IMMANUEL KANT

(1724 – 1804)

Niemiecki filozof

Urodził się w rodzinie rzemieślniczej. Studia podjął na uniwersytecie w Królewcu na następujących kierunkach: filozofia, fizyka, matematyka i teologia. Tam też wykładał geografię, matematykę, logikę i metafizykę. Z czasem został dziekanem, a następnie rektorem uniwersytetu królewieckiego. W 1772 roku odkrył filozofię krytyczną, co pomogło mu opracować swój własny system filozoficzny, fascynujący do dziś.

Kant podobnie jak wielu filozofów Oświeceniowych był zwolennikiem ustroju republikańskiego, natomiast ostro krytykował wojny, jako siłę hamującą rozwój nauki i zagrożenie dla ludzkości.

W Polsce Kant był krytykowany za swoje poglądy głównie przez Jana Śniadeckiego, Adam Mickiewicz oraz Stanisława Staszica i Hugo Kołłątaja, natomiast popularyzatorem jego nauki był Józef Kolosanty Szaniawski.

Największe dzieła I. Kanta to:

• Krytyka czystego rozumu (1781),

• Co to jest Oświecenie (1784),

• O domniemanym początku dziejów ludzkości (1786),

• Krytyka praktycznego rozumu (1788),

• Krytyka władzy sądzenia (1791),

• Religia w granicach samego rozumu (1793).

Tematyka wymienionych dzieł dotyczy m. in: problematyki poznania, etyki i estetyki.

Najsłynniejsze słowa:

„Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie”

jedynym gwarantem w życiu może być prawo morlane.

Najważniejsze poglądy:

Na etykę – uważał, że nakaz dotyczący wyborów moralnych można zamknąć w jednym zdaniu jako słynny imperatyw kategoryczny: postępuj zawsze tak, jak byś chciał, aby postępowano w stosunku do ciebie. Postępuj tak jakbyś chciał aby postępowali wszyscy. Prosty nakaz, który może się skojarzyć ze znanym powiedzeniem „nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe”. Prawie wszystkie dokonywane przez nas wybory moralne dają się sprowadzić do tego imperatywu.

„Postępuj wedle takiej zasady, co do której mógłbyś jednocześnie chcieć , aby stała się prawem powszechnym”.

Prawo publiczne według Kanta powinno się kierować dwiema zasadami: „W swym postępowaniu miej ludzkość za celu, a nigdy środek” oraz „Postępuj na zewnątrz tak, aby wolne użytkowanie twej woli mogło współistnieć z wolnością każdego człowieka stosownie do prawa powszechnego”.

Na obowiązek – kant sformułował imperatyw obowiązku: czyńmy to, co wynika z naszych społecznych powinności, a nie to, na co aktualnie mamy ochotę. W późnych dziełach doszedł do wniosku, że moralne jest to, co czynione z obowiązku, co zaś czynimy z powodu własnych zachcianek lub ochoty, jest obojętne moralnie (jeśli nie stoi w sprzeczności z naszymi obowiązkami) albo naganne (jeśli stoi).

Inne poglądy:

„Przewrót kopernikański” – takim mianem określał I. Kant swoje znaczenie w filozofii, porównując się do pracy odkrywczej Mikołaja Kopernika. Krytykował dotychczasową filozofie uznając, że najważniejsze jest pytanie o warunki i możliwości uprawiania filozofii. Według filozofa refleksja nad teorią poznania powinna poprzedzać refleksję metafizyczną. Kanta interesowały odpowiedz na pytanie, które nazwał „transcendentalnego”. Pytał o: sposób tworzenia się nasza wiedza na temat rzeczywistości, jaka jest relacja między podmiotem, a przedmiotem, o tym jak doświadczenia zmysłowe umożliwiają tworzenie sądów. Teoria I. Kant ma charakter aprioryczny bowiem filozof odwrócił relacje między przedmiotem, a podmiotem podkreślając rangę podmiotu.

 I. Kant podzielił sądy na dwa rodzaje tj.: empiryczne, pozyskane drogą doświadczenia (a posteriori) oraz niezależne od doświadczenia mające źródło w umyśle (a priori). Uczony zainteresował się również sądami analitycznymi (odnoszącymi się do wiedzy już posiadanej) i syntetycznymi poszerzającymi wiedzę. Kanta rozróżnił jeszcze trzy rodzaje sądów: sądy moralne, poznawcze i estetyczne. Ostatnie miały być bezpojęciowe i bezinteresowne, ponieważ przeżycia estetyczne powstają dzięki współdziałaniu wrażeń , wyobrażeń i sądów.

 Poznanie – Kant uważał, iż do poznania całościowego niezbędne są zarówno zmysły jak i rozum, ponieważ te pierwsze dostarczają jednostkowych wyobrażeń, a drugie kształtują ogólne pojęcia. Z tego powodu mówi się, że I. Kant był empirysta i racjonalistą. Zajmując się tymi zagadnieniami opracował logikę i etykę „transcendentalną”. Wyodrębnił również dwie funkcje rozumu pierwsza to intelekt, który tworzy pojęcia na podstawie tego co dostarczają zmysły, druga to rozum, który wyciąga wnioski spoza doświadczenia. I. Kant sądził, że wszelkie poznanie wywodzi się z doświadczenia, choć nie wykluczał czynników „niedoświadczalnych”. Poznania zmysłowe i rozumowe uzupełniają się wzajemnie, prowadząc do poznania i zrozumienia prawdy. Kant wyróżnił jeszcze rzeczy, jako zjawiska tego co jest poznawalne przez zmysły.

 Krytyka metafizyki – według Kanta metafizyka, jako dziedzina filozofii ma niewłaściwe sposoby podejścia do poznania, ponieważ chce uzyskać wiedzę naukową na temat przedmiotu znajdującego się poza obszarem doświadczeń. Jednak nie zanegował jej całkowicie twierdząc, że świat zjawisk (fenomenów) jest światem rzeczywistym człowieka postrzeganym na wiele sposobów. Sam rozum dokonuje poznania dzięki posiadaniu pojęć – idei, które ujmują całość doświadczeń. Przykładem takich pojęć są np.: dusza i Bóg.