MARIA!

KORONACJA MARYI
- od XIII w. scena ,w której Matka Boska koronowana jest przez Chrystusa Lub Trójce Święta. , początkowo Matyja tronuje obok Chrystusa i z pokora pochyla ku niemu swoją głowę.
- od XIV . Maryja klęczy przed Chrystus, - podkreślenie Jej roli jako orędowniczki ludzkości.
- później, Maryja klęczy frontalnie pomiędzy Chrystusem i Bogiem Ojcem , którzy wspólnie ją koronują , nad koroną unosi się gołębica Ducha Świętego.
- późne średniowiecze - koronacja Maryi łączona z przyjęciem jej do nieba
- może się unosić jak w momencie przed. Wniebowzięcia
- barok - wniebowzięcie Maryi jako gł. Przed. Gloryfikacji Matki Boskiej. ( w sferze niebieskiej oczekuje na nią Trójca Święta i aniołowie trzymajacy koronę.

** korona - atrybut Matki Boskiej - królowa Nieba i uosobienie Kościoła Chrystusa.
* Siedzące obok siebie , ukonorowane postacie Chrystusa i Marii przed. Matkę i Syna - mistyczna para oblubieńców.

WNIEBOWZIĘCIE MARYI
przyjęcie duszy Maryi do nieba. Wskrzeszenie i cielesne wniebowzięcie z grobu w towarzystwie apostołów.
- na wschodzie - wniebowzięcie Matki Boskiej przed. W scenie zaśnięcia Maryi Panny jako niemowle znajdujące się w ramionach Chrystusa w otoczeniu aniołów
- na zachodzie - cielesne wniebowzięcie - unoszona Maryja przez aniołów w mandorli , później na obłokach do nieba.
- scena wniebowzięcia przed, z koronacją Matki Boskiej

- połączenie z motywami Niepokalanego Poczęta
-wniebowzięcie NMP - triumf wolny od grzechu pierworodnego Matki Chrystusa nad śmiercią i diabłem.
* motyw podarowania pasa św. Tomaszowi - zrzuciła pas niewiernemu Tomaszowi udowadniając cielesne uniesienie do Boga.

ZAŚNIĘCIE MARYI PANNY

W momencie zbiżającej się godziny śmierci Maryi , Archanioł Gabriel zwiastuje jej owe przyszłe wydarzenie wręczając jej gałązkę palmową. Na prośbę Maryi , apostołowie na te okazje przybyli , aby towarzyszyć jej w godzinie śmierci. Po zaśnięciu Maryi przybywa Jezus, zabiera jej dusze i odprowadza do nieba. Apostołowie zanoszą ciało Maryi do grobu. Na czele orszaku żałobnego szedł św. Jan, którego Jezus ofiarował opieke na matką, trzymał w reku rajską palmę aby chronić orszak przed Żydami. Św. Piotr ( śpiewający psalm wskazując relacje miedzy św. Dziewicą a arka przymierza) i Paweł niosą mary . Sarkofag Maryi posiada z tego względu niekiedy kształt Arki Przymierza.
Jeden z Żydów próbował przewrócić sarkofag czym został pokarany przez odpadnięcie mu rak, jednak został wyleczony poprzez swoją wiare w Jezusa i Jego matkę.
Przez 3 dni apostołowie czuwali przy grobie . PO 3 dniach pojawił się Chrystus , wskrzesił ciało Matki i połączył je z dusża. Następnie Maryja uniosła się do nieba.

- szt. Bizantyjska - występuje w cyklach ze scenami świątecznymi.
Maria leży z zamkniętymi oczami na łożu + apostołowie . Św. Piotr trzyma kadzidło, św. Paweł nachyla się na Matką Boską. Za łożem stoi Chrystus trzymający w ramionach malutką duszę Maryi, nad Nim unoszą aniołowie z wyciągniętymi rękoma Aby przyjąć świętą duszę.
- zachód - forma przed. Ze szt. Bizantyjskiej
- późne średniowiecze - przed. Maryi leżacej na łożu + apostołowie lub klęcząca w modlitwie i podtrzymywana przez św. Jana

NARODZINY MARYI
- przed. We wnętrzu , charakter sakralny
- Św. Anna odpoczywa na łożu , inne kobiety zajmuja się nowonarodzonym dzieciątkiem
- św. Joachim
- późne średniowiecze - izba mieszkalna

RODZINA MARYI
- od IX w. legenda “ trinubium” ( potrójne małżeństwo ) : św. Anna matka Maryi była żoną Joachima ( córka Maria , matka Syna Bożego ) , żoną brata Joachima - Kleofas ( córka, Maria , matka świętych: Jakuba Młodszego , Tadeusza, Barnaby, Szymona ) , żoną drugiego brata Joachima - Salomasa ( córka Maria Salome , matka świętych : Jakub Starszy, Jan ewangelista)

ROŚLINY MARYJNE , wiązano wiele kwiatów , ziół - piękne, ładnie pachnące z właściwościami leczniczymi.
- stokrotka - moc uzdrowicielska, wyrosła z łez przelanych przez Maryję w czasie ucieczki do Egiptu
- rumianek - moc uzdrowicielska , gł. Na choroby kobiece
- róża
- lilia - dziewicza czystość , niewinność -> symbol ufności w łaskę Bożą, kwiat rajski, symbol Chrystusa, * berło i korona w kształcie lilii = insygnia władzy Boga Ojca, Chrystusa , królowej nieba - Maryi , niebiańskiego posłańca - Gabriel * czerwona lilia - męka Pańska * stylizowane lilie - władza świecka
- obuwik
- przywrotnik
- malwa - moc uzdrowicielska , gł. Na choroby kobiece

RADOŚCI MARYI , szczęśliwe wydarzenia z życia Maryi
XV- XVI w.
1) zwiastowanie
2) narodziny Chrystusa
3) pokłon trzech Króli
4) spotkanie z Symeonem podczas ofiarowania Jezusa w śwityni
5) odnalezienie dwunastoletniego Jezusa w świątyni
6) wniebowzięcie
7) koronacja

BOLEŚCI MARYI
- od XII jako Matka Boska Bolesna ( Mater Dolorosa ) - wydarzenia związane z męka Pańską , opłakiwanie Chrystusa
7 mieczy wbite w serce Maryi odnoszą się do 7 boleści
1) obrzezanie Jezusa
2) ucieczka do Egiptu
3) poszukiwanie dwunastoletniego Jezusa
4) pojmanie Chrystusa
5) niesienie krzyża
6) zdjęcie z krzyża

7) złożenie do grobu

TRZY MARIE
- trzy kobiety asystujące przy ukrzyżowaniu i złożeniu do grobu: Magda Magdalena, dwie spokrewnione Marie y Matka Boska + Maria, żona Kleofasa , Maria Salome

MARIA W SZACIE POKRYTEJ KŁOSAMI
- fragment Pieśni na Pieśniami
- Maryja jako święte pole, na którym bez siewu urodziło się zboże ( Chrystus) , chleb życia
- XIV w. - Maryja w szacie dekor. Kłosami
- Maryja stojąca w polu pszenicy.

MATKA BOSKA NIEPOKALANIE POCZĘTA , IMMACULATA
- odnosi się do Matki Chrystusa wolnej od samoego początku - od momentu zajścia w ciążę św. Anny, od grzechu pierworodnego.
* Anna spotykająca się z Joachimem przy Złotej Bramie
* drzewo Jessego
* Anna Samotrzeć
- od XV w. wizerunek Dziewicy unoszącej się w niebiańskiej glorii z atrybutami niewiasty z Apokalipsy św. Jana -> księzyc po jej stopami, wieniec z gwiazd na jej głowie , obleczona blaskiem słońca, postać jej nad kulą ziemską wokół której wije się wąż pokusy -> Księga Rodzaju
- barok - krzew gorejący
- XVII i XVIII - najczęściej przedstawiana

HEDEGETRIA
- nazwa pochodzi od namalowanego oryginału przez św. Łukasza Ewangelistę
- określa Maryję jako prawdziwą przewodniczkę
- Maryja trzyma Dzieciątko w ramionach w pozycji stojącej lub przed. Jako koronująca lub w półfigurze. Dzieciątko Jezus prawą ręką błogosławi ,a w lewej trzyma zwój ( symbol Boskiego logos - Chrystus)

MADONNA DEL UMILITA - MATKA BOSKA POKORNA
- XIV w.
- Maryja siedzi na ziemi, niskiej ławce z darniny

MARIA LACTANS - MATKA BOSKA KARMIĄCA PIERSIĄ ( wschodni typ przejęty przez zachód)
- odsłonięta pierś , kwitąca laska Aarona, krzew gorejący , naczynie z manną, runo Gedeona, okno, szkło, roślinny maryjne, symbole Pieśni nas Pieśniami , krajobraz z ogrodami miastami

MADONNA DEL PARTO -
- XIV w. ( mistyka franciszkańska ) - dewocyjne przed. Ciężarna Maryja - w lewa dłoń leży na nogo sławionym ciele, prawa trzyma księgę
- otwarty namiot otaczający Maryję - objawienie Boskiej tajemnicy człowieczeństwa Chrystusa

MATKA BOSKA OPIEKUŃCZA , PŁASZCZ OCHRONNY
- Maryja + święci + ludzie szukający schronienia zebrani pod jej rozpostartym płaszczem
- gest zakrycia płaszczem (rodowód średniowiecznego środowiska świeckiego) = symboliczna adopcja dzieci
- pierwsze przed. Koniec XIII w.
- zachód XIV - XV w.
- Maryja bez Dzieciątka Jezus = chroni ludzkość pod swoim płaszczem przed gniewem Chrystusa - Sędziego i prosi go o łaskę dla grzeszników. ( to samo znaczenie w scenach Sądu Ostatecznego)
- Maryja trzymająca Dzieciątko Jezus = litość i zbawienie gł. Gdy Dzieciątko w geście błogosławieństwa nachyla się do szukających łaski i pomaga otworzyć płaszcz trzymany przez aniołów
- Od XV w. pod płaszczem - przedstawiciele świeckich i duchowych stanów z cesarzem , papieżem ( Francja, Niemcy )
- Włochy - członkowie zakonów , bractw, poszczególne rodziny.
- początkowo postacie mniejsze od Matki Boskiej ( wielkości Najświętszej Panny w stosunku do bezradnych ludzi szukających pomocy)
- renesans - postacie tej samej wielkości

ANNA I JOACHIM
* św. Anna - do XII w. jak Maryja, później jako starsza kobieta, chusta - czepek na głowie , zielony płaszcz, czerwona szata, obecność Maryi jako dziecko lub Maryję i Dzieciątko Jezus - > Anna Samotrzeć , w ręce księga lub lilia
* św. Joachim - brodaty, starszy mężczyzna, kapelusz/ nakrycie głowie podobne od turbana , dł. Szata, dł. Płaszcz, krótka szata pasterza, laska pasterska, księga, zwój

Anna i Joachim - rodzice Maryi. (apokryfy,legendy)
* Motyw Złotej Bramy - średniowiecze - moment niepokalanego poczęcia Maryi , X w. szt. Bizantyjska - odpowiednik nawiedzenia Maryi ( Anna Joachim podchodza do siebie przytulaja się , całują ) - przejął też zachód

ANNA
- od VIII w, szt. Bizantyjska jako typ Matki Boskiej np.. Hodegeria , odróżniają się tym, ze Anna trzyma mała Maryję na ramionach odziana w szatę.
- zachód - Anna ma w ręce stary testament z przepowiedniami Mesjasza - zwiastowanie ( czasem w rękach Maryi)
- XIII w. symbol niepokalanego poczęcia - przed. Św. Anny, Maryi i Dzieciątko Jezus w jednej grupie w której Anna jest główna postacią przed.
- barok - pouczanie Maryi razem z Joachimem ( moment prowadzenia Maryi-dziecka , przy Św. Rodzinie)
- od XVI w. śmierć Anny - wzór zaśnięcia Maryi w obecności Joachima, Józefa, Maryi i młodego Jezusa.