1. Czym jest pisanie?

- u źródeł każdego artystycznego powołania można znaleźć pewien niezróżnicowany wybór, który dopiero później zostanie uszczegółowiony przez okoliczności, wychowanie, kontakt ze światem;

- sztuki współczesne wpływają na siebie i są warunkowane tymi samymi czynnikami społecznymi;

- nie istnieje paralelizm literatury i muzyki (różnicuje je forma i materia);

- artysta przenosząc barwę – przedmiot na płótno modyfikuje ją poprzez przekształcenie jej w przedmiot urojony;

- przedmioty odzwierciedlają najgłębsze skłonności artysty (chodzi o malarza i o jego wybór np. czerwieni a nie fioletu), jednak nigdy nie wyrażają uczuć – są nimi jedynie nasycone, w przeciwieństwie do słów;

- krzyk bólu jest znakiem bólu, który go wywołuje, ale pieśń bólu jest zarazem samym bólem jak i czymś innym niż ból;

- malarz, który maluje dom, stwarza na płótnie dom urojony, a nie znak domu – natomiast pisarz opisujący jakąś norę może uczynić ją symbolem niesprawiedliwości. Nora namalowana przez malarza zawsze jest tylko norą – malarz jest niemy;

- znaczeń nie można namalować ani włożyć w muzykę , pisarz zaś ma do czynienia ze znaczeniami;

- królestwo znaków – proza, poezja pozostaje po tej stronie co muzyka, malarstwo i rzeźba – nie odsyła;

POETA

- poeci to ludzie, którzy odmawiają używania języka, poeci nie mówią ani nie milczą – to coś innego;

- poeta wybiera raz na zawszę postawę poetycką, która rozpatruje słowa jako rzeczy, nie jako znaki;

- dla człowieka, który mówi słowa są oswojone, dla poety pozostają w stanie dzikości;

- język jest dla poety pewną należącą do świata zewnętrznego;

- poeta jest poza językiem, widzi słowa na opak, jakby nie obejmował go ludzki los, jakby przychodząc do ludzi najpierw napotkał słowo niczym barierę i nawiązał z nim milczący kontakt;

- poeta nie potrafiąc używać słowa jako znaku pewnego aspektu świata widzi w nim obraz jednego z jego aspektów;

- poeta traktuje słowa jak pułapki do chwytania umykającej rzeczywistości, język jest dla niego zwierciadłem świata;

- słowa podobnie jak rzeczy nie są stwarzane, między słowem i rzeczą oznaczoną został ustanowiony podwójny stosunek wzajemnego, magicznego podobieństwa i znaczenia;

- poeta nie używa słowa dlatego nie ukazuje mu się ono jako autonomiczna funkcja lecz jako materialna jakość, która stapia się z innymi słowami;

- słowo poetyckie jest mikrokosmosem, gdy poeta łączy takie mikrokosmosy ze sobą jest niczym malarz – można pomyśleć że układa on zdanie tymczasem on stwarza przedmiot;

- częściej poeta ma w głowie schemat zdania a słowa przychodzą później;

- zespół wybranych słów funkcjonuje jako obraz odcieni pytania lub zastrzeżenia;

- głupstwem byłoby żądanie poetyckiego zaangażowania – gdy poeta przeleje w wiersz swoje namiętności (gniew czy wzruszenie) przestaje je rozpoznawać: słowa nasycają się nimi i przetwarzają je;

- poeta z prozaikiem nie ma nic wspólnego oprócz tego, że oboje piszą (jedyne podobieństwo to ruch ręki kreślącej litery);

PROZAIK

- proza jest użytkowa, a prozaik to człowiek który posługuje się słowami;

- pisarz do człowiek mówiący: wskazuje, nakazuje, odmawia, pyta, prosi – jeśli czyni to w próżni staje się prozaikiem który nie ma nic do powiedzenia;

- przedmiotem sztuki prozy jest mowa, słowa są nie przedmiotami, ale oznaczeniami przedmiotów;

- proza jest przede wszystkim postawą umysłu, wg P. Valery’ego coś jest prozą wówczas gdy słowo przechodzi przez nasze spojrzenia jak szkło przez słońce;

- jeżyk chroni nas przed innymi oraz informuje o innych, jest przedłużeniem naszych zmysłów, czujemy język spontanicznie – podobnie jak czujemy ręce i nogi;

- słowo jest pewnym szczególnym momentem działania i nie można go rozumieć poza nim;

- przedsięwzięcie prozaika nie może mieć na celu czystej kontemplacji słowa;

- mówienie jest działaniem, rzecz którą nazwano straciła niewinność;

- prozaik jest człowiekiem, który wybrał drugorzędny sposób działania – działanie przez odsłanianie (mówiąc odsłania sytuację innym i sobie samemu, żeby ją zmienić, dotyka jej w samym rdzeniu);

- prozaik nie może z góry zakładać niepowodzenia;

- Brice Parain: „słowa to nabite pistolety”, kiedy prozaik się odzywa to strzela;

- pisarz ma za zadanie odsłonić świat, tak żeby każdy musiał go znać i żeby nikt nie mógł uważać się za niewinnego;

- pisarz raz zaangażowany w świat języka nie może już nigdy udawać, że nie umie mówić (kiedy raz wejdzie się w świat znaczeń już nie da się z niego wydostać)

- pisarzem nie jest się dlatego, że postanowiło się powiedzieć pewne rzeczy tylko dlatego że postanowiło się je powiedzieć w pewien sposób;

- o wartości prozy stanowi styl, który musi pozostać ukryty;

- o formie nic się nie da powiedzieć, każdy wymyślać swoją formę, a dopiero później można ją oceniać;

- dobry pisarz zawsze najpierw decyduje o czym chce pisać, a dopiero później jak to opisze;

- czytanie jest rodzajem opętania: oddaje się zmarłym (pisarzom) swoje ciało, aby mogli ożyć;

- krytycy literaccy cenią dzieła dopiero po śmierci twórców, szukają oni przesłania czyli nauki odmiennej od tej, którą chciał dać autor;

- „czysta” literatura: rozum maskujący szaleństwo, subiektywność podawana jako coś obiektywnego, myślenie które samo jest swoim zaprzeczeniem;

- pisarz powinien być całkowicie zaangażowany w swoje dzieło;

2. Po co się pisze?

- jednym z głównych powodów twórczości artystycznej jest potrzeba poczucia się istotnym w odniesieniu do świata;

- artysta może uznać swoje dzieło za skończone wtedy, kiedy będzie mógł na nie patrzeć zaskoczony a więc nigdy;

- jeśli nasz twórczy poryw pochodzi z głębi serca to w dziele nie odnajdziemy niczego oprócz siebie;

- otrzymanych przez nas efektów nie możemy ocenić obiektywnie, bo zbyt dobrze znamy zabiegi dzięki którym powstały;

- przedmiot literacki jest takim dziwnym bąkiem, który istnieje tylko w ruchu;

- pisarz nie może czytać tego co napisze, ponieważ czyta się przewidując i oczekując, przewiduje się kolejne zdania, zakończenia itd., a pisarz po prostu wie, co napisał, czynność pisania zawiera w sobie ukrytą quasi – lekturę, która uniemożliwia prawdziwe czytanie;

- często się mówi, że pisarz czeka na natchnienie – pisarz jeśli się waha to znaczy, że jeszcze nie postanowił o losach swojego bohatera;

- stworzony przez pisarza przedmiot jest poza jego zasięgiem (nie jest stworzony dla niego) ponieważ wszędzie spotyka jedynie swoją wiedzę, swoją wolę i swoje projekty;

- jeśli utwór nabiera dla autora przedmiotowości to jedynie z upływem lat, wtedy oznacza to, że autor nie byłby już zdolny go napisać;

- pisanie dla siebie oznaczałoby zupełną klęskę;

- akt twórczy to tylko niepełny i abstrakcyjny moment tworzenia dzieła;

- sztuka może istnieć tylko dla i przez czytelnika i autora;

- przedmiot jest istotny ponieważ jest transcendentny w ścisłym sensie znaczenia tego słowa;

- błędem byłoby myśleć, że czytanie jest czynnością mechaniczną;

- przedmiot literacki realizuje się poprzez język lecz nigdy nie jest dany w języku – przeciwnie, jest on jest on milczeniem, zaprzeczeniem słowa;

- nic w dziele nie jest nam dane, trzeba żeby wymyślił to czytelnik wykraczając poza napisane w książce słowa;

- dzieło istnieje tylko na poziomie zdolności czytelnika;

- tworzenie może dokonać się jedynie w czytaniu, ponieważ artysta musi komuś innemu powierzyć zadanie spełnienia tego, co zaczął;

- każdy utwór literacki jest apelem – pisać to znaczy apelować do czytelnika: pisarz apeluje do wolności czytelnika o współpracę w tworzeniu jego dzieła;

- książka nie służy wolności, ona się jej domaga;

- Sartre zgadza się z Kantem, że dzieło sztuki nie ma celu, ale uważa że dlatego go nie ma bo jest celem samym w sobie;

- dzieło istnieje o tyle tylko o ile jest oglądane, przedtem jest jedynie apelem, czystym domaganiem się istnienia;

- jeśli otwieramy jakąś książkę to bierzemy za nią odpowiedzialność;

- dzieło sztuki jest wartością ponieważ jest apelem;

- pisarz nie powinien dążyć to tego by wstrząsać bo może wtedy popaść w sprzeczność z samym sobą;

- świadomość estetyczną charakteryzuje to że jest wiarą na mocy zaangażowania, wiarą podtrzymywaną przez wierność sobie i autorowi;

- to oburzenie, szacunek czy inne uczucia czytelnia do postaci nadają jej obiektywność;

- człowiek, który czyta wzniósł się do najwyższego punktu;

- autor pisze by odwołać się do wolności czytelnika i domaga się jej, wymaga też aby czytelnik odwzajemnił jego zaufanie, którym autor go obdarzył, pojawia się tu drugi dialektyczny paradoks czytania: im pełniej doświadczamy naszej wolności, tym pełniej uznajemy wolność innego, im więcej wymaga się od nas tym więcej my wymagamy od innych;

- celowość dzieła pozostaje problematyczna;

- sztuka jest ceremonią darowania, a ono dokonuje metamorfozy;

- czytelnik posuwa się bezpiecznie – gdziekolwiek by zaszedł autor posunął się dalej od niego, jakiekolwiek ustanowiłby powiązania zawsze będzie miał gwarancję, że zostały one zamierzone;

- to że ktoś postanowił pisać oznacza, że nabrał dystansu wobec swoich uczuć, przekształcił swoje wzruszenia w wzruszenia ogólne;

- czytanie jest paktem wielkoduszności między autorem i czytelnikiem, każdy z nich ma do drugiego zaufanie, każdy na drugiego liczy i wymaga od niego tyle ile od siebie;

- dzieło nie ogranicza się nigdy do namalowanego, wyrzeźbionego czy opowiedzianego przedmiotu, przedstawiane przez sztukę przedmioty ukazują się na tle wszechświata;

- akt twórczy zmierza do tego, aby poprzez kilka przedmiotów, które tworzy lub odtwarza uchwycić świat w całości;

- pisarz, jak każdy inny artysta, zmierza do tego by dać czytelnikowi wzruszenie, które tradycyjnie nazywa się przyjemnością estetyczną (Sartre woli określenie radość estetyczna);

- pojawienie się tego wzruszenia świadczy o tym, że dzieło jest doskonałe;

- radość estetyczna jest uczuciem złożonym;

- przyjemność estetyczna wymaga by każdy człowiek, jako będący wolnością, doznawał przy czytaniu tego samego utworu tej samej przyjemności;

- cała sztuka autora służy temu by wymusić na czytelniku tworzenie tego, co pisarz odsłania, a więc temu by skompromitować czytelnika – w ten sposób obaj dźwigają odpowiedzialność za świat;

- dzieło można uznać za urojone przedstawienie świata jako wymagającego ludzkiej wolności;

- zła powieść to taka, która chce się podobać poprzez schlebianie czytelnikom, podczas gdy dobra stawia im wymagania;

- pisarz: człowiek wolny, który zwraca się do ludzi wolnych, ma tylko jeden temat: wolność;

- nie pisze się dla niewolników, sztuka prozy jest możliwa wyłącznie w ustroju w którym proza zachowuje jakiś sens: w demokracji;

- pisać to w pewien szczególny sposób chcieć wolności;