RELIGIOLOGIA

(skrypt do wykładu Księdza Dra Rafała Markowskiego)

I Dyscypliny religioznawcze i religiologiczne

Zarówno religiologia, jak i religioznawstwo zaczęły się rozwijać na przełomie XIX i XX wieku, co było spowodowane przepływem wartości kulturowo-religijnych.

W ramach religioznawstwa¹² wyróżniamy:

a) historię religii, która bada systemy religijne w ich fazach rozwojowych, co nie jest proste, bowiem na przykład życie Buddy (VI/V przChr) jest owiane legendą; należy podkreślić, że HR nie dokonuje ocen wartościujących; źródłem dla badań są księgi święte, co zakłada znajomość języków oryginalnych i konieczność zetknięcia się z kulturą nad jaką pracuje się.

b) socjologię religii, której zadaniem jest badać zależności między wspólnotą a danym zjawiskiem religijnym; dąży do odpowiedzi na pytanie: Jakie jest znaczenie wspólnoty w życiu religijnym? każdy autentyczny system tworzy wspólnotę, stąd płynie uprawniony wniosek, że wspólnota jest nieodłączna od systemu, jest czynnikiem istotnym i konstytutywnym, bo dzięki niej uświęcane są czas i miejsce, a przez to następuje złączenie i wzmocnienie wiar jednostek; podobnie jak HR, SR nie ocenia.

podział wspólnot:

propozycja 1.: plemienne, narodowe, światowe

*plemienne – granica wspólnoty religijnej = granica plemienia; więzy krwi i więzy religijne są złączone

*narodowe – judaizm jest utożsamiany z narodem wybranym, ale trwa dyskusja w związku z tym, że Żydzi są narodem rozproszonym

*światowe – następuje przekroczenie granic, zacierają się pochodzenia etniczne i społeczne; fundamentalnym pojęciem jest wspólne doświadczenie religijne, na przykład dal chrześcijan jest to doświadczenie Chrystusa

propozycja 2.: naturalnie religijne i specyficznie religijne

*naturalnie – istnieje tożsamość więzów krwi i religii

*specyficznie – jedno doświadczenie religijne jest spoiwem wyznawców

c) etnologię religii, która bada te systemy religijne, w których istnieje tradycja ustna, odkrywa więc specyfikę religii plemiennych³; próbowano w latach 50. i 60. XX wieku wykorzystać wnioski ER, by udowodnić, iż to człowiek tworzy sobie bóstwo, które de facto nie istnieje; w rzeczywistości jest tak, że religie plemienne są dowodem na to, że istnieje coś, co określa się mianem sensu religiosus – człowiek próbuje odkryć Boga/bóstwo, a sposobem na to jest otaczający świat (czczono słońce nie dla niego, ale dlatego, że uważano, że zań Ktoś /coś?/ kryje się);

-pojęcie: przedpola wiary – dojście do poznania Boga przez odkrywanie świata (obserwacja, przeżycie, analiza);

ER nie da się uprawiać zza biurka, trzeba partycypować we wspólnocie, a to jest o tyle trudne, że istnieje zasada, że na temat życia religijnego z obcymi się nie rozmawia; na koniec dodajmy, że nie dokonuje się w ramach ER ocen.

d) geografię religii, badającą zależności między przestrzenią i życiem religijnym; teoretycznie może się wydawać, że te zależności nie są głębokie, ale jest to mylne, bowiem każdy system religijny ma miejsca święte, które są uważane za miejsca szczególnej obecności Boga;

-obserwacja: religijność N – minimum emocji, zaś religijność S – entuzjazm;

-przykład: Jerozolima – dla judaizmu jest jego kolebką; dla chrześcijaństwa miejscem początków Kościoła; a wyznawcom islamu kojarzy się z porwaniem Mahometa przez anioła Gibrila; chyba nie dziwi stwierdzenie, że nie dokonuje się ocen.

e) psychologię religii, rozwiniętą dopiero w XX wieku, której przedmiotem badań jest to, co należy do istoty każdego systemu religijnego, to jest przeżycie religijne człowieka, innymi słowy bada to, co jest najbardziej wewnętrzne, z czego wynikają liczne trudności; dwa kierunki metod wydobywania przeżyć religijnych:

1. dystansowanie się od psychologizowania, a wychodzimy od definicji religii,

2. immanentyzm, to znaczy oderwanie się o definicji, bo można wywołać przeżycie religijne, ale należy brać pod uwagę, że nie wszystko musi być przeżyciem religijnym (działanie narkotyków);

również nie dokonuje się ocen wartościujących.

f) fenomenologię religii, którą traktuje się jako ukoronowanie badań; można przyjąć, że FR jest to religioznawstwo porównawcze; odpowiedź na pytanie: Co jest istotne? rzecz jasna nie wartościuje.

etapy opisu fenomenologicznego:

1. doświadczenie - fenomenologia wychodzi z założenia, że trzeba życie religijnego doświadczyć; człowiek areligijny nie uchwyci istoty religii,

2. epoche (czyt. eposze) – nie przyjmuje się założeń, należy mieć doświadczenie własne, ale nie można przenosić to na materię badaną,

3. eliminacja (cech drugorzędnych) – są elementy absolutne i niezmienne, na przykład Ewangelia w chrześcijaństwie, ale i relatywne, na przykład sposób przekazu Ewangelii,

4. wnioski;

dla FR ogromne znaczenie mają badania porównawcze, na przykład jałmużna w islamie (musli musliemu) i chrześcijaństwie (realna pomoc drugiemu)

powyższych sześć dyscyplin, składają się na religioznawstwo, jeżeli zaś dodamy dwie następne, to jest teologię religii oraz filozofię religii, to będziemy realizować religiologię

a1) teologia religii jest uprawiana w ramach systemów odwołujących się do Objawienia, to znaczy w judaizmie, chrześcijaństwie oraz islamie, przy czym przez Objawienie rozumiemy prawdę, którą Bóg przekazuje człowiekowi z własnej inicjatywy, stąd też systemy judaizmu, chrześcijaństwa i islamu⁴ stanowią, iż człowiek może poszukiwać Boga, ale to Jego inicjatywa jest najważniejsza; TR ma udzielić odpowiedzi, co jest pełnią Objawienia, które przyjmuje się w całości, nie zaś wybiórczo, czyli TR dokonuje ocen wartościujących.

-katolicka TR

Co było przyczyną, że Kościół Katolicki dystansował się od religii niechrześcijańskich?

Są 3 przesłanki:

-przekonanie chrześcijaństwa o swoim absolutnym charakterze – w początki chrześcijaństwa zaangażował się przecież sam Bóg, od Niego wyszła inicjatywa do człowieka;

-przekonanie chrześcijan, że w K-le Bóg złożył cały depozyt prawdy, pełnię prawdy o sobie (Ewangelia); z tego też wynikają 2 obowiązki K-ła: nie można pozwolić, by ta prawda została zniekształcona i obowiązek niesienia prawdy całemu światu;

-ocena religii niechrześcijańskich jako owoc ludzkiego poszukiwania Boga – poznanie ludzkie jest na tyle niedoskonałe, że to, co odnajdujemy w tych religiach jest zniekształcone prze niedoskonałe ludzkie poznanie, nie służą duchowemu rozwojowi człowieka, nie prowadzą do zbawienia;

-po Soborze Watykańskim II rozwinęła się katolicka TR

*Nurt ekskluzywistyczny, który dystansuje się wobec religii niechrześcijańskich, dokonuje bardzo krytycznej ich oceny; według reprezentantów tego nurtu nie można traktować religii niechrześcijańskich jako przygotowania do chrześcijaństwa; patrząc na misyjną działalność Kościoła twierdzą, iż religie niechrześcijańskie nie tylko nie są przygotowaniem do chrześcijaństwa, ale są nawet przeszkodą; istnieje możliwość dialogu międzyreligijnego, ale musi się to odbywać w małych grupach specjalistów (dysputa o charakterze doktrynalnym) i powinien się charakteryzować:

-wzajemny szacunek dla przekonań religijnych drugiej strony,

-winien to być dialog pokorny, ale w prawdzie tzn. domagający się jednoznacznej, uczciwej konfrontacji stanowiska czyli mówienia szczerze o swych przekonaniach,

-wspólnym fundamentem w postaci wspólnie przyjętych pojęć i zrozumienia terminologii,

-otwarciem się na życzliwą krytykę,

jednak nie wierzą w taki dialog, gdyż:

-istnieją zbyt duże różnice w mentalności i myśleniu,

-nawet jeśli znajdą się jakieś punkty styczne np. hinduizmu i chrześcijaństwa, to nie można religii traktować wybiórczo, każdy system religijny stanowi integralną,

*Nurt relatywistyczny, reprezentanci: K.Rahner, R.Panikkon, B.Griffiths, H.Kung, H.Wandenfels

*K.Rahner stworzył teorię anonimowego chrześcijaństwa; religie niechrześcijańskie należą do zwyczajnych dróg zbawienia, są one posiadaczami objawienia Bożego; zbawienie jest możliwe bez Ewangelii; w religiach tych, w ich doktrynach, symbolach i rytuałach obecny jest anonimowy Chrystus (ukryty), który sprawia, że mamy do czynienia z wiarą ukrytą, chrześcijaństwo nie stoi na równi z innymi systemami religijnymi świata, bowiem dysponuje bogatszymi środkami zbawienia.

skrajny relatywizm  R.Panikkon: religie niechrześcijańskie są naturalnymi drogami zbawienia na zasadzie obecności w nich Chrystusa; różnica między nimi a chrześcijaństwem jest taka, że chrześcijaństwo to bardziej doskonały sposób obecności Boga w świecie, według niego Bóg nie powiedział jeszcze ostatniego Słowa – Jezus objawi się jeszcze raz w buddyzmie albo w hinduizmie.

*Nurt soborowy, reprezentanci: Y.Congar, J.Ratzinger, H. de Lubac, J.Danielou

podstawą jest doktryna Kościoła Katolickiego wyrażona w Nostra aetate, nauczaniem papieża i Kongregacji Nauki i Wiary; odnosi się do tendencji relatywistycznej.

*Y.Congar – twierdził, że teoria Rahnera zaciera istotne różnice między chrześcijaństwem a religiami niechrześcijańskimi; jeżeli zgodzilibyśmy się z tą teorią, to jedyna różnica leżałaby w świadomości (chrześcijanin wie, że żyje w Chrystusie, muzułmanin nie).

*J.Ratzinger – teoria anonimowego chrześcijaństwa zahamowała misyjną działalność Kościoła, co przyczyniło się z kolei do spadku powołań misyjnych.

Czy religie niechrześcijańskie posiadają objawieni Boże?

Samo pojęcie objawienia Bożego jest pojęciem specyficznym dla kręgu religii biblijnych. Pojęcie objawienia Bożego w chrześcijaństwie nabrało szczególnego znaczenia – wkroczenie Boga w świat i przekazanie człowiekowi prawdy o Sobie, pojęcie objawienia więc powinno być zachowane tylko dla chrześcijaństwa. W religiach niechrześcijańskich jest (nie objawienie, ale):

-manifestacja Boga (za pośrednictwem świata natury)

-oświecenie (wewnętrzne działanie Boga w człowieku

b2) filozofia religii – można uprawiać w ramach danej koncepcji filozoficznej – koncepcja Boga, świata, człowieka;

koncepcja Marksa – pojęcie alienacji, to znaczy stan pozbawienia człowieka czegoś, co mu się należy w ramach dóbr materialnych

stosunek człowieka do sił natury – źródło religii w zamierzchłych czasach - personifikacja i ubóstwienie sił natury

stosunek człowieka do kapitału – niesprawiedliwy podział społeczny: mało mających kapitał i dużo robotników, religia sankcjonuje ten podział i jest pocieszeniem dl uciemiężonych

stosunek człowieka do psychiki – opium ludu, religia daje pociesznie, ale pozorne i przy tym dramatyczne, bo „tak chce Bóg”, religia odziera z inicjatywy

religie dynamiczne wg Bergsona: pęd życiowy (kluczowe pojęcie w jego koncepcji), doświadczenie mistyczne

religie statyczne wg Bergsona: dogmat, czynności kultyczne

II Definicja religii⁵

Występują poważne trudności w zdefiniowaniu religii, bowiem:

1. życie religijne jest niezwykle bogate, systemy różnią się między sobą w doktrynie:

JICh pojęcie Objawienia uważają za fundament, Objawienie jest prawda, którą Bóg przekazał sam z własnej inicjatywy, a co zostało zapisane w Świętych Księgach,

Duchowość Wschodu – nie ma Objawienia, co prawda są księgi święte, ale jest to efekt wysiłku człowieka, który próbuje transcendencję odkryć,

Innymi słowy, inne są źródła religii: poszukuje Bóg albo człowiek

dogmat – prawda wiary wynikająca z Objawienia, nie muszę do końca rozumieć, ale muszę przyjąć – dialog religii Objawienia trudny ze względu na dogmatyzm , z drugiej strony w religiach Wschodu panuje swoisty agnostycyzm, to znaczy gotowość przyjęcia cząstkowej prawdy w każdym systenie⁶

2. JICh – kreacjonizm - Bóg na mocy wolnej decyzji z niczego powołuje świat do istnienia, świat dzięki temu, że jest dziełem Boga, sam z siebie jest dobry i ma zmierzać do doskonałości.

religie wschodu- nie ma aktu kreacji; jest emanacja - wyłanianie się z bezosobowego bóstwa, świat jest najbliższy bóstwu, ale im dłużej świat istnieje, tym bardziej odeń odległy, należy wyzwolić się z więzów otaczającego świata, stan nirwany- przerwanie kręgów wcieleń

druga trudność w tworzeniu definicji - zupełnie inne postawy wobec świata

3. Człowiek - dusza i ciało – istota stworzona przez Boga (w systemach opierających się na Objawieniu) – pojęcie zmartwychwstania

W buddyzmie i hinduizmie – element duchowy i element cielesny (pryzmat reinkarnacji, nie przywiązuje się doń wagi), ale najważniejsza jest jaźń

4. Wspólnoty religijne: K-ół – hierarchia z ustanowienia Chr., więc demokrację między „bajki można sobie włożyć”; islam – nie ma władzy centralnej, kalifat „uduszony” w 1924 wTurcji; hinduizm – przynależność na podstawie urodzenia do jednej z czterech kast

modlitwa i ofiara cechują każdy system religijny

doktryna nabiera sensu, jeżeli stanowi podstawę przeżycia

5. przeżycia religijne odnoszą się do Absolutu, a Ten nie jest dany człowiekowi wprost

6. systemy religijne dotyczą życia religijnego, a to w różny sposób wpływa na inne aspekty ludzkiego życia; chrześcijaństwo - wyraźna granica (to, co boskie – Bogu, to co cesarskie- cesarzowi⁷), uprawiani polityki jest niezgodne z Ewangelią; w islamie jest zupełnie inne podejście, Koran określa całość ludzkiego życia

7. każda z dyscyplin bada życie religijne na innej płaszczyźnie, to znaczy: historyk religii – fakty, psycholog religii – przeżycie, fenomenolog religii – co specyfikuje?, stąd każda z dyscyplin wysuwa sobie właściwe wnioski, a te konkluzje nie zawsze układają się w całość

DEFINICJA OPISOWA RELIGII (DOR):

Religia to egzystencjalny stosunek człowieka do Absolutu, w który to Absolut człowiek wierzy, który czci, w którym szuka norm postępowania oraz zbawienia

pojęcie podstawowe: Absolut; mamy różne pojęcie bóstwa: monoteizm, politeizm, osobowy, bezosobowy

religia w istocie polega na osobowej relacji między człowiekiem a Absolutem, i trzeba dostrzegać te dwie strony, bo: a) jeżeli patrzymy tylko na człowieka, to jego traktujemy jako źródło, co oznacza, że Absolut jest wynikiem potrzeb psychologicznych, na przykład Absolut jest pocieszycielem b) Absolut przed stworzeniem był miłością, ale miłością w samotności, Jego sens tkwi tylko w relacji do człowieka

DOR spełnia rolę, bo wskazuje konstytutywne elementy każdego systemu religijnego

a) wiarę

element fundamentalny, wiążący wszystkie inne

JICh wyrastają z Objawienia, to znaczy autoudzielenia się Boga ludziom; przekazanie prawd dotyczących Boga; wkroczeniem w historię

religie Wschodu – dominuje pojęcie poznania; człowiek wychodzi na poznanie transcendencji – nie jest to poznanie czysto intelektualne

obok poznania racjonalnego istnieje poznanie intuicyjne – wgląd siebie; odkrywanie idei i wartości; odkrywanie wartości trwałych i wiecznych;

przekonanie: otaczający świat nie ma wsobnej racji bytu, więc musi być ona poza nim; w poznaniu intuicyjnym (pewien zmysł) ukryte dyspozycje bytu ludzkiego (potrzeba bodźca, by poruszała się, na przykład wnikliwa obserwacja świata; można dojść do naturalnego poznania Boga), na przykład wydarzenie a naszym życiu, których nie możemy naturalnie wyjaśnić, na przykład sytuacje kryzysowe⁸

JICh - Objawienie – doxis czyli sfera nauczania – dogmaty; Bóg nikogo nie zmusza do przyjęcia, ale jeżeli decyduje się przyjąć Objawienie, to wraz z całą sferą dogmatów, którą może poznać i poznaje, ale do pewnego stopnie – kiedy kończą się możliwości rozumu to pozostaje wiara;

Hinduizm buddyzm i religie plemienne – poznanie – praxis (nie ma pojęcia Objawienia, więc i dogmatów jako takich; hinduista nie zapyta o dogmat, ale o to, czy doświadczyłeś Chrystusa i jak doświadczyłeś Chrystusa; hinduista nie będzie kwestionował, że Bóg jest jeden – pewien agnostycyzm, polegający na gotowości przyjęcia każdego systemu, gdzie jest prawda, ale prawda fragmentaryczna; dla chrześcijanina Biblia zawiera pełną prawdę, tak jak dla muzułmanina Koran; hinduista przyjmie, ale pod warunkiem, że nie jest to całość)

Doxis – wiara – pełne zaufanie człowiek do Boga, życiowy wybór: Objawienie przyjmuję albo nie, poznaję ile mogę, resztę przyjmując w zaufaniu

„wiedza wiary” polega na tym, że człowiek ma możliwość zapoznania się z Bogiem, który dokonuje się:

*preambula fidei (Sobór Watykański I), przedpola wiary: wnikliwa obserwacja świata

*człowieczeństwo Chrystusa

*Metanoia (związana z chrześcijaństwem)- totalna wewnętrzna przemiana; jeżeli człowiek dochodzi do przyjęcia Chrystusa i wiary , to pozostawia wszystko, co do tej pory na boku i oddaje się Chrystusowi i Ewangelii.

b) doktrynę religijną

Mit- Mitologia- Dogmat

Bóstwo- Świat- Człowiek

Ujęcie doktryny MMD

Praktykowana tradycja ustna

Mit jako doktryna- religie plemienne

Mit to opowiadanie sakralne

Proces systematyzacji mitów- mitologia (=system mitów połączony w całość)

Dogmat – te systemy religijne, które bazują na tradycji pisanej i głęboko rozwiniętej analizie teologicznej

Święte księgi zawierają prawdy podstawowe

Doktryna BŚC

Bóstwo - teologia: idea bóstwa, atrybuty, stosunek do człowieka i świata

Świat - kosmologia fazy rozwojowe, koniec.

Człowiek - antropologia teologiczna: geneza człowieka, odniesienie do Boga i świata

JICh - obraz Boga- byt osobowy( życie, wiedza, wola); relacje między osobami; transcendencja

Hinduizm, buddyzm, religie plemienne: bóg = metafizyczna, bezosobowa zasada; buddyzm nie ma pojęcia bóstwa; religie plemienne uważają bóstwo za zasadę wszystkiego co istnieje.

JICh: świat – kreacjonizm, to jest akt stwórczy, świat powstaje na podstawie absolutnie wolnej decyzji Boga; ex nihilo- podkreślenie różnic miedzy bogiem a światem, który jest niczym bo z niczego powstał; świat jest dobry i odeń się nie ucieka

Świat w religiach plemiennych powstał na zasadzie emanacji, istnieje kontinuum między bogiem a światem, nie ma wyraźnej różnicy między bogiem, a światem; u swoich początków świat jest najdoskonalszy, ale z upływem czasu świat oddala się od boga- religijność ucieka od świata, który jest światem pozorów

Transmigracja= reinkarnacja

Negacja świata

Człowiek jako istota dualistyczna - element materialny duchowy – każdy system religijny

JICh- element duchowy ma szczególną wartość, bo jest nim obdarzony tylko człowiek, ciało ma swoją wartość przez fakt, że został stworzony przez Boga.

Koniec świata wiąże się z przyjęciem zmartwychwstaniem

religie Wschodu- element duchowy utożsamiony z jaźnią, element materialny nie posiada wartości, jest to ubranie ( nosi się, zużywa, wyrzuca)

c) kult religijny

wypływa w sposób naturalny z doktryny

Kult- ogół postaw i czynności, w którym człowiek wyraża swoje przekonanie co do istnienia absolutu swoją cześć, swoją uległość wielkość absolutu i pragnienie zjednoczenia z nim

czynności kultyczne najbardziej rozpowszechnione

Ofiara - najgłębszy sens każdej ofiary- wyrażenie wobec absolutu pragnienie zjednoczenia; cokolwiek składam w ofierze, to gest ma rys symboliczny (w ofierze jest cząstka ofiarodawcy)

Przyjęcie ofiary, akceptacja tego który składa

Modlitwa- wyraz relacji między osobowej, człowiek staje przed kimś, najgłębszy rys modlitwy: interpersonalizm

modlitwę rozróżniamy względem:

1. treści: dziękczynna, prośba, adoracja (uwielbienie)= pokorne trwanie przy Bogu

O wartości modlitwy decyduje wiara i przedmiot modlitwy

2. formy: słowo, myśl, gest

-wierzący niepraktykujący⁹

wymiar czasowo-przestrzenny: wszędzie i zawszę, ale są miejsca szczególne, synagoga, meczet (dom modlitwy centrum kultury, sąd, szkoła), kościół (~~~„doświadczenie lasu”); każdy system ma coś jakby kalendarz liturgiczny

w chrześcijaństwie: przypomnienie i uobecnienie

kultu nie sprawuje się z marszu- przygotowanie ( posty, okresy wstrzemięźliwości, ablucje); wewnętrznie sformułowane intencje = [pełna świadomość, nastawienie woli (okazać cześć Bogu) - aby kult był ważnie sprawowany], sformułowane intencje (szczególnie islam, chrześcijaństwo)

w przypadku hinduizmu można sprawować ważny, chodź nie świadomy kult, np. medytacja transcendentalna

w religiach plemiennych - różnorodne czynności kultyczne- najważniejsze: ryty przejścia w najważniejszych momentach życia (narodziny, nadanie imienia, osiągniecie stanu dojrzałości, zawarcie małżeństwa, śmierć)

Judaizm: do 70 poChr zasadniczą czynnością kultyczną było składanie ofiar w Świątyni; w 70 -zburzenie Świątyni i przeniesienie akcentów ( składanie ofiar < modlitwa)

instytucja synagogalna - miejsce sprawowania kultu, modlitwy, czytania Tory

kult muzułmański: ściśle określona, zasadnicza funkcja: oddać cześć Allahowi ,

islam - poddanie się Allahowi, musli – ten, który poddaje się Allahowi

człowiek to korona stworzenia, mimo to, sprawując kult, Muslim nie myśli o tym, że osiągnie zjednoczenie z Allahem; kult domaga się odpowiedniego miejsca- dywanik modlitewny (kult można sprawować w każdym miejscu)

masgit ( meczet)

salat al - guma (modlitwa piątkowa)- nie jest obowiązkowa, ale zalecana

hutba (= kazanie) w czasie modlitwy piątkowej- agitacja polityczna;

manara ( minaret)- wieża przy meczecie dla muezina

mihrab (Misza)- wnęka w ścianie określająca kierunek modlitw

kibla (kierunek modlitw)- początkowo w kierunku Jerozolimy, następnie w kierunku świątyni minbar (podwyższenie do huby)

Arkan ad- Din (filary życia musli )

1. sahada - muzumańskie wyznanie wiary

2. salat - pięciokrotna w ciągu dnia modlitwa

3. zakat - jałmużna podatek

4. saum - post w miesiącu Ramadan

5. hagg - pielgrzymka do Mekki

szahada = muzułmańskie wyznanie wiary- nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem- ewidentne i jednoznaczne odrzucenie politeizmu

(chrześcijaństwo wg islamu: religia objawiona, Ewangelia przyniesiona przez Jezusa- wybitnego proroka, który została uczyniony Bogiem; dogmat o TŚ to przejaw tryteizmu; w Koranie wiele miejsc polemicznych)

Sahib - łączy się z Sahadą- męczennik za wiarę

Salat - pięciokrotna modlitwa w ciągu dnia (Allah chciał 50razy, ale Mahomet wytargował 5)

Wspólnotowa- muezin(nawołujący) dokonuje azan (nawołania)

Dywanik modlitewny (Sudżut) - wyznacza sferę sakralną

Ablucja – obmycia (najlepiej wodą, a jak nie ma wody to piaskiem)

Wewnętrzne sformułowanie intencji- świadomość co się dokonuje, nastawienie woli (chęć oddania czci)

Kierunek modlitwy w kierunku mekki

Zakat- jałmużna prawem przepisana — składanie pewnych sadków na rzecz wspólnoty, dzięki tym środkom Mahomet wspierał sieroty i wdowy po tych, którzy zginęli w świętej wojnie

Saum - post w ramadan (w ramadan, bo wówczas pierwsze objawienie Koranu)

Jedzenie, picie, sex odpadają od wschodu do zachodu

Hagg - pielgrzymka do Mekki

Gihad - tzw. Święta wojna – usankcjonowana przez Mahometa u początków miała trzy zasadnicze znaczenia: charakter polityczny ( obrona wspólnoty przed wrogami zew,); możliwość zdobywania środków ekonomicznych; element nawracania

Nowa interpretacja gihadu: nie wojna prowadzona z niewiernymi, ale wojna jaką człowiek prowadzi ze swoimi słabościami

Filary islamu u jego początków: s,z,s,s,h,g-dziś bez g

d) każdy autentyczny system religijny tworzy WSPÓLNOTĘ religijną, której rolę jest skupienie, wyrażenie oraz wzmocnienie jednostek

wspólnotowe uświęcenie czasu i miejsca

socjologia religii - gdyby we wspólnocie znikła potrzeba wspólnotowego uświęcania miejsca i czasu, to jest to dowód kryzysu, który dotyka wspólnotę

Podział wspólnoty wg H. van Glasenappa

plemienne- granice plemienia= granice wspólnoty; przywódca plemienia= przywódca religijny

światowe – buddyzm, islam, chrześcijaństwo

narodowe- hinduizm, judaizm

Judaizm- religia narodu wybranego, biorąc pod uwagę diasporę – czy de facto narodowa?

Podział wspólnoty wg. Joachima Wacha:

naturalne (plemiona, klany, rodziny; tożsamość między związkiem krwi a WSP. Religi- E pierwszeństwo więzów krwi przed WSP. Religijną )

specyficznie religijne definitywne zerwanie z więzami krwi, duch jedności wynika ze wspólnie przyjętej wiary

Struktura:

hinduizm: oficjalnie nieistniejący podział na 4 wielkie kasty

(bramini= kapłani, kszatrowie= szlachta, Wajsowie= lud, siudrowie=kasta służebna)

System kastowy- 2000 lat przChr

Proces reinkarnacji, transmigracja

Prawo drahmy - zachowywać to, co słuszne w danej kaście, by następnym razem trafić do wyższej

Pozbawia aktywności

System kastowy sankcjonował niesprawiedliwy podział- człowiek nic nie może zmienic w swoim życiu

Bramini (kapłani)- najwyżej; uczeni, składali ofiar, składali rytuały; celibat niewskazany, przywilejów> obowiązków, obdarowani przez lud- bogacze ziemscy, bramina nie można było skazać, nie licząc ścięcia kucyka

Kszatrowie (szlachta) – rola równorzędna jak braminów, z nich wywodzili się królowie, obstawiali stołki, byli zobowiązani by bronić lud w czasie wojny; dochodziło do napięć na linii B-K, ale zazwyczaj K uznawali < B

Wajsowie - lud, mieszkańcy wsi, pracowali na roli, by zapewnić byt K i B, byli przezeń szanowani z tego tytułu

Siudrowie - kasta służebna, nie mogli studiować Wed

1950 (Ghandi) parlament indyjski zniósł system kastowy, który trwa jednakk w świadomości

Parias – bezkastowiec - po mezaliansie

Czandal= nieczysty

Wspólnota Kościoła

Przed SWII – K-ół = instytucja, kapłaństwo, hierarchia, absolutnie ginęli z pola widzenia ludzie świeccy- nazywanie nieduchownymi), którzy stracili poczucie odpowiedzialności za K-ół

SWII przypomina powszechne kapłaństwo ludzi wierzących – wszyscy mamy mieć poczucie odpowiedzialności za Kół, Jego misję

Triumfalizm Kościoła- K-ła nie można było krytykować, bo był traktowany jako Królestwo Boże – SWII zrezygnował z tego ( Kościół nie jest królestwem Bożym ale dąży do tego, by nim się stać!)

Ranher, „O możliwości wiary dziś” - Kół wiele razy mówił tak, gdy powinien mówić nie

Kto może Kół krytykować? Ludzie Kościoła

Kapłaństwo hierarchiczne równoległe do kapłaństwa powszechnego

Obraz: K-ół; jako wspólnota ma wymiar: instytucjonalny, który dostrzegamy

i duchowej wspólnoty ( Mistyczne Ciało)

Można rozróżnić ale nie można rozdzielić

Nie ma analogii w żadnym innym systemie religijnym

∆¹⁰

1^ Przedmiot materialny religiozn.: bogactwo życia religijnego

2^ Przedmiot formalny religiozn.: wszystkie dyscypliny (omówione w treści zasadniczej)

3^ Mircea Eliade uważał, że religie plemienne są wzorem życia relgijnego

4^ Dalej oznaczane JICh

5^ Istnieje ponad 100, ale studenci WT UKSW nie muszą znać ich wszystkich, choć dobrze byłoby znać 80, a na pewno tę jedną, podaną w ciągu dalszym tekstu

6^ Wg hinduizmu chrześcijaństwo nie osiągnęło najwyższego poziomu, bowiem zatrzymało się na etapie wiary w osobowego Boga, który się wcielił – a dla hinduistów bóstwo jest bezosobowe (Kriszna to bezosobowe, choć wcielone bóstwo)

7^ Por. Mt 22, 21

8^ Pierwszy moment odkrycia rzeczywistości poza mną (Rudolf Otto) - divinatio

9^ Por. żyjący nieoddychający (przyp. E. F. C.)

10^ Opracowali: Szymon Krzysztof Ciećko, Ewelina F. Cieśluk i Karolina Dziewulska w roku akademickim 2009/2010

14