Słowo statystyka wywodzi się od łacińskiego słowa „status” – stan rzeczy. W średniowiecznej łacinie słowa status używano dla wyrażenia politycznego stanu rzeczy.

Termin „statystyka” został wprowadzony w połowie XVIII w. przez uczonego niemieckiego Gottfrieda Achenwalla (1719-1772), który rozumiał statystykę jako państwoznawstwo, tzn. naukę o państwie prezentującą podstawowe wiadmości dla tych którzy państwem kierowali. Nauka ta wyrosła z potrzeb administracji państwowej zajmowała się gromadzeniem, porządkowaniem, obróbką (przetwarzaniem) i prezentacją danych liczbowych, a następnie opisem stanu państwa, właśnie na podstawie tych danych.

Działalność taką spotkać można już w starożytności. Wiadomo, że w Egipcie, Babilonii, Persji i Rzymie sporządzane były spisy ludności na potrzeby władających tymi państwami. W średniowieczu oprócz spisów ludności gromadzono również dane dotyczące dóbr królewskich, kościelnych lub klasztornych.

W miarę upływu czasu znaczenie terminu statystyka ulegało istotnym zmianom. Rozbudowa struktur państwowych, rozwój cywilizacyjny i gospodarczy spowodował wyodrębnienie ze statystyki innych nauk zajmujących się opisem i analizą działalności państwa w sferze gospodarczej, takich jak ekonomia, ekonomiki branżowe, finanse, rachunkowość itp. Każda z tych nauk odwołuje się do odpowiednio przetworzonych danych liczbowych, a więc sięga po coraz bardziej rozwinięte narzędzia statystyki, dla których bazą stały się osiągnięcia nauk ścisłych (matematyki, informatyki). Rozwój nauk ścisłych, przede wszystkim teorii rachunku prawdopodobieństwa [B. Pascal (1623-1662) i P. Fermat (1601-1665)], sprawił, że w statystyce zaczęto wykorzystywać możliwości nowych, ciekawych metod badawczych oraz bardziej efektywnych narzędzi obróbki (przetwarzania) danych liczbowych. Tym samym statystyczny opis państw i działalności gospodarczej za pomocą różnego rodzaju zestawień liczbowych stał się bardziej interesujący i przydatny dla ekonomistów, polityków oraz analityków. Jednocześnie statystycy konsekwentnie pozostali przy prezentacji wyników w różnorodnej postaci graficznej, np. tablic czy różnego rodzaju wykresów. Wykresy i tablice zawierały w miarę szczegółowe informacje dotyczące np. ludności, majątku, sił zbrojnych, przemysłu państwa czy sytuacji na rynku kapitałowym (kursy akcji i obroty giełdowe – identyfikacja hossy, czy bessy). Wszystko to sprawiło, że wszelkie zestawienia liczbowe zaczęto określać terminem statystyka. Liczbowe ujmowanie zjawisk przesuwało punkt ciężkosci zainteresowań statystyków i statystyki jako nauki na problemu związane z gromadzeniem, przetwarzaniem, odpowiednią prezentacją danych oraz formułowanie wniosków na podstawie wartości, jakie przyjmują wielkości konstruowane na bazie wyjściowych danych liczbowych. Należy podkreślić że państwo nie jest jedynym obiektem, do którego stosowany jest opis statystyczny. Do każdego obiektu charakteryzowanego za pomocą wielkości liczbowych zwykle stosowany jest opis statystyczny.
Za twórców statystyki opisowej, w dzisiejszym rozumieniu tego słowa, uznać należy anglików Johna Graunta (1620-1674) i Williama Petty’ego (1623 – 1687).
Podwaliny pod metody współczesnej statystyki matematycznej bazującej na losowości obserwacji, a w konsekwencji na pojęciu zmiennej losowej położył Carl Friedrich Gauss (1777-1855) tworząc teorię, za pomocą której na podstawie szeregu pomiarów jakiegoś obiektu można oszacować jego rzeczywisty wymiar (im większa liczba pomiarów, tym mniejszy błąd). Najwybitniejszymi twórcami współczesnych metod statystycznych są Ronald Aylmer Fisher (1890-1962) – twórca metody największej wiarygodności, analizy wariancjii oraz Jerzy Nejman Spława (1894-1981) – twórca metody testowania hipotez, przedziałów ufności.

W języku potocznym pojęcie „statystyka” zawiera różne treści, poczynając od prostych zestawień danych liczbowych opisujących rozważany wycinek rzeczywistości, aż do skomplikowanych procedur stosowanych w procesie przetwarzania danych liczbowych dotyczących odpowiednio licznej zbiorowości jednostek, w celu wykrycia i uwiarygodnienia określonych prawidłowości oraz ich opisu.

W codziennym życiu możemy spotkać statystykę nieomalże na każdym kroku: w pracy, oglądając ulubione zawody sportowe, czytając gazetę, oglądając telewizję (informacje dotyczące gospodarki).

Coraz częściej w trakcie sprawozdań z zawodów sportowych sprawozdawcy używają określenia statystyka zawodów sportowych. Na przykład podczas meczu siatkówki bardzo popularnym stało się określenie statystyka danego seta, które jest stosowane przez sprawozdawcę w momencie, gdy ukazuje się tablica zawierająca zbiór informacji liczbowych dotyczących m.in. sytuacji, z których zawodnicy rywalizujących zespołów zdobywali punkty w danym secie.
Są to informacje wskazujące, ile punktów zdobyły zespoły w wyniku udanych ataków, ile po udanym bloku atakującego przeciwnika, ile bezpośrednio z zagrywki oraz ile w wyniku błędu przeciwnika. Często tego typu dane uzupełniane są informacjami dotyczącymi skuteczności zawodników atakujących z poszczególnych zespołów, liczb zmian w secie oraz długością czasu trwania seta. Dla kibica sportowego ten zestaw informacji liczbowych obrazuje wydarzenia na boisku, a jednocześnie jest statystyką obserwowanych zawodów.

Dla menedżera, zajmującego się działalnością gospodarczą, statystyką mogą być:
- informacje dotyczące sytuacji gospodarczej, obrazowane przez zmiany indeksów giełdowych, kursów walut i cen najważniejszych surowców,
- informacje o sytuacji prowadzonej firmy, tzn. wielkość produkcji, liczba zatrudnionych, ich wiek oraz kwalifikacje, wielkość produkcji firm konkurencyjnych
- dane dotyczące wpływu prowadzonej działalności gospodarczej na otoczenie, poziom współpracy z władzami regionalnymi.

Pracownicy działu analiz ekonomicznych przedsiębiorstwa, którym kieruje wspomniany menedżer, w dużej mierze utożsamiają statystykę z pracami związanymi z gromadzeniem i przygotowaniem informacji liczbowych oraz opatrzeniem ich czytelnym i zrozumiałym komentarzem. Poza tym traktują niektóre metody i narzędzia statystyki, jako sposób badania konkurencyjności swojej firmy na rynku, a w konsekwencji ocenę perspektyw rozwojowych oraz podstawę dla wytyczania alternatywnych kierunków działania firmy.

Każda z wymienionych osób stosuje słowo statystyka poprawnie, jednak każda wprowadza je na innych zasadach i służy jej ono do różnych celów.
Kibic znając wspomniane wielkości, dotyczące wydarzeń na boisku, może ocenić grę poszczególnych drużyn wybrać najlepszego zawodnika w rozważanym turnieju.
Menedżer może na podstawie otrzymywanych informacji wprowadzić niezbędne korekty swojej działalności gospodarczej i przystosować ją do zmieniającej się sytuacji na rynku (inwestycje, 0restrukturyzacja, ogłoszenie upadłości) oraz otoczenia, w którym działa.
Pracownicy działu analiz mogą usprawniać swoją pracę wprowadzając nowe narzędzia badań statystycznych, podnosząc poziom otrzymywanych wyników.
Podane przykłady świadczą o tym, że w mowie potocznej terminu statystyka używamy w różnych znaczeniach. Między innymi określając:
- zbiory danych liczbowych dotyczących konkretnego zagadnienia (w tym znaczeniu mówimy np. o statystyce przemysłu, rozumianej jako zabiór danych liczbowych dotyczących przemysłu)
- wszelkie czynności związane z gromadzeniem i opracowywaniem danych liczbowych (w tym znaczeniu mówimy o sporządzaniu statystyk pewnego problemu czy zjawiska)
- naukę zajmującą się metodami badania zjawisk o charakterze masowym, co znaczy, że badaniu podlega odpowiednio duża liczba jednostek, przez co wyniki badań mogą być uogólniane na zbiorowość.

Ponad statystykę zajmującą się czynnościami które napotykamy w normalnym funkcjonowaniu, sami stajemy się obiektem badań. W Polsce rozwinęła się również oddzielna dziedzina statystyki – statystyka społeczna.

Rozwój tego działu statystyki podyktowany został potrzebą monitorowania rozwoju społecznego. Dość duża dynamika zmian społecznych i konieczność eliminowania dysproporcji w poziomie rozwoju społecznego różnych grup ludności i społeczności przestrzennych zapoczątkowały nowe podejście do rozwoju zrównoważonego. To zadanie wyrównywania dysproporcji w rozwoju społecznym i eliminowania wykluczeń społecznych jest szczególnie ważnym priorytetem europejskiej polityki społecznej, ale jest także istotnym zadaniem dla poszczególnych krajów. Dobrym przykładem jest Polska jako kraj, w którym miały miejsce bardzo głębokie przemiany społeczne. Na początku transformacji polskiej gospodarki odnotowano drastyczne pogorszenie się sytuacji na rynku pracy, z dużym spadkiem liczby miejsc pracy i pojawieniem się masowego bezrobocia. W ślad za tym nastąpiło istotne pogorszenie warunków życia dużej części społeczeństwa. Spadek dochodów realnych ludności, poszerzające się ubóstwo, ograniczone zaspokojenie wielu potrzeb, pogłębiające się zróżnicowanie ekonomiczne różnych grup społecznych ludności, silne przestrzenne zróżnicowanie warunków życia – już wtedy zwróciły uwagę na społeczne aspekty rozwoju gospodarczego.

Dość szybko uznano, że istnieje potrzeba systematycznej i kompleksowej oceny społecznych konsekwencji transformacji, a zatem pilne zadanie wypracowania nowego sposobu monitorowania rozwoju społecznego w Polsce.

Bardzo ważnym zadaniem z tego punktu widzenia było zbudowanie systemu badań rynku pracy. Nie występujące wcześniej oficjalnie bezrobocie, nie było nigdy dotąd przedmiotem badań więc wymagało szczególnej uwagi. Statystyka usług społecznych (edukacja, turystyka, ochrona zdrowia itp.), i jej usystematyzowanie okazało się również istotnym elementem badań. Zajęto się również ludnością (ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań procesów demograficznych) oraz warunków bytu ludności (w tym oceny zasięgu i głębokości ubóstwa, zagospodarowania materialnego, stopnia zaspokojenia potrzeb oraz aspiracji ludności). Włożony ogromny wysiłek oraz intensywna praca środowisk akademickiego i instytutów badawczych zaowocowały przygotowaniem w stosunkowo krótkim czasie przygotowano koncepcje szeregu nowych badań realizowanych przez statystykę publiczną. Zmodyfikowano część wcześniejszych badań tak, aby spełniały one wymogi statystyki międzynarodowej i oczekiwania polskich użytkowników.