1. POJĘCIE PRAWA. PRAWO A INNE SYSTEMY NORMATYWNE.

PRAWO – wyznacza sposób zachowania się podmiotów prawnych, to zespół norm postępowań ustanowiony przez właściwe organy państwowe w określonym trybie, które są zagwarantowane przymusem państwowym. Prawo nie wnika w systemy moralne, niesie przesłanie poczucia imperatywnego (poczucia obowiązku).

Prawo wewnętrzne a międzynarodowe publiczne:

- kryterium określenia adresatów norm i twórców norm prawnych

- prawo wewnętrzne tworzone jest przez uprawnione organy państwowe i obowiązuje wszystkie podmioty podlegające jurysdykcji krajowej (os. fiz., os. prawne, org. państwowe)

- prawo międzynarodowe publiczne jest wyrażane w umowach międzynarodowych zawieranych między państwami lub org. międzynarodowymi – nie ma sankcji.

Prawo a inne systemy normatywne:

Prawo jest regulatorem życia społecznego, ale zachowanie się jednostki wyznaczają też inne systemy normatywne: moralność, religia, zwyczaj. Pomiędzy nimi są różnice:

-adresat – prawo jest adresowane do wszystkich (os. Fiz., Os. Prawnych)

-sankcja – prawo dokładnie określa rodzaj kary (sankcji) za naruszenie normy, tryb jej nałożenia, organ właściwy do nałożenia.

-stopień konkretyzacji normy prawnej i moralnej, czasowy i terytorialny zasięg ich obowiązywania. (czyli co za co kiedy i gdzie)

2. NORMA PRAWNA I PRZEPIS PRAWNY. RODZAJE PRZEPISÓW PRAWA.

Norma prawna – to najmniejsza część systemu prawa, poj. Reguła postępowania zagwarantowana przymusem państwowym. Norma pr. Nie jest w postaci gotowej, jest ustalana w toku wykładni prawa czyli interpretacji przepisów prawa, jest wynikiem procesu intelektualnego. Norma składa się z 3 elementów:

Hipoteza-część normy określająca adresata i okoliczności w których zaistnienie powoduje obowiązek adresata zastosowania się do reguły postępowania wyrażonej w dyspozycji.

Dyspozycja- określa sposób powinnego zachowania się adresata normy, może przybrać postać nakazu, zakazu, dozwolenia.

Sankcja- kara dla adresata normy, który nie zastosował się do reguły z dyspozycji.

Np. art. 415 KC  kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Czyli: adresat=kto (każdy) HIPOTEZA, zachowanie adresata=wyrządzenie szkody DYSPOZYCJA, kara=sankcja, bo jest zobowiązany do naprawienia szkody.

Cechy normy prawnej:

-generalna zakres podmiotowy, norma wtedy wskazuje tylko cechy rodzajowe adresata , nie określając tożsamości indywidualnej.

-abstrakcyjna  zakres przedmiotowy

Norma generalna i abstrakcyjna jest przekształcana w normę indywidualną i konkretną w procesie stosowania prawa, którego aktami są wyrok sądu czy decyzja adm.

Przepis prawa – jest to najmniejszy wyodrębniony graficznie i zindywidualizowany element aktu normatywnego. Indywidualizacja następuje przez opatrzenie normy np. artykułem lub paragrafem.

Klasyfikacja przepisów prawa:

- Normy imperatywne (ius cogens, iuris cogentis), bezwzględnie wiążące (obowiązujące) – przepisy, których działanie nie może być ani wyłączone, ani ograniczone, ani zmienione wolą stron.

-Normy dyspozytywne (ius dispositivum), względnie wiążące (obowiązujące) – przepisy, które stosuje się tylko wtedy, gdy strony nie uregulowały swych stosunków w odmienny sposób niż to przewiduje dany przepis, a więc gdy strony nie przyjęły innych postanowień lub nic nie postanowiły w danej kwestii. Określają więc one zakres wolności stron w regulowaniu swoich stosunków.

-Normy semiimperatywne, jednostronnie bezwzględnie wiążące. Gwarantują one minimum uprawnień, ale nie ograniczają zakresu tych uprawnień, zapewniają możliwość zwiększania uprawnień, ale nie dopuszczają możliwości ich ograniczania. W jednym kierunku działają jak ius dispositivum w drugim jak ius cogens.

3. Źródła prawa

4. AKT NORMATYWNY. BUDOWA.

Akt normatywny to zbiór przepisów prawa uporządkowany w oparciu o pewne założenia konstrukcyjne wyrażający normy abstrakcyjne i generalne. Akt normatywny od innych dokumentów różni się tym że zawiera wypowiedzi normatywne a więc nie opisuje rzeczywistości ale formułuje reguły porządanego zachowania adresata norm prawnych.

Budowa ustawy jako aktu normatywnego: ustawa składa się z:

1. Tytuł

2. Przepis merytoryczny: ogólny, szczegółowy

3. Przepisy zmieniające

4. Przepisy przejściowe i dostosowujące

5. Przepisy uchylające

6. Przepisy o wejściu w życie.

Ad. a) Tytuł ustawy może być sformułowany :

-w sposób opisowy i zaczynać się od przyimka „o”

- w sposób przedmiotowy gdzie ustawa rozpoczyna się od pisanych wielką literą wyrazów: KODEKS, PRAWO, ORDYNACJA.

Ad. b) Przepisy merytoryczne są najważniejszą częścią aktów prawnych i wyrażają elementy składające się na normy prawne. Przepisy merytoryczny OGÓLNY, np.: praca w godzinach nadliczbowych. Przepis merytoryczny SZCZEGÓLNY,np.: niedopuszczalność zatrudniania pracowników młodocianych w godzinach nadliczbowych.

Ma zastosowanie zasada: LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI: przepis szczególny uchyla przepis ogólny.

Ad. c) wprowadzanie nowej ustawy bardzo często implikuje konieczność zmiany wcześniej przyjętych(uchwalonych) aktów prawnych. Jest to konsekwencją faktu że prawo jest systemem a tym samym zachodzą w nim wewnętrzne interakcje.

Ad. d) wiążą się z tzw. Kwestiami intertemporalnymi czyli sytuacjami kiedy określone zdarzenie które wydarzyło się w starym stanie prawnym jest oceniane w świetle zmienionego prawa.

Ad.e) i f) przepisy uchylające a przepis o wejściu w życie. Przepis o wejściu w życie ustawy określa moment od którego można wymagać od adresata norm prawnych zachowania wyznaczonego przepisami danej ustawy. Moment wejścia w życie danej ustawy wskazuje się podając datę kalendarzową i wskazując czas który musi upłynąć po ogłoszeniu aktu prawnego (promulgacja). Ustawa musi być podpisana przez prezydenta. Niekiedy ustawa zawiera preambułę czyli element fakultatywny umieszczony na początku ustawy w którym prawodawca określa motywy regulacji, wartości jakimi się kieruje, cel jaki chce osiągnąć.

5. Stosowanie prawa – pojęcie. Etapy stosowania prawa. Akty stosowania prawa.

6. wykładnia prawa, rodzaje wykładni

Zabieg wykładni jest to pewien proces intelektualny, którego celem jest objaśnienie właściwej treści prawnej, objaśnienie zmierzające do wyinterpretowania konkretnej normy postępowania. W uproszczeniu –wykładni dokonujemy po to, aby z przepisu prawa cywilnego wyinterpretować normę prawną, która powie nam jak w danej sytuacji mamy postąpić.

Mamy różne rodzaje wykładni:

1. wykładnia językowa –polega na językowej analizie tekstu prawnego poprzez analizę użytych w przepisie słów i zwrotów

2. wykładnia logiczna –polega na wyinterpretowaniu normy prawnej na podstawie logiki formalnej, w grę tutaj wchodzą różne środki –np. wnioskowanie a contrario i inne

3. wykładnia systemowa –która ma w założeniu, że ustawodawca działa racjonalnie. Należy dokonywać takiej wykładni tekstu prawnego, aby zachować jego spójność uwzględniając wzajemne relacje zachodzące między normami

4. wykładnia funkcjonalna –zakładająca, ze ustawodawca działa w sposób celowy, a skoro działa w sposób celowy to przepisy prawa powinny być interpretowane w taki sposób, aby wynikające z nich normy pełniły najlepiej funkcję do której zostały powołane.

Dopiero wyinterpretowaną w drodze wykładni normę prawną możemy odnieść do ustalonego stanu faktycznego.

7. Obowiązywanie prawa w czasie i w przestrzeni

Przepisy prawa cywilnego obowiązują na całym terytorium państwa polskiego(tzn. na całym terytorium, ambasadach, statkach i samolotach polskich)

Prawo partykularne – obowiązujące na pewnym fragmencie terytorium państwa

Prawo o zasięgu uniwersalne - obowiązujące na całym terenie państwa polskiego.

W przypadkach pojawienia się elementu obcego sprawę sporą rozstrzygają przepisy prawa międzynarodowego prywatnego

2. Początek obowiązywania przepisu

Wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia, chyba że same mówią inaczej, jednak tylko w sytuacjach ważnych dla państwa te przepisy wchodzą w czasie krótszym niż 14 dni. Sposób określenia daty wejścia w życie może być konkretny tzn. wskazywać konkretny dzień lub wyraźny tzn. wskazywać dokładnie o który dzień chodzi.

B. utrata mocy obowiązującej przepisu

1. uchylenie mocy przepisu w sposób dorozumiany - przepis późniejszy uchyla wcześniejszy(tylko jeśli jest taka sama hipoteza)

2. wyraźne usuniecie mocy obowiązującej przepisu - klauzula derogacyjna

3. upływ czasu na jaki ustawa została wydana

4. utrata mocy obowiązującej na skutek orzeczenia TK, gdy akt normatywny nie jest zgodny z konstytucją.

sporny:

5. odwyknięcie – desuetudo

W PRZYPADKU UCHYLENIA USTAWY TRACĄ RÓWNIEŻ MOC ROZPORZĄDZENIA WYDANE NA JEJ PODSTAWIE I W CELU JEJ WYKONANIA.

C. Rozstrzyganie kolizji norm prawnych w czasie

1. lex retro non agit – mimo tej zasady stosuje się czasami retroaktywność. Może być jednak retroaktywność celem ustawy

2. lex posteriori derogat priori – ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą

1. Czasowy

Norma prawna obowiązuje od momentu jej wejścia w życie do momentu uchylenia.

Wejście w życie normy prawnejWarunkiem wejścia w życie jest ogłoszenie aktu normatywnego.

Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych:

Art. 4. 1. Akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy.

§ 45. 1. Przepisowi o wejściu w życie ustawy można nadać brzmienie:

1) "Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia";

2) "Ustawa wchodzi w życie po upływie ..... (dni, tygodni, miesięcy, lat) od dnia ogłoszenia";

3) "Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia" albo "Ustawa wchodzi w życie ..... dnia ..... miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia";

4) "Ustawa wchodzi w życie z dniem ... (dzień oznaczony kalendarzowo)";

5) "Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia".

2. Liczbę dni, tygodni, miesięcy lub lat, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, zapisuje się cyfrą arabską albo słownie. Określenie dnia i miesiąca, o których mowa w ust. 1 pkt 3, zapisuje się słownie.

vacatio legis - Okres między ogłoszeniem aktu normatywnego a datą wejścia w życie.

utrata mocy obowiązującej

• derogacja wyraźna

ustawa - prawo o adwokaturze: Art. 101. Traci moc ustawa z dnia 19 grudnia 1963 r. o ustroju adwokatury (Dz. U. Nr 57, poz. 309 i z 1967 r. Nr 13, poz. 55).

• derogacja milcząca

• w przypadku aktów normatywnych czasowych (epizodycznych) – w ich przepisach końcowych zawarte są regulacje dotyczące utraty ich mocy obowiazującej.

ustawa o świadku koronnym, art. 27. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 września 1998 r. i obowiązuje do dnia 1 września 2006 r.

Wsteczne działanie prawa - zakaz

zasada lex retro non agit – prawo nie działa wstecz.

Wyjątki od zasady lex retro non agit, dopuszczalne w ściśle określonych przypadkach, np.:

Art. 4. § 1. k.k. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

2. Terytorialny

terytorium nie podlegające władzy państwowej:

a. res communis - – nie można ich zawłaszczyć, stanowią wspólne dziedzictwo ludzkości

• morze otwarte,

• przestrzeń kosmiczna, lata 60. XX wieku – prawo kosmiczne, zasada wykorzystania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych, dla dobra i w interesie wszystkich państw.

• dno mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej (deklaracja zasad dotyczących dna mórz i oceanów, 1970; Organizacja Dna Morskiego,1982)

2. res nullius – podlegające zawłaszczeniu.

terytorium podlegające władzy państwowej:

• przestrzeń lądowa

wyznaczona również w oparciu o przeszkody naturalne (rzeki – thalweg, tj. żeglugowy nurt rzeki, środek koryta; góry – wierzchołki, działy wodne;

• przestrzeń morska

XVIII wiek – wykształcenie się współczesnej postaci morza terytorialnego

lata 70. XX wieku – uregulowanie statusu dna mórz i oceanów

morskie wody wewnętrzne – między lądem a wewnętrzną granicą (linią podstawową) morza terytorialnego. Podlegają całkowitej i wyłącznej władzy państwa nadbrzeżnego, nie obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu.

wody archipelagowe jako szczególny rodzaj wód wewnętrznych- obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu.

morze terytorialne – 12 mil morskich. Administracyjna, karna, cywilna (uwzględniająca interesy żeglugi i przepływu) jurysdykcja państwa nadbrzeżnego, obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu.

Obszary nie wchodzące w skład terytorium państwowego:

morski pas przyległy (do 24 mil)

morska strefa ekonomiczna (do 200 mil)- lata 70. XX wieku, III konwencja prawa morza.

suwerenne prawa do badania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, żywymi i mineralnymi, jurysdykcja w zakresie ustanawiania i użytkowania sztucznych wysp, instalacji, urządzeń, morskich badań naukowych, ochrony środowiska morskiego. Państwa mają prawo określania wysokości dopuszczalnego połowu zasobów żywych w strefie.

Stosunek do zasady wolności mórz (mare liberum)

- wolność żeglugi, rybołówstwa, zakładania kabli podmorskich i rurociągów, przelotu

szelf kontynentalny – od lat 50. XX w.,

• przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskim

jednolite położenie prawne przestrzeni powietrznej nad całym terytorium,80-100 km.

• obszar podziemny ­ zdeterminowany możliwością eksploatacji.

Statki morskie, powietrzne, kosmiczne

Nie ma 8????

9.System prawa.

System prawa to ogół norm prawnych obowiązujących w danym państwie w określonym czasie. Zbiór ten jest spójny i nieprzypadkowy, uporządkowany w oparciu o pewne założenia. W jego obrębie zachodzą relacje: treściowe, hierarchiczne, formalne.

Związki treściowe sprowadzają się do zasady znaczeniowej tożsamości języka prawnego, oznacza to że o ile nic innego nie wynika z przepisów szczególnych, określony termin zdefiniowany w jednym akcie prawnym ma takie samo znaczenie jeśli występuje w innym akcie normatywnym.

Związki hierarchiczne w systemie są konsekwencją przyjęcia w konstytucji RP zamkniętego i hierarchicznego katalogu źródeł prawa.

Związki formalne wynikają z tego iż proces tworzenia prawa jest ujęty w ściśle określone ramy których przekroczenie będzie skutkować wadliwością aktu normatywnego.

W systemie prawa można dokonywać podziałów w których najistotniejsze znaczenie ma podział na prawo publiczne i prywatne, które z kolei mogą być dzielone na gałęzie prawa.

Za prawo publiczne uznaje się przepisy regulujące stosunki prawne pomiędzy państwem, jego organami a podmiotami prawa, tj.osobami fizycznymi i prawnymi. Do prawa publicznego zalicza się również przepisy regulujące przepisy prawne pomiędzy organami państwa, natomiast prawo prywatne stworzone jest przez przepisy regulujące stosunki prawne w których uczestniczą osoby fizyczne i prawne.

Na prawo publiczne składają się takie gałęzie prawa jak: prawo karne, administracyjne, konstytucyjne, cywilne.

W obrębie prawa karnego można wyróżnić: prawo karne:

-pr.kar.materialne – określa zasady odpowiedzialności karnej, czyny zabronione i kary oraz środki karne.

-pr.kar.procesowe – reguluje sposób postępowania właściwych organów państwa w przypadku podejrzenia popełnienia czynu zabronionego w świetle prawa karnego materialnego.

-pr.kar.wykonawcze.

Prawo administracyjne – najobszerniejsza gałąź prawa publicznego, jej cechą charakterystyczną jest nie równorzędność podmiotów uczestniczących w stosunkach administracyjno – prawnych. W takim stosunku prawnym zawsze uczestniczy organ administracji publicznej, np. wójt, starosta, wojewoda, minister. Organ ten jednostronnie określa prawa i obowiązki stron.

Prawo cywilne – to najważniejsza gałąź prawa prywatnego. Prawo cywilne materialne reguluje tak fundamentalne kwestie jak w szczególności podmiotowość prawną, dokonywanie czynności prawnych, prawo własności i jego ochronę, sposób powstania i wykonywania zobowiązań, zasady dziedziczenia.

10. Zdarzenia prawne

Zdarzenia cywilnoprawne ze szczególnym uwzględnieniem czynności cywilnoprawnych

Zdarzenia cywilnoprawne są to takie fakty, z którymi prawo cywilne wiąże skutki prawne w szczególności w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego. Są to zdarzenia różnego rodzaju, nie sposób mówić tu o jakiejś systematyce, bo nie sposób byłoby ująć je wszystkie, a również nie sposób by je było podzielić według jakiś kryteriów. Tym niemniej warto przynajmniej wymienić najbardziej typowe z nich. Ze zdarzeń cywilnoprawnych wymienia sie przede wszystkim

• zdarzenia naturalne, które są wyrazem działania sił występujących w przyrodzie (np. śmierć, urodzenie, dożycie określonego wieku, pożar domu, wichura).

• druga kategoria to czynności prawne –o których więcej później

• trzecia kategoria to czyny dozwolone podobne do czynności prawnych –są to oświadczenia wiedzy i przejawy uczuć. Oświadczenia wiedzy np. zawiadomienie sprzedającego o wadzie rzeczy. Jeśli chodzi o przejawy uczuć to jest np. przebaczenie, które z jednej strony jest aktem emocjonalnym, ale również wywiera określone skutki na niwie prawa cywilnego. Dlatego, że po pierwsze uniemożliwia odwołanie darowizny ze względu na rażącą niewdzięczność obdarowanego, jeśli darczyńca przebaczył to nie odwoła, a po drugie wyklucza wydziedziczenie w testamencie, jeśli komuś przebaczył to nie może być wydziedziczony. Czyny dozwolone podobne do czynności prawnych są jeśli chodzi o reżim prawny do czynności prawnych zbliżone. Niemniej jednak przepisy regulujące czynności prawne możemy do nich stosować co najwyżej odpowiednio. Dlatego, że nie zawierają w sobie czyny dozwolone takiego istotnego elementu czynności prawnych jakim jest oświadczenie woli.

• kolejną kategorią zdarzeń cywilnoprawnych są orzeczenia sądowe (postanowienie o podziale majątku zarobkowego współmałżonków) lub decyzje administracyjne (wywłaszczenie, ustanowienie służebności).

• kolejną kategorię stanowi niewykonanie uprawnień we właściwym czasie, które może przybrać postać przedawnienia, terminów zawitych, przemilczenia.

• kolejny rodzaj zdarzeń to bezpodstawne wzbogacenie, które polega na uzyskaniu korzyści kosztem innej osoby bez podstawy prawnej.

• prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, gdzie jedna osoba zajmuje sie sprawami innych nie mając do tego upoważnienia ani umocowania.

• czyny niedozwolone czyli delikty, polegające na wyrządzeniu innej osobie szkody.

Najbardziej charakterystyczną kategorią zdarzeń prawnych są czynności prawne. Są one czynnościami konwencjonalnymi, będącymi wyrazem przyznanym podmiotom prawa kompetencji do kształtowania swojej sytuacji prawnej mocą własnych działań. Czynność konwencjonalna to jest taka czynność, która nie jest czynnością naturalną, czyli nie ma sensu który by wynikał z samej istoty rzeczy. Czynność konwencjonalna, która ma określone znaczenie ze względu na określone reguły znaczeniowe przez kogoś wykreowane. Sens czynności prawnych wynika stąd, że istnieje jakiś przepis prawa, który z konkretnym zachowaniem ludzkim wiąże jakieś określone skutki prawne i w tym sensie czynności prawne są zdarzeniami konwencjonalnymi. Każda czynność prawna, aby być za taką uznana musi posiadać przynajmniej jeden element a mianowicie oświadczenie woli. Czasami samo oświadczenie woli wystarczy czasami musi być więcej niż jedno, a czasami obok oświadczenia lub oświadczeń moli muszą być jeszcze inne elementy aby dana czynność prawną uznać za dokonaną. To może być wpis do rejestru, wpis do księgi wieczystej, to może być wydanie rzeczy, ale zawsze w każdej czynności prawnej musi być przynajmniej jedno oświadczenie woli.

Zdarzenia prawne

FAKTY zdarzenia niezależne ZDARZENIA ZALEŻNE OD WOLI CZŁOWIEKA

od woli człowieka np. powódź, pożar

NIEUKIERUNKOWANE NA WYWOŁANIE DZIAŁANIA:

SKUTKÓW PRAWNYCH -czynności prawne

(PRZESTĘPSTWA, CZYNY ZABRONIONE) -akty stosowania prawa decyzje, wyroki

- ustawy, rozporządzenia

11. stosunek prawny

To odmiana stosunku społecznego w którym sposób zachowania się uczestniczących w nim podmiotów wyznaczają przepisy prawa. Stosunki prawne mogą być klasyfikowane w oparciu o takie same kryteria jak m.in. metoda regulacji prawnej, gałąź prawa.

Stosunek cywilno-prawny ma następujące cechy :

- równorzędność stron

- przepisy regulujące stosunki prawne mają charakter dyspozytywny

- stosunki cywilno-prawne są co do zasady nawiązywane dobrowolnie

- dla stosunków cywilno-prawnych charakterystyczne są sankcje: odszkodowawcza i nieważności.

Stosunki prawne powstają w wyniku zdarzeń prawnych z którymi przepisy prawa łączą skutek w postaci wykreowania stosunku prawnego, zmiany jego treści, bądź ustania (zniesienia).

1. pojęcie stosunku cywilnoprawnego

stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo, podmioty tego stosunku maja wobec siebie prawa i obowiązki gwarantowane możliwością użycia przymusu państwowego.

stosunek cywilnoprawny to stosunek prawny uregulowany przez prawo cywilne

2. podziały stosunków cywilnoprawnych

dwustronnie zindywidualizowany – charakteryzuje się tym, że powstaje pomiędzy określonymi podmiotami – dwoma lub więcej

jednostronnie zindywidualizowany - to taki stosunek w którym określony jest tylko jeden podmiot.

3. elementy stosunku cywilnoprawnego

każdy stosunek cywilnoprawny składa się z trzech elementów podmiot, przedmiot, treść.

Podmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, podmiotami mogą być tez jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznała zdolność prawną.

Stosunki cywilnoprawne są stosunkami dwustronnymi, w najprostszej konstrukcji jednej ze stron przysługują prawa a drugiej obowiązki, często jednak jedna ze stron jest jednocześnie uprawniona i zobowiązana.

4. przedmiot stosunku

Przedmiot stosunku cywilnoprawnego - to zachowanie się podmiotów stosunku cywilnoprawnego zgodnie z treścią wynikających z tego stosunku praw i obowiązków(zachowanie dozwolone, nakazane, zakazane).

5. treść stosunku cywilnoprawnego

Na treść stosunku składają się obowiązki i prawa podmiotów /stron tego stosunku.

12. podmioty prawa.

Osoby prawne podobnie jak osoby fizyczne mają dobra osobiste i korzystają z ich ochrony. Jeśli chodzi o pojęcie i konstrukcję dóbr osobistych to w przypadku osób prawnych jest ona identyczna jak w przypadku dóbr osobistych osób fizycznych. A zatem również i tutaj mechanizm ochrony opiera się na konstrukcji osobistych praw podmiotowych. Art. 43 kc stanowi, że przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. W praktyce oznacza to, że ten sposób stosowania musi być dostosowany do specyfiki stosunków do których taką regulacje prawną odnosimy. Oznacza to, że niektóre przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych będą tutaj stosowane wprost, inne z modyfikacjami, natomiast jeszcze inne w ogóle nie znajda zastosowania. Najistotniejsze różnice będą występowały w odniesieniu do samego katalogu dóbr osobistych. Nie trzeba szczególnej wyobraźni aby dostrzec, że co osoba fizyczna to nie jednostka organizacyjna, w związku z czym trudno byłoby przypisywać jednostce organizacyjnej takie dobra osobiste jak życie, jak płeć czy inne.

Szereg dóbr osobistych nie przystaje do danej grupy podmiotów. Istnieją jednak takie dobra osobiste które będą wspólne zarówno osobom fizycznym jak i osobom prawnym –takim dobrem jest dobre imię, które w przypadku osób prawnych będzie zastępowała reputacja, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, która będzie sie odnosiła do nietykalności siedziby. Jeśli chodzi o przesłanki ochrony dóbr osobistych to żadnych różnic tu nie ma, ta ochrona przedstawia się tak samo jak w przypadku osób fizycznych. Pewne wątpliwości powstają jednak jeśli chodzi o katalog roszczeń. Np. zadośćuczynienie –jest to takie roszczenie, które ma na celu wynagrodzenie krzywdy czyli negatywnych odczuć psychicznych, mogą być wątpliwości co do tego czy osoba prawna może być traktowana w takich kategoriach, czy osoba prawna może mieć takie odczucia. Wychodząc z założenia teorii organów można by było przyjąć, że tak, że osoby wchodzące w skład organów mogą odczuwać pewne wydarzenia jako mało komfortowe z punktu widzenia tej osoby. SN opowiedział się ostatecznie, że osobie prawnej za naruszenie jej dóbr osobistych może być zasądzone zadośćuczynienie pieniężne. Jeśli jednak wejdzie w życie nowy kodeks cywilny którego projekt mamy gotowy to taka możliwość przestanie istnieć ponieważ on nie przewiduje takiego roszczenia dla osób prawnych.

Klasyfikacja osób prawnych

Osoby prawne możemy dzielić wg różnych kryteriów. Jednym z nich, najbardziej rozpowszechnionym sposobem ich podziału jest podział na osoby typu korporacyjnego oraz osoby prawne typu fundacyjnego. Kategorie te różnią się od siebie sposobem podejścia do instytucji członkowstwa. Osoby prawne typu korporacyjnego charakteryzują się jego występowaniem, są one tworzone przez członków, którzy tworzą osobę prawną, a poprzez wykonywanie przysługujących im uprawnień majątkowych i organizacyjnych wpływają na funkcjonowanie takiej osoby prawnej. Przykładami korporacyjnych osób prawnych są kapitałowe spółki handlowe z ograniczona odpowiedzialnością, akcyjna, do kategorii tej zaliczymy też spółdzielnie, stowarzyszenia, partie polityczne. Wszystkie one są tworzone przez członków i to członkowie decydują o ich działalności.

Inaczej jest z osobami prawnymi typu fundacyjnego. Są one tworzone przez założyciela, fundatora, który wyposaża je w majątek oraz określa cele i zasady ich funkcjonowania. W takich osobach prawnych nie ma instytucji członkowstwa. Typowym przykładem jest fundacja, ale również przedsiębiorstwo państwowe, które organ założycielski wyposaża w majątek, określa cele i potem wpływa na jego funkcjonowanie.

Inny podział to ze względu na ekonomiczną przynależność majątku osoby prawnej. Wyróżnia się w związku z tym państwowe osoby prawne, samorządowe osoby prawne oraz pozostałe.

Państwowe osoby prawne to są to takie których majątek jest w całości w ekonomicznym znaczeniu tego słowa własnością państwa. Celowo zaznaczono sformułowanie „ekonomiczne pojęcie przynależności majątku” dlatego, że w sensie prawnym te składniki majątkowe przynależą do osoby prawnej i w sensie prawnym stanowią jej własność. Państwowe osoby prawne można podzielić na Skarb Państwa i pozostałe państwowe osoby prawne. Skarb Państwa jest jedyną osobą prawną powołaną do życia wprost w kodeksie cywilnym – art. 33 kc –wskazuje wprost, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Jeśli chodzi o Skarb Państwa to nie mamy do czynienia z żadną szczególną jednostką organizacyjną –to nic innego jak samo państwo. Państwo, jako takie, funkcjonuje w dwóch różnych sferach aktywności –państwo jako imperium i w sferze dominium. Jego rolą jest nie tylko realizacja określonych zadań władczych ale i zarządzanie i rozporządzanie posiadanym majątkiem. To właśnie na oznaczenie tej sfery aktywności państwa, a więc w sfery dominium przyjmujemy oznaczenie Skarb Państwa. Więc Skarb Państwa to państwo funkcjonujące w stosunkach cywilno prawnych. W tej sferze aktywności państwo funkcjonuje w obrocie cywilno prawnym tak jak wszystkie inne podmioty. Nie dysponuje żadnymi szczególnymi uprawnieniami, nie jest w niczym uprzywilejowane, na równi z innymi podmiotami podlega orzecznictwu sądów powszechnych. Skarb Państwa nie podlega żadnej rejestracji, w porównaniu z innymi osobami prawnymi szczególnie przedstawia się sposób jego reprezentacji w obrocie. Otóż w obrębie struktury organizacyjnej Skarbu Państwa wyróżniamy jednostki organizacyjne, które nazywamy stationes fisci i to poprzez te stationes fisci Skarb Państwa funkcjonuje. Kierownicy poszczególnych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa reprezentują Skarb Państwa w odniesieniu do powierzonego im mienia oraz w zakresie zadań ich urzędów. Zatem te sprawy, które pojawiają się w związku z majątkiem w który dana jednostka została wyposażona albo w związku z jej czynnościami podlegają jeśli chodzi o reprezentację kierownikowi danej jednostki organizacyjnej. Nie zmienia to faktu, że stationes fisci nie mają żadnej samodzielności prawnej. Nie stanowią odrębnych podmiotów prawa, bowiem zawsze są zawsze jednym i tym samym Skarbem Państwa. Tę zależność bardzo dobrze widać w przypadku postępowań sądowych które toczą się przeciwko Skarbowi Państwa czy z powództwa Skarbu Państwa. Dlatego, że z reguły najpierw w pozwie potem w wyroku wskazuje się Skarb Państwa określając równocześnie jednostkę organizacyjną, z którą dana sprawa jest związana –czyli np. wskazuje się Skarb Państwa Wojewoda Mazowiecki, Skarb Państwa Dyrektor Izby Celnej. Relacje miedzy poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi Skarb Państwa nie mają charakteru stosunków cywilnoprawnych. Podlegają one wyłącznie przepisom prawa o finansach publicznych, natomiast nie znajdują tutaj zastosowania przepisy kodeksu cywilnego.

Jeśli chodzi o reprezentację Skarbu Państwa to pojawia się jeszcze jedna istotna różnica w stosunku do ogólnych zasad obowiązujących w przypadku osób prawnych. Stosuje się tutaj w sposób odpowiedni reguły obowiązujące w stosunku do fałszywego pełnomocnika. Umowa zawarta bez, bądź z przekroczeniem zakresu umocowania nie jest tutaj umową nieważną, a jedynie jest dotknięta sankcja bezskuteczności zawieszonej. Oznacza to, że taka umowa może zostać potwierdzona przez prawidłowo reprezentowany Skarb Państwa. A poprzez takie potwierdzenie stanie się umową ważną i prawnie skuteczną. Zasada ta nie została wyartykułowana w kodeksie cywilnym, ale wynika z ustawy szczególnej. Te i inne zasady funkcjonowania w obrocie osób prawnych znajdziemy w Ustawie z dnia 8 sierpnia 1996r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106 poz. 493). Ta ustawa określa nam również kompetencje Ministra Skarbu.

Obok Skarbu Państwa w obrocie funkcjonują również inne państwowe osoby prawne. Ich cechą wyróżniającą jest to, że cały ich majątek w sensie ekonomicznym jest mieniem państwowym. Oznacza to, że w razie likwidacji takiej osoby prawnej jej majątek przypadnie Skarbowi Państwa. Również Skarb Państwa będzie czerpał zyski, o ile taka osoba prawna takie zyski przynosi. Natomiast państwowe osoby prawne inne niż Skarb Państwa mogą przybierać różne formy organizacyjno prawne. Bardzo często są to po prostu jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Państwowe osoby prawne w sensie prawnym są czymś odrębnym od Skarbu Państwa. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za ich zobowiązania, podobnie jak one nie odpowiadają za zobowiązania Skarbu Państwa. Jeśli chodzi o odpowiedzialność to kodeks cywilny wprowadza tylko jeden wyjątek –jeżeli Skarb Państwa przejmie nieodpłatnie składniki mienia państwowej osoby prawnej to do wartości tych składników ponosi wraz z nią odpowiedzialność wobec jej wierzycieli za zobowiązania powstałe w okresie kiedy ten składnik majątku przysługiwał osobie prawnej. Chodzi tutaj o to żeby w ten sposób nie utrudniać sytuacji wierzycieli. Ponieważ Skarb Państwa mógłby po prostu wyciągać składniki z poszczególnych osób prawnych i w ten sposób utrudniać egzekucję.

Obok państwowych osób prawnych wyróżniamy osoby samorządowe –w chwili obecnej osobowość praną mają wszystkie jednostki samorządu terytorialnego bez względu na szczebel. Osobowość praną mają również związki komunalne. Również i one charakteryzują się pewną specyfiką jeśli chodzi o zasady funkcjonowania w obrocie. Ta specyfika odnosi sie przede wszystkim do sposobu ich reprezentacji. Mimo, że kwestie te zostały uregulowane w ustawach samorządowych to ze względu na swą naturę przynależą do prawa cywilnego.

W noweli kodeksu cywilnego z 2003r. do ustawy została wprowadzona trzecia kategoria podmiotów prawa cywilnego. Już wcześniej były formułowane koncepcje w których obok osób fizycznych i prawnych należałoby jeszcze wyodrębnić trzecia kategorię i dopiero przy okazji tej noweli pojawiła się podstawa prawna do takiego wyodrębnienia.

Tą trzecią kategorię nazywamy jednostkami organizacyjnymi nie będącymi osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, a w języku prawniczym ułomnymi osobami prawnymi. Do tej kategorii podmiotów zaliczymy m in. osobowe spółki handlowe, spółki kapitałowe w organizacji, wspólnoty mieszkaniowe, stowarzyszenia zwykłe. Jeśli chodzi o spółki kapitałowe w organizacji to są to spółka akcyjna w organizacji lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Natomiast spółki osobowe to spółka jawna, spółka partnerska, komandytowa oraz komandytowo –akcyjna. Żadna z nich nie ma osobowości prawnej ponieważ żadnej z nich ustawa takiej osobowości nie przyznaje. Natomiast do ułomnych osób prawnych w naszym systemie nie zaliczymy spółek cywilnych. W świetle naszego prawa cywilnego spółka cywilna nie ma w ogóle podmiotowości prawnej. Jest zwykłą umową zobowiązującą. Jakkolwiek zawarciu tej umowy towarzyszy wyodrębnienie określonego majątku, który uzyskuje szczególny status prawny i służy za podstawę prowadzenia działalności przez wspólników. Pomimo jednak takiego wyodrębnienia ten majątek jest w sensie prawnym majątkiem wspólników, a nie majątkiem spółki. Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej i w związku z tym nie będzie nigdy stroną żadnego postępowania ani sadowego ani administracyjnego, nie może być adresatem decyzji administracyjnej. Natomiast przymiot strony będzie zawsze przysługiwał jej wspólnikom. Rodzi to bardzo istotne komplikacje dlatego, że gdyby spojrzeć na sprawy administracyjne, w których w charakterze stron pojawiają się wspólnicy to należy pamiętać o tym, że patrząc z punktu widzenia zasady czynnego udziału stron w postępowaniu musimy zapewnić udział w nim każdemu ze wspólników. Nie możemy się ograniczyć do zawiadomienia spółki cywilnej jako takiej, bo to jest coś co nie istnieje w sensie prawnym. Nie możemy zawiadomić jednego wspólnika bo to jest za mało, każdy ze wspólników jest stroną i każdy ma prawo wziąć udział w sprawie, każdy ma prawo zapoznać się z aktami, każdemu należy doręczyć decyzję administracyjną. Do ułomnych osób prawnych nie zaliczamy również jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa (czyli tych statio fisci) jak również jednostek sektora finansów publicznych w rodzaju jednostek budżetowych –nie mają one odrębnej podmiotowości w sferze prawa cywilnego.

Podobnie jak w przypadku osób prawnych o tym czy ktoś jest ułomną osobą prawną informuje nas ustawa. Ułomną osobą prawną jest wyłącznie taka jednostka organizacyjna której ustawa przyznaje zdolność prawną. Natomiast czasami się trochę natrudzić, aby zorientować się czy rzeczywiście ustawa przyznaje takiej jednostce ułomna osobowość prawną czy też nie. Nie jest to tak prosta sprawa jak w przypadku osób prawnych, ponieważ często jest tak czy może być tak, że ustawa nie będzie mówiła wprost o zdolności prawnej tylko będzie wskazywała na jej atrybuty. W regulacji kodeksu spółek handlowych ustawodawca wskazuje np. w przypadku spółek osobowych, że posiadają one zdolność prawną, mogą nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, mogą pozywać i być pozywane. Także często trzeba przeprowadzić określony zabieg interpretacyjny, żeby należycie przepis prawa zrozumieć i zorientować się czy dana jednostka organizacyjna ma zdolność prawną czy też nie. Niejako wypadkową zdolności prawnej ułomnych osób prawnych jest ich zdolność sądowa. Zdolność sądowa oznacza możliwość występowania przez nie w charakterze strony w postępowaniu sądowym, posiadają one również zdolność procesową czyli możliwość dokonywania czynności w postępowaniu cywilnym. Do ułomnych osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Zastosowanie znajdą tutaj zatem te regulacje, które w kwestiach szczegółowych odsyłają do ustaw szczegółowych i do statutów. Także i tutaj znajdzie zastosowanie teoria organów, choć musimy sobie zdawać sprawę z tego, że musi być ona rozumiana utaj nieco inaczej, ponieważ wiele osób prawnych nie ma organów. Np. spółki osobowe nie mają organów, one są reprezentowane przez wspólników. Część ułomnych osób prawnych ma organy. Podobnie jak osobom prawnym i jak osobom fizyczny tak ułomnym osobom prawnym przysługują dobra osobiste. Podchodzimy do nich tak samo jak do osób prawnych więc żadnej specyfiki tutaj nie ma.

Czym osoby prawne różnią się od ułomnych osób prawnych

Istotną różnicą jest kwestia odpowiedzialności za zobowiązania. O ile w przypadku osób prawnych mieliśmy do czynienia z bardzo dogodną formą występowania w obrocie, ponieważ za zobowiązania osoby prawnej odpowiadała wyłącznie ona sama o tyle w przypadku ułomnych osób prawnych nie jest już tak dobrze. Mamy tu do czynienia z instytucją subsydiarnej odpowiedzialności członków. Oznacza to, że za zobowiązania ułomniej osoby prawnej odpowiedzialność ponosi nie tylko ona sama swoim majątkiem, ale również i jej członkowie. Odpowiedzialność taka ma charakter subsydiarny co oznacza, że wierzyciele w pierwszej kolejności powinni podjąć próbę zaspokojenia z majątku ułomnej osoby prawnej. Odpowiedzialność jej członków aktualizuje sie dopiero wówczas, gdy ułomna osoba prawna okaże się niewypłacalna. W przypadku osobowych spółek handlowych wprowadzono jeszcze bardziej restryktywne przesłanki mianowicie konieczność bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. W przypadku osobowych spółek handlowych ta odpowiedzialność subsydiarna jest ukształtowana nieco bardziej korzystnie dla wspólników, mianowicie przesłanką możliwości egzekwowania z majątku wspólników jest konieczność bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.

Przedsiębiorca i konsument

Prowadzenie działalności gospodarczej i stosunki cywilno prawne które powstają na tle prowadzonej działalności gospodarczej charakteryzują się pewną specyfiką. W okresie obowiązywania kodeksu zobowiązań i kodeksu handlowego problematyka działalności przedsiębiorców była w ogóle wyłączona poza regulację cywilno praną. W kodeksie handlowym, w jego pierwotnym brzmieniu mieliśmy dział poświęcony czynnościom prawnym podejmowanym przez kupców (tak wtedy nazywano przedsiębiorców). Dlatego specyfikę funkcjonowania w obrocie profesjonalnym dostrzegano tak naprawdę od dawna, jednak ze względu na zasadę jednolitości prawa cywilnego zdecydowano się szczególne regulacje dotyczące przedsiębiorców wprowadzić do kodeksu cywilnego zamiast wyprowadzać je na zewnątrz.

Definicja legalna przedsiębiorcy opiera się wyłącznie na kryterium funkcjonalnym. Jest rzeczą obojętną czy mamy do czynienia z osobą fizyczną, osobą prawną czy też ułomną osobą prawną. Każda z tych trzech kategorii podmiotów może występować w charakterze przedsiębiorcy. O tym czy określony podmiot jest przedsiębiorcą czy nie decyduje wyłącznie to, czy we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą czy zawodową. Definicja przedsiębiorcy może w praktyce wywoływać wątpliwości. Dlatego, że kodeks cywilny nie definiuje nam pojęcia działalności gospodarczej. Formułując definicję działalności gospodarczej na potrzeby stosunków cywilnoprawnych musimy posiłkować się regulacją z zupełnie innej gałęzi prawa –prawa administracyjnego. Ponieważ działalność gospodarcza została zdefiniowana w Ustawie z 2.07.2004r. o swobodzie działalności gospodarczej i tam zawartą definicja będziemy się posiłkować oceniając czy dana osoba prowadzi działalność gospodarczą czy też nie. Art. 2 tej ustawy wskazuje, że działalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż. A także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Z tej definicji interesują nas tylko trzy przesłanki –pierwsza to zarobkowy charakter działalności gospodarczej, druga to jej ciągłość trzecia to zorganizowany charakter tej działalności.

Zarobkowy charakter wskazuje, że działalnością gospodarczą jest wyłącznie aktywność o charakterze odpłatnym, jest to działalność nastawiona na osiąganie zysków bez względu na to czy w konkretnym przypadku ten zysk przynosi.

Przesłanka zorganizowanego charakteru działalności gospodarczej wskazuje, że działalność ta ma być podejmowana w sposób metodyczny, zaplanowany, celowy. Bardzo często jej prowadzeniu towarzyszy określona struktura organizacyjna oraz szczególnie zorganizowany zespół składników majątkowych i niemajątkowych, który nazywamy przedsiębiorstwem.

I wreszcie charakter ciągły wskazuje na pewną powtarzalność. Działalnością gospodarczą nie będzie z reguły jednorazowa czynność.

Możemy wyciągnąć niejako przed nawias pewne cechy wspólne regulacji dotyczących przedsiębiorców zawartych w innych działach kodeksu cywilnego. W przypadku przedsiębiorców mamy do czynienia z regulacjami, które mają służyć przyspieszeniu i uproszczeniu obrotu. Obrót w stosunkach dwustronnie profesjonalnych powinien być jak najmniej skomplikowany i powinien odbywać się szybko. Drugą cechą jest niższy standard ochrony, który ustawodawca gwarantuje przedsiębiorcom. Przedsiębiorca to profesjonalista, ktoś kto przynajmniej z założenia dysponuje wiedzą, środkami i doświadczeniem, które powinno wystarczyć by należycie samemu zadbać o własne interesy. Wreszcie do zachowań przedsiębiorcy jako profesjonalisty stosujemy wyższy miernik staranności. Od przedsiębiorców oczekujemy więcej aniżeli od nieprofesjonalistów. Z takimi szczególnymi regulacjami, które uwzględniają specyfikę działalności przedsiębiorców spotkamy się przede wszystkim w obrębie regulacji zawierania umów. Przedsiębiorca jest traktowany w sposób szczególny również w obrębie prawa zobowiązań. W obrębie prawa zobowiązań do przedsiębiorców stosuje się podwyższony miernik staranności, a więc zakłada się, ze przedsiębiorca powinien wiedzieć więcej i przewidywać więcej niż jakikolwiek inny uczestnik obrotu. Wreszcie znajdziemy w kodeksie cywilnym szereg takich umów, które będą mogły być zawierane między podmiotami będącymi przedsiębiorcami. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w przypadku umowy agencyjnej, umowy leasingu, ubezpieczenia, składu, spedycji, przewozów –to wszystko umowy kwalifikowane podmiotowo czyli takie gdzie przynajmniej po jednej stronie musi występować przedsiębiorca. Również poza kodeksem cywilnym znajdujemy takie szczególne regulacje umów które mogą być zawierane tylko i wyłącznie przez przedsiębiorców. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w prawie bankowym –przecież banki są przedsiębiorcami.

Z pojęciem przedsiębiorcy nieodłącznie wiąże się pojęcie firmy. Wbrew jego potocznemu rozumieniu nie jest ono synonimem przedsiębiorcy, ale oznacza coś zupełnie innego. Firma to po prostu nazwa pod którą działa przedsiębiorca. Jest ona oznaczeniem przedsiębiorcy, a nie jak w przeszłości, przedsiębiorstwa. Celem firmy jest identyfikacja przedsiębiorcy, ma ona odróżniać przedsiębiorcę od innych podmiotów funkcjonujących na tym samy m rynku. Ma stworzyć ochronę przed takimi działaniami, które mogłyby wprowadzać odbiorców w błąd co do osoby przedsiębiorcy, czy też charakterystyki działalności jaką prowadzi.

Funkcjonowanie firmy opiera się na kilku podstawowych zasadach.

• Pierwszą jest zasada jawności firmy, aby móc należycie pełnić funkcje odróżniające firma przedsiębiorcy musi być jawna. Podlega ona podobnie jak wszelkie jej zmiany wpisowi do właściwego rejestru. W przypadku podmiotów podlegających wpisowi do rejestru sądowego będzie to rejestr przedsiębiorców, w przypadku osób fizycznych ewidencja działalności gospodarczej.

• Cecha druga to zasada wyłączności firmy –aby mieć funkcję odróżniającą, firma musi przysługiwać przedsiębiorcy na zasadzie wyłączności. Musi ona w dostatecznym stopniu odróżniać się od firm innych przedsiębiorców funkcjonujących na tym samym rynku. Przedsiębiorca nie może również przenieść firmy na inną osobę, na inny podmiot. Może natomiast upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swojej firmy jeżeli nie wprowadza to w błąd. Czyli może udzielić licencji na korzystanie ze swojej firmy (np. McDonald).

• Kolejną zasadą prawa firmowego jest zasada jedności firmy –ten sam przedsiębiorca może w obrocie funkcjonować tylko pod jedną firmą. Dopuszczalne jest natomiast posługiwanie się skrótem firmy –o ile oczywiście nie wprowadza ten skrót w błąd. Pewnym odstępstwem jest również regulacja firmy oddziału, ponieważ jej brzmienie nieco różni się od brzmienia firmy jednostki głównej dlatego że zawiera dodatek oddział.

• Kolejną zasadą jest niezbywalność firmy –ta zasada pozostaje w ścisłym związku z zasadą wyłączności.

• I wreszcie ostatnia zasada –zasada prawdziwości –firma nie może wprowadzać w błąd. Zarówno co do osoby przedsiębiorcy jak i co do charakterystyki prowadzonej przez niego działalności. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, oczywiście nie oznacza to, że firma osoby fizycznej musi się do tego ograniczyć, może zawierać również dodatki fantazyjne, ale imię i nazwisko to minimum firmy osoby fizycznej. Firma osoby prawnej to po prostu jej nazwa, to w jaki sposób powinna być ona skonstruowana z reguły ustalamy na podstawie odrębnych aktów prawnych którym dany typ osoby prawnej podlega. W kodeksie cywilnym w sposób wyraźny uregulowano zasady na jakich imię lub nazwisko osoby fizycznej może znaleźć się w firmie osoby prawnej. Taki element może być wprowadzony tylko wówczas jeżeli służy wykazaniu związku danej osoby fizycznej z powstaniem bądź działalnością osoby prawnej. Konieczne jest przy tym uzyskanie zgody osoby fizycznej na włączenie jej danych do firmy osoby prawnej. W razie jej śmierci zgodę muszą wyrazić osoby jej najbliższe czyli małżonek i dzieci. Regulacja ta ma służyć zapobieganiu wprowadzania do firm osób prawnych oznaczeń wskazujących na ich więzi z powszechnie znanymi ludźmi. W przeszłości na naszym obszarze dochodziło wręcz do wynaturzeń w tym zakresie i dlatego ustawodawca musiał zareagować i zareagował wprowadzając takie ograniczenie.

Aby zapewnić realizację przez firmę funkcji jakie wyznaczył jej ustawodawca konieczne było wprowadzenie szczególnego systemu ochrony prawa do firmy. Ochrona ta została skonstruowana na podobieństwo ochrony dóbr osobistych ponieważ firma tak naprawdę stanowi dobro osobiste przedsiębiorcy. Firma jest chroniona przy wykorzystaniu konstrukcji osobistego prawa podmiotowego. Każde zagrożenie, bądź naruszenie tego prawa stanowi podstawę do dochodzenia roszczeń ochronnych. Tak jak w przypadku ochrony dóbr osobistych także i tutaj mamy do czynienia z ochroną obiektywną, niezależną od winy. Natomiast bezprawność działań naruszyciela również jest tutaj domniemywana. Nieco inaczej przedstawia się katalog roszczeń. Ustawodawca nie zdecydował się wprowadzić roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia w przypadku naruszenia prawa do firmy. Natomiast w jego miejsce wprowadził roszczenie o wydanie korzyści uzyskanych przez naruszyciela w wyniku naruszenia prawa do firmy.

W materialno prawnej regulacji przedsiębiorców towarzyszy regulacja procesowa. W kodeksie prawa cywilnego dla spraw ze stosunków cywilnych z przedsiębiorcami utworzono odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych. Charakteryzuje się ono szybkością orzekania, wysokim formalizmem procedur i ograniczeniem działania prawdy materialnej właściwie do minimum. Rolą sądów w tym postępowaniu nie jest gromadzenie dowodów, ale ocena materiałów przedłożonych przez strony i to z zastrzeżeniem, że zostaną one przedłożone w odpowiednich terminach. W postępowaniu gospodarczym można przegrać sprawę tylko dlatego, że określone dowody lub zarzuty podniosło się za późno choćby miało się świętą rację w sprawie. Jest cała masa takich spraw gdzie strony w postępowaniu gospodarczym przegrywają tylko z podwodów proceduralnych.

Niejako w opozycji do pojęcia przedsiębiorcy do kodeksu wprowadzono pojęcie konsumenta. Ostatecznie znalazło się ono w art. 22¹ kc wcześniej było uregulowane w innym miejscu. Wg tego przepisu za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej nie związanej bezpośrednio z jej działalności gospodarczą lub zawodową. W obecnym stanie prawnym konsumentem może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna. W przeszłości do roku 2003 również osoby prawne mogły być uznawane za konsumenta, obecnie już nie. Ustawodawca formułuje pojęcie konsumenta posługując się kryterium funkcjonalnym, a więc nawiązuje do związku czynności bądź braku związku z działalnością gospodarczą osoby fizycznej. Równocześnie definicja ta opiera się na pojęciu sytuacjonistycznym, w zależności od sytuacji ta sama osoba fizyczna może być uznana za konsumenta bądź nie, a więc konsumentem nie jest się raz na zawsze w odniesieniu do wszystkich sytuacji. Kluczowe znaczenie w tej definicji odgrywa słowo bezpośrednio, dlatego, że pośredni związek dokonywanej czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową nie pozbawia osoby fizycznej przymiotu konsumenta. Konsumentów wyróżnia się po to, aby zapewnić im całkowitą ochronę w sferze stosunków cywilnoprawnych. Ochronę przed działaniami lepiej zorganizowanych wyspecjalizowanych i bogatszych przedsiębiorców. Ta ochrona przejawia się w różnych aspektach, dostrzegamy ją przy okazji procedury zawierania umów, przy okazji regulacji formy czynności prawnych wreszcie w obrębie stosunków umownych.

13. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

Zdolność prawna osób fizycznych

osobą fizyczną jest każdy człowiek, wyposażony przede wszystkim przez ustawę w zdolność prawną

Zdolność prawna to możliwość stania się podmiotem praw i obowiązków w obszarze stosunków normowanych przez prawo cywilne, zdolność prawna osoby fizycznej jest co do zasady nieograniczona(wyjątkami jest ograniczanie np. pozbawienie praw rodzicielskich)

A. Nabycie zdolności prawnej

Nabycie zdolności prawnej przez osobę fizyczna następuje w wyniku urodzenia, na mocy niektórych przepisów w niektórych sprawach można uznawać nabycie zdolności prawnej od chwili poczęcia

B. ustanie zdolności prawnej osoby fizycznej

1. śmierć osoby fizycznej – zdolność prawna ustaje z chwilą ustania bytyu osoby. Dowodem zgonu jest akt stanu cywilnego

   1. akt zgonu sporządzony przez kierownika urzędu stanu cywilnego w księgach stanu cywilnego. Warunki

      • lekarskie śwoadecdwo zgon

      • wystawione w odpowiednim urzędzie

      • zwłoki

   2. sądowe stwierdzenie zgonu stosowane kiedy któryś z warunków aktu zgonu nie morze zostać spełniony, w postanowieniu sąd określa chwilę śmierci, a jeśli nie jest to możliwe podaje chwilę najbardziej prawdopodobną

      • śmierć niewątpliwa

      • zgon nie został stwierdzony w zwykłym, przewidzianym ustawą trybie

2. Uznanie za zmarłego – następuje po przeprowadzeniu sądowego postępowania. Sąd oznacza chwilę śmierci, jest to najbardziej prawdopodobna chwila lub w braku przesłanek dzień w którym uznanie za zmarłego jest możliwe. W przypadku powrotu lub ustalenia, że osoba zmarła w innym momencie przeprowadza się nowe postępowanie. Uchylenie postępowania o uznaniu za zmarłego powoduje powrót wszystkich praw i obowiązków(jeśli żona wyszła za mąż nie uniewaznia się nowego związku)

   • Stan zaginięcia

1. Zaginięcie w zwykłych okolicznościach – zaginiony morze zostać uznany za zmarłego jeśli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego w, którym według istniejących wiadomości jeszcze żył

• 5 lat jęśli w chwili uznania za zmarłego zaginiony skończyłby 70 lat

• wydłużony jest jeśli zaginie dziecko do 13 lat

2. zaginięcie w okolicznościach kwalifikowanych – gdy zaginięcie następuje w okolicznościach wskazujących na większe zagrożenie śmiercią

2. Zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych jest to zdolność do nabywania praw i obowiązków przez samodzielne składanie oświadczeń woli.

• Wiek – zdolność do czynności prawnych jest ograniczona wiekiem

  • Do 13 lat – brak zdolności do zawierania czynności prawnych poza drobnymi sprawami życia codziennego, pod warunkiem, że nie p[pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych

  • od 13 do 18 – ograniczona zdolność do czynności prawnych oznacza to, że osoba taka może dokonać pewnych oświadczeń woli osobiście a pewnych za zgoda prawnego opiekuna(rozporządzające i zobowiazujące)

  • od 18 – pełna zdolność do czynności prawnych

• ubezwłasnowolnienie – polega na ograniczeniu lub odebraniu zdolności do czynności prawnych

  • całkowite – można orzec w stosunku do osoby, która ukończyła lat 13 jeżeli na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, albo innego rodzaju za burzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postepowaniem

  • częściowe – cofa osobę pełnoletnia do stanu osoby między 13 a 18 rokiem zycia

Pewne wyjatki(swoboda rozporzadzania)

• Umowy należące do drobnych spraw życia codziennego

• Rozporządzanie swoimi zarobkami

• Czynności dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych przez przedstawiciela do swobodnego użytku

Pojęcie osoby prawnej

Osoba prawna jednostka organizacyjna, która została wyposażona w osobowość prawną. Osoby prawne pełnią istota funkcje przede wszystkim;

1. ograniczaja ryzyko związane z prowadzeniem działalności

2. stanowią dogodny sposób koncentracji kapitału

2. Istota osoby prawnej

Istnieje wiele teorii na temat istoty osoby prawnej jednak wszystkie można w zasadzie podzielić na dwa typy tych teorii:

1. Odmawiające osobie prawnej realnego bytu

2. przyznające osobie prawnej realny byt

. Sposób kreowania osoby prawnej

• metoda ogólnego określania cech osoby prawnej – polega na tym, że w ustawie wskazane zostają cechy charakterystyczne jednostki organizacyjnej, których występowanie przesądza o byciu lub niebyciu osoby prawnej.

• Metoda normatywna – jednostka organizacyjna musi zostać wyposażona przez ustawe w osobowość prawną, w ustawie nie określa się przy tym cech charakterystycznych osoby prawnej

. Cechy charakterystyczne osoby prawnej

• Posiadanie majątku

• Struktura organizacyjna

• Organy

• Osobowość prawna

. Powstanie i ustanie bytu osoby prawnej

• System aktów organu państwa – inicjatywa i powołanie do życia danej osoby prawnej, następuje przez wydanie aktu władzy państwowej

• System koncesyjny – inicjatywa powołania osoby prawnej jest inicjatywa społeczną, a decyzja o jej powstaniu jest uzależniona od decyzji stosownego organu państwowego

• System normatywny – w ustawie są zawarte przesłanki, których przesłanki są niezbędne do stworzenia osoby prawnej(w takich wypadkach byt osoby prawnej jest jeszcze uzależniony od wpisania jej do rejestru)

Ustanie bytu osoby prawnej – Zakończenie prawnego istnienia jednostki organizacyjnej jako podmiotu prawa cywilnego podlega określonym procedurom

. Zdolność prawna osoby prawnej

Zdolność prawna osoby prawnej z reguły jest zdolności ograniczoną wynikają one przede wszystkim z tego, że:

1. jest to jednostka organizacyjna a nie człowiek nie może być podmiotem tych wszystkich praw i obowiązków, które są związane z naturalnymi właściwościami człowieka(np. wynikające ze stanu małżeństwa)

2. ograniczenia wynikające z ustawy

3. ograniczenia statutowe – wewnętrzne

. Zdolność do czynności prawnych osób prawnych

Zdolność do czynności prawnych osób prawnych jest zawsze nieograniczona. Osoba prawna działa działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na statucie.

Rzekomy organ osoby prawnej – istnieje wtedy, kiedy dana osoba nie jest organem osoby prawnej, a także, kiedy osoba przekracza swoje kompetencje. Konsekwencja takiego działania jest zwrot pobranych pożytków oraz naprawienia szkód wyrządzonych takim zachowaniem.

Ułomne osoby prawne – czyli jednostki organizacyjne, które charakteryzują się cechami charakterystycznymi dla osób prawnych, a do stania się pełną osobą prawną brakowało im tylko wyposażenia w osobowość prawną przez ustawę(ułomne osoby prawne nie tworzą całkowicie odmiennych podmiotów, osoba tworząca/właściciel/członkowie odpowiada własnym majątkiem za długi „osoby”) W obecnym stanie prawnym ułomnymi osobami prawnymi są np.:

1. spółki osobowe

2. wspólnoty mieszkaniowe

3. stowarzyszenia zwykłe

konsument – osoba fizyczna dokonująca czynności prawnych niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Rola ujęcia konsumentów w oddzielny katalog ujawnia się w wielu przepisach prawa dokonując szczególnej ochrony tych podmiotów w sferze stosunków cywilnoprawnych. Takie rozwiązanie zapewnia osobom fizycznym ochrone przed wyzyskiem lun nieuczciwym działaniem osób prawnych – przedsiębiorstw.

Przedsiębiorca – osoba fizyczna, osoba prawna oraz ułomna osoba prawna prowadząca we własnym imieniu(czyli pod firmą art. 43² § 1 k.c.) działalność gospodarcza(cechami takiej działalności jest: zarobkować, ciągłość i zorganizowany sposób działania) lub zawodową.

Pełną zdolność do czynności prawnych uzyskuje pełnoletni tzn. osoba, która ukończyła 18 rok życia. Jednakże zawarcie związku małżeńskiego przed 18 rokiem życia małoletni uzyskuje pełnoletniość i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa (art. 10 kc).

Osobom mającym pełną zdolność do czynności prawnych przysługuje kompetencja do samodzielnego dokonywania wszelkich dopuszczalnych w świetle obowiązującego systemu prawnego czynności prawnych.

Ograniczona zdolność do czynności prawnych:

Konstytuują ją następujące fakty: wiek i ubezwłasnowolnienie częściowe.

Wiek –osoby, które ukończyły 13 rok życia, a nie ukończyły jeszcze 18 lat (art. 15 kc)

Ubezwłasnowolnienie częściowe może być orzeczone tylko co do osoby

• pełnoletniej (czyli takiej, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych) oraz

• której z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych potrzebna jest pomoc dla prowadzenia spraw (art. 16 § 1 kc). Prowadzenie spraw obejmuje nie tylko dokonywanie czynności prawnych ale także czynności życia codziennego.

Sądy biorą pod uwagę nie tylko stan psychiczny danej osoby, ale i jej interesy zdeterminowane określoną sytuacja życiową. Skutki ubezwłasnowolnienia następują z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia (ex nunc). Orzeczenie to ma charakter bezterminowy, jednak w każdym czasie, w razie poprawy lub pogorszenia stanu zdrowia możliwa jest jego zmiana lub uchylenie w drodze odrębnego postępowania sądowego.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych charakteryzują trzy cechy:

1. brak kompetencji do dokonywania pewnych rodzajów czynności prawnych –tylko wyraźnie wskazanych w szczególnych przepisach czynności prawnych nie może dokonywać osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych –nie może np. sporządzić testamentu. Naruszenie takiej normy powoduje nieważność czynności prawnej.

2. system kontroli nad dokonywaniem określonych rodzajów czynności prawnych –jest najbardziej charakterystyczną cechą omawianej instytucji. Polega on na tym, że do pewnych czynności prawnych konieczne jest uzyskanie zgody przedstawicieli tych osób którymi są ich rodzice, opiekunowie, a w przypadku pewnych szczególnie ważnych czynności prawnych, których sam przedstawiciel ustawowy nie mógłby dokonać konieczne jest także zezwolenie sądu. Zgoda przedstawiciela ustawowego na jednostronną czynność prawną –pod rygorem nieważności –musi być udzielona najpóźniej w chwili dokonania czynności prawnej (art. 19 kc). Natomiast na zawarcie umowy przedstawiciel ustawowy może udzielić zgody także po dokonaniu tej czynności. W tym przypadku zgoda przybiera postać potwierdzenia. Potwierdzenie nadaje pełny walor prawny, a odmowa powoduje nieważność umowy. W czasie między zawarciem umowy, a potwierdzeniem lub odmową potwierdzenia istnieje stan niepewności –tzw. bezskuteczność zawieszona, a samą umowę określa się mianem czynności „niezupełnej”. Art. 17 kc stanowi generalna zasadę, że czynności rozporządzające oraz zobowiązujące dokonane przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych wymagają zgody kompetentnej osoby.

3. pełna kompetencja do dokonywania pozostałych czynności prawnych –ograniczony w zdolności do czynności prawnych może także sam, a więc bez zgody swego przedstawiciela ustawowego dokonywać wielu czynności prawnych. Dotyczy to przede wszystkim czynności prawnych nie mających charakteru czynności zobowiązujących lub rozporządzających. Osoba taka może jednak np. sama przyjąć darowiznę, z którą nie są związane żadne zobowiązania. Poza tym z mocy wyraźnych postanowień ustawy nie wymagają zgody następujące czynności prawne dokonywane prze osoby ograniczone w zdolności do czynności prawnych –choćby czynności te miały postać czynności zobowiązujących lub rozporządzających:

• umowy powszechnie zwierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 kc)

• rozporządzenie zarobkiem (art. 21 kc) –chyba, że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej

• wszelkie czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych, które przedstawiciel ustawowy oddał osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych do swobodnego użytku

• umowy o pracę –z zastrzeżeniem, że przedstawiciel ustawowy może za zezwoleniem sądu rozwiązać stosunek pracy, jeśli sprzeciwia się on dobru tej osoby

Brak zdolności do czynności prawnych:

Wiek –osoby które nie ukończyły 13 roku życia

Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie –przesłankami ubezwłasnowolnienia są: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania występujące w takim stopniu, ze uniemożliwiają danej osobie kierowanie swoim postępowaniem (art. 13 § 1 kc). Ubezwłasnowolnienie służy interesom ubezwłasnowolnionego i może być orzeczone tylko wtedy gdy jego interes tego wymaga.

Czynności dokonywane przez osoby, które nie maja zdolności do czynności prawnych są bezwzględnie nieważne (art. 14 § 1 kc). Art. 14 § 2 kc stanowi, że jeżeli osoba niezdolna do czynności prawnych zawrze umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego to staje się ona ważna z chwilą jej wykonania. Gdyby jednak pociągała za sobą rażące pokrzywdzenie tej osoby to mimo jej wykonania nie staje się umową ważną. W imieniu osób niemających zdolności do czynności prawnych dokonują tych czynności przedstawiciele ustawowi, którymi są rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie.

14. forma czynności prawnych

1. Pojęcie czynności prawnej

Czynność prawna – jest stanem faktycznym, na który musza się złożyć elementy określone przez normę prawną.(stan faktyczny, w skład którego wchodzi przynajmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki nie tylko wyrażone w oświadczeniu woli, ale także skutki oświadczeniem tym nieobjęte a wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów).

Obok oświadczenia woli taki stan faktyczny może obejmować dodatkowe elementy, mogą one przybrać charakter czynności faktycznych lub też inną postać

2. Klasyfikacja czynności prawnych

1. Jednostronne i dwustronne

   1. Jednostronne - - gdy do jej dokonania wystarczy jedno oświadczenie woli

   2. Dwustronne – gdy do dokonania czynności potrzebna są zgodne oświadczenia woli stron

   3. Uchwały kolektywnych organów korporacyjnych osób prawnych – na taką uchwałę składają się jednostronne oświadczenia osób wchodzących w jej skład, ale na powzięcie uchwały potrzebna jest określona liczba takich oświadczeń

2. konsensualne i realne

   1. konsensualny – kiedy do dokonania takiej czynności prawnej potrzebne jest tylko oświadczenie/zgodne -a woli

   2. realny – kiedy poza złożeniem oświadczenia woli wymagane jest czynność o charakterze faktycznym np., wydanie rzeczy

3. rozporządzające i zobowiązujące

   1. rozporządzające – kiedy pasywa pozostają niezmienione natomiast zmniejszeniu ulegają aktywa osoby dokonującej czynności prawnej

   2. zobowiązujące – gdy w wyniku dokonania czynności powiększeniu ulegają pasywa a zmniejszeniu natomiast aktywa pozostają niezmienione

4. przysparzające i nie prowadzące do przysporzenia

   1. przysparzające – jeżeli majątek osoby której dotyczą skutki czynności ulega zwiększeniu

   2. nie prowadzące do przysporzenia - jeżeli majątek osoby której dotyczą skutki czynności ulega zwiększeniu

5. kazualne i abstrakcyjne

   1. kazualne – gdy ważność czynności zależy od istnienia niewadliwej przyczyny prawnej, brak takiej przyczyny prowadzi do nieważności przysporzenia

      1. causa solvendi – dokonujący przysporzenia działa w celu uzyskania zwolnienia od ciążącego na nim świadczenia

      2. causa obligati vel aquirendi – kiedy dokonujący przysporzenia działa w celu uzyskania wzajemnego zobowiązania się innej osoby, która otrzymuje to przysporzenie

      3. causa donandi – dokonujący przysporzenia świadomie rezygnuje z uzyskanie dla siebie ekwiwalentu

   2. abstrakcyjny – gdy taka zależność nie występuje

6. odpłatne i nieodpłatne

   1. odpłatne – gdystrona dokonują przysporzenia uzyskuje w zamian za dokonanie przysporzenia jakąś korzyść majątkową

   2. nieodpłatne – gdy dokonujący przysporzenia nie otrzymuje ekwiwalentu za dokonanie czynności

7. inter vivos i mortis causa

   1. czynność na wypadek śmierci(mortis causa) – gdy skuteczność prawna czynności została zastrzeżona pod warunkiem śmierci podmiotu dokonującego czynności

   2. czynności miedzy żyjącymi

8. upoważniające i powiernicze

   1. upoważniające – określony podmiot przekazuje innemu podmiotowi kompetencje do dokonania określonej czynności ze skutkiem dla przekazującego

   2. powiernicze – to takie czynności, w których jedna strona dokonuje przysporzenia prawa na rzecz drugiej strony, w celu osiągnięcia takiego celu gospodarczego, dla którego osiągnięcia Orawo to w zasadzie nie jest potrzebne. Druga osoba zobowiązuje się do korzystania z prawa tylko w wyznaczony sposób.

3. Oświadczenie woli

Oświadczenie woli – takie zachowanie podmiotu prawa cywilnego, które wyraża w sposób ostateczny zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Istnieje kilka teorii dotyczących wyrażenia:

1. wiążący jest zewnętrzny przejaw wewnętrznej decyzji wywołania określonych skutków prawnych (teoria oświadczenia)

2. decydujące znaczenie ma wola wewnętrzna a nie jej zewnętrzny przejaw(teoria woli)

3. trzeci sposób stwierdza, że sposób wyrażenia woli jest prawnie relewantny od tego czego w aktualnym stanie rzeczy wymaga interes kontrahenta podmiotu składającego oświadczenie woli

Przesłanki oświadczenia woli:

• nie jest wynikiem przymus fizycznego

• jest dostatecznie zrozumiałe

• wskazuje na istnienie zamiaru wywołania skutków prawnych(na serio)

• odnosi się do stosunków cywilnoprawnych

Oświadczenie woli morze zostać złożone w sposób wyraźny lub dorozumiany:

• wyraźne – gdy składający je podmiot przejawia wolę wywołania skutków prawnych w sposób jednoznaczny

• dorozumiany – gdy określone zachowanie się ujawnia wolę danej osoby w sposób dostateczny

milczenie – może zostać potraktowane za przejaw woli, lecz tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Oświadczenie woli morze być kierowane do określonej osoby, albo nie kierowane do żadnego adresata.

Kiedy oświadczenie woli jest składane innej osobie, to uznaje się je za złożone kiedy mogła ona zapoznać się z jego treścią

Oświadczenie elektroniczne jest złożone z chwilą wprowadzenia go do środka komunikacji elektronicznej w sposób umożliwiający zapoznanie się z nim

Czasami skuteczność oświadczenia woli jest uzależniona od wyrażenia na nie zgody osoby trzeciej

4. Treść czynności prawnej

• Swoboda stron w zakresie kształtowania treści czynności prawnej

  • W stosunkach umownych jest ona ograniczona treścią art. 353¹ k.c. = strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Ograniczenia mogą także wynikać ze stosunków gospodarczych(zwłaszcza w stosunku do umów zawieranych masowo, a także z podmiotami o charakterze monopolisty na rynku)

  • A więc ograniczenia mogą wynikać z:

    • Ustawy

    • Zasad współżycia społecznego

    • Ze stosunków gospodarczych

    • Nie można dokonywać czynności mając na celu obejście prawa

  • Sankcją za powyższe uchybienia jest nieważność takiej umowy, sankcja ta zostaje jednak zniesiona jeżeli ustawa przewiduje inne skutki jak np. zmiany nieważnych postanowień umownych na ważne.

Forma czynności prawnej odnosi się do woli podmiotu dokonującego czynności prawnej. Kodeks ustanawia zasadę dowolnej formy czynności prawnej, jako że czynność prawna może być dokonana w każdej formie która uzewnętrznia wolę podmiotu prawa w sposób dostateczny. Wyjątki do zasady dowolności wynikają z przepisów szczególnych. Wśród nich można wskazać formę:

-pisemną zwykłą

-z podpisem urzędowo poświadczonym

-z datą urzędowo poświadczoną

-elektroniczną

-aktu notarialnego.

Przepisy prawa ustanawiają wymóg dokonania danej czynności prawnej w jednej z form szczególnych. Niezachowanie tej formy sprawia że czynność prawna:

- będzie nieważna AD SOLEMNITATEM - zastrzeżona pod rygorem nieważności

-nie będzie mogła być udowodniona w ewentualnym sporze sądowym za pomocą zeznań świadków i wyjaśnień stron. AD PROBATIONEM – zastrzeżone dla celów dowodowych.

15. Przedstawicielstwo

W polskim prawie cywilnym niedopuszczalne jest sporządzenie testamentu przez przedstawiciela, testament jest czynnością ściśle osobistą i w związku z tym może być sporządzona wyłącznie przez testatora.

Przedstawiciel reprezentując mocodawcę składa własne oświadczenie woli bądź przyjmuje oświadczenie woli innej osoby czyniąc to w imieniu reprezentowanego oraz w granicach posiadanego umocowania ze skutkiem prawnym dla niego. Własne oświadczenie woli w cudzym imieniu i ze skutkiem dla osoby reprezentowanej. Te elementy pozwalają odróżnić przedstawicielstwo od innych pokrewnych instytucji prawnych.

Do takich pokrewnych przedstawicielstwu instytucji prawnych możemy zaliczyć działania między innymi

• zastępcy pośredniego. Zastępca pośredni to taka osoba, która podobnie jak przedstawiciel składa własne oświadczenie woli jednakże czyni to we własnym imieniu. Zatem czynność prawna której zastępca pośredni dokonuje w zastępstwie innej osoby jest w rzeczywistości jego własną czynnością prawną, a dopiero później skutki prawne z niej wynikające są przez zastępcę pośredniego przenoszone na reprezentowanego. A więc jeżeli zastępca pośredni w zastępstwie reprezentowanego zawiera umowę to strona tej umowy staje się on czyli zastępca, a nie reprezentowany (klasycznym przykładem jest sprzedaż w komisie).

• kolejną instytucją pokrewną względem przedstawicielstwa jest instytucja organu osoby prawnej. Na pierwszy rzut oka mechanizm działania przedstawiciela i działania organu są bardzo podobne. W nauce można spotkać nawet poglądy, że to jest to samo zjawisko, a czynienie między nimi rozróżnienia jest czynnością sztuczną. Nie do końca tak jest. Jeśli się przyjrzymy obu tym instytucjom prawnym można wskazać kilka cech je odróżniające. Po pierwsze o ile przedstawicie jest samodzielnym podmiotem prawa o tyle organ osoby prawnej nie ma własnej podmiotowości i jest wyłącznie elementem struktury organizacyjnej osoby prawnej którą reprezentuje. W związku z tym jeżeli działa organ osoby prawnej to w sensie prawnym przyjmuje się, że działa sama osoba prawna. Oświadczenia woli generowane poprzez organ są niczym innym jak oświadczeniami samej osoby prawnej. Również ewentualne wady oświadczenia woli, nastawienie psychiczne świadczące o dobrej lub złej wierze są w przypadku organu przypisywane bezpośrednio samej osobie prawnej. I wreszcie skutki działania fałszywego organu osoby prawnej są inne aniżeli skutki działania pełnomocnika rzekomego, a więc osoby działającej jako pełnomocnik ale nie posiadającej wymaganego umocowania. W przypadku działania fałszywego organu osoby prawnej przyjmuje sie generalnie skutek nieważności czynności. Chociaż orzecznictwo Sądu Najwyższego tutaj próbuje stosować analogicznie przepisy o przedstawicielu. W przypadku działania rzekomego pełnomocnika skutkiem nie jest nieważność.

• kolejną instytucja zbliżoną do przedstawicielstwa jest posłaniec. Posłaniec to osoba przez którą przesyłamy oświadczenie woli. Ona sama nie składa żadnego oświadczenia woli, a jedynie przenosi oświadczenie innej osoby. W gruncie rzeczy pełni funkcję jedynie pewnego narzędzia, pewnego medium. W związku z tym od posłańca nie wymaga się żadnego poziomu zdolności do czynności prawnych. Takim posłańcem może być np. małoletnie dziecko.

• kolejną instytucją prawną którą porównuje się z przedstawicielstwem jest instytucja powiernika. Powiernik to osoba, która przejmuje jakieś prawo od innej osoby równocześnie zobowiązując się, że będzie korzystała z niego jedynie w określony sposób. Na zewnątrz powiernik jest traktowany jak podmiot posiadający pełne prawa do objętej rzeczy lub prawa majątkowego. Jedynie w relacjach wewnętrznych ograniczają go skutki porozumienia zawartego ze zleceniodawcą (kupno samochodu na kredyt –umowa przewłaszczenia tzw. umowa powiernicza).

Przedstawicielstwo w naszych warunkach występuje w dwóch odmianach:

• przedstawicielstwo ustawowe albo jako

• pełnomocnictwo.

Obie te postaci różnią się od siebie źródłem umocowania do działania w cudzym imieniu. Natomiast jeżeli chodzi o mechanizm i skutki działania to znaczących różnic brak.

Przedstawicielstwo ustawowe

Źródłem przedstawicielstwa ustawowego jest określony przepis ustawy, a najczęściej również orzeczenie sądu lub innego właściwego organu, który przedstawiciela ustawowego ustanawia, a czasami określa również zakres jego umocowania. Najczęściej przedstawicielstwo ustawowe towarzyszy jakiemuś stosunkowi podstawowemu, nie występuje samodzielnie. Z reguły chodzi tutaj o stosunek prawno rodzinny bądź opiekuńczy. Przedstawicielem ustawowym jest rodzic sprawujący opiekę rodzicielską, opiekun osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie czy też kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. Celem przedstawicielstwa ustawowego w tym przypadku jest umożliwienie występowania w obrocie osobom, które z braku dostatecznego stopnia zdolności do czynności prawnych nie są tego w stanie czynić samodzielnie. Błędem byłoby jednak wiązać przedstawicielstwo ustawowe ze z instytucjami o charakterze rodzinnym i opiekuńczym. Przedstawicielstwo ustawowe to np. reprezentacja w obrębie spółki cywilnej. Wspólnik, który w związku z działalnością spółki na podstawie przepisów ustawy reprezentuje pozostałych wspólników jest klasycznym przykładem przedstawiciela ustawowego. Przedstawicielem ustawowym jest również ustanowiony przez sąd zarządca rzeczą wspólną w przypadku współwłasności. Cechą charakterystyczną przedstawicielstwa ustawowego jest również określony ustawą, orzeczeniem sądu lub decyzją właściwego organu zakres umocowania.

Drugą postacią przedstawicielstwa jest pełnomocnictwo

Udzielenie pełnomocnictwa jest czynnością prawną jednostronną, upoważniającą, co do zasady w każdym czasie odwołalną. Stosuje się do niego wszelkie zasady odnoszące się do pozostałych czynności prawnych. Pełnomocnictwa możemy udzielić również w sposób dorozumiany. Przejawem takiego dorozumianego udzielania pełnomocnictwa może być np. wyposażenie innej osoby w atrybuty, które w ocenie rozsądnego odbiorcy mogą wskazywać na kompetencje do reprezentowania innej osoby. Np. wyposażenie innej osoby w papier firmowy, w dostęp do aparatury umożliwiającej złożenie podpisu elektronicznego, w pieczęcie firmowe może być zasadnie odebrane jako wola udzielenia pełnomocnictwa. W przypadkach wątpliwych niestety będzie tu rozstrzygał punkt widzenia prawidłowo postępującego odbiorcy. Możemy sie teoretycznie znaleźć w sytuacji gdy, kiedy nie udzielając nikomu pełnomocnictwa będziemy traktowani jak osoby, które pełnomocnictwa komu innemu udzieliły. Z tym trzeba sie liczyć, tego wymaga bezpieczeństwo obrotu w niektórych sytuacjach.

Co do zasady pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie. Nie jest konieczne posłużenie sie pismem, tym bardziej użycie jakiś sakramentalnych słów. Tam gdzie ustawa wymaga zachowania jakiejś formy szczególnej wyraźnie na to wskazuje.

Kodeks cywilny zna trzy takie regulacje.

• pierwsza odnosi się do pełnomocnictwa ogólnego, które musi być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności.

• druga sytuacja to forma pochodna pełnomocnictwa, jeżeli pełnomocnictwa udzielamy do dokonania czynności dla której ustawa wymaga dochowania formy szczególnej to również pełnomocnictwo do tej czynności powinno być udzielone w takiej samej formie. Klasyczny przykład to pełnomocnictwo do sprzedaży nieruchomości (akt notarialny i pełnomocnictwo też w formie aktu notarialnego).

• trzeci przypadek to szczególne pełnomocnictwo jakim jest prokura, której udzielenie również uzależnione jest od formy pisemnej.

Udzielenie pełnomocnictwa jest czynnością upoważniającą. Czynność ta jedynie upoważnia pełnomocnika do działania w cudzym imieniu, natomiast do niczego go nie zobowiązuje. Pełnomocnik nie ma obowiązku, a przynajmniej obowiązek taki nie wynika z samej treści pełnomocnictwa do działania w imieniu reprezentowanego. Jeśli w konkretnym przypadku obowiązek taki występuje, to jest on wynikiem jakiegoś innego stosunku prawnego, będącego podstawą udzielenia pełnomocnictwa. Takim stosunkiem ustawowym może być stosunek pracy, stosunek zlecenia, umowa agencyjna, nigdy jednak obowiązek taki nie wynika z samego udzielenia pełnomocnictwa. Pełnomocnikiem może być wyłącznie osoba dysponująca co najmniej ograniczoną zdolnością do czynności prawnych.

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje pełnomocnictwa:

• pełnomocnictwo ogólne, które obejmuje czynności tzw. zwykłego zarządu

• pełnomocnictwo rodzajowe do czynności określonego rodzaju, np. pełnomocnictwo udzielone pracownikowi banku upoważnionemu do zawierania w imieniu banku umów kredytu, takie pełnomocnictwa precyzują jakie rodzaju umów kredytowych taki pracownik może zawierać i określa również najczęściej wartość do której kredyt może być udzielony. W granicach posiadanego umocowania taki pracownik może zawierać szereg umów kredytowych o ile oczywiście mieszczą się one w zakresie tego umocowania

• pełnomocnictwo szczególne udzielone celem dokonania poszczególnych czynności prawnych

O ile w przypadku przedstawicielstwa ustawowego zakres umocowania przedstawiciela był sprecyzowany ustawą bądź aktem którym przedstawiciela powołano, o tyle w przypadku pełnomocnictwa o zakresie umocowania pełnomocnika rozstrzyga wola mocodawcy. Wyłącznie mocodawca rozstrzyga, nie tylko o tym czy udzielić pełnomocnictwa, ale i o tym w jakim zakresie chce upoważnić inną osobę do działania w swoim imieniu. Pełnomocnictwo jest taką szczególną instytucją prawną, która łączy w sobie ochronę interesów osoby dokonującej czynności prawnej z ochroną zaufania innych osób.

Wyrazem tej ochrony zaufania innych osób są nie tylko te dyrektywy interpretacyjne, o których mówiliśmy już wcześniej i które w określonych zachowaniach pozwalają doszukiwać się faktu udzielenia pełnomocnictwa, te są wspólne dla wykładni wszystkich oświadczeń woli, ale w przypadku pełnomocnictwa mamy do czynienia z taką instytucją szczególną, która jest nastawiona właśnie na zaufanie osób trzecich. Kodeks cywilny w art. 97 uregulował szczególną sytuację, w której dana osoba pozostaje związana skutkami działań innej osoby mimo, że nigdy nie udzieliła jej pełnomocnictwa. (Art. 97. Osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa). Przepis, który nakazuje domniemywać, że wszystkie osoby dokonujące czynności w lokalu który zazwyczaj jest wykorzystywany do obsługi kontrahentów posiadają umocowanie do reprezentacji przedsiębiorcy w zakresie czynności, które zazwyczaj są przez tego przedsiębiorcę dokonywane z jego klientami. To przedsiębiorca jako podmiot profesjonalny ma tak zorganizować i zabezpieczyć funkcjonowanie swojego przedsiębiorstwa aby nie dopuścić osób niekompetentnych do podejmowania czynności względem klientów.

W przypadku pełnomocnictwa przepisy prawa kładą nacisk na ochronę interesów tej drugiej strony czyli mocodawcy. Podstawowym mechanizmem jest zasada każdoczesnej odwołalności pełnomocnictwa. Co do zasady mocodawca może w każdej chwili pełnomocnictwo odwołać. Pełnomocnictwo jest stosunkiem opartym na szczególnym zaufaniu. Jeżeli tego zaufania brak to nie może i nie powinno być kontynuowane. A zatem w każdej chwili mocodawca może zrezygnować z korzystanie pełnomocnika po prostu odwołując udzielenie pełnomocnictwa. Jednakże od tej zasady kodeks cywilny zna wyjątek –mocodawca jeśli jest to uzasadnione treścią stosunku będącego podstawą pełnomocnictwa może zrzec się prawa do jego odwołania. Chodzi tu o taka szczególną postać zabezpieczenia roszczeń wynikających z innych stosunków prawnych w relacjach miedzy pełnomocnikiem, a mocodawcą. W treści pełnomocnictwa należy zastrzec, że jest ono nieodwołalne. Generalnie pełnomocnictwo nieodwołalne służy zabezpieczaniu roszczeń wynikających z jakiegoś innego typu.

Drugi mechanizm, który służy ochronie interesów mocodawcy to regulacja która zakłada wygaśnięcie pełnomocnictwa z chwilą śmierci mocodawcy lub pełnomocnika. Od tej zasady mamy wyjątek, dokładnie taki sam jak w przypadku zasady poprzedniej, a więc możemy w pełnomocnictwie zastrzec, ze nie wygaśnie ono z chwilą śmierci o ile jest to uzasadnione treścią stosunku podstawowego.

Kolejnym mechanizmem służącym ochronie interesów mocodawcy jest instytucja pełnomocnika rzekomego. Pełnomocnikiem rzekomym jest taka osoba, która dokonuje czynności prawnych w imieniu kogo innego bądź to nie mając w ogóle do tego umocowania bądź to przekraczając zakres umocowania, które posiada. Kodeks cywilny w sposób specyficzny reguluje skutki działania pełnomocnika rzekomego. Wprowadza rozgraniczenie w zależności od rodzaju czynności dokonanej przez taka osobę. Inne podejście przyjmuje w odniesieniu do umów, a inne w odniesieniu do jednostronnych czynności prawnych. O ile jeśli chodzi o umowy to ich zawarcie przez pełnomocnika rzeczowego skutkuje sankcją bezskuteczności zawieszonej. Ważność takiej umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę w której imieniu została zawarta. Jeśli taka osoba umowę potwierdzi, to taka umowa staje się od samego początku ważna i wywołuje wszystkie skutki prawne objęte zamiarem stron. Jeżeli odmówi potwierdzenia to umowa staje się od samego początku nieważna. Jeśli natomiast ani nie potwierdzi, ani nie odmówi to umowa pozostaje czyli skutki prawne pozostają w zawieszeniu, taka umowa nie jest ani umową ważną, ani nieważną. Nie wywołuje żadnych skutków prawnych objętych zamiarem stron ale równocześnie może taką skuteczność uzyskać poprzez potwierdzenie. Taki stan rzeczy nie może trwać stale i dlatego ustawodawca przyznaje kontrahentowi możliwość wystąpienia z żądaniem udzielenia, bądź odmowy potwierdzenia z wyznaczeniem odpowiedniego terminu. Bezskuteczny upływ wyznaczonego terminu jest równoznaczny z odmową potwierdzenia. Inaczej przedstawia sie sprawa jednostronnych czynności prawnych. Taka czynność prawna zdziałana przez pełnomocnika rzekomego jest czynności nieważną, chyba, że druga strona wiedząc o braku umocowania godziła się na takie działanie. Kto w takiej sytuacji, czy to nieważnej umowy, czy to nieważnej jednostronnej czynności prawnej udzielonej przez pełnomocnika rzekomego ponosi odpowiedzialność względem kontrahenta osoby reprezentowanej. Otóż pełnomocnik rzekomy. Jest on zobowiązany wydać wszystko co uzyskał od drugiej strony przy zawarciu umowy i ma obowiązek naprawić szkodę jaką poniosła druga strona zawierając umowę nie wiedząc o braku umocowania lub przekroczeniu jego zakresu.

Wreszcie ostatni mechanizm, który jest gwarancją ochrony interesów mocodawcy to zakaz czynności z samym sobą. Co do zasady pełnomocnik, nie może być drugą stroną czynności prawnej dokonywanej w imieniu reprezentowanego, ani też nie może reprezentować dwóch stron czynności. Dlatego, że działałby w warunkach konfliktu interesów. Jednakże i tu są wyjątki. Pełnomocnik może być zwolniony z zakazu w treści pełnomocnictwa jak również może działać w warunkach o których mowa jeżeli ze względu na treść konkretnej czynności naruszenie interesów mocodawcy jest wyłączone.

Ustanie pełnomocnictwa

Co do zasady pełnomocnictwo ustaje:

• na skutek jego odwołania przez mocodawcę,

• w skutek śmierci mocodawcy lub pełnomocnika,

• wskutek upływu czasu, na który zostało udzielone,

• w wyniku wykonania czynności dla której pełnomocnictwa udzielono i

• wskutek wygaśnięcia stosunku podstawowego jeżeli pełnomocnictwo było uzasadnione jego treścią.

• Czasami wskazuje sie również, że pełnomocnictwo wygasa na skutek utraty przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych, co jednak jest poglądem dość kontrowersyjnym z tego względu, że przecież zdolność do czynności prawnych można odzyskać.

Prokura

Prokura jest pełnomocnictwem, ale bardzo szczególnym z kilku powodów:

1. ze względu na kwalifikacje podmiotowe mocodawcy.

2. ze względu na kwalifikacje podmiotowe prokurenta,

3. ze względu na szczególną formę udzielenia,

4. na ustawowo wyznaczony zakres umocowania,

5. ze względu na szeroki zakres umocowania prokurenta.

Ad. 1. Kwalifikacje podmiotowe mocodawcy. Nie każdy prokury może udzielić. Prokury może udzielić przedsiębiorca podlegający wpisowi do odpowiedniego rejestru. Przepis dosyć niefortunny dlatego, że niedostosowany do naszych realiów prawnych. Często sie zdarza tak, że przepisy tworzone przez ustawodawcę tworzone do różnych celów trochę się rozmijają i tak było i w tym przypadku. W okresie gdy ten przepis był tworzony założeniem było, ze prokura będzie pełnomocnictwem handlowym, które będzie mógł udzielić każdy przedsiębiorca. Jednakże według obowiązujących wtedy założeń również osoby fizyczne miały podlegać wpisowi do krajowego rejestru sądowego. Niestety stan prawny w tym zakresie sie zmienił za czym nie zdążyły zmiany kodeksu cywilnego. Aktualnie osoby fizyczne prowadzące działalność nie podlegają i najprawdopodobniej nie będą podlegały wpisowi do rejestru przedsiębiorców KRS. W związku z tym taka redakcja kodeksu cywilnego, który w art. 109¹ (Art. 109¹. § 1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

§ 2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.) uzależnia dopuszczalność udzielenia pełnomocnictwa od posiadania przymiotu przedsiębiorcy podlegającego wpisowi do rejestru sprawia, że osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami prokury udzielić nie mogą.

Ad. 2. Kwalifikacje podmiotowe prokurenta. Co do zasady prokurent powinien być osobą fizyczną. Przepisy szczególne mogą wprowadzać wyjątki i dopuszczać udzielenie prokury osobie prawnej i tak bywa w przypadku funduszy inwestycyjnych, ale zasadą jest, że prokurentem może być osoba fizyczna. W przeciwieństwie do pełnomocnika prokurent musi dysponować pełną zdolnością do czynności prawnych, nie wystarcza tutaj zdolność ograniczona.

Ad. 3. Szczególna forma udzielenia. Prokury udziela się w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Ad. 4. Ustawowo wyznaczony zakres umocowania. Prokura jest szczególną formą pełnomocnictwa, która wykazuje pewne cechy charakteryzujące przedstawicielstwo ustawowe. Zasadą w przypadku pełnomocnictwa jest to, ze zakres umocowania pełnomocnika wyznacza każdorazowo oświadczenie woli reprezentowanego, w przypadku prokury jest nieco inaczej. Dlatego, że zakres umocowania prokurenta jest wyznaczany przepisem ustawy i ustawa wyraźnie wskazuje, że tego zakresu nie wolno mocodawcy zawęzić ze skutkiem wobec osób trzecich. Ewentualne ograniczenia będą wywierały skutki wyłącznie w obrębie relacji pomiędzy przedsiębiorcą a prokurentem. Jeżeli prokurent zachowa się wbrew tym ograniczeniom mocodawcy to poniesie on odpowiedzialność odszkodowawczą w stosunku do mocodawcy. Natomiast nie będzie mógł być potraktowany jako pełnomocnik rzekomy, a co za tym idzie dokonana przez niego wbrew dyspozycjom mocodawcy czynność prawna będzie czynnością w pełni skuteczną.

Ad. 5. Bardzo szeroki zakres umocowania prokurenta. Prokura jest w naszym systemie prawnym pełnomocnictwem o najszerszym zakresie umocowania. Prokurent jest upoważniony do dokonywania wszelkich czynności sądowych i poza sądowych jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa z wyjątkiem czynności zbycia bądź obciążenia nieruchomości jak również zbycia przedsiębiorstwa bądź oddania go do czasowego korzystania. Do dokonania takiej czynności konieczne jest udzielenie prokurentowi dodatkowego pełnomocnictwa szczególnego. Prokurentowi nie wolno, poza tymi wyraźnie wymienionymi dokonywać również dwóch dalszych czynności –nie może udzielić prokury dalszej osobie ani też nie może udzielić pełnomocnictwa ogólnego. Kodeks cywilny przewiduje jedną sytuację gdy zakres umocowania prokurenta może być ograniczony to tzw. prokura oddziałowa. Zgodnie z art. 109⁵ kc (Art. 109⁵. Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa)) prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Nie ma czegoś takiego jak rejestr oddziału przedsiębiorstwa –jest to instytucja martwa.

Prokura występuje w dwóch postaciach jeśli chodzi o sposób reprezentacji przedsiębiorcy przez prokurenta. Może występować bądź to jako prokura oddzielna, czyli samoistna, bądź to jako prokura łączna.

W przypadku prokury oddzielnej prokurent składa bądź przyjmuje oświadczenia woli samodzielnie. W przypadku prokury łącznej do skuteczności danej czynności niezbędne jest współdziałanie określonej liczby prokurentów bądź prokurentów wraz z członkami organu uprawnionego do reprezentowania osoby prawnej.

Wygaśnięcia prokury

Prokura wygasa w skutek jej odwołania, przy czym prawa odwoła prokury zrzec się nie można. Wygasa wskutek wykreślenia z rejestru, likwidacji, upadłości bądź przekształcenia przedsiębiorcy. Wygasa również z chwilą śmierci prokurenta. Natomiast nie wygasa z chwilą śmierci mocodawcy – z tej przyczyny, że osoba fizyczna w naszych warunkach udzielić prokury nie może.

16. skutki upływu czasu w prawie (przedawnienie, terminy zawite, zasiedzenie)

PRZEDAWNIENIE: pojęcie – jest to upływ zastrzeżonego przez ustawodawcę terminu, po którym ten przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego spełnienia, chyba że zrzeknie się skorzystania z zarzutu przedawnienia.

- przedmiot przedawnienia – z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

- zarzut przedawnienia – podmiot uprawniony musi podnieść zarzut przedawnienia (składa oświadczenie drugiej stronie o odmowie spełnienia świadczenia). Sąd również uwzględnia upływ terminu przedawnienia dopiero po podniesieniu zarzutu. Nie uwzględnia go z urzędu.

- skutek przedawnienia – roszczenia przedawnione nie wygasają. Takie roszczenie przybiera natomiast postać roszczenia naturalnego. Roszczenie istnieje ale nie można go dochodzić i wyegzekwować.

- termin przedawnienia – jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gosp. 3 lata.

- obliczanie terminu – bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

- zawieszenie biegu przedawnienia – tzn. bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń:

# dzieci przeciwko rodzicom (przez czas trwania władzy rodzicielskiej),

# osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę (przez ten czas),

# jednego małżonka przeciwko drugiemu (przez czas trwania małżeństwa),

# gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem (przez czas trwania przeszkody).

- przerwanie biegu przedawnienia – po każdym przerwaniu biegu przedawnienia termin biegnie na nowo. Termin przedawnienia przerywają określone czynności stron: czynności procesowe uprawnionego, czynności uznania roszczenia przez zobowiązanego, czynności wszczęcia mediacji.

ZASIEDZENIE: Przedmiotem zasiedzenia mogą być niektóre z praw rzeczowych. Podstawą zasiedzenia jest posiadanie samoistne czyli faktyczne władanie rzeczą jak właściciel, jednocześnie formalnie nim nie będąc. Odnosi się ono do tych praw, z którymi wiąże się władza nad rzeczą. Rzeczy, które ze swojej natury nie mogą być przedmiotem własności (np. części składowe, które, nie zostały zgodnie z prawem, „wyodrębnione”), nie mogą być przedmiotem zasiedzenia, np. pokój w hotelu (podczas gdy cały opuszczony hotel już tak), piwnica, strych – chyba że wyodrębniono ich własność – zgodnie z odpowiednimi przepisami.

Przedmiotem zasiedzenia może być:

• własność nieruchomości,

• służebność przesyłu,

• służebność gruntowa (nigdy służebność osobista – art. 304 k.c.),

• użytkowanie wieczyste (ale tylko już wcześniej ustanowione),

• własność rzeczy ruchomej (tylko przez osobę będącą w dobrej wierze).

Skutkiem zasiedzenia jest pierwotne nabycie własności (czy innego wyżej wskazanego prawa rzeczowego) przez posiadacza, który może żądać, aby stwierdził to sąd w orzeczeniu. Nabycie następuje z mocy prawa i orzeczenie takie jest deklaratoryjne, a nie konstytutywne i stanowi podstawę wpisu nowego właściciela do księgi wieczystej. Z drugiej strony upływ terminu zasiedzenia powoduje utratę prawa przez dotychczasowego właściciela.

Utrata prawa dotyczy jednak jedynie właściciela, nie zaś osób trzecich. Oznacza to, że nie wygasają wraz z prawem własności poprzedniego właściciela dotychczasowe obciążenia rzeczy – w szczególności ograniczone prawa rzeczowe – służebności i hipotekaWłasność nieruchomości nabyta przez jednego ze współmałżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności ustawowej wówczas, gdy bieg terminu zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej.

TERMINY ZAWITE: szczególny rodzaj terminu stanowczego, charakteryzujący się dużym rygorem prawnym, przejawiającym się w tym, że niepodjęcie określonej czynności przez uprawniony podmiot w okresie zakreślonym tym terminem, powoduje definitywne wygaśnięcie przysługującego podmiotowi prawa do tej czynności. Kodeks cywilny nie zawiera wprawdzie ogólnej regulacji terminów zawitych, ale pojawiają się o­ne przy regulacjach określonego rodzaju sytuacji^[1].

Wygaśnięcie uprawnienia jest bezwzględnie wiążące dla stron stosunku prawnego, sądu lub innego organu powołanego do rozpoznania sprawy. Upływ terminu zawitego jest uwzględniany z urzędu, a nie dopiero na wniosek strony lub wskutek zarzutu przez nią podniesionego.

Tylko w wyjątkowych okolicznościach możliwe jest przywrócenie uprawnienia. Dotyczy to głównie niedotrzymania terminu w wyniku zdarzeń losowych, na które nie miało się wpływu. Ciężar uprawdopodobnienia tych okoliczności spoczywa na podmiocie^[2].

Termin zawity według cywilistów jest terminem prekluzyjnym^[3].

Terminy zawite nigdy nie odnoszą się do organów procesowych. Obowiązują tylko strony i niektóre inne osoby.

17. zobowiązanie – pojęcie

Zobowiązanie (obligatio) jest to stosunek prawny, w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej (dłużnik) świadczenia, a ta ostania powinna to świadczenia spełnić.

Podobnie jak w każdym stosunku prawnym, w zobowiązaniu można wyróżnić trzy elementy:

1. podmioty (osoby), między którymi ten stosunek istnieje

2. przedmiot zobowiązania

3. treść zobowiązania

Podmioty zobowiązania

Osoby uczestniczące w zobowiązaniu to występują w zasadzie dwa rodzaje:

• podmiotem uprawnionym w zobowiązaniu jest wierzyciel

• podmiotem zobowiązanym jest dłużnik

Do tych dwóch podmiotów sprowadza się najprostszy schemat zobowiązania. Wierzyciel jest podmiotem uprawnionym –dłużnik jest podmiotem zobowiązanym do świadczenia. Świadczenie mam miejsce między tymi dwoma osobami.

wyjątkowo w tym stosunku mogą pojawić się osoby trzecie np. po stronie wierzyciela może dodatkowo wystąpić osoba, na rzecz której ma być dokonane świadczenie, ilekroć z tym jest związane uprawnienie tej osoby do żądania świadczenia od dłużnika. Oprócz dłużnika może wystąpić poręczyciel, który wówczas będzie odpowiadał wobec wierzyciela za spełnienie świadczenia.

1. Pojecie zobowiązania w ogólności

I. Określenie zobowiązania

Zobowiązanie – jest stosunkiem prawnym, w którym jedna osoba może żądać od drugiej spełnienia świadczenia, a ta ma obowiązek je wykonać. Elementy zobowiązania:

1. Podmioty – osoby miedzy którymi stosunek istnieje

2. Przedmiot – świadczenie

3. Treść –

Wierzytelność – zobowiązanie ze strony wierzyciela

Dług - zobowiązanie od strony dłużnika

Wierzyciel – podmiot uprawniony do żądania spełnienia świadczenia

Dłużnik - podmiot zobowiązany na żądanie wierzyciela do spełnienia świadczenia

Osoba trzecia – wyjątkowa sytuacja np. osoba na której rzecz ma być spełnione wymagane przez wierzyciela świadczenie

Wielość wierzycieli i dłużników – sytuacja gdy po jednej ze stron zobowiązania jest więcej niż jedna osoba i każda z nich jest uprawniona do żądania lub zobowiązana do spełnienia świadczenia.

Świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela]

II. Cel zobowiązania

1. cele ekonomiczne stron – zobowiązania służą najczęściej wymianie między uczestnikami stosunku jakichś dóbr i suług

2. zaspokojenie interesu jednej ze stron – np. na podstawie przepisów dotyczących naprawienia szkody

2. Uprawnienia wierzyciela – obowiązki dłużnika

I. Charakter więzi prawnej

Stosunki zobowiązaniowe należą do tej kategorii stosunków cywilnoprawnych, które stwarzają miedzy uczestnikami więzi o charakterze względnym tzn., że są one skuteczne tylko między stronami stosunku cywilnoprawnego; wyjątkowo więź stosunku może się rozciągnąć na oznaczoną osobę trzecią.

Zwiększona ochrona skuteczność wobec stron trzecich:

• art. 59 roszczenia pauliańskie

• art. 415 czyny niedozwolone(uniemożliwienie dłużnikowi spełnienia świadczenia= przemiesienie świadczenia)

• art. 527

• niektóre prawa względne mogą uzyskać zwiększoną ochronę po wpisaniu ich do ksiąg wieczystych

• niektóre prawa względne posuadają cechy, które zbliżają je w rzeczywistości do praw bezwzględnych

II. Wierzytelność jako prawo podmiotowe

Patrząc na stosunek zobowiązaniowy od strony wierzyciela można go uznać za prawo podmiotowe, z tego zobowiązania mogą jednak wynikać różne roszczenia wobec dłużnika(ilekroć jest ich kilka składają się na jedną całość)

Roszczenia:

• zasadnicze - uprawnienia do uzyskania świadczenia a przy istnieniu pewnych okoliczności uprawnienia do odszkodowania zamiast lub oprócz świadczenia. (służą do zaspokojenia zasadniczego interesu wierzyciela)

• pomocnicze – mają charakter uzupełniający wobec uprawnień zasadniczych, niekiedy ułatwiają ich uzyskanie(wpływają pośrednio na uzyskanie świadczeń zasadniczych )

III. Przymusowa realizacja uprawnień wierzyciela

W razie uchylania się przez dłużnika od wykonania świadczenia, wierzyciel może dochodzić swoich praw przed władzą państwową w trybie przewidzianym przez przepisy o postępowaniu cywilnym.

Następuje to w drodze: egzekucji sadowej lub administracyjnej, w wyjątkowych przypadkach samopomocy.

IV. Obowiązki dłużnika w ogólności

Zespół obowiązków dłużnika na rzecz wierzyciela składa się na treść długu i dopiero całość obowiązków dłużnika równoważy treść zobowiązań. Od obowiązku świadczenia odpowiadającego treści zobowiązania dłużnik nie może się zwolnić bez zgody wierzyciela(wyjątek danie odszkodowania )

18.żródła zobowiązań – z umowy, z czynów niedozwolonych, na zasadzie ryzyka.

Źródła zobowiązań są to zdarzenia prawne stanowiące podstawę powstania stosunku cywilnoprawnego, jakim jest zobowiązanie. Zalicza się do nich:

• czynności prawne:

  • umowy,

  • jednostronne czynności prawne,

• czyny niedozwolone,

• bezpodstawne wzbogacenie,

• nienależne świadczenie,

• prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,

• decyzje administracyjne.

Zobowiązanie powstaje na skutek ziszczenia się pewnych zdarzeń prawnych.

ŹRÓDŁA PRAWA ZOBOWIĄZAŃ

1) Prawo stanowione – tylko prawo powszechnie obowiązujące może regulować stosunki

cywilnoprawne, a w tym także zobowiązania. Zaliczamy do nich:

a. ustawy – największą doniosłość ma KC z 1964 radykalnie zmodyfikowany licznymi

nowelizacjami

b. rozporządzenia – są częstym środkiem regulowania stosunków zobowiązaniowych,

wydają je określone organy na podstawie szczególnego upoważnienia (art. 92 ust 1)

c. umowy międzynarodowe – Polskę wiążą umowy międzynarodowe, które regulują

m.in. problematykę stosunków zobowiązaniowych. W szczególności dotyczą one

sfery własności intelektualnej, przewozu i sprzedaży towarów.

2) Prawo zwyczajowe i zwyczaj – również może regulować stosunki zobowiązaniowe. Dla

stosunków zobowiązaniowych doniosłe znaczenie mają zwłaszcza przepisy odsyłające do

zwyczajów przy:

??wykładni oświadczeń woli

??zawieraniu umowy

??określeniu sposobu wykonania zobowiązań

??ustalaniu treści stosunku zobowiązaniowego

normy moralne i obyczajowe ? słabo zarysowane

3) Rola zasad współżycia społecznego

4) Rola nauki

5) Rola orzecznictwa

DO ŹRÓDEŁ ZOBOWIĄZAŃ MOŻNA ZALICZYĆ

1) Czynności prawne:

- umowy – stanowiące główny instrument organizujący stosunki zobowiązaniowe i objęta

nimi wymiana dóbr i usług

- jednostronne czynności prawne – nie stanowią źródła stosunku zobowiązaniowego np.

przyrzeczenie publiczne (art. 919-924 KC), zapis w testamencie (art. 968 KC)

2) Akty administracyjne:

- o skutkach bezpośrednich – w sferze stosunków zobowiązaniowych akty te pojawiają się

rzadko – głównie jako zdarzenie kreujące obowiązek zapłaty odszkodowawczej

- o skutkach pośrednich – na obszarze stosunków zobowiązaniowych akty takie występują

przede wszystkim w postaci różnego rodzaju zezwoleń na dokonanie określonych

czynności prawnych

3) Konstytutywne orzeczenia sądów:

- orzeczenia deklaratywne – sądy automatycznie stwierdzają istnienie stosunku prawnego

lub obowiązku zachowania się stron

- orzeczenia konstytutywne – sąd swoimi orzeczeniami uzyskuje kompetencje do

merytorycznego kształtowania stosunku cywilnoprawnego

4) nowe zdarzenia:

- czyny niedozwolone

- bezpodstawne wzbogacenie się

19. odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna – ujemne konsekwencje ponoszone przez podmioty prawa w związku z zaistnieniem zdarzeń negatywnie ocenianych przez prawo. Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej, wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku.

Odpowiedzialność najczęściej występuje w powiązaniu z długiem, chociaż mogą zdarzyć się przypadki, gdy dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (zobowiązanie naturalne), jak również sytuacje, gdy określona osoba odpowiada mimo braku długu (np. dług gruntowy w prawie niemieckim). Na gruncie polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego istnieje możliwość zaspokojenia wierzyciela z majątku wspólnego małżonków lub majątku osobistego dłużnika (art. 41).

Źródła odpowiedzialności

• odpowiedzialność deliktowa – za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym,

• odpowiedzialność kontraktowa -– z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, który powstał na skutek dokonania czynności prawnej, najczęściej umowy.

Rodzaje odpowiedzialności

• odpowiedzialność osobista (majątkowa) – dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym za wyrządzoną szkodę; jest w zasadzie nieograniczona, nie zależy od stanu majątkowego dłużnika i nie uznaje (co do zasady) przywilejów na korzyść jednych wierzycieli przeciwko innym;

• ograniczona odpowiedzialność osobista (np. art. 1030 i 1031 kodeksu cywilnego):

  • cum viribus patrimonii – odpowiedzialność dłużnika sprowadza się do pewnej wyodrębnionej masy majątkowej dłużnika, traktowanej w jego majątku jako osobna całość;

  • pro viribus patrimonii – dłużnik odpowiada za dług wprawdzie całym swoim majątkiem, jednakże tylko do pewnej wysokości ograniczonej liczbowo, np. do wysokości aktywów spadku.

• odpowiedzialność rzeczowa – niezależna od osobistej – dłużnik odpowiada jedynie określoną rzeczą – zastaw albo hipoteka; gwarancję zaspokojenia wierzyciela daje oznaczony przedmiot majątkowy, którym zabezpieczono wierzytelność.

Uprawnienie wierzyciela rzeczowego w razie zbiegu w toku egzekucji z wierzytelnościami osobistymi innych wierzycieli uzyska przywilej pierwszeństwa co do zaspokojenia się z przedmiotu obciążonego przed tymi wierzycielami.

20. dłużnik, wierzyciel - WIELOŚĆ WIERZYCIELI ALBO DŁUŻNIKÓW

I. Uwagi ogólne

• reguła ogólna → jeden wierzyciel, jeden dłużnik, ale możliwa inna sytuacja → albo od momentu powstania zobowiązania albo po powstaniu zobowiązania (np. w drodze przejścia wierzytelności w skutek czynności inter vivos czy w drodze spadkowej);

• zasady ogólne (nie dot. wejścia wierzytelności/długu w tzw. majątek odrębny, np. spółki; wspólny majątek małżonków w czasie trwania małżeństwa; czasem spadkowy):

  • reguła podstawowa → zobowiązanie powinno podzielić się na tyle części ilu wierzycieli/dłużników, a zobowiązania usamodzielnione nie są powiązane (zobowiązania podzielne), ale nie gdy:

    • gdy niepodzielność świadczenia;

    • gdy zobowiązanie solidarne;

      • zobowiązania podzielne – niepodzielne; solidarne;

II. Zobowiązania podzielne i niepodzielne

Podstawa podziału

• charakter świadczenia → art. 279 § 2 kc – świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości;

  • zmiana przedmiotu → kryterium obiektywne, np. zwierze;

  • zmiana wartości → kryterium subiektywne;

• rzeczy oznaczone co do tożsamości → zawsze niepodzielne; co do gatunku – z reguły podzielne;

  • ś. pieniężne – zawsze podzielne;

  • ś. polegające na zaniechaniu – z reguły niepodzielne;

• niepodzielność nie musi wynikać z cech fizycznych, ale ze stosunku prawnego lub jego celu;

• niepodzielność musi istnieć jednocześnie po stronie uprawnionych jak i zobowiązanych;

Skutki prawne

• art. 279 § 1 kc → gdy ś. podzielne, a jest wielość wierzycieli/dłużników, to zarówno wierzytelność jak i dług dzielą się na tyle niezależnych od siebie części ilu jest dłużników/wierzycieli;

  • zd. 2 – części są równe chyba, że co innego wynika z okoliczności (np. woli stron, ustawy);

  • niewypłacalność dłużnika = niekorzyść wierzyciela, gdyż wierzyciel może żądać tylko tyle ile przypada na danego dłużnika (odpowiedzialność pro parte);

• gdy ś. jest niepodzielne – nigdy nie dzieli się na części – 2 sytuacje:

  • kilku współdłużników → art. 380 § 1 kc – tak jak dłużnicy solidarni, ale to nie oznacza, że są oni dłużnikami solidarnymi, tylko ocena ich obowiązków tak jak u solidarnych;

    • przy zobow. wzajemnych → gdy ś. wierzyciela/i jest niepodzielne, dłużnicy zobow. do ś. są solidarnie (chyba, że umowa inaczej)  cel tych umów: ekwiwalentność;

  • kilku współwierzycieli → art. 381 – każdy wierzyciel może żądać spełnienia całego ś., ale w razie sprzeciwu pozostałych wierzycieli, dłużnik albo wszystkim łącznie albo do depozytu sądowego;

    • art. 382 § 1 → jeden wierzyciel nie może zwolnić z długu dłużnika ze skutkiem dla pozostałych wierzycieli;

    • art. 382 § 2 → zdarzenia korzystne dla wierzycieli zaistniałe wobec jednego wierzyciela, mają skutek wobec pozostałych wierzycieli (np. zwłoka dłużnika, przerwanie, zawieszenie biegu przedawnienia);

Regresy

• rozstrzyga o zobowiązaniach regresowych wew. stosunek między nimi, ale:

  • art. 383 w zw. z art. 378 → wierzyciel odpowiada w częściach jakie im przysługują, a w braku innych wskazówek w częściach równych;

  • art. 380 § 3 w zw. z art. 376 § 1 → jak wyżej;

III. Zobowiązania solidarne

Pojęcie solidarności

• solidarność niezależnie od podzielności świadczenia – mimo wielości dłużników/wierzycieli takie powiązanie, które wyłącza zasadę podziału zobowiązania na części → całość świadczenia jest należna każdemu z W od każdego z D;

• czy dla istnienia solidarności decydująca jest: tożsamość świadczenia, czy tożsamość tytułu czy wspólny cel powiązań między prawami i obowiązkami współuczestników (cel = korzyść z braku podziału)  ważna tożsamość świadczenia, nie zawsze wymagana tożsamość tytułu, ale wspólny cel jest zawsze wymagany;

Solidarność bierna i czynna

• solidarność dłużników (bierna) → art. 366 § 1 – wierzyciel (W) może żądać całości lub części świadczenia (Ś) od każdego z nich, a zaspokojenie wierzyciela przez jednego zwalnia pozostałych  art. 366 § 2 – każdy dłużnik (D) odpowiada za całość długu aż do zupełnego zaspokojenia W;

• solidarność wierzycieli (czynna) → art. 367 § 1 – D może spełnić całe Ś do rąk każdego W i w ten sposób poprzez zaspokojenie jednego wygasa jego dług względem wszystkich;

  • § 2 – ma wybór, do momentu aż jeden z W nie wytoczy przeciwko niemu powództwa, wtedy temu;

• tytuł (art. 368):

  • ustawa → 2 sposoby:

    • wprost że jest solidarne → art. 441 § 1; art. 526; art. 864; art. 910 § 2, art. 1034, art. 1056;

    • dorozumiane: w braku innych postanowień jest solidarne → art. 370; art. 614; art. 717; art. 745; art. 843; art. 881; art. 380 § 2;

  • czynność prawna → najczęściej – art. 368 → może być solidarne nawet gdy każdy z D zobow. w odmienny sposób wobec każdego z W;

Zakres więzi wspólnej wynikającej z solidarności

solidarność dłużników

• zaspokojenie W przez jednego D zwalnia pozostałych (zaspokojenie = świadczenie zgodnie z treścią zobow., też świadczenia zastępcze, złożenie do depozytu, datio in solutum, potrącenie, odnowienie);

• reprezentacja między dłużnikami na korzyść dłużników:

  • zwłoka wierzyciela – też wobec pozostałych (art. 374 § 2);

  • wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników, jeśli uwzględnia zarzuty wspólne, zwalnia wszystkich D (art. 375 § 2);

• wzajemna niezależność położenia każdego D:

  • zmiany między jednym D a wierzycielem (jak zrzeczenie się solidarności lub zwolnienie z długu) nie mają skutku względem pozostałych D (art. 373);

  • niekorzystne zdarzenia dot. jednego z D, np. przerwanie/zawieszenie biegu przedawnienia, niekorzystny wyrok zapadły przeciwko jednemu (art. 375 § 2 a contrario);

  • zachowania jednego z D pogarszające jego sytuację względem W, np. zwłoka, uznanie długu (art. 371);

solidarność wierzycieli

• każdy z W może żądać spełnienia całego Ś, a zaspokojenie jednego W umarza dług (art. 367 § 1);

• tzw. reprezentacja między W wobec D na ich korzyść:

  • zwłoka jednego z W ma skutek wobec pozostałych;

  • tak samo przerwanie/zawieszenie biegu przedawnienia (art. 377);

  • nie dot. zdarzeń pogarszających sytuację jednego z W wobec D, np. zwolnienie z długu, rozłożenie na raty, przesunięcie terminu płatności;

Regresy

• choć zobowiązanie wygasa to pozostaje kwestia repartycji ciężaru długu lub korzyści wynikających ze Ś → roszczenia regresowe – podstawa: fakt spełnienia świadczenia, reszta zależy od okoliczności i źródła solidarności;

• w razie braku przepisów o regresie → bezpodstawne wzbogacenie; D: nie może na zasadach cessio legis (bo to nie dług cudzy);

• między D → art. 376 → ma roszczenie do pozostałych o zwrot świadczenia, jaka na nich przypada – o powstaniu i wysokości roszczenia decyduje stos. wew. (wątpliwości = w częściach równych);

  • gdy jeden niewypłacalny → rozkłada się na pozostałych;

• gdy źródłem solidarności – czyn niedozwolony przez kilka osób – inne zasady;

  • nie stos. wew., ale stos. osób współodpowiedzialnych za szkodę do wyrządzenia tej szkody → istotne dla powstania i wysokości roszczenia (co będzie zależeć od okoliczności i decyzji sądu);

• między W → art. 378 → też stos. wew., a w razie wątpliwości w częściach równych;

• zasada ogólna – roszczenia regresowe nie są roszczeniami solidarnymi oraz że umowy między D a W (bez zgody pozostałych D lub W) nie mają wpływu na zakres roszczeń regresowych;

Solidarność nieprawidłowa/przypadkowa (in solidum)

• terminologia sporna;

• gdy jedna osoba ma wierzytelność o to samo Ś do 2 lub więcej osób z różnych tytułów prawnych, a ani z ustawy ani z umowy nie wynika istnienie solidarności biernej  każdy D odpowiada na zasadach ogólnych za całość długu, ale spłacenie przez jednego umarza długi pozostałych;

  • np. szkoda w skutek kradzieży → odpow. ex delicto (złodziej), ex contractu (kasjer) i odpow. ubezpieczyciela;

• umorzenie długu ze względu na to, że odpada przedmiot roszczenia, ale przepisy o wzajemnej reprezentacji i regresach nie mają zastos.;

21. prawo własności, prawo własności erga omnes, ograniczone prawa rzeczowe, treść prawa własności.

Treść prawa własności

• niezależnie od teorii skąd wynika prawo własności to właściciel jest osoba uprawnioną, a zobowiązanym do nienaruszania jest każdy inny podmiot → wyróżnienie strony:

  • pozytywnej – uprawnienia (atrybuty), jakie składają się na prawo własności jako prawo podmiotowe; była (i czasem nadal jest) określana przez tzw. triadę uprawnień (ius possidendi, ius utendi fruendi, ius abutendi), które wyczerpują ten zakres → inaczej kc, który nie wymienia wyczerpująco tego katalogu, a jedynie określa podstawowe uprawnienia właściciela (stanowiące trzon własności):

    • uprawnienie do korzystania z rzeczy, które tradycyjnie składa się z:

      • do posiadania rzeczy (ius possidendi);

      • do używania rzeczy (ius utendi);

      • do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy (ius fruendi);

      • do dyspozycji faktycznych, czyli przetworzenia, zużycia, zniszczenia rzeczy (ius abutendi);

    • uprawnienie do rozporządzania rzeczą (ius disponendi):

      • uprawnienie do wyzbycia się własności rzeczy;

      • uprawnienie do obciążenia rzeczy albo przez prawo rzeczowe albo obligacyjne;

  • negatywnej – w art. 140 kc wskazuje na nią sformułowanie „z wyłączeniem innych osób”, które oznacza obowiązek innych podmiotów do nieingerowania, a wkroczenie w tą sferę może się odbywać jedynie za zgodą właściciela, albo wyjątkowo ex lege;

• granice prawa własności określane są czasem jako „ustawowe granice”, ale w rzeczywistości jedynymi ograniczeniami prawa własności są prawa podmiotowe innych osób, a ograniczenia wynikające z przepisów ustawy określają zakres treści prawa własności, czyli stanowią element ustawowej definicji tego prawa, co znajduje wyraz w sformułowaniu art. 140 kc, że właściciel może korzystać z rzeczy „w granicach okreś­lonych przez ustawy”;

  • charakter ograniczeń – z reguły negatywny (zakazujący czynić coś), ale czasem pozytywny (nakazujący czynić coś), ale przeważa pogląd, że pozytywne obowiązki nie należą do prawa własności, a są jedynie z nim skorelowane, gdyż prawo podmiotowe nie może zobowiązywać właściciela w sensie cywilistycznym;

• z art. 140 kc wynikają 3 wyznaczniki granic treści prawa własności:

  • przepisy ustaw – brak wskazania konkretnych przepisów, więc chodzi o całokształt obowiązującego ustawodawstwa;

    • w dziale II kc poza art. 140, kolejne artykuły określają granice treści prawa własności, do najważniejszych z nich należy art. 142 określający sytuację działania w stanie wyższej konieczności; kolejne art. 144-154 uwzględniają uzasadnione interesy właścicieli nieruchomości sąsiednich, też np. art. 231 kc – możliwość utraty własności na rzecz posiadacza;

    • ustawy szczególne – patrz ogólna charakterystyka prawa rzeczowego w znaczeniu przedmiotowym → ważne by ograniczenia te były zgodne z art. 64 i 31 Konstytucji;

  • zasady współżycia społecznego – kwestia sporna – wzajemny stosunek tego pojęcia z art. 5 i art. 140 → pogląd dominujący uznaje, że art. te spełniają inne funkcje – art. 5 dot. wykonywania prawa podmiotowego, w tym własności, a art. 140 uznaje te zasady za element treści tego prawa, np.:

    • art. 140 – niedopuszczalność korzy­stania z prawa własności tylko w celu szykany;

    • art. 5 – żądanie właściciela, aby osoba władająca jego nieruchomością wydała mu ją w sytuacji szczególnie dla niej niedogodnej (np. podczas choroby);

      • istnieje też wątpliwość czy te klauzule powinny być ze względu na wymóg ustanawiania ograniczeń prawa własności tylko w drodze ustawy, ale zasada ta nie odnosi się do zakazu posługiwania się klauzulami generalnymi przez ustawodawcę; dodatkowo TK potwierdził konstytucyjność art. 5; patrz też wewnętrzna teoria nadużycia prawa;

  • społeczno-gos­podarcze przeznaczenie prawa własności – podobnie jak w/w zasada stanowi kategorię, która zarówno określa sposób wykonywania prawa (art. 5), jak i kształtuje jego treść (art. 140), ale chodzi o przeznaczenie konkretnego prawa własności a nie własności w ogóle;

    • w kc tendencja do bardziej społecznego traktowania własności (głównie nieruchomości) – patrz. art. 143, 144, 146, 214);

    • ważne orzecz. SN z 1993 → nie wolno sztywno podchodzić do nadrzędności interesu ogólnego nad interesem indywidualnym, z czego wynika obowiązek organu wskazania o jaki konkretnie interes ogółu chodzi i udowodnić, dlaczego jest on ważniejszy;

• negatywna definicja własności – treść własności polega na tym, że właścicielowi wolno robić wszystko, z wyjątkiem tego, co jest mu zakazane → definicja te wynika z braku wyczerpującego pozytywnego podejścia do katalogu uprawnień właściciela, nawet jeśli dwa podstawowe uprawnienia zostaną ograniczone, nadal ma inne, np. prawo do ochrony własności;

prawo rzeczowe: przepisy regulujące nabycie, treść prawa własności oraz innych orm korzystania z rzeczy które nie są przepisami obligacyjnymi. Własność i inne prawa rzeczowe mają charakter ERGA OMNES czyli są skuteczne względem wszystkich osób podlegających danemu prawodawstwu. Wyłącznie właściciel jest uprawniony względem rzeczy, a nie- właściciele są zobowiązani do nienaruszania prawa własności. Inna sytuacja występuje w stosunkach obligacyjn ych w których 2 podmioty, np. najemca i wynajmujący są względem siebie zarówno zobowiązani jak i uprawnieni.

Katalog praw rzeczowych w PL systemie prawa jest zamknięty (tzw. Numerus clausus praw rzeczowych), tworzą go:

1. własność

2. użytkowanie wieczyste

3. prawa rzeczowe ograniczone:

   1. użytkowanie

   2. służebności

   3. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

   4. zastaw

   5. hipoteka

rzeczy są przedmiotem praw rzeczowych. Rzeczami są wyłącznie rzeczy o charakterze materialnym.

22. współwłasność, jej powstanie, stosunki między współwłaścicielami, zniesienie współwłasności.

Pojęcie, rodzaje i ogólna charakterystyka współwłasności

I. Podzielność prawa własności.

• własność podzielona według czasu jej trwania → wyraża się w tym, że rzecz ma właściciela aktualnego i przyszłego;

• własność podzielona według treści → wywodzi się ze średniowiecza z własności podzielonej, której istotą było to, że każdemu właścicielowi (zwierzchniemu i użytkowemu) przysługiwały inne atrybuty własności, które razem składały się na własność; potem jeszcze jako emfiteuza, grunty wieczysto-czynszowe, wieczysta dzierżawa; obecnie – nie ma;

• własność należąca niepodzielnie do kilku osób, czyli współwłasność (condominium pro indivisio) → każdemu ze współuprawnionych przysługują wszystkie atrybuty prawa własności, ale ich zakres może być różny;

II. Definicja współwłasności.

• art. 195 kc – 3 cechy:

  • jedność przedmiotu → tzn. jedna rzecz ruchoma lub nieruchoma, ale też z przynależnościami czy rzecz zbiorowa, ale nie masy majątkowe, jak spadkowa czy małżeńska, choć w potocznym języku prawniczym jest to tak określane;

  • wielość podmiotów → osoby te są odrębnymi podmiotami, a nie tworzą jednej osoby prawnej;

  • niepodziel­ność wspólnego prawa → oznacza, że każdy ze współwłaścicieli ma jednakowe prawo do całej rzeczy, ograniczone jedynie prawami innych współwłaścicieli;

III. Rodzaje współwłasności.

• współwłas­ność w częściach ułamkowych jest samoistnym stosunkiem prawnym prawa rzeczowego, niezwiązanym ze stosunkiem prawnym innego rodzaju;

• współwłasność łączna opiera się zawsze na określonym stosunku osobistym i spełnia względem tego stosunku rolę służebną, a w razie jego ustania, traci ten charakter;

  • przykłady:

    • wynikająca ze wspólności majątkowej między małżonkami zarówno ustawowej jak i umownej;

    • współwłasność wspólników spółki cywilnej;

    • wcześniej w KH dominował pogląd, że również majątek osobowych spółek handlowych (jawna i komandytowa) to współwłasności łącznej ich wspólników, ale obecne rozwiązania KSH idą w innym kierunku (że sama spółka jako ułomna osoba prawna jest podmiotem własności;

  • uwagi terminologiczne dot. współwłasności łącznej – „współwłasność” powinna być zamieniona terminem „wspólność”, ze względu na to, że jej przedmiotem jest z reguły pewna masa majątkowa, natomiast termin „łączna” jest adekwatny;

    • podstawowa różnica – w. ułamkowa – nie ma celu, w. łączna – ma cel społ.-gosp.;

• podejście ustawodawcy:

  • w. ułamkowa – ustawodawca ułatwia jej likwidację, gdyż uważana za byt przejściowy; w. łączna – uważana za byt trwały, dlatego  regulacje prawne dot. w. łącznej mają na celu ochronę majątku wspólnego jako całości, by spełniał swoją rolę społ.-gosp., natomiast regulacje dot. w. ułamkowej mają na celu ochronę indywidualnych interesów każdego ze współwłaścicieli, ze względu na brak motywu dla którego miałyby one być podporządkowane całości;

• 3 typowe różnice:

  • w. ułamkowa – każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział, w. łączna jest tzw. współwłasnością bezudziałową;

  • w. ułamkowa – możliwość rozporządzania prawami do współwłasności, w. łączna – nie może;

  • w. ułamkowa – możliwość żądania w każdej chwili zniesienia współwłasności, w. łączna – brak tej możliwości;

IV. Odmiany współwłasności w częściach ułamkowych.

• w zasadzie ma charakter jednolity, ale występują pewne odmiany:

tzw. współwłasność przymusowa

• zasadą jest, że w. ułamkowa nie służy określonemu celowi, ale w sytuacjach szczególnych ma ona specjalne przeznaczenie;

• przykłady:

  • wspólna droga należąca do kilku współwłaścicieli – po to by mogli lepiej korzystać ze swych nieruchomości; w ugn alternatywą dla ustanowienia służebności drogowej jest ustanowienie wspólnej drogi;

  • ustawa o własności lokali – współwłasność części wspólnej;

współwłasność siedlisk

• na Ziemiach Odzyskanych siedliska, ze względu na ich wielkość, były przekazywane kilku osadnikom (2 dekrety z 1946 i 1951), a współwłasność ta była zaliczana do w. ułamkowej, ale o 2 różnicach:

  • zasadą było podzielne korzystanie z siedlisk przez ich współwłaścicieli;

  • zniesienie tej współwłasności było z reguły wyłączone;

    • cechy te nie wynikały z kategorycznego uregulowa­nia ustawowego, lecz z określonego układu faktycznego → obecnie problematyka ta straciła na znaczeniu;

współwłasność spadkowa

• 2 rodzaje:

  • wspólność całej masy spadkowej

  • współwłasność poszczególnych rzeczy wchodzących w skład spadku (współwłasnoś­ć sensu stricto)

• ograniczenia praw współwłaścicieli:

  • możliwość żądania zniesienia współwłasności tylko w ramach działu całego spadku;

  • prawo rozporządzania udziałem w przedmiocie wchodzącym w skład spadku;

współwłasność wspólnot gruntowych

• unormowane ustawą o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych;

• do zarządu powoływane są specjalne spółki przymusowe, które są jedynie zarządcami, a współwłaścicielami są mieszkańcy danego terenu;

• udział oznaczony ułamkiem, ale o ograniczonym prawie zbywania i niemożności żądania zniesienia współwłasności → wg SN do tych wspólnot nie mają w ogóle zastosowania przepisy o k.c. o współwłasności, ale wg doktryny jest to zbyt krańcowe;

Zniesienie współwłasności

I. Pojęcie zniesienia współwłasności

• zniesienie współwłasności to likwidacja stosunku praw­nego, jaki łączy współwłaścicieli

  • w przypadku spadku – termin „dział spadku”;

  • w przypadku majątku małżonków – termin „podział”;

• art. 210 – prawo żądania zniesienia współwłasności ma każdy współwłaściciel, bez wyjątków ustawowych (nie licząc specyficznych odmian współwłasności), a jedynie strony przez czynność prawną mogą to uprawnienie wyłączyć na nie więcej niż 5 lat (z możliwością przedłużenia);

  • prawo to nie ulega przedawnieniu (art. 220);

II. Tryb zniesienia współwłasności

tryb umowny

• nie ma wymaganej żadnej formy, ale w przypadku nieruchomości, ponieważ zniesienie współwłasności to jej przeniesienie wymagany jest forma aktu notarialnego;

tryb sądowy

• legitymowany – każdy współwłaściciel (też prokurator – art. 7 kpc), a tryb jest nieprocesowy (art. 617-625 kpc);

• sąd rozstrzyga także (ostatecznie) o wzajemnych roszczeniach z tytułu posiadania (art. 618 k.p.c);

III. Rodzaje podziałów

• z art. 211 i 212 kc → 3 sposoby zniesienia współwłasności:

  • przez podział rzeczy wspólnej (tzw. podział fizycz­ny);

  • przez przyznanie tej rzeczy jednemu (lub niektórym) ze współwłaścicieli;

  • przez sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny);

IV. Podział fizyczny

• podstawowy sposób zniesienia współwłasności – art. 211 kc – dokonanie podziału fizycznego, o ile:

  • nie byłby sprzeczny z przepisami ustawy – np. ograniczenia w zakresie podziału gruntów rolnych, czy obecnie zakaz podziału budynku, z wyjątkiem, gdy możliwy jest podział pionowy na regularne i samodzielne części, albo wyjątkowo poziomy, ale wtedy działka i części budynku nadal stanowią współwłasność;

  • nie byłby sprzeczny z ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy – np. wtedy, gdy prowadzi do likwidacji istniejącego warsztatu produkcyjnego;

  • pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości – zakaz ten odnosi się głównie do ruchomości;

    • w/w ograniczenia obowiązują wszystkie jedynie w postępowaniu sądowym, natomiast podczas podziału umownego obowiązują tylko ograniczenia ustawowe;

• sąd powinien dążyć do tego, aby części podziału odpowiadały co do wartości wielkości udziałów, ale nie jest to nakaz bezwzględny, gdyż z różnych powodów może być to nie możliwe – wtedy art. 212 § 1 daje możliwość ustanowienia przez sąd dopłat czy służebności dla wyrównania podziału;

  • jak się wydaje możliwe jest zamiast ustanowienia służebności drogowej wydzielenie tzw. drogi wewnętrznej i przyznanie jej na współwłasność właścicielom dzielonej nieruchomości (u.g.n.);

V. Przyznanie rzeczy jednemu (lub niektórym) ze współwłaścicieli (art. 212 § 2 kc)

• w razie przyznania (z różnych powodów) jednemu lub niektórym rzeczy na własność pozostali otrzymują spłaty, czyli wartość całego swojego udziału;

• z reguły dot. ruchomości, a w przypadku nieruchomości, gdy jest to np. lokal, działka, której podzielić nie można ze względu na plan miejscowy, warsztat pracy jednego ze współwłaścicieli;

• terminy i warunki dopłat i spłat ustala sąd, mający w tym względzie dużą swobodę – art. 212 § 3 kc;

VI. Podział cywilny

• wg kpc podział ten możliwy jest przede wszystkim, gdy współwłaściciele złożą zgodny wniosek, co do takiego sposobu, a w razie jego braku sąd sam może o tym zdecydować, gdy rzeczy nie da się podzielić, a okoliczności przemawiają za tym, by nie przyznawać rzeczy jednemu ze współwłaścicieli (np. gdy nie jest potrzebna żadnemu z nich, a istnieje możliwość osiągnięcia korzystnej ceny, albo gdy żaden z nich nie miałby z czego spłacić pozostałych);

• sprzedaż dokonywana w w trybie postępowania eg­zekucyjnego, a więc w zasadzie w drodze licytacji;

23. nabycie i utrata praw własności: pierwotne i pochodne

Nabycie i utrata własności — charakterystyka ogólna

• nie tylko cywilnoprawne, ale i administracyjnoprawne (np. wywłaszczenie i nacjonalizacja) oraz karne (np. orzeczenie środka karnego jakim jest przepadek narzędzi, służących do popełnienia przestępstwa);

• sposoby cywilnoprawne nabycia własności:

  • na podstawie umowy;

  • zasiedzenie,

  • przemilczenie;

  • zrzeczenie się własności;

  • w toku egzekucji sądowej, którego podstawą jest:

    • co do ruchomości: swoista czynność prawna;

    • co do nieruchomości: orzeczenie sądowe zwane przysądzeniem własności;

  • konstytutywne orzeczenie sądowe;

• nabycie pochodne – prawo pozostaje to samo, a jedynie zmienia się podmiot (następstwo prawne);

• nabycie pierwotne – nabywca nie uzyskuje prawa od dotychczasowego właściciela, gdyż ten ostatni traci je, a nabywca uzyskuje je niezależnie od niego;

  • konsekwencje prawne:

    • nabycie pierwotne – bez ograniczających je praw (z wyjątkami), a nabycie pochodne – wraz ze wszystkimi obciążającymi je prawami;

    • nabycie pierwotne – nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet → zasada ta nie jest nigdzie zapisana, ale znajduje potwierdzenie w licznych wyjątkach przewidzianych w kc czy w ustawach szczególnych → te wyjątki to m.in.: (1) art. 83 kc; (2) art. 169 i 170 kc; (3) rękojmia ks. wiecz.; (4) czek i weksel;

24. ochrona prawa własności.

Ogólna charakterystyka ochrony własności

• system roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa (art. 222-231 kc) → ochrona cywilistyczna;

• ochrona petytoryjna → ochrona prawa;

  • podstawowe roszczenia – roszczenie windykacyjne (art. 222 § 1 kc) i negatoryjne (art. 222 § 2 kc) → wzmacniane przez tzw. roszczenia uzupełniające;

    • roszczenie ≠ powództwo (procesowa forma dochodzenia roszczeń);

• ochrona posesoryjna → ochrona stanu faktycznego;

  • właściciel może skorzystać z ochrony posesoryjnej, ale występuje wtedy jako posiadacz;

• powództwo o ustalenie prawa (art. 189 kpc) – specjalny środek ochrony. Powód nie dochodzi roszczenia w sensie materialnoprawnym, a jedynie domaga się od sądu stwierdzenia istnienia jego prawa;

Roszczenie windykacyjne i negatoryjne

I. Historia ustawodawcza

• w pr. rzecz. z 1946 uznano, że nie ma potrzeby opisaniem wszystkich sposobów ochrony, gdyż uznał że rodzaj i treść roszczeń, jakie powstają dla właściciela na wypadek naruszenia prawa własności, wynikają z jej definicji → krytyka ze względu na to, że wraz z pominięciem roszczeń, pominięto wiele zagadnień bardziej szczegółowych → w kc z 1964 – art. 222-231;

II. Charakter ochrony petytoryjnej

• ochrona ma charakter obiektywny – tzn. jest niezależna od nastawienia (winy) sprawcy, a opiera się jedynie na fakcie naruszenia prawa → o powstaniu roszczenia decyduje stan przedmiotowy, a nie podmiotowy;

• roszczenia w. i n. są ściśle związane z prawem własności i mogą być zbyte jedynie wraz z tym prawem; podobnie nie można się ich zrzec, bez zrzeczenia się samego prawa;

III. Roszczenie windykacyjne (art. 222 § 1 kc)

• dla powstania tego roszczenia nie ma znaczenia powód zaistniałej sytuacji (czemu właściciel nie ma władztwa nad rzeczą), a jedynie konieczne jest spełnienie się 2 przesłanek:

  • brak władztwa nad rzeczą;

  • prawo własności po stronie powoda;

• zbieg dwu roszczeń (pogląd dominujący) – w razie istnienia roszczenia windykacyjnego i roszczenia wynikającego ze stosunku obligacyjnego lub ograniczonego prawa rzeczowego następuje zbieg tych roszczeń i uprawniony może wybrać roszczenie;

• przyjmuje się, że przedmiotem roszczenia windykacyjnego jest zwrot rzeczy cum omni causa, tzn. wraz ze wszystkimi pobranymi przychodami uzyskanymi, przez osobę, która bezprawnie władała rzeczą;

Legitymacja czynna

• właściciel (też jeden ze współwłaścicieli);

• legitymacja procesowa – też prokurator i RPO;

• może żądać wydania rzeczy do jego rąk, lub do rąk osoby uprawnionej (np. z tytułu najmu);

• ciężar dowodu na powodzie → art. 6 kc, ale może korzystać z wszelkich dowodów;

Legitymacja bierna

• przeciwko każdej osobie, która faktycznie włada rzeczą, czyli nie koniecznie tylko przeciwko posiadaczowi w rozumieniu art. 336 kc, ale i np. dzierżycielowi (art. 337 kc);

  • gdy rzecz jest u państwowej osoby prawnej, przeciwko tej osobie, a nie SP (art. 44¹ § 1 kc);

Możliwości obrony

• może po prostu zaprzeczyć, wtedy jeśli powód nie udowodni tytułu własności, roszczenie zostanie oddalone;

• zarzut braku legitymacji biernej – że rzecz nie jest w jego władaniu;

• zarzut hamujący – wynika z art. 222 § 1, dot. sytuacji, gdy pozwany włada rzeczą na podstawie uprawnienia skutecznego względem właściciela, które hamuje do czasu swego wygaśnięcia możliwość windykacji rzeczy;

• zarzut nadużycia prawa (art. 5 kc) – twierdzenie, że właściciel wykonuje swoje prawo sprzecznie z zasadami współżycia społecznego → SN (2000 r.) oddalenie powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 kc może nastąpić wyjątkowo i w rzadkich przypadkach;

  • często spotykana ochrona przez 1972 (przed ustawą o uwłaszczeniu posiadaczy), gdy na skutek nieformalnego obrotu nieruchomościami właściciele domagali się zwrotu nieruchomości, za którą dostali cenę;

Przedawnienie

• na mocy szczególnego unormowania roszczenia windykacyjne dot. nieruchomości nie ulegają przedawnieniu, ale upływ czasu może doprowadzić do utraty włąsności w skutek zasiedzenia jej przez inną osobę;

• roszczenia o ruchomości – 10 lat;

IV. Roszczenie negatoryjne (art. 222 § 2 kc)

• gdy osoba narusza własność, w inny sposób niż pozbawiając jej właściciela → musi to być działanie człowieka, a nie sił przyrody, nawet jeśli źródłem jest inna nieruchomość;

• 2 możliwe skutki (też łącznie, w zależności od okoliczności):

  • żądanie przywrócenia stanu poprzedniego;

  • żądanie zaniechania naruszeń → gdy zachodzi niebezpieczeństwo kontynuowania naruszeń;

• legitymacja czynna – właściciel, a procesowa też prokurator, RPO;

• legitymacja bierna – ten, kto cudze prawo własności narusza w sposób inny niż pozbawiając go władztwa nad rzeczą;

• dowód własności, nadal na powodzie, ale sytuacja jest o tyle lepsza, że korzysta z domniemania własności wynikającej z faktu posiadania (art. 339 i 341 kc);

• roszczenie to nie ulega przedawnieniu, gdy wynika z własności nieruchomości;

Roszczenia uzupełniające

I. Pojęcie i istota

• dla wyrównania szkody powstałe z braku możliwości władania rzeczą właścicielowi przysługują roszczenia uzupełniające (art. 224 i 225 kc):

  • roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy;

  • roszczenie o zwrot pożytków (lub ich równowartości);

  • roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą;

• związek tych roszczeń z roszczeniem windykacyjnym i z prawem własności nie jest nierozdzielny → mogą być dochodzone oddzielnie albo być samoistnym przedmiotem obrotu;

II. Posiadacz samoistny i zależny

• przepisy o tych roszczeniach dot. przede wszystkich stosunków właściciel-posiadacz samoistny, ale na zasadzie odesłania z art. 230 kc stosuje się je odpowiednio do posiadacza zależnego, chyba, że są uregulowane w przepisach szczególnych;

III. Przedawnienie

• przedawnienie z upływem roku od dnia wydania rzeczy, a wg orzecznictwa w razie braku wydania w c upływem lat 10 (art. 118 kc);

IV. Charakter ochrony. Dobra i zła wiara.

• ochrona uzależniona od dobrej lub złej wiary posiadacza:

  • gdy posiadacz jest w dobrej wierze → nie powstaje roszczenie uzupełniające a wszystkie pożytki (odłączone naturalne i wymagalne cywilne) zachowuje dla siebie; jedynie gdy za rzecz utraconą uzyskał ekwiwalent (np. odszkodowanie z ubezpieczenia) na podstawie art. 405 kc jest zobowiązany do jego wydania;

  • gdy posiadacz jest w złej wierze → zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, za ewentualne pogorszenie lub utratę (chyba, że i tak by powstało, nawet u uprawnionego) oraz za pobrane pożytki oraz za te, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki;

  • gdy posiadacz jest w dobrej wierze, ale wie o wytoczonym przeciwko niemu powództwu o wydanie rzeczy → powzięcie wiadomości o powództwie zrównane z wezwaniem przez właściwy organ państwowy do wydania rzeczy (art. 228); od tej chwili posiadacz ten zobowiązany jest do zwrotu wszystkich pożytków (ale nie tych, których nie zebrał w skutek złej gospodarki), oraz za pogorszenie lub utratę odpowiada tylko, jeśli zawinił;

Roszczenia z tytułu nakładów:

I. Zwrot nakładów posiadaczowi.

• zasadą jest, że powinien zwrócić nakłady posiadaczowi, ale:

  • gdy posiadacza jest w dobrej wierze → zwrot nakładów koniecznych, o tyle o ile nie mają pokrycia w korzyściach, jakie uzyskał, a zwrot nakładów innych, o tyle o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi (art. 226 § 1);

    • nakłady konieczne – konieczne dla zachowania rzeczy do normalnego użytku;

    • nakłady inne – zmierzają do ulepszenia rzeczy (nakłady użyteczne) albo do nadania jej wyglądu lub charakteru pożądanego przez dokonującego (nakłady zbytkowne);

  • gdy posiadacz jest w złej wierze → tylko nakłady konieczne i to tylko o tyle o ile właściciel bezpodstawnie wzbogaciłby się nimi, np. podwyższenie wartości rzeczy w skutek tych nakładów (art. 226 § 2);

  • posiadacz jest w dobrej wierze, ale wie o wytoczonym przeciwko niemu powództwu o wydanie rzeczy → tylko nakłady konieczne, nawet jeśli nie wzbogaciły one właściciela (art. 226 § 1)

  • art. 227 kc – rzeczy połączone – nawet jak staną się częścią składową, mogą zostać zabrane (dobra wola posiadacza), ale jeśli posiadacz był w złej wierze, albo połączenia dokonał po dowiedzeniu się o powództwie właściciel może zatrzymać te rzeczy, zwracając ich równowartość i koszt robocizny, albo sumę o którą powiększyła się wartość rzeczy;

Przedawnienie

• z upływem roku od dnia wydania rzeczy (art. 229);

II. Budynek na cudzym gruncie

• art. 231 – w przypadku wybudowania budynku na cudzym gruncie → są 2 możliwości:

  • albo przyjęcie zasady, że własność tego gruntu przechodzi ex lege na budującego, a właścicielowi przysługuje tylko roszczenie o zapłatę odpowiedniego wynagrodzenia;

  • albo na przyznaniu tak posiadaczowi jak i właścicielowi roszczenia o wykup gruntu → to rozwiązanie przyjęte w kc;

Przesłanki powstania roszczenia o wykup.

• przesłanki powstania roszczenia o wykup dla osoby, która wzniosła budynek:

  • samoistne posiadanie → gdy wzniesiony przez kilka takich osób, każdej z nich przysługuje to roszczenie;

  • dobra wiara posiadacza → dot. przeświadczenia, że przysługuje mu prawo własności do działki, ale praktyka wykazała, że rygorystyczne stosowanie tego przepisu byłoby bardzo rzadkie, dlatego powstawały różne koncepcje  wg. orzecznictwa pod rządem pr. rzecz. dobra wiara to również taka postawa, że chociaż wie że nie przysługuje mu tytuł do gruntu, ale wie, że nie krzywdzi właściciela (z reguły gdy kupił nieformalnie)  krytyka, ze względu na wewnętrzną sprzeczność → koncepcja pośrednia – dobra wiara to tylko gdy ma usprawiedliwione przekonanie o posiadaniu prawa, ale na równi z dobrą wiarą należy traktować też tego posiadacza w złej wierze, jeśli wymagają tego zasady współżycia społecznego ze względu na okoliczności;

    • orzecznictwo → tego stanowiska nie przekreśliła uchw. (7) z 1991 r. odrzucająca tzw. rozszerzone pojęcie dobrej wiary, co potwierdził SN w orz. z 1997 r. → po wejściu w życie Konstytucji orzecz. kontynuujące tą linię w 2001 r.;

  • wzniesienie budynku lub innego urządzenia, choć wątpliwe, to SN uznał za takie urządzenie też ogrodzenie działki; nie jest takim urządzeniem sad;

  • znaczna różnica wartości budowli i działki;

  • wg orzecz. nie można uwzględnić roszczenia, jeśli byłoby to sprzeczne z interesem społeczno-gospodarczym → taka linia była wynikiem nielegalnej praktyki nieformalnej sprzedaży działek przez rolników na cele rekreacyjne → po zniesieniu tych ograniczeń i w związku z orzecz. dot. dobrej wiary (patrz wyżej) nie ma to dalej zastosowania;

• przesłanki roszczenia właściciela o wykup działki → podobne, ale różnica polega na tym, że nie ważne jest kto wybudował budynek (czy posiadacz, czy w dobrej wierze);

• orzecznictwo podsumowujące:

  • roszczenie przysługuje też współwłaścicielowi gruntu w chwili realizacji budowy → dość częste zastosowanie, gdyż stanowi swoistą formę rozliczeń z tytułu wspólnych nakładów pomiędzy właścicielem a innymi osobami, np. rodzice i dzieci, małżonkowie, też osoby pozostające w konkubinacie → osoby te mogą żądać od właściciela udziału w zabudowanej działce, ale nie ustanowienia odrębnej własności lokalu w budynku (możliwie w przypadku rozliczeń małżonków podczas podziału wspólnoty majątkowej);

Skutek roszczenia

• w razie spełnienia przesłanek – wykup wielkości działki potrzebnej do racjonalnego używania budynku za odpowiednim wynagrodzeniem, tzn. przeciętna cena gruntu w okolicy;

• zrealizowane poprzez zawarcie umowy o przeniesienie własności albo na podstawie orzeczenia sądowego;

• wg orzecz. roszczenie posiadacza o wykup nie ulega przedawnieniu, ale wygasa wraz z utratą posiadania;

Grunt należący do Skarbu Państwa.

• wcześniej był jeszcze § 3 który uprzywilejowywał pozycję SP, gdyż ustalał jedynie obowiązek ustanowienia użytkowania wieczystego. Obecnie nie obowiązuje już ten przepis, więc grunt należący do SP podlega zasadom ogólnym, ale możliwe jest, by w drodze umowy doszło do ustanowienia użytkowania wieczystego, zamiast do przeniesienia własności;

25. posiadanie

POSIADANIE -Pojęcie i funkcjA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POSIADANIA

I. Przyczyny powstania posiadania.

• nieformalny obrót nieruchomościami;

• dokonywanie działów bez zachowania formy aktu notarialnego i przenoszeniu bez tej formy własności nieruchomości przez rodziców na dzieci tytułem wyposażenia;

• nieważność umowy przeniesienia własności z innych przyczyn aniżeli niezachowanie formy, jak np. brak świadomości czy z powodu uchybień przy sporządzaniu aktu notarialnego;

• objęcie spadku przez osobę, która spadkobiercą nie jest;

• odmowa zwrotu nieruchomości przez niesumiennego dzier­żawcę, który bezzasadnie kwestionuje wygaśnięcie dzierżawy lub uzurpuje sobie prawo własności do tej nieruchomości;

II. Definicja posiadania (art. 336 kc).

• „posiada­czem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny)” → 2 elementy:

  • fizyczny – corpus → faktyczne władanie rzeczą;

  • psychiczny – animus → wola wykonywania względem rzeczy określonego prawa;

    • romanistyczna teoria; germanistyczna – tylko corpus;

III. Współposiadanie.

• gdy rzecz znajduje się we wspólnym władztwie kilku osób, które władają nią w taki sposób, jak to czynią współwłaściciele, współnajemcy itp.;

• 2 sposoby:

  • zakłada element współdziałania przy korzystaniu z rzeczy → np. wspólne gospodarstwo rolne;

  • każdy współposiadacz korzysta z całej rzeczy, ale nie współdziała z innymi → np. wspólna studnia, pastwisko;

IV. Rodzaje posiadania.

• posiadanie samoistne (właścicielskie) → ten, kto włada rzeczą jak właściciel;

• posiadanie zależne (niewłaścicielskie) → ten, kto włada rzeczą w zakresie innego prawa aniżeli prawo własności; a wyliczenie praw w art. 336 jest przykładowe – zasada ogólna – można być posiadaczem zależnym w zakresie każdego prawa z którym łączy się władztwo nad rzeczą, innego niż własność (też użytkowanie wieczyste);

  • posiadanie zależne może się przekształcić w posiadanie samoistne, gdyż nie obowiązuje rzymska paremia: nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest;

• posiadanie służebności (art. 352 kc) → kto faktycznie włada z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności – tylko służebności czynne; odpowiednie stosowanie przepisów o posiadaniu rzeczy;

V. Kategorie posiadania.

• posiadanie bezprawne i prawne:

  • posiadanie bezprawne → posiadanie nieodpowiadające prawu, np. nieformalny nabywca, ten, kto uważa się za najemcę/dzierżyciela/itp, ale nim nie jest;

  • posiadanie prawne → posiadanie zgodne ze stanem prawnym, np. właściciel, najemca, dzierżyciel;

• posiadanie wadliwe i niewadliwe → wykształcone z prawa rzymskiego (vi, dam, precario);

  • posiadanie wadliwe (vitiosa possesio) → gdy zostało nabyte przy użyciu środków niedozwolonych, np. zabór rzeczy, podstęp;

  • posiadanie niewadliwe (non vitiosa possessio) → głównie wtedy, gdy zostało nabyte od dotychczasowego posiadacza, albo w sposób pierwotny;

• posiadanie w złej i w dobrej wierze → kryterium: przeświad­czenie posiadacza co do rzeczywistych lub rzekomych jego uprawnień;

  • dobrą wiarę wyłącza:

    • pozytywna wiadomość o braku uprawnienia;

    • brak świadomości spowodowany niedbalstwem;

    • nieformalny nabywca → to posiadacz w złej wierze, gdyż wie, że nie nabył własności bez zachowania formy aktu notarialnego → SN zakwestionował ten pogląd w orz. z 1989 r., ale powrócił do niego w uchw. (7) z 1991 r.; podobnie w orz. z 1988 dot. posiadania służebności bez zachowania formy aktu notarialnego;

    • osoba, która uzyskała posiadanie nieruchomości na pod­stawie notarialnej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności → może zostać uznana za posiadacza w dobrej wierze, ale zależy to od okoliczności (orz. SN z 1999, ale krytyka w doktrynie i w orz. 2001 odmienny pogląd SN);

    • patrz roszczenie z tytułu nakładów;

26. rękojmia i gwarancja

Rękojmia w umowie sprzedaży

Przepisy dotyczące rękojmi stanowią pewien wzór dla innych uregulowań dotyczących innych umów np. umowy dostawy, umowy o dzieło. Mają wiec znaczenie zasadnicze również w kontekście innych umów nazwanych.

Instytucja rękojmi została wprowadzona dlatego, że okazało się, że ogólne zasady odpowiedzialności sprzedawcy są niewystarczające. Czyli ogólny reżim odpowiedzialności kontraktowej nie zabezpiecza należycie kupującego. O tych ogólnych zasadach odpowiedzialności kontraktowej będzie mowa na ćwiczeniach. Natomiast tutaj zwracamy uwagę na specjalny, szczególny reżim zwany rękojmią, który czasami się nazywa odpowiedzialnością o charakterze absolutnym. O charakterze absolutnym ponieważ odpowiedzialność jest niezależna od winy sprzedawcy, ani nawet jego wiedzy o istnieniu wady. Czyli ta okoliczność nie jest w ogóle brana pod uwagę. Po drugie nie ma znaczenia czy została wyrządzona szkoda kupującemu, wystarczy sam fakt wystąpienia wady rzeczy żeby kupujący mógł dochodzić, mógł skorzystać z określonych uprawnień z tytułu rękojmi. Jest to bardzo ważna modyfikacja zasad odpowiedzialności i wzmocnienie pozycji kupującego.

Zasygnalizować należy, że instytucja rękojmi nie dotyczy sprzedaży konsumenckiej. W przypadku sprzedaży konsumenckiej mamy odpowiedzialność z tytułu tzw. niezgodności towaru z umową, uregulowaną poza kodeksem cywilnym w ustawie o sprzedaży konsumenckiej. Dla tego wykładu sprzedaż konsumencka ma mniejsze znaczenie, bo tu się zajmujemy umowami cywilnoprawnymi w administracji publicznej. Czyli umowa sprzedaży, której stroną jest organ administracji do niej stosowane będą przepisy z tytułu rękojmi, a nie niezgodności towaru z umową. Konsumentem można być tylko w relacji do przedsiębiorcy czyli umowa sprzedaży konsumenckiej to jest taka umowa gdzie kupującym jest konsument, a sprzedającym jest przedsiębiorca i jeśli chodzi o administrację publiczna to nie mamy takiej sytuacji. Jeśli osoba fizyczna kupuje coś od administracji lub odwrotnie to nie mamy relacji konsumenckiej, a tym bardziej jeśli mamy relację pomiędzy przedsiębiorcą a organem.

Wady rzeczy

W przypadku rękojmi za wady rzeczy występuje pojęcie „wada”. Rozróżniamy wady fizyczne i wady prawne. Natomiast przy sprzedaży konsumenckiej nie mamy pojęcia wad, mamy pojecie niezgodności towaru z umową, które jest pojęciem szerszym. Jeżeli chodzi o wady w przypadku rękojmi to zostały one odrębnie uregulowane w art. 556 kc.

Wady fizyczne mogą być różnie rozumiane tutaj warto podać cztery sytuacje. Wada fizyczna występuje (zgodnie z art. 556 § 1 kc), gdy:

• zmniejsza wartość rzeczy np. rzecz jest zużyta, czy jej elementy są zużyte, nie są nowe

• zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy –np. w umowie oznaczyliśmy, ze rzecz będzie spełniała jakieś wyższe standardy albo jakieś szczególne wymagania kupującego, gdy tymczasem nie spełnia tych wymagań po prostu jest to rzecz średniej jakości

• rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewniał kupującego –np. jakieś zagwarantowanie o funkcjonalności rzeczy, a okazuje się, że nie spełnia tych wymogów

• rzecz zostaje wydana w stanie niezupełnym –np. samochód bez kluczyków. Natomiast wydanie rzeczy w mniejszej ilości niż przewidziana w umowie to nie jest wada fizyczna to jest po prostu nienależyte wykonanie umowy (i odpowiedzialność na zasadach ogólnych –kontraktowa).

Art. 556 § 1 kc Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony lub wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).

Wady prawne zawarte są w art. 556 § 2 kc. O wadzie prawnej może być mowa wówczas, gdy:

• rzecz nie stanowi własności sprzedawcy, lecz należy do osoby trzeciej; dotyczy to odpowiednio innego przedmiotu sprzedaży –zobowiązanie sprzedawcy polega na przeniesieniu własności rzeczy, a nie można przenieść własności rzeczy, której się nie jest właścicielem rzeczy

• rzecz jest obciążona prawem lub prawami osoby trzeciej –np. rzecz ruchoma jest obciążona zastawem, a w przypadku nieruchomości rzecz jest obciążona hipoteką.

Art. 556 § 2 kc Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży praw sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie praw (rękojmia za wady prawne).

Niezgodność towaru z umową jest zupełnie czymś innym niż wady rzeczy. Pojęcie niezgodności towaru z umową pojawiło się na skutek implementacji dyrektywy unijnej o sprzedaży konsumenckiej. Ustawodawca zdecydował się wprowadzić to w odrębnej ustawie. To rozwiązanie nie jest dobrze oceniane w doktrynie –to odebranie konsumentom uprawnień z tytułu rękojmi nie jest najtrafniejszym rozwiązaniem, prócz tego to rozwiązanie wprowadziło zamieszanie terminologiczne. Odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru z umową wynika z Ustawy z dnia 27 lipca 2002r. o sprzedaży konsumenckiej.

Niezgodność towaru z umową jest pojęciem szerszym niż pojęcie wady (z kc). Obejmuje ono:

• wady w ujęciu przepisów kc o rękojmi i gwarancji

• niezgodność towaru z zapewnieniami osób, które wprowadzają towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa

• niezgodność towaru z zapewnieniami osób, które podają się za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego

• nieprawidłowość zamontowania i uruchomienia towaru konsumpcyjnego. Jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność

• nieprawidłowość zamontowania i uruchomienia towaru konsumpcyjnego, jeżeli czynności te zostały wykonane przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.

Warto jednak zaznaczyć, że mimo, że uprawnienia, wydawałoby się, są takie same to jest możliwość odstąpienia od umowy, żądanie obniżenia ceny to inna jest kolejność uruchomiania możliwości skorzystania z tych uprawnień. W przypadku niezgodności towaru z umową jest sekwencyjność –najpierw możemy skorzystać z pewnych uprawnień dopiero jeśli są bezskuteczne skorzystać z innych (to jest ta sekwencyjność). Przy rękojmi klasycznej tego nie mamy od razu mamy dostęp w zasadzie do wszystkich uprawnień. Druga różnica to przy niezgodności towaru z umową przy sprzedaży konsumenckiej te przepisy mają charakter bezwzględnie obowiązujący czyli nie można ich umownie ograniczyć ani wyłączyć. Natomiast przy klasycznej rękojmi co do zasady ta modyfikacja jest możliwa, dlatego też trzeba być tutaj czujnym w zależności od tego czy jesteśmy kupującym czy sprzedawcą czy modyfikujemy rękojmię czy zmieniamy ją. Jeżeli nic nie zapiszemy w umowie to te przepisy z mocy ustawy nam przysługują jako kupującym. Jeżeli chcemy te uprawnienia wyłączyć lub zmodyfikować to należy wyraźnie zastrzec to w umowie. Modyfikacja może nastąpić w dwóch kierunkach: można rozszerzyć te uprawnienia można je również zawęzić. Jednakże jest tu zastrzeżenie –wyłączenie lub ograniczenie z tytułu rękojmi jest bezskuteczne jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym (art. 558 kc) Dla samej rękojmi nie ma znaczenia wiedza sprzedawcy o istnieniu wady natomiast w przypadku modyfikacji uprawnień ma to znaczenie.

Ponieważ ten reżim jest tak daleko idący to jest stosunkowo mało czasu na skorzystanie z tych uprawnień. To jest okres, co do zasady, jednego roku od dnia wydania rzeczy. Jedynie w przypadku wad budynku ten okres ulega przedłużeniu do 3 lat (art. 568 kc)

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy znajduje zastosowanie z samej mocy ustawy (ex lege). Jej podstawą nie musi być umowa, to jest zresztą różnica rękojmi z gwarancją jakości. Gwarancja jakości jest takim dodatkowym porozumienie, dodatkową klauzulą.

Ze względu na wady fizyczne kupującemu służą z tytułu rękojmi według kc cztery rodzaje uprawnień, w tym trzy z alternatywnie. Kupujący:

• może odstąpić od umowy –odstąpienie ma niejako skutek wsteczny, umowa jest traktowana tak jakby nigdy nie została zawarta. Natomiast wypowiedzenie działa na przyszłość, czyli kończymy nasz stosunek umowny, ale on do tego czasu obowiązywał. Jest to najdalej idący środek i dlatego też pewne przesłanki muszą być spełnione aby odstąpić od umowy (art. 560 kc)

• może żądać obniżenia ceny -

• w wypadku rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku –może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia

• w wypadku rzeczy oznaczonej co do tożsamości, gdy przy tym sprzedawca jest wytwórcą rzeczy – może żądać usunięcia wady (naprawa), wyznaczając w tym celu odpowiedni termin, z zagrożeniem, że po jego bezskutecznym upływie od umowy odstąpi.

To nie są sekwencyjne uprawnienia (czyli takie z których można po kolei korzystać tak jak przy niezgodności towaru z umową) tylko tutaj kupujący ma swobodę, może od razu , przy daleko idących wadach skorzystać z odstąpienia od umowy względem sprzedawcy.

Omawiając kolejne umowy nazwane zastanawiać się będziemy nad modyfikacjami rękojmi, nad tym jak ta rękojmia wygląda w przypadku dostawy, albo w przypadku umowy o dzieło, najmu i będziemy pewnie wracać jeszcze do pewnych rzeczy zasadniczych.

Gwarancja jakości

Abyśmy mieli do czynienia z gwarancja jakości to musi być ona zapewniona przez sprzedawcę, składa on niejako oświadczenie. Najczęściej w praktyce występuje to w postaci dokumentu gwarancyjnego. Dokument gwarancji, którego składnikami jest to, że sprzedający zapewnia, że rzecz jest odpowiedniej jakości, że spełnia odpowiednie wymagania, a po drugie zapewnia, że gdyby jakaś wada powstała no to wtedy określa co sie dzieje dalej, że naprawie, wymieni, gwarancja zwrotu pieniędzy –to są tego rodzaju zapewnienia. Regulacja kodeksowa jest po to, że to są przepisy dyspozytywne, reguły interpretacyjne, które uzupełniają to oświadczenie sprzedawcy. Przepisy, które mówią jak należy interpretować prawnie to oświadczenia, co rozumiemy przez gwarancję jakości. W obrocie często sprzedawca posługuje się językiem prostym, niejasny i np. nie określi terminu do którego należy dochodzić uprawnień z tytułu gwarancji jakości. I wtedy sięgamy do przepisów i kodeks cywilny nam mówi, że w terminie jednego roku od wydania rzeczy. Albo np. nie określono jakie sprzedawca czynności powinien podjąć w razie zaistnienia wady to wtedy również sprawdzamy w kc. W takiej sytuacji orzecznictwo też jest pomocne –chodzi przede wszystkim o usuniecie wad, polegających na naprawie rzeczy czy też zastąpieniu wadliwych elementów innymi i to w taki sposób aby tej rzeczy została zapewniana pewna sprawność eksploatacyjna.

Istotne jest to, że istnieje możliwość równoległego istnienia obok siebie rękojmi i gwarancji. Możemy dokonać wyboru między uprawnieniami z tytułu rękojmi i z tytułu gwarancji. Oczywiście rękojmię możemy modyfikować, ale musimy wtedy wyraźnie wyłączycie uprawnienia z tytułu rękojmi. Więc sam z siebie sprzedawca nie może powiedzieć, że skoro jest gwarancja to rękojmia nie obowiązuje. Aby tak było to musi to być wyraźnie wskazane w umowie. Inaczej działają i gwarancja i rękojmia i kupujący decyduje, z których uprawnień chce skorzystać.

W przypadku gwarancji ten rok może ulec przedłużeniu lub skróceniu –może to być miesiąc, a może być też dwa lata, mamy tutaj swobodę art. 577 § 2 kc –Jeżeli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu, termin wynosi jeden rok licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

27. Umowa sprzedaży

• Umowa sprzedaży jest najbardziej rozpowszechnioną czynnością prawną prowadzącą do wymiany dóbr w gospodarce towarowo-pieniężnej

• Uregulowane w Kodeksie cywilnym (tytuł XI księgi trzeciej) zasady prawne dotyczące sprzedaży znajdują zastosowanie również do innych umów:

• zamiany (art. 604),

• dostawy (art. 612),

• w węższym zakresie kontraktacji (art. 613 § 3 i 621),

• umowy o dzieło (art. 638),

• umowy o roboty budowlane (art. 656 w zw. z art. 638),

• umowy komisu (art. 769 § 2)

• umowy spółki (art. 862).

Sprzedaż konsumencka

• Uwaga: Do sprzedaży konsumenckiej stosuje się przepisy ustawy z 27.7.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U Nr 141, poz. 1176)

• Z kolei przepisy tytułu XI Kodeksu cywilnego tylko w takim zakresie, w jakim umowa ta nie została uregulowana odmiennie przez przepisy powyższej ustawy oraz przepisy innych ustaw (art. 535(1))

Swoboda umów

• Większość przepisów dot. sprzedaży ma charakter dyspozytywny, co pozwala stronom na odmienne, szczególne ukształtowanie ich praw i obowiązków w umowie, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 353(1) k.c.

Charakter prawny

• Sprzedaż jest umową dwustronnie zobowiązującą.

• Skutkiem zawarcia umowy sprzedaży jest:

• zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia własności rzeczy lub prawa na kupującego oraz

• zobowiązanie się kupującego do zapłacenia sprzedawcy umówionej ceny.

• Świadczenie jednej strony jest więc odpowiednikiem świadczenia drugiej strony.

• W takim ujęciu umowa sprzedaży ma charakter umowy wzajemnej, w odniesieniu do której znajdą zastosowanie ogólne przepisy dotyczące zobowiązań wzajemnych (por. art. 487 i nast.).

Charakter prawny

• Umowa sprzedaży ma charakter umowy konsensualnej.

• Oznacza to, że zobowiązania stron dochodzą do skutku solo consensu.

• Chodzi tutaj wyłącznie o skutki obligacyjne, a więc zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia własności rzeczy (prawa) na nabywcę i wydania rzeczy oraz zobowiązanie się kupującego do odebrania rzeczy i zapłaty ceny.

• Odnośnie tzw. skutków rzeczowych zob. art. 155 i 510

Charakter prawny

• Z istoty swej umowa sprzedaży ma charakter odpłatny

• Odpowiednikiem świadczenia sprzedawcy jest umówiona cena, a więc ustalona przez strony i wyrażona w pieniądzu wartość rzeczy lub prawa

• Jeżeli z treści umowy wynika, że nabywca nie ma obowiązku zapłaty ceny, czynność prawną należy kwalifikować jako umowę darowizny

• Umowa sprzedaży ma charakter kauzalny, tak więc ważność tej czynności prawnej zależy od istnienia przyczyny prawnej jej dokonania

Przedmiot sprzedaży

• Przedmiotem sprzedaży (art. 535 § 1) są rzeczy w rozumieniu art. 45 k.c.

• w tym także rzeczy przyszłe (por. art. 155 § 2),

• przynależności (w ujęciu art. 52 in fine),

• pobrane pożytki naturalne i cywilne (art. 55 ust. 1),

• zespoły rzeczy i praw jak: przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym (art. 55(1)) i - zorganizowana część jego mienia

• gospodarstwo rolne (art. 55(3)),

• spadek (art. 922 w zw. z art. 1052)

• oraz energia i prawa zbywalne (art. 555).

Przedmiot sprzedaży

• Uwaga: Wydanie rzeczy stanowi:

• w odniesieniu do przedmiotu sprzedaży, będącego rzeczą oznaczoną co do tożsamości, dodatkowy - obok przeniesienia własności (realizującego się co do zasady solo consensu - art. 155 § 1) obowiązek sprzedawcy,

• w odniesieniu do przedmiotu sprzedaży, będącego rzeczą oznaczoną co do gatunku bądź rzeczą przyszłą, element konstytutywny dla przeniesienia własności (art. 155 § 2).

Cena

• Zawierając umowę sprzedaży kupujący zobowiązuje się do zapłacenia umówionej ceny.

• Tym samym zapłacenie ceny jest podstawowym obowiązkiem kupującego.

• Cena jest ekwiwalentem rzeczy lub prawa nabytego w drodze umowy sprzedaży.

• Cena zawiera zwykle w sobie trzy elementy:

• wartość rzeczy,

• zysk sprzedawcy

• oraz koszty sprzedaży po jego stronie

• Cena musi być wyrażona w pieniądzu

Forma umowy

• Przepisy działu I tytułu IX nie stawiają żadnych szczególnych wymagań dotyczących formy zawarcia umowy sprzedaży

• Dla oceny formy tej czynności prawnej znaczenie mają przepisy części ogólnej KC oraz kolejnych jego ksiąg, a także przepisy innych aktów normatywnych

• Zob. m.in. art. 158 - zastrzegający formę aktu notarialnego dla przeniesienia własności nieruchomości lub zobowiązania się do przeniesienia własności nieruchomości

Rodzaje umowy sprzedaży

• Umowa sprzedaży jest podstawową formą obrotu, a jej generalne uregulowanie dla całego obrotu prawnego znalazło swoje odzwierciedlenie w KC (art. 535 w zw. z art. 1).

• Podstawowy podział:

• sprzedaż w tzw. obrocie powszechnym oraz

• sprzedaż w obrocie gospodarczym - zwana także sprzedażą handlową

• sprzedaż handlowa sensu stricto obejmującą umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej zamiarem odsprzedania wyprodukowanej lub nabytej rzeczy

• sprzedaż handlową sensu largo, a więc z udziałem przedsiębiorcy po jednej stronie i podmiotem nie będącym przedsiębiorcą po drugiej stronie, w ramach której można wyróżnić sprzedaż konsumencką

Rodzaje umowy sprzedaży

• Przepisy KC, które dla każdego rodzaju sprzedaży mają bazowe znaczenie, wyróżniają jako szczególne rodzaje sprzedaży:

• sprzedaż z zastrzeżeniem wyłączności (art. 550)

• sprzedaż na raty (art. 583-588)

• sprzedaż z zastrzeżeniem własności - pactum reservati domini (art. 589-591)

• sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego (art. 592)

• sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu (art. 593-595)

• sprzedaż z zastrzeżeniem prawa pierwokupu (art. 596-602)

• sprzedaż wierzytelności, regulowana przepisami o przelewie (art. 509-518)

• sprzedaż spadku (art. 1052-1057)

28. Umowa o dzieło

• Jednym z typów umów obejmujących odpłatne świadczenie usług określonego rodzaju jest umowa o dzieło

• Kodeks cywilny reguluje umowę o dzieło w tytule XV księgi III (art. 627-646) w sposób ogół dość szczegółowy

• Według tej regulacji przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się ze swej strony do zapłaty wynagrodzenia.

• Stronami tej umowy są zatem: ten, czyim wysiłkiem, staraniem i pracą dzieło ma zostać wykonane (przyjmujący zamówienie) oraz ten, dla kogo dzieło ma być wykonane (zamawiający)

• Umowę o dzieło zaliczyć należy do podgrupy umów o "rezultat usługi" i przeciwstawić umowie o pracę - ze względu na brak podporządkowania oraz umowie zlecenia - jako umowie o staranne wykonanie usługi.

Pojęcie dzieła

• Przedmiotem świadczenia przyjmującego zamówienie jest więc wykonanie dzieła, które może polegać na jego stworzeniu lub przetworzeniu do takiej postaci, w jakiej poprzednio nie istniało.

• Dzieło może mieć przy tym postać materialną lub niematerialną

  • Rezultaty niematerialne, lecz ucieleśnione w przedmiocie materialnym, powszechnie uznawane są za przedmioty umowy o dzieło

• Dzieło ma być zatem rezultatem zamierzonym przez strony

• Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie

• Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe

• Rezultat, o który umawiają się strony, musi być z góry określony

Umowa o dzieło a umowy pokrewne

• Umowa o dzieło różni się od umowy o pracę brakiem stosunku zależności między stronami i koniecznością osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy w szerokim tego słowa znaczeniu, gdy w umowie o pracę decydujący nie jest rezultat, lecz wykonywanie pracy jako takiej

• Umowa o dzieło różni się od umowy zlecenia tym, że zawsze musi być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem.

Obowiązki stron

• Podstawowym obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest obowiązek wykonania dzieła.

• Jest on odpowiedzialny za jakość dzieła.

• Przyjmujący nie ma, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne).

• Obciąża go jednak obowiązek osobistego kierowania osobami, którymi się posługuje i za które odpowiada (zgodnie z art. 474).

• Z chwilą ukończenia dzieła przyjmujący zamówienie ma obowiązek wydać dzieło zamawiającemu i umożliwić mu korzystanie z dzieła stosownie do jego właściwości

• Podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest zapłata wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienie.

• W braku odmiennej umowy należy się ono w chwili oddania dzieła, a gdy dzieło ma być oddane częściami i wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna - z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych (art. 641 § 1 i 2)

• Wynagrodzenie należne z tytułu umowy o dzieło nie musi mieć postaci pieniężnej

• Wykonawcy dzieła należy się wynagrodzenie, które ma stanowić odpowiednik świadczenia przyjmującego zamówienie. Jednak dla zawarcia umowy nie jest istotne określenie jego wysokości . W braku tego rodzaju postanowień umownych należy przyjąć ze strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju.

• Nie jest konieczne również kwotowe ustalenie wynagrodzenia. Zamiast tego mogą się tam znaleźć wskazówki do określenia wynagrodzenia po zakończeniu pracy.

• W praktyce stosowane są dwa sposoby ustalenia wynagrodzenia: ryczałtowe i kosztorysowe.

Forma umowy

• Forma umowy o dzieło może być dowolna gdyż kodeks cywilny nie zastrzega dla ważności umowy o dzieło żadnej formy szczególnej.

• Tak więc umowa ta może być zawarta ustnie pisemnie lub w sposób dorozumiany.

Odesłanie

• Art. 627(1) [Odesłanie]

  • Do umowy zawartej, w zakresie działalności przedsiębiorstwa przyjmującego zamówienie, z osobą fizyczną, która zamawia dzieło, będące rzeczą ruchomą, w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży konsumenckiej

Wadliwe wykonywanie

• W toku wykonywania dzieła przyjmujący nie jest związany poleceniami zamawiającego.

• Temu ostatniemu służy jednak w okresie wykonywania dzieła prawo kontroli nad sposobem wykonania.

• Gdyby się okazało, że dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może żądać zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin.

• Po bezskutecznym jego upływie - może od umowy odstąpić, albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonywanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

Rękojmia

• Przy umowie o dzieło, podobnie jak i przy umowie sprzedaży, istnieje w ramach rękojmi za wady szczególna ochrona strony dotkniętej wadami świadczenia.

• Koncepcja tej rękojmi jest ukształtowana zbieżnie z koncepcją rękojmi przy sprzedaży.

• Uzasadnia to odwołanie się przez Kodeks cywilny do odpowiedniego stosowania tych ostatnich przepisów (art. 638)

• Z uwagi na dopuszczalność modyfikowania zakresu i przesłanek odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady przez strony, nic nie stoi na przeszkodzie wprowadzaniu przez strony klauzul umownych typu gwarancyjnego.

Zapłata mimo niewykonania

• Nawet gdyby dzieło nie było w ogóle wykonane wskutek przeszkód wynikających z przyczyn, które dotyczą zamawiającego, ten ostatni nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia, jeżeli przyjmujący był gotów je wykonać.

• Za przyczyny dotyczące zamawiającego uważa się wszelkie przyczyny leżące po jego stronie.

• Polegają one z reguły na niedostarczeniu potrzebnych do wykonania dzieła materiałów lub są skutkiem braku współdziałania przy wykonywaniu dzieła.

Brak współdziałania

• Zamawiający obowiązany jest do współdziałania z przyjmującym zamówienie, gdy bez tego świadczenie nie może być wykonane.

• W braku stosownego współdziałania zamawiającego, przyjmujący zamówienie może mu wyznaczyć stosowny termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym jego upływie odstąpi od umowy.

• Wykonanie prawa odstąpienia wymaga oświadczenia woli uprawnionego.

• W rachubę wchodzić może także odpowiedzialność zamawiającego za szkodę wyrządzoną w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471).

Odstąpienie

• Art. 644 [Odstąpienie]

  • Dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.

Śmierć strony umowy

• Śmierć jednej ze stron w czasie trwania stosunku prawnego nie wpływa w zasadzie na skuteczność umowy.

• Wyjątkowo, gdy wykonanie dzieła zależy od osobistych przymiotów wykonującego zamówienie, śmierć tego ostatniego powoduje rozwiązanie umowy.

• Ze śmiercią zrównana jest niezdolność do pracy.

• Skutkiem rozwiązania umowy jest obowiązek zwrotu materiałów dostarczonych przez zamawiającego.

• Zwrot powinien nastąpić w takim stanie, w jakim materiały w tym czasie się znajdują

Przedawnienie

• Wszelkie roszczenia z tytułu umowy o dzieło ulegają przedawnieniu dwuletniemu, zarówno wówczas, gdy służą zamawiającemu, jak i gdy służą przyjmującemu zamówienie.

• Termin ten rozpoczyna bieg od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane

• Jednakże termin nie odnosi się do roszczeń wynikających z tytułu odpowiedzialności przyjmującego zamówienie za wady dzieła.

• Zastosowanie znajdują wówczas terminy uregulowane w przepisach o rękojmi przy sprzedaży

29. umowa zlecenia

Przez zlecenie rozumiemy sytuacje kiedy przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie poczytuje się jako umocowanie do dokonania tej czynności.

Metody wykonania :

• Pełnomocnictwo – w imieniu i na rachunek zamawiającego

• Zastępstwo pośrednie – tylko na rachunek zamawiającego

Cechy umowy zlecenia;

• Zawarcie umowy – nie wymaga szczególnej formy

• Skutki prawne:

  • Prawa i obowiązki przyjmującego zlecenie:

    • Wykonanie usługi

    • Sposób wykonania pozostawiony jest co do zasady zleceniobiorcy, mogą być mu jednak wskazania czy instrukcje, których powinien respektować

    • Co do zasady powinien wykonać usługę osobiście, w przypadku powierzenia osobie trzeciej istnieją rozmaite ograniczenia głównie jeśli chodzi o odpowiedzialność:

      • Gdy powierzenie osobie trzeciej było nieuzasadnione i doszło do utraty Lub uszkodzenia casus mixtus (art. 739)

      • Odpowiada w zakresie winy w wyborze w przypadku kiedy wolno mu było powierzyć wykonanie, po odpowiednim poinformowaniu zleceniodawcy

    • Udzielenie dającemu zlecenie odpowiednich wiadomości o przebiegu sprawy, a z chwilą jej zakończenia złożenie sprawozdania

  • Prawa i obowiązki zleceniodawcy

    • Obowiązek zwrotu wydatków

    • Na żądanie przyjmującemu powinien udzielić zaliczki

    • W przypadku kiedy zlecenie jest odpłatne ma obowiązek uiszczenia wynagrodzenia

• Zakończenie stosunku prawnego

  • Wykonanie usługi

  • Zwykłe powody ustania zobowiązań

  • Wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym(każda ze stron)ex nunc

  • Śmierć przyjmującego ze stron lub utrata przez nią zdolności prawnej

  • Inne określone w umowie

30. umowa spółki cywilnej

Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspolnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Pojęcie celu gospodarczego oznacza uzyskanie korzyści, co nie jest równoznaczne z celem zarobkowym:

Cechy:

• Umowa spółki jest umowa losową gdyż jej wyniku nie da się z góry przewidzieć.

• zobowiązująca

• wzajemna(kwestia sporna, działania wspólników nie zawsze są jednakowe)

wkład może polegać na:

• wniesieniu praw majątkowych

• świadczeniu usług

domniemanie że wkłady wspólników mają jednakową wartość

Przez czas trwania spółki jej majątek uważa się za oddzielny od majątku osobistego wspólnikó, wspólnik ma w nim tylko udział i to nieoznaczony żadnym ułamkiem, oznaczenie to powstaje dopiero w momencie wystąpienia z spółki lub jej rozwiązania.

Majątek spółki w czasie jej trwania jest nienaruszalny co oznacza, że:

• wspólnik nie może rozporządzać udziałem w spółce ani poszczególnym składnikiem majątku

• wspólnik nie może domagać się podziału majątku

• wierzyciel dłużnika nie może się domagać zaspokojenia z jego udziału w majątku spółki

Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem.

Spółka Cywilna nie ma osobowośći prawnej i wobec osób trzecich występują wspólnicy.

Zawarcie umowy spółki nie wymaga szczególnej jednak dla celów dowodowych zachowuje się formę pisemną.

2. Stosunki wewnętrzne

• Z umowy spółki wynika dla każdego wspólnika obowiązek wkładu wskazanego w umowie, a następnie podejmowania działań wskazanych w umie

• Każdy ze wspólników jest uprawniony i obowiązany do prowadzeni spraw spółki, umowa spółki może jednak postanowić inaczej.

• Przepisy dyspozytywne kodeksu cywilnego wskazują zakres działań jakie mogą być podjęte przez każdego wspólnika bez uprzejmej zgody wyrażonej uchwałą wszystkich wspólników.

  • Zwykłe sprawy

  • Czynności nagłe, zapobiegające niepowetowanym stratą spółki

• Umowa określa czy i jakie wynagrodzenie wypłaca się stronom spółki(w braku umowy spólnicy za swoje działanie nie otrzymują wynagrodzenia)

• Kwestie podejmowania uchwał w sprawach wewnętrznych zostawiona jest do określenia umownego

• Co do udziału w zyskach i stratach każdy wspólnik ma równe prawa i ciąży na nim równy stosunek udziału w stratach(umowa może jednak postanowić inaczej), nie można natomiast pozbawić udziału w zyskach

• Podział i wypłata zysków jest dokonywana dopiero po rozwiązaniu spółki, chya że spółka została zawarta na czas dłuższy wtedy wspólnicy mogą żądać wypłaty zysków na każdy koniec roku obrachunkowego

• Podział strat pozostaje w kwestii umownej

3. Reprezentacja spółki

Prawo reprezentowania spółki wobec posól trzecich wynika najczęściej z umowy spółki, a gdy umowa tego nie określa wynika z uchwały wspólników .W przypadku braku innych unormowań każdy z wspólników jest umocowany do reprezentowania spółki, w takim zakresie w jakim jest uprawniony do prowadzenia jest spraw.

4. Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki

• Wystąpienie wspólnika

  • Wystąpienie wspólnika z spółki przez wypowiedzenie –

    • może nastąpić w każdym czasie bez obowiązku zachowania jakichkolwiek terminów wypowiedzenia, lecz tylko z ważnych powodów

    • wystąpienie ze spółki zawartej na czas oznaczony z zachowaniem terminu trzymiesięcznego naprzód na koniec roku obrachunkowego

  • Wyłączenie wspólnika w drodze uchwały(jeśli umowa taką możliwość przewiduje)

  • Śmierć wspolnika – co do zasady nie powoduje rozwiązania spółki, a jego spadkobiercy mogą wstąpić na jego miejsce tylko jeśli umowa spółki tak przewiduje, jednak w przeciwnym przypadku ze spadkobiercami powinno nastąpić stosowne rozliczenie

• Rozwiązanie

  • Z upływem czasu na jaki została zawarta – kiedy jednak trwa nadal za zgodą wszystkich uczestników poczytuje się że jest zawarta na czas nieoznaczony

  • Z ważnych powodów – z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania przez sąd spółki(wyrok prawo kształtujące ex nunc)

  • Z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika

  • postępowanie likwidacyjne – nie sformalizowana, kodeks zawiera jednak przepisy jus dyspozitivum:

    • najpierw spólnicy powinni z majątku spółki spłacić długi

    • z reszty wspólnicy powinni zwrócić wkłady

    • pozostała część dzielona jest w stosunku w jakim wspólnicy dzielili się zyskami

    • gdy majątek spółki nie wystarcza na pokrycie€ długów wspólnicy powinni je spłacić w stosunku w jakim uczestniczą w stratach .

• przekształcenie w spółkę jawną - po przekroczeniu pewnych dochodów spółak amusi być przekształcona w spółkę jawną, jeśli dochody spółki przekroczyły w dwóch kolejnych latach wartość konieczną do prowadzenia ksiąg rachunkowych

• przekształcenie spółki w spółkę prawa handlowego – następuje za zgodą wspólników

  • uchwała wspólników

  • plan przekształcenia

  • powołanie organów albo określenie wspólników prowadzących sprawy tej spółki

  • dokonanie wpisu w rejestrze.