumieniu była Republika

Wenecka. Republika Wenecka wysyłała jako pierwsze panstwo swoich ambasadorów,

wysyłała tych ambasadorów na stałe do wszystkich mo_liwych stolic i oni tam rezydowali

i stamtad przysyłali raporty o sytuacji mo_na by to tak okreslic w kraju pobytu. Poniewa_ to

okazało sie niezmiernie korzystne to w slad za Wenecja poszły inne panstwa przy czym

mineło znów wiele lat zanim doszło do ukształtowania sie słu_by dyplomatycznej w obecnym

jej kształcie.

W czasach nowo_ytnych ambasador musiał władac bardzo dobrze nie tylko jezykiem

francuskim, który wówczas był nie tylko jezykiem dyplomacji ale równie_ jezykiem elit, to

był wpływ własnie Wersalu, wpływ płynacy z Pary_a, który był uwa_any za taka

najmodniejsza stolice Europy ale równie_ musiał wystepowac w obronie honoru swojego

monarchy i polegało to na tym, _e np. przedmiotem sporu mogło byc to, kto pierwszy miał

przejsc przez dane drzwi, i w takiej sytuacji nale_ało po prostu wyciagnac szpade

i pojedynkowac sie. Szereg tych spraw zostało uregulowanych na Kongresie Wiedenskim

w 1815 roku, szereg innych spraw dotyczacych funkcjonowania słu_by dyplomatycznej

uregulowała konwencja wiedenska z 1961 roku.

Pierwsza Rzeczpospolita od samego poczatku miała bardzo słaba dyplomacje, dlatego

_e w ogóle skarb panstwa był pusty, w ogóle były problemy z pieniedzmi na wojsko i na

szereg innych rzeczy a có_ dopiero mówic o pieniadzach na dyplomatów, na słu_be

dyplomatyczna. I tutaj były problemy z finansowaniem tej słu_by dyplomatycznej aczkolwiek

rzecz jasna wysyłano poselstwa badz te_ rezydowali posłowie w stolicach, które miało

znaczenie z punktu widzenia Warszawy tzn. w Stambule, w Moskwie, w Wiedniu. Biorac pod

uwage np. fakt _e Polska toczyła liczne wojny z Turcja, _e problemem były stałe najazdy

Tatarów to tutaj te kwestie wymagały rozmaitych rozmów, rozmaitych działan tak_e

dyplomatycznych. Oczywiscie były te_ kontakty z Francja czy z Watykanem, natomiast nie

było mo_liwosci utrzymywania stałych placówek dyplomatycznych w postaci poselstw czy

ambasadorów we wszystkich stolicach europejskich to_ przekraczało mo_liwosci.

To wszystko zale_ało równie_ od stanu finansów panstwa, tak jak wspomniałem stan

finansów panstwa był fatalny wiec ambasadorowie czesto musieli dokładac z własnej kieszeni

i to były te problemy z funkcjonowaniem słu_by dyplomatycznej w okresie I Rzeczpospolitej

do konca XVIII wieku, czyli do rozbiorów.

Upadek panstwa polskiego oznaczał z natury rzeczy koniec równie_ wszelkiej słu_by

dyplomatycznej. Upadek panstwa polskiego oznaczał wraz z podpisaniem w Saint

Petersburgu przez panstwa zaborcze konwencji petersburskiej, która mówiła o wykresleniu

i nie u_ywaniu nazwy Królestwa Polskiego. Konwencja ta została wkrótce potem z reszta

złamana przez Napoleona bowiem Napoleon tworzy Ksiestwo Warszawskie ale zarazem

mówi o wprowadzeniu wojny polskiej. W 1812 r. dokonujac uderzenia na Rosje zostaje

w armii, stwierdza: rozpoczynam druga wojne polska, wiec to ju_ jest zdecydowane

stwierdzenie o co chodzi w tej wojnie, a w wyniku kongresu wiedenskiego powstaje

Królestwo Polskie zwane te_ Kongresem, nie mniej jednak nie ma czegos takiego jak

Królestwo Polskie - nie dysponuje własna słu_ba dyplomatyczna, poniewa_ królem polskim

jest car Rosji i car Rosji koronuje sie na króla Polski.

Po kongresie wiedenskim carowie sa koronowani na królów polskich i własciwie

w całym tym poczcie królów polskich własciwie nie sa carowie, nie figuruja, Romanowowie

nie figuruja aczkolwiek oni byli koronowani do momentu powstania listopadowego.

Powstanie listopadowe usuwa z tronu ówczesnego cara natomiast okres zaborów przynosi

- 2 -

brak Polski jako panstwa, Polska nie istnieje, Polska nie jest panstwem, i to jest jedna

zasadnicza sprawa. Jesli natomiast mo_emy mówic o prowadzeniu pewnej dyplomacji,

pewnej działalnosci dyplomatycznej natomiast tutaj te_ nie wiem czy postawic znaku

zapytania i czy to czasem nie była u_yc słowa politycznej ale działalnosc dyplomatyczna te_

jest działalnoscia polityczna tj. dyplomacja Hotelu Lambert, a wiec ugrupowanie ksiecia

Czartoryskiego funkcjonujace w Pary_u. Da_y do odzyskania niepodległosci poprzez

doprowadzenie do jakiejs współpracy czy wykorzystanie korzystnej koniunktury na arenie

miedzynarodowej wsród innych panstw europejskich. Szczególnie tutaj byłby własciwie

mo_na powiedziec takie trzy kierunki działalnosci Hotelu Lambert. Pierwszy kierunek do

1848 r. polegał na uderzeniu w Rosje i rozbiciu Rosji poprzez wykorzystaniu w tym celu

irredenty kaukaskiej, ukrainskiej i ludów południowej Rosji. To było w jakims sensie

zwiazane te_ z wojna krymska w tym czasie te_ Mickiewicz bawił w Turcji gdzie z reszta

zmarł w Stambule, usiłujac te_ otworzyc ten swój legion to wszystko nawiasem sie łaczyło.

W latach 1845-49 była koncepcja wykorzystania Włochów, Słowaków, Wegrów oraz

Ukrainców mieszkajacych po obu stronach Karpat przeciwko Austrii, a wiec tym razem

celem było rozbicie drugiego z panstw zaborczych i to jest okres Wiosny Ludów. To wia_e

sie z tym, _e na Wegrzech tworzy sie w czasie rewolucji wegierskiej w 1848 r., tworzy sie

legion polski, walczy przeciwko Austriakom generał Bern wiec to wszystko tak nawzajem sie

łaczy. Jednoczesnie Rosja dostrzega to zagro_enie poniewa_ widac, _e tutaj sa Polacy

niezmiernie aktywni i z pomoca Habsburgom przysłane sa wojska rosyjskie, które pomagaja

w tłumieniu powstania wegierskiego i wreszcie od 1849 r. ksia_e Czartoryski wraca do

pierwotnej koncepcji kaukaskiej. Polska w owym czasie jako panstwo nie istnieje, jako

polityki zagranicznej w zwiazku z tym nie prowadzi, bo nie ma takich mo_liwosci, ale

zarazem stara sie prowadzic działalnosc wymierzona przeciwko dwóm panstwo zaborczym

tzn. Rosji uwa_anej za najwiekszego zaborce i Austrii, która jest uwa_ana za zaborce, który

mo_e najszybciej ulec rozkładowi i to jest działalnosc słuszna ale na owe czasy, bo to jest

połowa XIX w. Działalnosc ta nie przynosi oczekiwanych rezultatów dopiero koniec I wojny

swiatowej spowoduje rozkład zarówno panstw zaborczych jak i powstanie MSZ-tu polskiego

jak i powstanie wreszcie całej struktury, rozpoczecie działalnosci dyplomatycznej itd.

MSZ (Ministerstwo Spraw Zagranicznych) powstał na podstawie dekretu Rady

Regencyjnej Królestwa Polskiego 26 pazdziernika 1918 r. Oficjalnie obchodzimy rocznice

Odzyskania Niepodległosci 11 listopada tymczasem z tego wynika, _e polskie Ministerstwo

Spraw Zagranicznych powstało dwa tygodnie wczesniej przed Odzyskaniem Niepodległosci,

to jest nie jedyny przypadek. Zupełnie podobnie było z oddziałem drugim Sztabu

Generalnego. Oddział II Sztabu Generalnego tj. wywiad i kontrwywiad, który te_ powstał na

jakies dwa tygodnie wczesniej przed Odzyskaniem Niepodległosci i zupełnie podobnie było

z Policja Polityczna. Na czele MSZ-tu jako jego pierwszym szefem był wybitny polityk

Narodowej Demokracji Stanisław Głabinski. To wszystko brało sie stad, _e ju_ wczesniej na

terenie Królestwa Polskiego po akcji 5 listopada 1916 r. tworzone były struktury za zgoda

panstw niemieckich, które posiadały mniejszy czy wiekszy zakres swojej władzy.

Akt 5 listopada wydany przez dwóch cesarzy austriackiego i niemieckiego przewidywał

powstanie na ziemiach odebranych zaborcy rosyjskiemu panstwa polskiego, które bedzie

monarchia konstytucyjna tylko, _e powstał problem po pierwsze kto ma byc tym monarcha,

i nie wiadomo jakie beda granice tej monarchii. Zgłaszali sie co prawda ró_ni ludzie do tego

aby zostac monarchami tego majacego powstac Królestwa Polskiego, bo to zawsze byc

królem majacym powstac w Królestwie Polskim to jest chyba niezła fucha. Kiedys była jakas

Polska, wykombinowano, _e ma znów powstac i _e ma byc Królestwem. Byli ludzie, którzy

zaczeli roscic pretensje do tego _eby objac tron tego panstwa. Podobno jednym z nich był

ówczesny ksia_e Pszczynski, jeden z najwiekszych magnatów na Slasku. Ksia_eta pszczynscy

to autentycznie była jedna z najbogatszych rodzin na Slasku i niesamowicie skoligacona tzn.

wywodzili sie z Piastów Slaskich, a poniewa_ Piastowie Slascy wywodzili sie od Mieszka I

i Bolesława Chrobrego i Ksia_eta Piastowie Slascy, których było całe mnóstwo bo to były

malenkie ksiastewka powstałe w wyniku rozpadu dzielnicowego, które uległy całkowitemu

- 3 -

zniemczeniu (zgermanizowaniu), wiec w ten sposób ksia_eta pszczynscy mogli autentycznie

wysuwac swoje pretensje do tronu polskiego jako wywodzacy sie od Piastów, wiec tutaj

pewne podstawy mieli. Jako ksia_eta _yjacy autentycznie na pograniczu władali jezykiem

i polskim i niemieckim ale poniewa_ na pograniczu wybór narodowosciowy czesto szedł

rodzinach to jeden z tych ksia_at pszczynskich w czasie II wojny swiatowej słu_ył

w jednostkach polskich w radzie w Wielkiej Brytanii natomiast drugi trafił do oddziałów SS,

to były zupełnie pomieszane rzeczy i zupełnie naturalnie bo na ka_dym pograniczu tego typu

rzeczy sie zdarzaja i sa naturalne.

Rada Regencyjna tworzy Departament Stanu czyli cos w rodzaju Ministerstwa Spraw

Zagranicznych oraz tworzy jego zagraniczne placówki miedzy styczniem 1917 r.

a pazdziernikiem 1918 r. Te placówki funkcjonuja i działaja w panstwach centralnych

(Niemcy, Austro-Wegry, Turcja i Bułgaria, które były sojuszem istniejacym w okresie

I wojny swiatowej) ponadto powstaja inne placówki zagraniczne. Te placówki zagraniczne

pózniej odegraja bardzo wa_na role bo takich w bazie ich powstanie, powstana w ogóle

placówki zagraniczne MSZ mianowicie Komitet Narodowy Polski. Komitet Narodowy Polski

była to instytucja powstała zorganizowana z inicjatywy Romana Dmowskiego czołowej

postaci Obozu Narodowego. Roman Dmowski najpierw działał w Rosji ale bardzo szybko

doszedł do wniosku, _e Rosja wojne przegra w zwiazku z czym przeniósł sie do Szwajcarii

a ze Szwajcarii do Francji. Komitet Narodowy Polski jest instytucja której celem jest

reprezentowanie interesów polskich zarówno na terenie panstw antanty (sojusz pomiedzy

Wielka Brytania, Francja i Rosja - ten sojusz to przeciwnik panstw centralnych) jak i panstw

neutralnych (Szwajcaria, Austria i Watykan, które nie wtracaja sie w _adne konflikty i spory

miedzynarodowe), i Roman Dmowski osiaga jeden niezaprzeczalny sukces mianowicie

Komitet Narodowy Polski zostaje uznany za przedstawicielstwo polskie narodu polskiego

w Pary_u, ale nie panstwa polskiego bo panstwo polskie nie istnieje.

Do rewolucji pazdziernikowej Rosja jest sojusznikiem panstw antanty w zwiazku

z czym panstwa antanty nie moga w _aden sposób wypowiadac sie na temat niepodległosci

Polski, samodzielnosci czy nie moga sie w ogóle wypowiadac na temat czegokolwiek co

miałby otrzymac naród Polski poniewa_ Rosja jest ich sojusznikiem, i nie mo_na działac

wbrew interesom swojego sojusznika. Sytuacja radykalnie zmienia sie w momencie gdy do

władzy dochodza bolszewicy i bolszewicy zaczynaja prowadzic rokowania pokojowe

z panstwami centralnymi, separatystyczny i w tym momencie ju_ zrywaja wczesniejsze

umowy i ustalenia tzn., _e panstwa zachodnie maja ju_ wolne rece to w tym momencie my

mo_emy sie wypowiadac na temat integralnosci Polski. Trzecia siecia, jest siec placówek ale

działajacych równie_ na terenie panstw centralnych i czesciowo tak_e panstw neutralnych

Naczelnego Komitetu Narodowego. Naczelny Komitet Narodowy powstał w 1914 r.

w Krakowie jako swego rodzaju polityczna nadbudowa, polityczne zwierzchnictwo nad

legionami. Dzieje NKN (Naczelny Komitet Narodowy) nie zostały dotad opisane poniewa_

akta NKN sa w archiwum w Krakowie na Wawelu ale po pierwsze jest tego du_o a po drugie

sa nieuporzadkowane.

NKN został powołany jako instytucja, która miała sprawowac i sprawowała

zwierzchnictwo polityczne nad legionami. Józef Piłsudski bardzo takiej instytucji nie lubił

poniewa_ on dowodził pierwsza brygada a tutaj wymyslono taka instytucje nie mnie jednak

ta instytucja odegrała dosc powa_na role w zaopatrzeniu legionów w pracach werbunkowych

w finansowaniu ró_nych rzeczy itd. a poza tym tworzyła ró_ne placówki zagranica, i to był

powiedzmy ten trzeci pion na bazie, którego powstał MSZ (Ministerstwo Spraw

Zagranicznych).

Rada Regencyjna Królestwa Polskiego 26 X 1918 r. tworzy Ministerstwo Spraw

Zagranicznych. Dotychczasowy Departament Stanu Rady Regencyjnej przekształca sie

w MSZ. Na czele MSZ-u stoi Stanisław Głabinski. Stanisław Głabinski bardzo krótko

kierował MSZ-tem poniewa_ Rada Regencyjna 4 XI 1918 r. powołała rzad Władysława

Wróblewskiego. To wszystko to było jeszcze wtedy gdy Królestwo Polskie znajdowało sie

pod okupacja niemiecka, jeszcze panstwa centralne utrzymywały Polske w swoich rekach

- 4 -

i Władysław Wróblewski w dalszym ciagu oprócz tego, _e jest szefem tego rzadu równie_

kieruje MSZ-tem ale to ju_ trwa bardzo krótko poniewa_ zaraz potem Piłsudski wraca

z Magdeburga do Warszawy i przejmuje władze z rak Rady Regencyjnej. Zaraz potem

poniewa_ to wszystko sa ludzie, którzy sa własciwie niezwiazani z Piłsudskim ale ju_

13 XI 1918 r., czyli dosłownie zaraz po powrocie Józefa Piłsudskiego do Warszawy, jeden

z jego najbli_szych współpracowników Tytus Filipowicz organizuje pierwsze zebranie

pracowników MSZ a w dniu nastepnym przejmuje MSZ. Tytus Filipowicz jest jednym z tych

ludzi, którzy sa bardzo scisle zwiazani z Józefem Piłsudskim po czym zaraz potem 18 XI

1918 r. powstaje pierwszy gabinet, bo Naczelnik Panstwa poleca utworzenie gabinetu

Jedrzejowi Moraczewskiemu i powstaje gabinet Jedrzeja Moraczewskiego, w którym

szefostwo MSZ obejmuje Leon Wasilewski. Od razu ma miejsce niesłychanie wa_na rzecz

mianowicie 16 XI 1918 r. Józef Piłsudski, czyli Naczelnik Panstwa wysyła note do

wszystkich panstw koalicyjnych i neutralnych o powstaniu Niepodległej Polski. Jaka była na

to reakcja? Kto zareagował pierwszy przyjeciem tego do wiadomosci, _e Polska powstała?

Otó_ te note przyjeto do wiadomosci tylko w Berlinie, i 21 XI 1918 r., wiec dosłownie 5 dni

po wysłaniu, Harry Kessler rozpoczał misje w Warszawie jako poseł niemiecki. Istnieje

problem poniewa_ my mamy rzad Moraczewskiego w Warszawie i Komitet Narodowy Polski

Romana Dmowskiego w Pary_u. W tej sytuacji i Dmowski, Piłsudski dochodza do

porozumienia, które swiadczy wybitnie o tych politykach i dochodzi do powstania rzadu

Paderewskiego. Ignacy Paderewski był człowiekiem zwiazanym z Dmowskim i to było

warunkiem porozumienia. Rzad powstaje w styczniu 1919 r., i bardzo szybko bo Stany

Zjednoczone i cały rzad Paderewskiego 30 I 1919 r. Francja 24 II 1919 r., Wielka Brytania

25 II 1919 r. a Włochy 27 II 1919 r. Roman Dmowski i Ignacy Paderewski (premier) sa

członkami delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Pary_u, która rozpoczeła sie

18 I 1919 r. Te placówki po Komitecie Narodowym Polski a wiec te Ambasady

Rzeczpospolitej, które przekształciły sie w placówki Komitetu Narodowego Polskiego, to

były placówki w Pary_u, gdzie ambasadorami byli Erazm Filc, w Londynie Władysław

Sobanski, w Rzymie Konstanty Stirmunt i w Waszyngtonie Ignacy Paderewski (na samym

poczatku) potem Kazimierz ksia_e Lubomirski (koniec maja 1919 r.). Warunkiem tego

porozumienia Józefa Piłsudskiego z Romanem Dmowskim było wydelegowanie

10 przedstawicieli Piłsudskiego do Komitetu Narodowego Polskiego i był to Leon

Wasilewski, Kazimierz Dłuski, Antoni Sujkowski i Michał Sokolnicki.

W 1919 r. nastapiło kształtowanie sie MSZ-tu pod wzgledem personalnym z ró_nych

grup, to były cztery grupy, po pierwsze byli to ludzie z MSZ-tu austriackiego. Austro-Wegry

to było specyficzne panstwo, to było panstwo gdzie istniała mo_liwosc robienia kariery

oczywiscie nie dla wszystkich bo na przykład nie było mo_liwosci robienia kariery przez

pewne grupy narodowosciowe np. w wojsku przez ydów tzn. _eby osiagali stopnie

generalskie tutaj istniały pewne zapory. Polacy osiagali wy_sze stopnie oficerskie,

awansowali do stopnia generalskiego i potem szli na emeryture ale nie mniej jednak było

sporo Polaków zarówno w korpusie generalskim jak te_ w MSZ-cie, MSZ-cie było ich du_o,

a tam była dobrze zorganizowana biurokracja. Druga grupa to był Komitet Narodowy Polski.

Trzecia grupa to był Naczelny Komitet Narodowy oraz Legionisci i zwolennicy Piłsudskiego,

i wreszcie czwarta grupa to był Departament Stanu Rady Regencyjnej. Pod wzgledem

społecznym czy u_ywajac dzisiejszego okreslenia klasowym to była przewaga arystokratów

i ziemian, powa_ne były wpływy NDK-ów i Komitetu Narodowego Polskiego. Komitet

Narodowy Polski (KNP) to sa te_ NDC-y a_ przewaga arystokratów i ziemian. Arystokratów

czy ziemian to był to człowiek dobrze wychowany, umiejacy zachowac sie na salonach,

znajacych tych kilka jezyków, wiec w sam raz nadajacy sie do funkcji dyplomatycznej

dlatego te_ oni potrafi spełniac te role.

II Rzeczpospolita była panstwem szalenie klasowym, i tam te ró_nice społeczne były

niesłychanie ostre. 18 X 1918 r. czyli tu_ przed podpisaniem przez Niemców kapitulacje

zostaje sformułowana w Londynie w memorandum brytyjskiego ministra spraw

zagranicznych Arthura Balfoura. Arthur Balfour sporzadził wtedy memorandum, w którym

- 5 -

stwierdził, _e (i to była nie tylko jego koncepcja, to była koncepcja charakterystyczna dla

brytyjskich elit politycznych) zakładała ona utworzenie Polski terytorialnie małej. Politycy

brytyjscy mysleli tradycyjnymi kategoriami, a wiec oni mysleli w sposób nastepujacy, _e po

pokonaniu pruskiego militaryzmu i po zawarciu pokoju z Niemcami oraz po oczekiwanym

upadku rzadu Moraczewskiego w Rosji. To jest pazdziernik 1918 r. czyli rok po przewrocie

bolszewickim. W tym czasie spodziewano sie, _e jednak ten rzad bolszewicki powinien sie

rozleciec niedługo. Oba te panstwa a wiec Niemcy i Rosja beda decydowac o równowadze sił

we wschodniej czesci kontynentu. Nie nale_y da_yc do tego a_eby Polska została

rozbudowana bo to doprowadziłoby do rewan_yzmu ze strony Niemiec badz ze strony Rosji

i wtedy doprowadziłoby do kolejnej wojny w Europie w zwiazku z czym Polska ma byc mała.

O sytuacji we wschodniej czesci kontynentu beda decydowac Niemcy i Rosja, to jedna

sprawa.

Nastepnie druga rzecz, która była wtedy istotna, która wpłyneła na narzucenie Polsce

tzw. małego traktatu wersalskiego, czyli traktatu dotyczacego ochrony mniejszosci to była

sprawa mianowicie w dniu 21 XI 1918 r. oddziały ukrainskie wycofuja sie ze Lwowa, i Lwów

zostaje zajety ju_ całkowicie przez oddziały polskie i w tym momencie dochodzi do trzy

dniowego pogromu ydów we Lwowie dokonanego przez _ołnierzy polskich i ofiar

smiertelnych tego pogromu pada ok. 60, 70 ydów wg innych danych liczba ofiar wynosi ok.

150. Wreszcie zostaje zaprowadzony ju_ porzadek we Lwowie i nastepuje spokój. Skad sie

ten pogrom wział? Po pierwsze nie był to jedyny pogrom w tym czasie w ogóle poniewa_

pogromy w owym czasie pod koniec wojny miały miejsce w wielu miejscowosciach

własciwie wszedzie, wczesniej miał miejsce pogrom w Przemyslu, miały miejsce w innych

miejscowosciach austriackich, był tez pogrom we Frankfurcie nad Menem, tak _e takie rzeczy

sie zdarzały. W mojej opinii wynikało to z faktu rozkładu struktur panstwowych po prostu

przestawały istniec struktury panstwowe i nie było _adnych struktur panstwowych, które

byłyby w stanie utrzymac i zapewnic porzadek i to jest jedna rzecz. Druga rzecz to wszystko

wzieło sie stad, _e władze zachodnio-ukrainskie republiki ludowej czyniły w owym czasie

usiłowania powiedzmy kokietowały ydów a_eby przyciagnac ich na swoja strone, i czesc

ydów zwłaszcza sposród ugrupowan syjonistycznych zdecydowało sie poprzec w tym

starciu polsko-ukrainskim własnie Ukrainców, i to jest prezentowane jako kolejna przyczyna.

Inna przyczyna fakt nastepujacy mianowicie oficerowie polscy przyjmowali do swoich

oddziałów ogromna ilosc ludzi najró_niejszego autoramentu, i bron otrzymywali własciwie

wtedy we Lwowie faktycznie rzecz biorac ka_dy kto sie zgłaszał jako ochotnik do walki

o polski Lwów.

W Wielkiej Brytanii pojawiały sie koncepcje lansowane przez Lewisa Namiera

przyłaczenia Galicji Wschodniej ze Lwowem włacznie do Rosji albo do Czechosłowacji.

Namier był postacia dosc ciekawa, był to urzednik brytyjskiego MSZ-tu, który ukonczył

studia w Szwajcarii i w Londynie, wywodził sie własnie z Galicji Wschodniej, był wybitnie

zdolny pózniej był wybitnym historykiem, został obdarzony tytułem szlacheckim przez

królowa brytyjska ale on da_ył do tego a_eby te tereny na wschód od Sanu nie przypadły

Polsce. W liscie do swojego ojca tłumaczył, _e kieruje sie głównie interesem panstwa,

którego jest urzednikiem. O co tutaj chodzi? Tutaj chodzi głównie o to, _e takie było

stanowisko jego zwierzchników. Jego zwierzchnicy uwa_ali, _e Polska ma byc mała. 8 XII

1919 r. stwierdzili, _e granica wschodnia miała biec od Grodna do Brzescia a nastepnie

wzdłu_ Bugu do Sokala. Co sie działo dalej na południe ich nie interesowało dlatego, _e ta

uchwała została powzieta pod wpływem białej emigracji rosyjskiej. Wiosna 1919 r.

wysuwana dwa warianty co do przebiegu granicy na terenie Galicji Wschodniej ale to

zwiazane było z wojna, z Ukraincami natomiast w któryms momencie pojawia sie okreslenie

linii Curzona.

10 VII 1920 r. została wysunieta propozycja linii rozejmowej miedzy armia polska

a armia Rosji Radzieckiej. Ta propozycja została wysunieta przez Brytyjczyków tzn. przez

Lloyda George’a i przez ministra spraw zagranicznych George’a Curzona stad nazwa. Curzon

nagle przestał pracowac w MSZ-cie brytyjskim 30 IV 1920 r. a wiec ju_ nic z tym nie miał do

- 6 -

czynienia, wiec nie mógł byc autorem linii Curzona 10 VII skoro prace zakonczył 30 IV.

Premier Władysław Grabski w Spa podpisał ten dokument poniewa_ został do tego zmuszony

przez przedstawicieli mocarstw. Tresc tego dokumentu brzmi nastepujaco: Co sie tyczy

wschodniej Galicji to armie stana na linii, które osiagna w dniu rozejmu po czym ka_da armia

cofnie sie o 10 km celem utworzenia strefy na Ukrainie. W tym dniu który jest zawierany

rozejm armie staja potem cofaja sie o 10 km. Nastepnego dnia tj. 11 VII 1920 r. szef

brytyjskiego MSZ czyli Curzon wysyła depesze do rzadu sowieckiego i przedstawia w niej

warunki rozejmu i namawia Georgija Cziczerina, czyli szefa sowieckiego MSZ-tu do

zgodzenia sie na to bo Polacy ju_ sie na to zgodzili teraz prosimy was _ebyscie wy sie na to

zgodzili a tymczasem armie sowieckie maszeruja do przodu bo tj. lipiec 1920 r. Armie

Michaiła Tuchaczewskiego (oficera armii carskiej) ida do przodu jak najszybciej z tym, _e

nota Curzona zawiera istotna zmiane w porównaniu z tym co podpisał Władysław Grabski

mianowicie w nocie tej w odniesieniu do Wschodniej Galicji tresc ju_ jest inna i brzmi

nastepujaco: Linia ta biegnie w przybli_eniu nastepujaco Grodno, Bałowka, Niemirów, Brzesc

Litewski, Borowusk, Chustiwów, na wschód od Hrubieszowa przez Kryłuk i dalej na zachód

od Rawy Łódzkiej, na wschód od Przemysla do Karpat oraz z drugiej strony nale_ałoby łaczyc

do warunków rozejmu postanowienie, i_ wojska Rosji Radzieckiej zatrzymaja sie w odległosci

50 km na wschód od tej linii. We Wschodniej Galicji obie strony pozostana na linii zajetej

przez nie na dzien zajetej na dzien podpisania rozejmu. Niektórzy pisza, _e Lewis Namier

sam sie przyznawał, i_ był współautorem tego telegramu lorda Curzona do Cziczerina.

11 X 1939 r. w Londynie w rozmowie z polskim ministrem spraw zagranicznych

Augustem Zaleskim, lord Halifax, czyli brytyjski minister spraw zagranicznych i premier

Anglii Neville Chemberlain przypomnieli o zaproponowanej w 1920 r. przez lorda Curzona

linii oddzielajacej ziemie etnicznie polskie od etnicznie nie polskich. Stwierdzili te_ w tej

rozmowie, _e w _adnych warunkach Polska nie bedzie mogła liczyc na to, _e Wielka Brytania

rozpocznie wojne przeciwko Rosji Sowieckiej na rzecz odzyskania przez Polske tych ziem,

które zostały zajete przez Sowietów. Od tej pory linia Curzona ju_ na stałe weszła do obiegu

dyplomatycznego i o niej ju_ mówiono ciagle.

Brytyjczycy byli zdecydowanie zwolennikami i doprowadzili do plebiscytów zarówno

w Prusach Wschodnich jak na Górnym Slasku co ostatecznie doprowadziło do podziału tych

terytoriów do powstan slaskich. Ostatecznie w wyniku III powstania slaskiego (2/3 V 1921 r.)

Polska uzyskała 29% obszaru Górnego Slaska. Równie_ dzieki Brytyjczykom doszło do tego,

_e Gdansk został wolnym miastem rzadzonym przez wysokiego komisarza Ligii Narodów.

To z kolei doprowadziło do tego, _e Polska wybudowała Gdynie i cały handel zagraniczny

morski polski zaczał odbywac sie przez Gdynie. Niemcy zaczeli bardzo szybko po

wybudowaniu Gdyni skar_yc sie na to, _e Gdynia jest portem, która dusi Gdansk, dlatego _e

rezultatem czegos takiego było to, i_ zaczeły gwałtownie spadac obroty handlowe Gdanska

mianowicie Gdansk dzieki temu nie miał własciwie z kim handlowac bo Gdansk do tej pory

był terenem przez który odbywały sie obroty przewóz towarów z Polska, teraz to sie

skonczyło. Prusy Wschodnie Gdanska jako takiego nie potrzebowały bo miały Kolewiec wiec

przesyłanie towarów do Gdanska było zupełnie nie potrzebne chyba tylko w tym celu _eby

zapłacic dodatkowe cło gdanszczanom i to zaczeło powodowac, _e Gdansk zaczał gwałtownie

na tym interesie tracic i umorzyc. Do Wolnego Miasta nale_ał Gdansk i Sopot (z reszta były

fajne kasyna gry przed wojna) natomiast Polacy wybudowali Gdynie i granica biegła miedzy

Gdynia a Sopotem, i z drugiej strony granica biegła Wisła w zwiazku z czym Gdynia stała sie

faktycznym dusicielem Wolnego Miasta. Nie znano jeszcze w owym czasie pojecia strefy

wolnocłowej i wykorzystywania czegos takiego. Gdansk jako strefa wolnocłowa mogłaby

znakomicie prosperowac ale cos takiego było jeszcze w owym czasie zupełnie nieznane i to

był autentycznie problem. Wybuchła wojna i wszystkie te problemy w gruncie rzeczy

rozwiazała.